Universiteit van Amsterdam Studiejaar 2021-2022
Politieke grondrechten
Week 4 – Vrijheid van meningsuiting (III) internet,
fake news
Fake News
Deze term wordt gebruikt voor desinformatie in wetenschappelijke stukken. Desinformatie kan
omschreven worden als met opzet misleidende informatie in de publieke sfeer plaatsen om onrust te
veroorzaken. De verspreider van fake news moet weten dat het om fake news gaat. Ook het element
schade speelt een rol in de definitie van de term fake news. Het moeten berichten zijn die schade
toebrengen aan het publieke domein. En er moet sprake zijn van economisch gewin.
Is Fake news een probleem? Gezegd wordt dat het er altijd als is geweest. De vraag is of iets weglaten van
bepaalde dingen nu ook onmiddellijk fake news maakt. Bij overheidsbeleid speelt desinformatie een
belangrijke rol. Veel mensen van die kant zeggen dan ook dat het er nu eenmaal bij hoort. Er moet niet te
veel aandacht aan besteed worden.
Aan de andere kant zeggen mensen dat er sprake is van een nieuw fenomeen. De snelheid van
verspreiding, de mogelijkheden die sociale media en de verdienmodellen die daarin zitten, zorgen ervoor
dat het een ongekende vorm heeft aangenomen. Gezegd wordt: ja er is wel een grote verspreiding, maar
de overgrote meerderheid van de mensen die het leest en zelfs het verspreidt ziet het meer als
amusement dan als informatie. Het valt dus wel mee.
Wat de schade betreft, waar moeten we dan aan denken? Schade in het publieke domein is een van de
elementen. Bijvoorbeeld het beschadigen van de publieke opinie. Dat is schadelijk omdat het
democratisch proces/meningsvorming verstoord kan worden. Of schade aan de volksgezondheid, of aan
een bepaald persoon. Het hangt er daarbij wel vanaf of het gaat over de buurman of over een minister.
Sommige vormen van bewust onjuist informatie verspreiden zijn al gereguleerd. Bijvoorbeeld als je een
bord in de tuin zet met daarop onjuiste teksten over de buurman = laster waarvoor de buurman aangifte
kan doen.
Onderscheiden: of het onder een definitie valt en of het in het huidige recht onrechtmatig dan wel
strafbaar is. De vraag is: als bepaalde schadelijke vormen niet geregeld zijn, moeten dan niet iets gaan
regelen?
Wel of niet desinformatie:
- Vanuit het PvdA kantoor wordt een pedofielennetwerk gerund.
Ja, want de verspreider weet dat hij onjuiste informatie verspreidt. Het beïnvloedt het
verkiezingsproces en benadeelt een van de partijen die meedoen aan het verkiezingsproces.
- Als u op partij X stemt, is morgen de werkeloosheid opgelost.
Dit is geen desinformatie. Het is een niet ongebruikelijke overdrijving.
- Hugo de Jonge is het grootste gevaar voor de volksgezondheid.
Het is niet per definitie een onjuiste uitspraak. Er valt over te discussiëren.
- De Europese Unie kost ons 8 miljard per jaar.
De stelling zelf klopt op zich, wat niet verteld wordt is dat het ook geld oplevert. Is dat weglaten
desinformatie? Twijfelachtig. Aan de ene kant verspreid je geen onjuiste informatie, maar het is wel
misleidend. Maar waar ligt dan de grens?
- Holocaust is een verzinsel
Dit valt per definitie onder het begrip desinformatie.
Wat moet er tegen desinformatie gedaan worden? In het rapport is te lezen dat een aantal oplossingen
worden geopperd, onder andere:
1. Tegengeluid geven, bijvoorbeeld door media te steunen waarvan je wel mag uitgaan dat die wel juiste
informatie verspreidt.
1
Politieke grondrechten
Week 4 – Vrijheid van meningsuiting (III) internet,
fake news
Fake News
Deze term wordt gebruikt voor desinformatie in wetenschappelijke stukken. Desinformatie kan
omschreven worden als met opzet misleidende informatie in de publieke sfeer plaatsen om onrust te
veroorzaken. De verspreider van fake news moet weten dat het om fake news gaat. Ook het element
schade speelt een rol in de definitie van de term fake news. Het moeten berichten zijn die schade
toebrengen aan het publieke domein. En er moet sprake zijn van economisch gewin.
Is Fake news een probleem? Gezegd wordt dat het er altijd als is geweest. De vraag is of iets weglaten van
bepaalde dingen nu ook onmiddellijk fake news maakt. Bij overheidsbeleid speelt desinformatie een
belangrijke rol. Veel mensen van die kant zeggen dan ook dat het er nu eenmaal bij hoort. Er moet niet te
veel aandacht aan besteed worden.
Aan de andere kant zeggen mensen dat er sprake is van een nieuw fenomeen. De snelheid van
verspreiding, de mogelijkheden die sociale media en de verdienmodellen die daarin zitten, zorgen ervoor
dat het een ongekende vorm heeft aangenomen. Gezegd wordt: ja er is wel een grote verspreiding, maar
de overgrote meerderheid van de mensen die het leest en zelfs het verspreidt ziet het meer als
amusement dan als informatie. Het valt dus wel mee.
Wat de schade betreft, waar moeten we dan aan denken? Schade in het publieke domein is een van de
elementen. Bijvoorbeeld het beschadigen van de publieke opinie. Dat is schadelijk omdat het
democratisch proces/meningsvorming verstoord kan worden. Of schade aan de volksgezondheid, of aan
een bepaald persoon. Het hangt er daarbij wel vanaf of het gaat over de buurman of over een minister.
Sommige vormen van bewust onjuist informatie verspreiden zijn al gereguleerd. Bijvoorbeeld als je een
bord in de tuin zet met daarop onjuiste teksten over de buurman = laster waarvoor de buurman aangifte
kan doen.
Onderscheiden: of het onder een definitie valt en of het in het huidige recht onrechtmatig dan wel
strafbaar is. De vraag is: als bepaalde schadelijke vormen niet geregeld zijn, moeten dan niet iets gaan
regelen?
Wel of niet desinformatie:
- Vanuit het PvdA kantoor wordt een pedofielennetwerk gerund.
Ja, want de verspreider weet dat hij onjuiste informatie verspreidt. Het beïnvloedt het
verkiezingsproces en benadeelt een van de partijen die meedoen aan het verkiezingsproces.
- Als u op partij X stemt, is morgen de werkeloosheid opgelost.
Dit is geen desinformatie. Het is een niet ongebruikelijke overdrijving.
- Hugo de Jonge is het grootste gevaar voor de volksgezondheid.
Het is niet per definitie een onjuiste uitspraak. Er valt over te discussiëren.
- De Europese Unie kost ons 8 miljard per jaar.
De stelling zelf klopt op zich, wat niet verteld wordt is dat het ook geld oplevert. Is dat weglaten
desinformatie? Twijfelachtig. Aan de ene kant verspreid je geen onjuiste informatie, maar het is wel
misleidend. Maar waar ligt dan de grens?
- Holocaust is een verzinsel
Dit valt per definitie onder het begrip desinformatie.
Wat moet er tegen desinformatie gedaan worden? In het rapport is te lezen dat een aantal oplossingen
worden geopperd, onder andere:
1. Tegengeluid geven, bijvoorbeeld door media te steunen waarvan je wel mag uitgaan dat die wel juiste
informatie verspreidt.
1
