Samenvatting Samenwerkend leren - S. Ebbens en S. Ettekoven

Samenwerkend leren
Ebbens en Ettekoven, druk 3


H1 Samenwerken en leren
§1.1. Het waarom van samenwerkend leren
Er worden in het boek vijf argumenten voor samenwerkend leren genoemd, namelijk:
1) Klassenorganisatie en de handen ‘vrij’
Gestructureerd groepswerk is een sterke steun voor de klassenorganisatie. De docent
kan vertrouwen op de effectiviteit van de samenwerking tussen leerlingen en heeft
zo de handen ‘vrij’ om gerichte steun/hulp te bieden.

2) Actief lerende leerlingen
Leerlingen leren wanneer ze zelf actief zijn en zelf betekenis kunnen geven aan hun
eigen leren. Essentiële voorwaarden hierbij zijn de actieve deelname van leerlingen,
het hardop denken en een zorgvuldig vormgegeven leerklimaat.

3) Ontwikkeling van het leren van leerlingen
Pas als de aangeboden informatie door de leerlingen zelf bewerkt, geoefend,
geherformuleerd en toegepast is, is er sprake van het volledig eigen maken van
kennis. Door leerlingen samen te laten werken, krijgt het proces van het toe-eigenen
van kennis meer kans binnen de samenwerking van leerlingen, dan in een ‘stil’ en
veelal onzichtbaar, individueel verwerkingsproces. Er is dan sprake van zichtbare
leeractiviteiten. Ook kunnen leerlingen elkaar inspireren met nieuwe inzichten. Het
leren ontwikkelt zich in de sociale context beter dan in de individuele context.

4) Ontwikkeling van het zelfstandig leren van leerlingen
Door op een gestructureerde manier samen te werken, kan de docent de leerlingen
meer verantwoordelijk maken voor het eigen leerproces. Hierbij kan je de leerlingen
taken geven om het leerproces in de gaten te houden en naarmate die taken
essentiëler worden, is er meer sprake van zelfstandig leren. Ook kan je de leerlingen
bijvoorbeeld een reflectie laten maken over de opdracht, het samenwerken en het
leren.

5) Maatschappelijke argumenten
In de maatschappij speelt de vraag naar sociaal en communicatief vaardige mensen.
Binnen de strategie van samenwerkend leren wordt nadrukkelijk aandacht besteed
aan de ontwikkeling van zulke vaardigheden bij leerlingen. De kans van leerlingen om
op de arbeidsmarkt te slagen wordt daarmee groter.

§1.2. Samenwerkend leren en leeractiviteiten

Drie vormen van leren: Vier leeractiviteiten:
Leren gericht op wendbaar gebruik Creatief toepassen
Leren gericht op beklijving Integreren
Leren gericht op beheersing Onthouden en begrijpen




Leeractiviteiten Omschrijving
4. Creatief toepassen Gericht op het gebruiken van de kennis in een nieuwe,
onbekende situatie.

1

,3. Integreren Gericht op het ophalen en activeren van bestaande kennis
en/of het verbinden van nieuw verworven kennis met de al
aanwezige kennis.

2. Begrijpen Gericht op het in eigen woorden weergeven wat de
docent/het boek geeft gesteld en op het zien van de
samenhang tussen de informatie.

1. Onthouden Gericht op het herinneren van de aangeboden informatie.


§1.3. Sleutelbegrippen bij succesvol samenwerkend leren
Samenwerkend leren van leerlingen heeft vooral kans op succes wanneer aan een
vijftal sleutelbegrippen is voldaan. Om de kenmerken van samenwerkend leren te
verduidelijken, is het goed om eerst het scherp te onderscheiden van individueel
leren en competitief leren.

Kenmerken samenwerkend, individueel en competitief leren
Samenwerkend leren We staan er samen voor: ik kan alleen mijn doel bereiken
als jij je doel bereikt.
We hebben elkaar nodig. We zitten er samen in en worden
er beiden beter van.
Kenmerken:
 Leerlingen werken allemaal doelgericht. Weten wat er
van hen verwacht wordt.
 Alle leerlingen voelen zich verantwoordelijk om samen
het doel te bereiken.
 Leerlingen gebruiken elkaar om tot een oplossing van
de opdracht te komen.
 Alle leerlingen halen samen én individueel het doel.
 De docent heeft een coachende en begeleidende rol.

Individueel leren Ik sta er alleen voor: het bereiken van mij doel heeft niets
te maken met het bereiken van jouw doel.
Kenmerken:
 Aparte plekken om te leren
 Apart leermateriaal voor iedereen
 De docent als voornaamste bron
 Voor jezelf tot het gestelde leerdoel komen

Competitief leren Als ik mijn doel bereik, kan jij het niet bereiken. Als jij het
doel bereikt, kan ik het niet bereiken. Ik tegen jou.
Kenmerken:
 Kleine homogene groepen
 Maximaliseren van het aantal winnaars
 Zorg voor competitie met leerlingen van hetzelfde
niveau
 Beoordeling door prestaties van verschillende
leerlingen met elkaar te vergelijken.
Zoals eerder gezegd, moet adequaat samenwerkend leren dus voldoen aan vijf
sleutelbegrippen.
1. Positieve wederzijdse afhankelijkheid

2

, Leerlingen hebben elkaar echt nodig om tot succes te komen en dat leerlingen dat
ook zo ervaren.

Manieren van vormgeven:
 Samenwerkingsstructuur die ervoor zorgt dat leerlingen elkaar nodig hebben.
 Groep krijgt van de docent een gemeenschappelijk doel voorgehouden.
 Taken zo verdelen dat samenwerken effectiever is dan individueel opdrachten
maken.
 Leerlingen zijn van elkaar afhankelijk doordat er beperkt materiaal
beschikbaar is.
 Verschillende leerlingen vervullen verschillende rollen.
 Groepsbeoordeling naast individuele.

2. Individuele aanspreekbaarheid
De docent en de leerlingen kunnen elkaar onderling aanspreken op zowel de eigen
inbreng in de groep als op het eindresultaat van de groep.

Elke leerling draagt bewust bij aan groepsresultaat en kan dit verantwoorden. De
leerling heeft het eindresultaat zich eigen gemaakt.

Manieren van vormgeven:
 Leerlingen individueel beoordelen.
 Leerlingen krijgen na afloop een individuele toets of test.
 Leerlingen presenteren individueel een gedeelte van het eindproduct.
 Docent wijst willekeurig leerlingen aan om namens de groep te antwoorden.
 Leerlingen werken eerst alleen voor ze met elkaar werken.
 Leerlingen krijgen taken/rollen toegewezen.

3. Directie interactie
Samenwerkend leren vereist directe interactie tussen leerlingen waarbinnen ze
elkaars leren stimuleren.

Manieren van vormgeven:
 Leerlingen direct tegenover elkaar laten zitten.
 Opdrachten aanbieden die leerlingen stimuleren om erover in gesprek te gaan.
 Rollen en taken verdelen waarbij leerlingen moeten interacteren.

4. Aandacht voor de ontwikkeling van sociale vaardigheden
Voor samenwerkend leren zijn vaardigheden nodig in het omgaan met anderen en
het leren in kleine groepen.

Manieren van vormgeven:
 Docent moet de leerlingen de vaardigheden aanleren, gekoppeld aan de
inhoudelijke opdracht.
 Leerlingen moeten weten hoe die vaardigheid werkt en eruitziet.

5. Aandacht voor het groepsproces
Aandacht besteden aan de wijze waarop de groep samen heeft geleerd.

Manieren van vormgeven:
 Inhoudelijk: nabespreken van de opdracht op inhoudelijk niveau.
 Groepsproces: op welke wijze heeft het samenwerkend leren vorm gekregen in
de groep?




3