3.1
Sociale cognitie: hoe mensen sociale informatie selecteren, interpreteren, herinneren en
gebruiken om oordelen te vormen en beslissingen te nemen.
Automatische sociale cognitie/ automatisch denken
- Snel en automatisch
Gecontroleerde sociale cognitie/ gecontroleerd denken
- Meer inspanning en wel overwogen
Deze twee werken samen
3.2.1
Automatisch denken
- Een onbewust, onopzettelijk, onwillekeurig proces dat geen inspanning kost.
- Het helpt ons nieuwe situaties begrijpen, doordat we ze in verband kunnen brengen
met eerdere ervaringen
Schema’s: mentale structuren die mensen gebruiken om hun kennis over de sociale wereld
te organiseren rond thema’s of objecten. Hebben invloed op de informatie die mensen
opmerken, waarover ze denken en die ze herinneren.
Script: schema over een gebeurtenis
Toegankelijkheid: mate waarin schema’s en concepten zich op de voorgrond van ons
bewustzijn bevinden waardoor het waarschijnlijker is dat we ze gebruiken bij onze oordelen
over de sociale wereld.
Priming: het proces waarbij recente ervaringen de toegankelijkheid van een schema,
kenmerk of concept vergroten.
Perseveratie effect: bevinding dat opvattingen van mensen over zichzelf en de sociale wereld
aanhouden, ondanks bewijzen van het tegendeel.
Bestraffingseffect: bevinding dat positieve opvattingen over de sociale wereld waarvan
bewezen wordt dat ze onjuist zijn, kunnen omslaan naar zeer negatieve opvattingen.
Selffulfilling prophecy:
1. De verwachting over hoe iemand anders is
2. Beinvloed de manier waarop ze zich tegenover diegene gedragen
3. Diegene gaat zich consistent met de verwachting gedragen
4. Hierdoor komt de verwachting uit
Pygmalioneffect: een positieve selffulfilling prophecy; als er positieve verwachtingen zijn van
mensen, gaan zij beter presteren.
3.2.2 soorten automatisch denken
,Automatisch doelen nastreven: er zijn automatische doelen die je nastreeft. Bijvoorbeeld
aardig of hulpvaardig zijn. Deze doelen kunnen beïnvloed worden door de omgeving.
Bijvoorbeeld dat je rechtvaardiger bent wanneer je net uit de kerk komt.
Zeigarnikeffect: het fenomeen dat niet voltooide doelen het automatisch denken blijven
beheersen. Bijv. de ober die een bestelling onthoudt tot er afgerekend is en daarna de
bestelling niet meer weet te herhalen.
Automatisch beslissen: op gevoel kiezen in plaats van er over nadenken. Bijvoorbeeld bij het
kopen van een appartement. Afleiding zorgt ervoor dat je dit beter kan doen.
3.2.3
Ons gevoel en onze invloeden van buitenaf beinvloeden hoe wij automatisch denken over
iets of iemand. Een frisse geur geeft ons een positiever beeld van iets, maar wanneer we
moe zijn denken we ergens vaak negatief over na.
3.2.4
Een andere vorm van automatisch denken is de toepassing van specifieke regels en snelle
aannames wanneer we over de sociale wereld denken.
Heuristieken zijn de snelle beslisregels die mensen gebruiken om snel en efficient te
kunnen oordelen.
Beoordelingsheuristiek: mentale aanname die mensen gebruiken om snel en efficient te
kunnen oordelen. Heuristiek = ontdekken.
Beschikbaarheidsheuristiek: de heuristiek die een oordeel baseert op het gemak waarmee je
je iets voor de geest kunt halen. Mensen gebruiken deze heuristiek ook wanneer zij een
oordeel over zichzelf of over een ander moeten vellen.
Representativiteitsheuristiek: mentale aanname waarbij mensen iets classificeren op grond
van de mate waarin het lijkt op een karakteristiek geval. De gebruinde jongen -> komt uit
zeeland.
Informatie over de basisfrequentie: informatie over de regelmaat waarmee leden van
verschillende categorieën in de populatie voorkomen.
Anker- en correctieheuristiek: mentale aanname waarbij mensen een getal of waarde als
beginpunt gebruiken en vervolgens onvoldoende op dit ankerpunt corrigeren. (getal 5 in
hoofd, eerder gevangenisstraf van 5 jaar dan wanneer 25 in hoofd)
1. Wanneer we een beginpunt bepalen, halen we op selectieve wijze informatie die
daarmee in overeenstemming is uit het geheugen. Soort rechtvaardiging.
2. Zelfs wanneer we proberen te corrigeren ervaren we alsnog invloed van het
ankerpunt. Zelfs wanneer we denken dat di tniet zo is en op een oordeel komen die
we wel plausiebel vinden.
, 3. Het ankerpunt vormt een primer die ervoor zorgt dat we dingen zoeken die er op
lijken.
3.3.1
De inhoud van onze schema’s wordt beïnvloed door de cultuur waarin we leven. Dit komt
doordat iedere cultuur andere middelpunten hebben. In Amerika zijn hele andere dingen
belangrijk dan in Afrika.
3.3.2
- Analytische denkstijl (westerse culturen): manier van denken waarbij mensen zich
richten op de kenmerken van objecten zonder aandacht te schenken aan de context:
deze manier van denken is gebruikelijk in de westerse wereld.
- Holistische denkstijl (oost-aziatische culturen): manier van denken waarbij mensen
zich richten op het geheel, met name de wijze waarop objecten zich tot elkaar
verhouden: deze manier van denken is gebruikelijk in Oost-Aziatische culturen)
Deze verschillen komen voort uit verschillende tradities. Confucianisme, taoisme en
boeddhisme (omgeving en verbondenheid) tegenover aristoteles en plato (objecten zonder
de context).
3.4.1 Gecontroleerd denken
Wij zijn het enige soort met het vermogen om bewust over onszelf en de buitenwereld na te
dneken.
Gecontroleerd denken: denken dat bewust, opzettelijk en uit vrije wil plaatsvindt en dat
inspanning vereist.
Automatisch denken heeft veel meer invloed en gebeurd veel meer dan dat wij denken.
Vaak is er bij de gedachte uit vrije wil meer aan de hand. Wij denken wel dat we dingen uit
vrije wil doen, maar in de meeste gevallen is er toch iets gebeurd dat ons aangespoort heeft
om iets dergelijks te doen.
3.4.2
Tegenfeitelijk denken: een aspect van het verleden op mentaal niveau veranderen zodat je
je kunt voorstellen hoe het had kunnen zijn. ‘als ik die ene vraag anders had beantwoord
was ik wel geslaagd’
- Mensen ervaren vaak meer last van een gebeurtenis wanneer zij veel tegenfeitelijk
denken.
Sociale cognitie: hoe mensen sociale informatie selecteren, interpreteren, herinneren en
gebruiken om oordelen te vormen en beslissingen te nemen.
Automatische sociale cognitie/ automatisch denken
- Snel en automatisch
Gecontroleerde sociale cognitie/ gecontroleerd denken
- Meer inspanning en wel overwogen
Deze twee werken samen
3.2.1
Automatisch denken
- Een onbewust, onopzettelijk, onwillekeurig proces dat geen inspanning kost.
- Het helpt ons nieuwe situaties begrijpen, doordat we ze in verband kunnen brengen
met eerdere ervaringen
Schema’s: mentale structuren die mensen gebruiken om hun kennis over de sociale wereld
te organiseren rond thema’s of objecten. Hebben invloed op de informatie die mensen
opmerken, waarover ze denken en die ze herinneren.
Script: schema over een gebeurtenis
Toegankelijkheid: mate waarin schema’s en concepten zich op de voorgrond van ons
bewustzijn bevinden waardoor het waarschijnlijker is dat we ze gebruiken bij onze oordelen
over de sociale wereld.
Priming: het proces waarbij recente ervaringen de toegankelijkheid van een schema,
kenmerk of concept vergroten.
Perseveratie effect: bevinding dat opvattingen van mensen over zichzelf en de sociale wereld
aanhouden, ondanks bewijzen van het tegendeel.
Bestraffingseffect: bevinding dat positieve opvattingen over de sociale wereld waarvan
bewezen wordt dat ze onjuist zijn, kunnen omslaan naar zeer negatieve opvattingen.
Selffulfilling prophecy:
1. De verwachting over hoe iemand anders is
2. Beinvloed de manier waarop ze zich tegenover diegene gedragen
3. Diegene gaat zich consistent met de verwachting gedragen
4. Hierdoor komt de verwachting uit
Pygmalioneffect: een positieve selffulfilling prophecy; als er positieve verwachtingen zijn van
mensen, gaan zij beter presteren.
3.2.2 soorten automatisch denken
,Automatisch doelen nastreven: er zijn automatische doelen die je nastreeft. Bijvoorbeeld
aardig of hulpvaardig zijn. Deze doelen kunnen beïnvloed worden door de omgeving.
Bijvoorbeeld dat je rechtvaardiger bent wanneer je net uit de kerk komt.
Zeigarnikeffect: het fenomeen dat niet voltooide doelen het automatisch denken blijven
beheersen. Bijv. de ober die een bestelling onthoudt tot er afgerekend is en daarna de
bestelling niet meer weet te herhalen.
Automatisch beslissen: op gevoel kiezen in plaats van er over nadenken. Bijvoorbeeld bij het
kopen van een appartement. Afleiding zorgt ervoor dat je dit beter kan doen.
3.2.3
Ons gevoel en onze invloeden van buitenaf beinvloeden hoe wij automatisch denken over
iets of iemand. Een frisse geur geeft ons een positiever beeld van iets, maar wanneer we
moe zijn denken we ergens vaak negatief over na.
3.2.4
Een andere vorm van automatisch denken is de toepassing van specifieke regels en snelle
aannames wanneer we over de sociale wereld denken.
Heuristieken zijn de snelle beslisregels die mensen gebruiken om snel en efficient te
kunnen oordelen.
Beoordelingsheuristiek: mentale aanname die mensen gebruiken om snel en efficient te
kunnen oordelen. Heuristiek = ontdekken.
Beschikbaarheidsheuristiek: de heuristiek die een oordeel baseert op het gemak waarmee je
je iets voor de geest kunt halen. Mensen gebruiken deze heuristiek ook wanneer zij een
oordeel over zichzelf of over een ander moeten vellen.
Representativiteitsheuristiek: mentale aanname waarbij mensen iets classificeren op grond
van de mate waarin het lijkt op een karakteristiek geval. De gebruinde jongen -> komt uit
zeeland.
Informatie over de basisfrequentie: informatie over de regelmaat waarmee leden van
verschillende categorieën in de populatie voorkomen.
Anker- en correctieheuristiek: mentale aanname waarbij mensen een getal of waarde als
beginpunt gebruiken en vervolgens onvoldoende op dit ankerpunt corrigeren. (getal 5 in
hoofd, eerder gevangenisstraf van 5 jaar dan wanneer 25 in hoofd)
1. Wanneer we een beginpunt bepalen, halen we op selectieve wijze informatie die
daarmee in overeenstemming is uit het geheugen. Soort rechtvaardiging.
2. Zelfs wanneer we proberen te corrigeren ervaren we alsnog invloed van het
ankerpunt. Zelfs wanneer we denken dat di tniet zo is en op een oordeel komen die
we wel plausiebel vinden.
, 3. Het ankerpunt vormt een primer die ervoor zorgt dat we dingen zoeken die er op
lijken.
3.3.1
De inhoud van onze schema’s wordt beïnvloed door de cultuur waarin we leven. Dit komt
doordat iedere cultuur andere middelpunten hebben. In Amerika zijn hele andere dingen
belangrijk dan in Afrika.
3.3.2
- Analytische denkstijl (westerse culturen): manier van denken waarbij mensen zich
richten op de kenmerken van objecten zonder aandacht te schenken aan de context:
deze manier van denken is gebruikelijk in de westerse wereld.
- Holistische denkstijl (oost-aziatische culturen): manier van denken waarbij mensen
zich richten op het geheel, met name de wijze waarop objecten zich tot elkaar
verhouden: deze manier van denken is gebruikelijk in Oost-Aziatische culturen)
Deze verschillen komen voort uit verschillende tradities. Confucianisme, taoisme en
boeddhisme (omgeving en verbondenheid) tegenover aristoteles en plato (objecten zonder
de context).
3.4.1 Gecontroleerd denken
Wij zijn het enige soort met het vermogen om bewust over onszelf en de buitenwereld na te
dneken.
Gecontroleerd denken: denken dat bewust, opzettelijk en uit vrije wil plaatsvindt en dat
inspanning vereist.
Automatisch denken heeft veel meer invloed en gebeurd veel meer dan dat wij denken.
Vaak is er bij de gedachte uit vrije wil meer aan de hand. Wij denken wel dat we dingen uit
vrije wil doen, maar in de meeste gevallen is er toch iets gebeurd dat ons aangespoort heeft
om iets dergelijks te doen.
3.4.2
Tegenfeitelijk denken: een aspect van het verleden op mentaal niveau veranderen zodat je
je kunt voorstellen hoe het had kunnen zijn. ‘als ik die ene vraag anders had beantwoord
was ik wel geslaagd’
- Mensen ervaren vaak meer last van een gebeurtenis wanneer zij veel tegenfeitelijk
denken.
