Samenvatting Handschriftontwikkeling 3 (casustoets)

HC 1

De proximale (dichtbij het centrum van het lichaam  hart) en
distale (verder) motoriek kunnen beiden los van elkaar getraind
worden.

Perceptuo-motorisch
... Sensomotorische ontwikkeling – Klei- en deegletters
... Lichaamsschema
... Lichaamsbesef
... Motorischeoefeningen
– Schrijfpatronen (evt. op muziek)
... Tweehandigeoefeningen – Lemniscaat (liggende acht)
... Evenwicht
– Op één been staan
... Ruimtelijkeoriëntatie
– Voorgrond-achtergrond discriminatie

Grafo-cognitief
... Gericht op beheersingsleren (mastery learning)
– Alle kinderen kunnen leren door duidelijke instructie
– Kennis van beheersingseisen
... Duidelijk instructiemodel: ADI (Activerende Directe Instructie)
... Uitdagende opdrachten
– Opdrachten met een spelregel
... Duidelijke kwaliteitscriteria – 5 handschriftregels
... Goede, inhoudelijke feedback – Mondeling en met de 5 symbolen
... Goede voorbeelden, goed voordoen

Schrijfrijpheid
... ofwel tweedimensionale spatialiteit ... ruimtelijke oriëntatie in het
platte vlak

Beginnend schrift
en niet beginnende geletterdheid
... leren nauwkeurig waarnemen ... verkenning (letter)vormen
... leren nauwkeurig uitvoeren
... vergroting vaardigheden om schrijfvoorwaarden te ontwikkelen

HC 2

Grafisch bewustzijn
• Wat moet een kind hiervoor kunnen? Doelgerichte bewegingen
maken
die niet groter zijn dan een paar millimeter.
• 5/6jarigen hebben deze fijn motorische vaardigheid om een
grafisch instrument te hanteren en sturen.

,Kunnen waarnemen: “Lijkt dit op het voorbeeld?”

Grafisch bewustzijn
1. Leren omgaan met het schrijfmateriaal
2. Draairichtingen kunnen waarnemen en uitvoeren
3. Letterzones kunnen onderscheiden en plaatsen

Woordspaties

 Goede woordspaties zijn belangrijk voor goede regelvorming

 Bij verbonden schrift automatisch sprake van woordvorming

 Kleine woordspatie ‘0’ afstand is voldoende

 Hoe is het met jouw woordspaties?

Ophaalrichting en letterafstand

 Neerhalen staan in dezelfde richting.

 Ophalen staan niet allemaal in dezelfde richting.

 Stand van de ophaal is het gevolg van een juiste letterafstand.

Letterspaties

 Letters worden vaak te breed geschreven, dus:
 – meer handverplaatsing – lastiger te spatiëren
– vaker regelomslag
 Lezen van te breed geschreven letters gaat vaak moeizamer
 Kost onnodig veel papier.

- De neerhalen onderscheiden zich door hun rechte stand. Zo zien de
leerlingen ook beter wat de neerhalen zijn.
- Bij schuinschrijven worden lussen langer
flexie- en extentie is moeizamerde beheersing ook




Samenvatting H5

Jonge kind is bezig met lettervormgeving  beginnend lettergebruik.
Schrijven is in eerste instantie het construeren van lettervormen in het
platte vlak. Er is geen sprake van spelling maar alleen van de vormgeving.
Het is geen motorische ontwikkeling maar een culturele
vaardigheidsontwikkeling. Het is beter om te kijken vanaf welke leeftijd de
fijne motoriek bruikbaar is voor het uitvoeren vn nauwkeurige grafische
handelingen. De beschrijvingen van de ontwikkeling van de sensomotoriek
of perceptuomotoriek hebben betrekking op de leeftijd die voorafgaat aan
die van het kind op de basisschool. Hierna komt de concreet operationele

, fase: voor schrijven kunnen we stellen dat er een verbinding is tussen
motorische mogelijkheden en psychologische cognitieve functies.

Gespannen schrijven hangt vaak samen met een terecht of onterecht
ervaren onvermogen. Het kind voelt zich onzeker over de constructie en
verhoudingen van de letters. Als hierbij ook nog verkeerde pengreep is
ontstaat er veel spanning. Het is belangrijk dat de pengreep vanaf het
begin goed wordt aangeleerd.
Kinderen die grafisch minder nauwkeurig uitvoeren hebben niet
noodzakelijkerwijs een achterstand of vertraging in ontwikkeling. Met
keline stapjes moet de begeleider kritisch maken t.o.v het eigen product
en proces. Het kind heeft niet snel een motorische achterstand maar een
afwijkend letterbeeld.

Proximaal: dichtbij de romp en distaal: verderweg van de romp
(vingermotoriek).
De proximale motoriek wordt aangestuurd vanuit de hersenstam. Distale
vanuit de cortex (bovenlaag hersenen), hier kunnen veel verbindingen tot
stand komen. Dus de proximale motoriek moet niet worden geoefend voor
het schrijven. Het wordt dus wel afhankelijk van elkaar ontwikkelt. De
motorieken kunnen naast elkaar geoefend worden. Je mag het jonge kind
al meteen motorische vaardigheden aanleren. Als een kind grote lijnen
staand op een papier maakt wordt er geen enkel aspect van schrijven
geleerd. Schrijven is fijn grafisch in een goede houding in de effectieve
leertijd.

motoriek: mogelijkheid tot bewegen. Buigen en strekken: signaal vanuit de
hersenen trekt een spier samen (agonist) en om de beweging weer de
andere kant op te maken moet een tegenoverliggende spier (antagonist)
zich weer samentrekken.
Spieren van interne organen zijn taak-specifiek (ademhaling) en spieren
voor externe bewegingen zoals rennen en fietsen zijn algemeen
functioneel.
Alle handelingen die zich vanzelf voltrekken horen bij de motorische
ontwikkeling (2-2,5 jaar). Dit gaat vooraf wat er dan nog aan nieuwe
bewegingen bijkomen hoort bij culturele vaardigheden.
De vaardigheidsdrempel: overgang naar de culturele vaardigheden. Hier
begint de culturele vaardigheidsverbetering, die niet verloopt in fasen
zoals de motorische ontwikkeling. Tijdens de basisschooltijd kunnen we
dus niet spreken over motorische ontwikkeling maar wel over
vaardigheidsvergroting waar goede begeleiding nodig is.
(Grote) bewegingsoefeningen helpt niet voor de handschriftkwaliteit of de
motoriek.

Bij de fijne en distale motoriek moet het kind niet onafhankelijk van het
grafisch schrijfmateriaal oefenen. Voor het goed kunnen schrijven zijn een
instrumentele (het materiaal) gerichte, en een cognitieve beheersing van
het letterbeeld en vorm nodig. De lettervorm kent 2 aspecten:
- het ontstaan of proces (route, traject, ergonomie, penhantering,
streekeigenschap).
- het product (de vorm)  de beheersing van het benodigde instrumentele
materiaal.