Hoofdstuk 6 – Soorten en populaties
6.1 – De verwantschap tussen soorten
Kenmerken van soorten
Dieren behoren tot dezelfde soort als ze overeenkomst hebben in uiterlijke kenmerken en de
mogelijkheid hebben om vruchtbare nakomelingen te krijgen, waarbij de laatste vaak de doorslag
geeft. Tegenwoordig is daar ook informatie uit DNA-onderzoek aan toegevoegd. Een soort
beschrijven aan de hand van een voorbeeld is vaak ontoereikend, omdat binnen de soort vaak nog
veel verschillen in uiterlijk zit.
Soortnamen en indeling
Is een soort beschreven, dan krijgt deze een wetenschappelijke naam, bestaande uit:
Geslachtsnaam (met hoofdletter)
Soortaanduiding (kleine letter)
Dit is de binominale naamgeving. Zo heet de huismus bijvoorbeeld Passer domesticus. Soms staat
achter de tweedelige naam nog een letter of naam, deze geeft dan meestal een ondersoort aan of
een andere toevoeging (bijv. eerste letter van de persoon die deze als eerst beschreven heeft). Soms
laten wetenschappers een eigenschap zien in de naam, zo betekend domesticus iets met huis en de
huismus leeft in de buurt van huizen.
Deze naamgeving is ingevoerd door de zweed Linnaeus, hij was geboeid door taxonomie, en heeft
duizenden dieren en planten ingedeeld. De taxonomie plaatst organismen bijeen in steeds grotere
groepen: organismen soorten geslachten families orden klassen afdelingen
rijken domeinen. Rassen, die ontstaan door fokken, maken geen onderdeel uit van de taxonomie.
Taxonomen gebruiken tegenwoordig domeinen als hoogste groep, bestaande uit de archea
(prokaryoten), de bacterie (prokaryoten) en de eukaryoten.
Bij prokaryoten ligt hun cirkelvormig DNA los in de cel, zijn hebben namelijk geen kern. De bouw van
de
celmembraan van
archea
wijkt ook af van de andere 2, het bestaat namelijk uit 1 laag fosfolipiden. Eukaryoten hebben het
DNA in de celkern.
DNA
Uit DNA-onderzoek tussen 169 verschillende vogelsoorten is gebleken dat sommige vogels veel
verdere familie zijn dan verwacht. Het uiterlijk geeft niet altijd de familierelatie weer, zo blijkt.
Biologen gebruiken DNA-onderzoek om tot een meer betrouwbare indelingen van soorten te komen.
Met behulp van een moleculaire klok kunnen biologen vaststellen welke soorten verwant zijn EN
hoelang die op de aarde aanwezig zijn. Hoe meer mutaties biologen in het gen aantreffen, hoe
, minder nauw verwnt de soorten zijn en hoe langer geleden ze van een gemeenschappelijke
voorouder zijn afgesplitst.
Soorten houden zich niet aan menselijke regels
De grens tussen soorten is vaag, soms kruisen verschillende soorten met elkaar en krijgen ze
levensvatbare nakomelingen: hybriden. Zij helpen om familierelaties tussen soorten in kaart te
brengen. 2 soorten kunnen namelijk alleen nakomelingen krijgen als hun DNA grotendeels gelijk is.
Zo kunnen ezels en paarden nakomelingen krijgen, dus die zijn nauw verwant. Meestal zijn deze
hybriden onvruchtbaar, waardoor verdere vermengingen van soorten niet optreedt. Als er sprake is
van ongeslachtelijke voortplanting vervalt het criterium van vruchtbare nakomelingen krijgen.
Begrippen:
Begrippen Betekenis
Archaea Eencellige organismen met cirkelvormig DNA los in de cel; het
celmembraan bestaat uit een enkele laag fosfolipiden
Binominale naamgeving De wetenschappelijke naam van organismen bestaat uit 2 delen:
de geslachtsnaam (met hoofdletter), gevolgd door de
soortaanduiding
Domein Hoogste groep in de moderne taxonomie, elk met een eigen type
rRNA: archaea, bacteriën en eukaryoten
Eukaryoten Organismen met DNA in de celkern
Familie Een aantal geslachten samen
Geslacht Eén of meerdere soorten samen
Hybride Een nakomeling van 2 verschillende soorten
Moleculaire klok Tijdsverloop gebaseerd op de mutatiesnelheid van het DNA
Ondersoort Een geografisch afgescheiden groep soortgenoten met iets
afwijkende kenmerken
Ongeslachtelijke Nakomelingen ontstaan zonder een paring waarbij bevruchting
voortplanting optreedt
Prokaryoten Eencellige organismen met cirkelvormig DNA los in de cel; het
celmembraan bestaat uit een dubbele laag fosfolipiden
Ras Een groep dieren of planten, ontstaan door fokken of kweken
Rijk Hoogste groep in de oude taxonomie volgens Linnaeus:
plantenrijk en dierenrijk, later toegevoegd; bacteririjk
Soort Een groep organismen die overeenkomst in uiterlijke kenmerken
vertonen en de mogelijkheid hebben om vruchtbare
nakomelingen te kunnen krijgen
Taxonomie Tak van wetenschap die soorten indeelt in groepen
6.2 – Populaties
De grootte van populaties
Populaties zijn groepen organismen van
dezelfde soort in een bepaald gebied. De
grootte hiervan, populatiegrootte kun je
bepalen door de dieren te tellen. Bij
grotere organismen is tellen een prima
optie, bij kleinere dieren is schatten
vaak handiger. Ook de vangst-
terugvangst methode is soms een
goede optie, waarbij ze een dier
vangen, die merken en de volgende
6.1 – De verwantschap tussen soorten
Kenmerken van soorten
Dieren behoren tot dezelfde soort als ze overeenkomst hebben in uiterlijke kenmerken en de
mogelijkheid hebben om vruchtbare nakomelingen te krijgen, waarbij de laatste vaak de doorslag
geeft. Tegenwoordig is daar ook informatie uit DNA-onderzoek aan toegevoegd. Een soort
beschrijven aan de hand van een voorbeeld is vaak ontoereikend, omdat binnen de soort vaak nog
veel verschillen in uiterlijk zit.
Soortnamen en indeling
Is een soort beschreven, dan krijgt deze een wetenschappelijke naam, bestaande uit:
Geslachtsnaam (met hoofdletter)
Soortaanduiding (kleine letter)
Dit is de binominale naamgeving. Zo heet de huismus bijvoorbeeld Passer domesticus. Soms staat
achter de tweedelige naam nog een letter of naam, deze geeft dan meestal een ondersoort aan of
een andere toevoeging (bijv. eerste letter van de persoon die deze als eerst beschreven heeft). Soms
laten wetenschappers een eigenschap zien in de naam, zo betekend domesticus iets met huis en de
huismus leeft in de buurt van huizen.
Deze naamgeving is ingevoerd door de zweed Linnaeus, hij was geboeid door taxonomie, en heeft
duizenden dieren en planten ingedeeld. De taxonomie plaatst organismen bijeen in steeds grotere
groepen: organismen soorten geslachten families orden klassen afdelingen
rijken domeinen. Rassen, die ontstaan door fokken, maken geen onderdeel uit van de taxonomie.
Taxonomen gebruiken tegenwoordig domeinen als hoogste groep, bestaande uit de archea
(prokaryoten), de bacterie (prokaryoten) en de eukaryoten.
Bij prokaryoten ligt hun cirkelvormig DNA los in de cel, zijn hebben namelijk geen kern. De bouw van
de
celmembraan van
archea
wijkt ook af van de andere 2, het bestaat namelijk uit 1 laag fosfolipiden. Eukaryoten hebben het
DNA in de celkern.
DNA
Uit DNA-onderzoek tussen 169 verschillende vogelsoorten is gebleken dat sommige vogels veel
verdere familie zijn dan verwacht. Het uiterlijk geeft niet altijd de familierelatie weer, zo blijkt.
Biologen gebruiken DNA-onderzoek om tot een meer betrouwbare indelingen van soorten te komen.
Met behulp van een moleculaire klok kunnen biologen vaststellen welke soorten verwant zijn EN
hoelang die op de aarde aanwezig zijn. Hoe meer mutaties biologen in het gen aantreffen, hoe
, minder nauw verwnt de soorten zijn en hoe langer geleden ze van een gemeenschappelijke
voorouder zijn afgesplitst.
Soorten houden zich niet aan menselijke regels
De grens tussen soorten is vaag, soms kruisen verschillende soorten met elkaar en krijgen ze
levensvatbare nakomelingen: hybriden. Zij helpen om familierelaties tussen soorten in kaart te
brengen. 2 soorten kunnen namelijk alleen nakomelingen krijgen als hun DNA grotendeels gelijk is.
Zo kunnen ezels en paarden nakomelingen krijgen, dus die zijn nauw verwant. Meestal zijn deze
hybriden onvruchtbaar, waardoor verdere vermengingen van soorten niet optreedt. Als er sprake is
van ongeslachtelijke voortplanting vervalt het criterium van vruchtbare nakomelingen krijgen.
Begrippen:
Begrippen Betekenis
Archaea Eencellige organismen met cirkelvormig DNA los in de cel; het
celmembraan bestaat uit een enkele laag fosfolipiden
Binominale naamgeving De wetenschappelijke naam van organismen bestaat uit 2 delen:
de geslachtsnaam (met hoofdletter), gevolgd door de
soortaanduiding
Domein Hoogste groep in de moderne taxonomie, elk met een eigen type
rRNA: archaea, bacteriën en eukaryoten
Eukaryoten Organismen met DNA in de celkern
Familie Een aantal geslachten samen
Geslacht Eén of meerdere soorten samen
Hybride Een nakomeling van 2 verschillende soorten
Moleculaire klok Tijdsverloop gebaseerd op de mutatiesnelheid van het DNA
Ondersoort Een geografisch afgescheiden groep soortgenoten met iets
afwijkende kenmerken
Ongeslachtelijke Nakomelingen ontstaan zonder een paring waarbij bevruchting
voortplanting optreedt
Prokaryoten Eencellige organismen met cirkelvormig DNA los in de cel; het
celmembraan bestaat uit een dubbele laag fosfolipiden
Ras Een groep dieren of planten, ontstaan door fokken of kweken
Rijk Hoogste groep in de oude taxonomie volgens Linnaeus:
plantenrijk en dierenrijk, later toegevoegd; bacteririjk
Soort Een groep organismen die overeenkomst in uiterlijke kenmerken
vertonen en de mogelijkheid hebben om vruchtbare
nakomelingen te kunnen krijgen
Taxonomie Tak van wetenschap die soorten indeelt in groepen
6.2 – Populaties
De grootte van populaties
Populaties zijn groepen organismen van
dezelfde soort in een bepaald gebied. De
grootte hiervan, populatiegrootte kun je
bepalen door de dieren te tellen. Bij
grotere organismen is tellen een prima
optie, bij kleinere dieren is schatten
vaak handiger. Ook de vangst-
terugvangst methode is soms een
goede optie, waarbij ze een dier
vangen, die merken en de volgende
