1.07 – Verdiepen in rekenontwikkeling
Meten & meetkunde
Hoofdstuk 3 Meten op de basisschool
Bij meten op de basisschool staat het verwerven van vaardigheid en inzicht centraal. Het
meetonderwijs draait om zelf leren meten en kunnen rekenen en redeneren met
meetgegevens. In het meetonderwijs wordt gewerkt aan de ontwikkeling van maatbesef;
kinderen krijgen zich op de verschillende maten, kunnen zich die maten een voorstelling
maken en begrijpen de samenhang tussen de maten.
3.1 Schets van de leerlijn meten
De leerlijn meten start in de onderbouw met verkenning van grootheden en gaat van
vergelijken en ordenen via afpassen met een maateenheid naar aflezen van een
meetinstrument.
Vanaf ongeveer groep 4 leren kinderen de standaardmaten te gebruiken. In de hogere groep
verwerven kinderen inzicht in de opbouw van het metriek stelsel; ze leren meetgegevens te
interpreteren, stil te staan bij de nauwkeurigheid van metingen en bij het optreden van
meetfouten.
De leerlijn is met name te herkennen bij de grootheden lengte, oppervlakte, inhoud en
gewicht. De tijd waarin de leerlijn wordt doorlopen, verschilt echter.
3.2 Ontluikend maatbesef
In het meetonderwijs staat vanaf groep 1 het ontluikend maatbesef centraal; kinderen leren
verschijnselen en situaties uit het alledaagse leven kwantitatief (getalsmatig) te benaderen.
Wat de kinderen hierover leren bij de ene grootheid, komt dan van pas bij het leren meten bij
andere grootheden.
3.2.1 Groeiend inzicht in grootheden
Aanvankelijk is het voor kleuters moeilijk om onderscheid te maken tussen verschillende
grootheden als afzonderlijke eigenschappen. Ze moeten hier eerst een begrippenkader voor
ontwikkelen. Door als leerkracht expliciet aandacht te schenken aan taalgebruik bij de
verkenning van grootheden, ontwikkelen de kinderen een passende meettaal en leren ze
begrippen.
Jonge kinderen komen in allerlei situaties in aanraking met meetkundige aspecten van de
werkelijkheid. Ze beheersen dan het conservatieprincipe nog niet; het inzicht dat
verandering van vorm niet van invloed is op de hoeveelheid.
In de kleutergroepen krijgen de grootheden lengte, inhoud, oppervlakte en gewicht volop
aandacht. Die grootheden zijn voor jonge kinderen al heel concreet herkenbaar in dagelijkse
activiteiten. Jonge kinderen ervaren bijvoorbeeld dat gewicht en omvang van een voorwerp
niet per se met elkaar samenhangen. Als een groot voorwerp lichter blijkt te zijn dan een
kleiner voorwerp, kan dat een cognitief conflict oproepen.
De grootheid tijd komt vanaf groep 1 en 2 ruim aan bod. Activiteiten zijn gericht op
tijdsbeleving en de ontwikkeling van tijdsbesef; inzicht in tijdsduur en het verloop van tijd.
De indeling van de dag verkennen ze bijvoorbeeld via dagritmekaarten die op een rij een
tijdlijn vormen.
Kinderen ervaren dat bepaalde gebeurtenissen steeds terugkeren en hierbij gaat het om het
cyclische karakter van tijd. Ze krijgen eveneens zicht op het lineaire karakter van tijd. De
ontwikkeling van meettaal bij tijd krijgt vorm boor activiteiten waarin kinderen gebeurtenissen
aan momenten koppelen. Ze leren daarbij ook situaties te beschrijven en te kwantificeren.
3.2.2 Vergelijken
De meest elementaire vorm van meten is door twee of meer voorwerpen direct met elkaar te
vergelijken. In sommige situaties lukt het niet om voorwerpen rechtstreeks met elkaar te
vergelijken. In zulke situaties worden kinderen uitgedaagd om een intermediair te vinden
waarmee de vergelijking toch kan worden gemaakt. Ook een balans waarmee het gewicht
van voorwerpen kan worden vergeleken, is te zien als intermediair.
Meten & meetkunde
Hoofdstuk 3 Meten op de basisschool
Bij meten op de basisschool staat het verwerven van vaardigheid en inzicht centraal. Het
meetonderwijs draait om zelf leren meten en kunnen rekenen en redeneren met
meetgegevens. In het meetonderwijs wordt gewerkt aan de ontwikkeling van maatbesef;
kinderen krijgen zich op de verschillende maten, kunnen zich die maten een voorstelling
maken en begrijpen de samenhang tussen de maten.
3.1 Schets van de leerlijn meten
De leerlijn meten start in de onderbouw met verkenning van grootheden en gaat van
vergelijken en ordenen via afpassen met een maateenheid naar aflezen van een
meetinstrument.
Vanaf ongeveer groep 4 leren kinderen de standaardmaten te gebruiken. In de hogere groep
verwerven kinderen inzicht in de opbouw van het metriek stelsel; ze leren meetgegevens te
interpreteren, stil te staan bij de nauwkeurigheid van metingen en bij het optreden van
meetfouten.
De leerlijn is met name te herkennen bij de grootheden lengte, oppervlakte, inhoud en
gewicht. De tijd waarin de leerlijn wordt doorlopen, verschilt echter.
3.2 Ontluikend maatbesef
In het meetonderwijs staat vanaf groep 1 het ontluikend maatbesef centraal; kinderen leren
verschijnselen en situaties uit het alledaagse leven kwantitatief (getalsmatig) te benaderen.
Wat de kinderen hierover leren bij de ene grootheid, komt dan van pas bij het leren meten bij
andere grootheden.
3.2.1 Groeiend inzicht in grootheden
Aanvankelijk is het voor kleuters moeilijk om onderscheid te maken tussen verschillende
grootheden als afzonderlijke eigenschappen. Ze moeten hier eerst een begrippenkader voor
ontwikkelen. Door als leerkracht expliciet aandacht te schenken aan taalgebruik bij de
verkenning van grootheden, ontwikkelen de kinderen een passende meettaal en leren ze
begrippen.
Jonge kinderen komen in allerlei situaties in aanraking met meetkundige aspecten van de
werkelijkheid. Ze beheersen dan het conservatieprincipe nog niet; het inzicht dat
verandering van vorm niet van invloed is op de hoeveelheid.
In de kleutergroepen krijgen de grootheden lengte, inhoud, oppervlakte en gewicht volop
aandacht. Die grootheden zijn voor jonge kinderen al heel concreet herkenbaar in dagelijkse
activiteiten. Jonge kinderen ervaren bijvoorbeeld dat gewicht en omvang van een voorwerp
niet per se met elkaar samenhangen. Als een groot voorwerp lichter blijkt te zijn dan een
kleiner voorwerp, kan dat een cognitief conflict oproepen.
De grootheid tijd komt vanaf groep 1 en 2 ruim aan bod. Activiteiten zijn gericht op
tijdsbeleving en de ontwikkeling van tijdsbesef; inzicht in tijdsduur en het verloop van tijd.
De indeling van de dag verkennen ze bijvoorbeeld via dagritmekaarten die op een rij een
tijdlijn vormen.
Kinderen ervaren dat bepaalde gebeurtenissen steeds terugkeren en hierbij gaat het om het
cyclische karakter van tijd. Ze krijgen eveneens zicht op het lineaire karakter van tijd. De
ontwikkeling van meettaal bij tijd krijgt vorm boor activiteiten waarin kinderen gebeurtenissen
aan momenten koppelen. Ze leren daarbij ook situaties te beschrijven en te kwantificeren.
3.2.2 Vergelijken
De meest elementaire vorm van meten is door twee of meer voorwerpen direct met elkaar te
vergelijken. In sommige situaties lukt het niet om voorwerpen rechtstreeks met elkaar te
vergelijken. In zulke situaties worden kinderen uitgedaagd om een intermediair te vinden
waarmee de vergelijking toch kan worden gemaakt. Ook een balans waarmee het gewicht
van voorwerpen kan worden vergeleken, is te zien als intermediair.
