Onderwijs in Wetenschap: lesbrieven voor paramedici
Hoofdstuk 1: EBP; Wetenschappelijke onderbouwing van de
paramedische zorg
EBP is het zorgvuldig, expliciet en oordeelkundig gebruik maken van het huidige beste
bewijsmateriaal om beslissingen te nemen voor individuele patiënten.
Individuele expertise
Beste externe bewijsmateriaal BESLUIT
Voorkeuren en wensen patiënt
Operationaliseren = Herformuleren van klinische vragen in wetenschappelijke termen
Bij het lezen van artikelen dient speciale aandacht te worden besteed aan de beschrijving
van de:
Patiëntkenmerken Is de beschreven patiënt vergelijkbaar met de patiënt die in de
praktijk wordt behandeld?
Interventies Het is van belang of de beschreven behandeling uitvoerbaar is in de
dagelijkse praktijk. Daarnaast moet het effect worden gemeten met relevante en in
praktijk bruikbare meetinstrumenten.
Uitkomstmaten
Als je een onderzoek leest dat op gebied van de bovengenoemde kenmerken verschilt
van wat je in de praktijk aantreft, dan kan het lastig zijn de resultaten van dergelijk
onderzoek in de praktijk te gebruiken. Het van tevoren stellen van de juiste vragen,
waarin de bovengenoemde kenmerken terugkomen, geeft dus richting aan je zoektocht in
de literatuur.
- Bij Evidence Based Practive (EBP) heeft wetenschappelijk bewijs een belangrijk
aandeel bij het nemen van klinische beslissingen.
- Evidence Based Medicine (EBM) is handelen op basis van het ‘wetenschappelijk
gezien’ beste bewijs.
1.1 Proces van Evidence-Based Practice
EBP heeft een aantal procesmatige stappen die een garantie vormen voor het verkrijgen van
inzicht en het gebruiken van het beste bewijs.
5 Stappen in EBP
1. Het klinisch probleem vertalen in een beantwoordbare vraag (hoe kan je probleem
met wasmachine oplossen?)
Stap 1 is de Hoofdvraag
Hulpmiddel bij formuleren beantwoorde vraag PICO
Patiëntengroep (klinisch relevante informatie: diagnose, leeftijd, behandelsetting,
etc. patiënten met RSI-klachten behandelen)
Interventie (in ruime zin: therapie, diagnostiek, medicatie) (waar ga je onderzoek
naar doen? ontspanningsoefeningen)
Controle conditie (waarmee wordt therapie, diagnostische test etc. Vergeleken?
rust)
Outcome (eindcriteria voor interventie) (waarin je geïnteresseerd bent? het
verminderen van de pijnklachten)
1
, 2. Het efficiënt zoeken naar het bewijsmateriaal. (om het probleem op te lossen)
Stap 2: Zoekstrategie
Diverse bronnen:
Tijdschriftartikel (publicaties van wetenschappelijke onderzoeken)
Websites van overheidsorganen, beroepsverenigingen
(Overheid)rapporten
Richtlijnen
Waar let je op?
Leesbaar?
Recent?
Mate van betrouwbaarheid?
Onderzoeksvormen:
1. Kwalitatief
Wat, hoe en waarom staat centraal
Doel: exploreren, begrijpen, inzicht geven
Bijvoorbeeld interviews en focusgroepen
2. Kwantitatief
Hoeveel en hoe groot staat centraal
Toetsen hypothese, bewijzen oorzaak en gevolg.
Trial studies
Twee soorten wetenschappelijke artikelen
1. Originele artikelen wat een enkel onderzoek beschrijft dat is uitgevoerd door de
auteurs van het artikel.
2. Overzichtsartikelen waarin de auteurs alle originele onderzoeken over 1 onderwerp
bij elkaar zetten.
Databanken
Artikelen staan in databanken (elektronische bibliotheken)
Cochrane Library voor overzichtsartikelen (systematic reviews)
Medline voor alle soorten artikelen op het gebied van gezondheid en geneeskunde
EMbase met name voor artikelen over geneesmiddelen
Wikipedia
Hoe kom je aan zoektermen?
Door te brainstormen (synoniemen/gerelateerde woorden/andere taal)
Google, Wikipedia
VOORBEELD:
Helpen ontspanningsoefeningen beter bij het verminderen van pijnklachten bij patiënten met
RSI klachten dan rust?
P RSI
I Ontspanningsoefeningen
C Rust
O Pijnklachten
3. Het beoordelen van het gevonden bewijsmateriaal op (methodologische) kwaliteit
en toepasbaarheid in eigen praktijk.
4. Het nemen van een (behandel)beslissing, toepassen in de praktijk.
5. De evaluatie van deze beslissing. (kijk of het ook echt effectief is)
2
,Stappen 2 en 3 vormen vooral het zoeken en het vinden van literatuur en het beoordelen
ervan, de grootste knelpunten. Een veel gebruikte bron van wetenschappelijke literatuur is
Medline of Pubmed. Dit is een medische database waar zeer veel artikelen te vinden zijn.
1.2 Scannen van artikelen
Een snelle manier om een artikel te ‘scannen’. Een stap impliceert een ja/nee-beslissing,
waarbij ‘nee’ een automatische reactie genereert die leidt tot weggooien van het artikel.
1. Is het artikel van belang?
- Beantwoordt het artikel aan verwachting dat het een antwoord op je vraagstelling zal
geven? Gaat het om de patiëntengroepering en therapie waarin je geïnteresseerd
bent?
2. Beschrijft het artikel uitkomstmaten die voor u interessant (te meten) zijn?
- Vragen zoals ‘hoe gaat het met u?’ en ‘hoeveel pijn heeft u?’ zijn gemakkelijker te
meten en vaak ook inzichtelijker
3. Is het onderzoek zodanig verricht dat het tot een betrouwbaar antwoord kan leiden?
- Het gaat om de geldigheid (validiteit) van het onderzoek.
4. Snijden de resultaten hout?
- Resultaten die significant zijn, lijken al snel relevant. Bij klinische relevantie gaat het
inderdaad vaak om grote verschillen in effect van een behandeling dat ze ook in
individuele patienten situaties gewicht in de schaal leggen.
In de praktijk blijkt dat veel elementen in de richtlijnen consensus-based zijn, omdat er nog
niet voldoende evidence-based gegevens zijn met betrekking tot allerlei interventies.
3
, Hoofdstuk 2: Van patiënt naar wetenschappelijk onderzoek
In dit hoofdstuk wordt aan de hand van een casus beschreven hoe het effect van een
behandeling kan worden onderzocht.
2.1 Effect van behandeling meten
Het succesvol afsluiten van een behandelreeks is voor zowel
patiënt als therapeut bevredigend. Hierbij wordt uitgegaan van
een directe relatie tussen oorzaak en gevolg. De behandeling is
de oorzaak van het gevolg: Het positieve resultaat van de behandeling.
Je stelt nu jezelf de vraag: ‘Zijn de rugklachten van de heer Bago verdwenen door therapie?’
Antwoord als enige juist: ‘Dat is niet duidelijk’.
Om na te gaan of de klachten zijn verdwenen door therapie, moet de evaluatie van het
effect aan voorwaarden voldoen.
2.2 Vraagstelling
De vraagstelling bij wetenschappelijk effectonderzoek dient duidelijk te zijn. De vraag kan in
de wat-, wie- en hoe-vorm gesteld worden.
2.3 Controlegroep
Als men wil nagaan of de behandeling effectief is, dan is het nodig dat de patiënt wordt
vergeleken met een identieke patiënt die geen behandeling krijgt. Het kan namelijk zo zijn
dat als de heer Bago geen therapie zou hebben gekregen, zouden de rugklachten misschien
ook verdwenen zijn.
Als er maar 2 of 3 patienten in een onderzoek met elkaar worden vergeleken, kunnen deze
patienten door het toeval van elkaar verschillen. De invloed van deze verschillen op het
resultaat van de behandeling wordt kleiner als er groepen patienten met elkaar vergeleken
worden, 1 interventiegroep en 1 of 2 controlegroepen.
4
Hoofdstuk 1: EBP; Wetenschappelijke onderbouwing van de
paramedische zorg
EBP is het zorgvuldig, expliciet en oordeelkundig gebruik maken van het huidige beste
bewijsmateriaal om beslissingen te nemen voor individuele patiënten.
Individuele expertise
Beste externe bewijsmateriaal BESLUIT
Voorkeuren en wensen patiënt
Operationaliseren = Herformuleren van klinische vragen in wetenschappelijke termen
Bij het lezen van artikelen dient speciale aandacht te worden besteed aan de beschrijving
van de:
Patiëntkenmerken Is de beschreven patiënt vergelijkbaar met de patiënt die in de
praktijk wordt behandeld?
Interventies Het is van belang of de beschreven behandeling uitvoerbaar is in de
dagelijkse praktijk. Daarnaast moet het effect worden gemeten met relevante en in
praktijk bruikbare meetinstrumenten.
Uitkomstmaten
Als je een onderzoek leest dat op gebied van de bovengenoemde kenmerken verschilt
van wat je in de praktijk aantreft, dan kan het lastig zijn de resultaten van dergelijk
onderzoek in de praktijk te gebruiken. Het van tevoren stellen van de juiste vragen,
waarin de bovengenoemde kenmerken terugkomen, geeft dus richting aan je zoektocht in
de literatuur.
- Bij Evidence Based Practive (EBP) heeft wetenschappelijk bewijs een belangrijk
aandeel bij het nemen van klinische beslissingen.
- Evidence Based Medicine (EBM) is handelen op basis van het ‘wetenschappelijk
gezien’ beste bewijs.
1.1 Proces van Evidence-Based Practice
EBP heeft een aantal procesmatige stappen die een garantie vormen voor het verkrijgen van
inzicht en het gebruiken van het beste bewijs.
5 Stappen in EBP
1. Het klinisch probleem vertalen in een beantwoordbare vraag (hoe kan je probleem
met wasmachine oplossen?)
Stap 1 is de Hoofdvraag
Hulpmiddel bij formuleren beantwoorde vraag PICO
Patiëntengroep (klinisch relevante informatie: diagnose, leeftijd, behandelsetting,
etc. patiënten met RSI-klachten behandelen)
Interventie (in ruime zin: therapie, diagnostiek, medicatie) (waar ga je onderzoek
naar doen? ontspanningsoefeningen)
Controle conditie (waarmee wordt therapie, diagnostische test etc. Vergeleken?
rust)
Outcome (eindcriteria voor interventie) (waarin je geïnteresseerd bent? het
verminderen van de pijnklachten)
1
, 2. Het efficiënt zoeken naar het bewijsmateriaal. (om het probleem op te lossen)
Stap 2: Zoekstrategie
Diverse bronnen:
Tijdschriftartikel (publicaties van wetenschappelijke onderzoeken)
Websites van overheidsorganen, beroepsverenigingen
(Overheid)rapporten
Richtlijnen
Waar let je op?
Leesbaar?
Recent?
Mate van betrouwbaarheid?
Onderzoeksvormen:
1. Kwalitatief
Wat, hoe en waarom staat centraal
Doel: exploreren, begrijpen, inzicht geven
Bijvoorbeeld interviews en focusgroepen
2. Kwantitatief
Hoeveel en hoe groot staat centraal
Toetsen hypothese, bewijzen oorzaak en gevolg.
Trial studies
Twee soorten wetenschappelijke artikelen
1. Originele artikelen wat een enkel onderzoek beschrijft dat is uitgevoerd door de
auteurs van het artikel.
2. Overzichtsartikelen waarin de auteurs alle originele onderzoeken over 1 onderwerp
bij elkaar zetten.
Databanken
Artikelen staan in databanken (elektronische bibliotheken)
Cochrane Library voor overzichtsartikelen (systematic reviews)
Medline voor alle soorten artikelen op het gebied van gezondheid en geneeskunde
EMbase met name voor artikelen over geneesmiddelen
Wikipedia
Hoe kom je aan zoektermen?
Door te brainstormen (synoniemen/gerelateerde woorden/andere taal)
Google, Wikipedia
VOORBEELD:
Helpen ontspanningsoefeningen beter bij het verminderen van pijnklachten bij patiënten met
RSI klachten dan rust?
P RSI
I Ontspanningsoefeningen
C Rust
O Pijnklachten
3. Het beoordelen van het gevonden bewijsmateriaal op (methodologische) kwaliteit
en toepasbaarheid in eigen praktijk.
4. Het nemen van een (behandel)beslissing, toepassen in de praktijk.
5. De evaluatie van deze beslissing. (kijk of het ook echt effectief is)
2
,Stappen 2 en 3 vormen vooral het zoeken en het vinden van literatuur en het beoordelen
ervan, de grootste knelpunten. Een veel gebruikte bron van wetenschappelijke literatuur is
Medline of Pubmed. Dit is een medische database waar zeer veel artikelen te vinden zijn.
1.2 Scannen van artikelen
Een snelle manier om een artikel te ‘scannen’. Een stap impliceert een ja/nee-beslissing,
waarbij ‘nee’ een automatische reactie genereert die leidt tot weggooien van het artikel.
1. Is het artikel van belang?
- Beantwoordt het artikel aan verwachting dat het een antwoord op je vraagstelling zal
geven? Gaat het om de patiëntengroepering en therapie waarin je geïnteresseerd
bent?
2. Beschrijft het artikel uitkomstmaten die voor u interessant (te meten) zijn?
- Vragen zoals ‘hoe gaat het met u?’ en ‘hoeveel pijn heeft u?’ zijn gemakkelijker te
meten en vaak ook inzichtelijker
3. Is het onderzoek zodanig verricht dat het tot een betrouwbaar antwoord kan leiden?
- Het gaat om de geldigheid (validiteit) van het onderzoek.
4. Snijden de resultaten hout?
- Resultaten die significant zijn, lijken al snel relevant. Bij klinische relevantie gaat het
inderdaad vaak om grote verschillen in effect van een behandeling dat ze ook in
individuele patienten situaties gewicht in de schaal leggen.
In de praktijk blijkt dat veel elementen in de richtlijnen consensus-based zijn, omdat er nog
niet voldoende evidence-based gegevens zijn met betrekking tot allerlei interventies.
3
, Hoofdstuk 2: Van patiënt naar wetenschappelijk onderzoek
In dit hoofdstuk wordt aan de hand van een casus beschreven hoe het effect van een
behandeling kan worden onderzocht.
2.1 Effect van behandeling meten
Het succesvol afsluiten van een behandelreeks is voor zowel
patiënt als therapeut bevredigend. Hierbij wordt uitgegaan van
een directe relatie tussen oorzaak en gevolg. De behandeling is
de oorzaak van het gevolg: Het positieve resultaat van de behandeling.
Je stelt nu jezelf de vraag: ‘Zijn de rugklachten van de heer Bago verdwenen door therapie?’
Antwoord als enige juist: ‘Dat is niet duidelijk’.
Om na te gaan of de klachten zijn verdwenen door therapie, moet de evaluatie van het
effect aan voorwaarden voldoen.
2.2 Vraagstelling
De vraagstelling bij wetenschappelijk effectonderzoek dient duidelijk te zijn. De vraag kan in
de wat-, wie- en hoe-vorm gesteld worden.
2.3 Controlegroep
Als men wil nagaan of de behandeling effectief is, dan is het nodig dat de patiënt wordt
vergeleken met een identieke patiënt die geen behandeling krijgt. Het kan namelijk zo zijn
dat als de heer Bago geen therapie zou hebben gekregen, zouden de rugklachten misschien
ook verdwenen zijn.
Als er maar 2 of 3 patienten in een onderzoek met elkaar worden vergeleken, kunnen deze
patienten door het toeval van elkaar verschillen. De invloed van deze verschillen op het
resultaat van de behandeling wordt kleiner als er groepen patienten met elkaar vergeleken
worden, 1 interventiegroep en 1 of 2 controlegroepen.
4
