Leerdoelen
Personen- en familierecht
,WERKCOLLEGE 1
Leerdoelen
1. Pas de regelgeving met betrekking tot het verkrijgen en/of wijzigen van een (geslachts-)naam toe.
2. Bereken de graden van bloed- of aanverwantschap tussen bepaalde personen.
3. Benoem het belang van het bepalen van de woonplaats van een persoon en leg dit uit aan een cliënt.
4. Benoem wat op welke wijze wordt vastgelegd in de registers van de burgerlijke stand.
Antwoorden
1. Verkrijging en wijziging (geslachts-)naam
Bij de geboorte krijgen mensen een voor- en een achternaam. Voornamen hebben vaak een speciale
betekenis. Achternamen verwijzen vaak naar een familieband, of iemands afkomst. In sommige situaties is
het mogelijk om een achternaam te wijzigen. Als iemand een andere achternaam krijgt, noemen we dat
geslachtsnaamswijziging. Voor zo’n wijziging bestaan wettelijke regels.
• Voornaam, art. 1:4 BW à wijziging via de rechtbank
• Geslachtsnaam (achternaam), art. 1:5 BW jo. art. 1:7 BW à wijziging via koninklijk besluit
De voorwaarden voor wijziging van een achternaam staan in het Besluit geslachtsnaamwijziging. De regels
voor wijziging van de achternaam van een meerderjarige en een minderjarige verschillen van elkaar.
2. Bloed- en aanverwantschap tussen bepaalde personen
Bloed- en aanverwantschap gaat over de relatie tussen personen en staat vermeld in art. 1:3 BW.
Verwantschap wordt aangemerkt in graden. Je kunt bijvoorbeeld in de wet tegenkomen dat
bloedverwanten tot de derde graag bepaalde rechten hebben. Het is voor een jurist dus van belang om te
weten óf en in welke graad personen met elkaar verwant zijn. Voor het notariaat is kennis over
verwantschap noodzakelijk bij het opstellen van testamenten en het in kaart brengen van nalatenschap.
Wat is bloedverwantschap?
Bloedverwantschap is de relatie tussen twee personen van wie de één van de ander afstamt (moeder en
dochter). Dit heet ook wel rechte lijn. Ook de relatie tussen twee personen die niet van elkaar afstammen,
maar wel een gemeenschappelijke voorouder hebben, zijn bloedverwanten (broer en zus). Dit noemen we
de zijlijn. Bloedverwantschap ontstaat door:
• geboorte;
• afstamming van dezelfde voorouder;
• erkenning;
• gerechtelijke vaststelling van het vaderschap;
• adoptie.
Door adoptie worden de adoptieouders de juridische ouders van het kind en ontstaat er
bloedverwantschap. Bloedverwantschap is dus niet alleen biologisch bepaald.
o Graden van bloedverwantschap
Bloedverwanten zijn in de:
Eerste graad
• (adoptie)ouders;
• (adoptie)kinderen.
Tweede graad
• grootouders;
• kleinkinderen;
• broers en zussen.
,Derde graad
• overgrootouders;
• achterkleinkinderen;
• neven en nichten (kinderen van broers of zussen);
• ooms en tantes (broers of zussen van de ouders).
Vierde graad
• betovergrootouders;
• achterneven en achternichten (kleinkinderen van broers of zussen);
• neven en nichten (kinderen van broers of zussen van de ouders);
• oudooms en oudertantes (ooms en tantes van de ouders).
o Vastelling graad van bloedverwantschap
De graad van bloedverwantschap is bepaald door de ‘afstand’ tot de gemeenschappelijke stamouders. Hoe
dichter je bij de gezamenlijke stamouder staat, hoe nauwe de verwantschap.
Wat is aanverwantschap?
Aanverwantschap is de relatie tussen jou en de bloedverwanten van je echtgenoot of geregistreerde
partner. Aanverwantschap ontstaat door een huwelijk of geregistreerd partnerschap. Door het sluiten van
een samenlevingscontract ontstaat géén aanverwantschap. LET OP! Aanverwantschap vervalt niet na een
echtscheiding of het beëindigen van een geregistreerd partnerschap.
o Graden van aanverwantschap
Aanverwanten zijn in de:
Eerste graad
• (adoptie)ouders van je partner;
• (adoptie)kinderen van je partner;
• partner van je (adoptie)kinderen (schoonzoon of schoondochter).
Tweede graad
• grootouders van je partner;
• kleinkinderen van je partner;
• broers en zussen van je partner.
Derde graad
• overgrootouders van je partner;
• achterkleinkinderen van je partner;
• neven en nichten van je partner (kinderen van broers of zussen);
• ooms en tantes van je partner (broers of zussen van de ouders).
Vierde graad
• betovergrootouders;
• achterneven en achternichten (kleinkinderen van broers of zussen van je partner);
• neven en nichten (kinderen van broers of zussen van ouders van je partner);
• oudooms en oudtantes (oom of tante van ouders van je partner).
Belang bloed- en aanverwantschap
De vaststelling van de graad van bloed- of aanverwantschap is onder meer van belang:
• in het erfrecht;
• voor het aanvragen van curatele, bewind of mentorschap;
• voor het bepalen of je in aanmerking komt voor buitengewoon verlof.
, 3. Belang van de woonplaats
Naast een naam heeft ieder natuurlijk persoon ook een woonplaats. Dit is meestal de plaats waar je staat
ingeschreven in het persoonsregister of daar waar je werkelijk verblijft. Wat je woonplaats is, kan van
belang zijn in zowel materiële als het formele familierecht. Wanneer je bijvoorbeeld je voornaam wilt
wijzigen, is de rechter van je woonplaats bevoegd (art. 262 Rv). Ook bij het afhandelen van een
nalatenschap is de woonplaats van de overledene van belang (art. 1:13 BW).
Volgens art. 1:10 BW bevindt de woonplaats van een natuurlijk persoon zich te zijner woonstede en bij
gebreke aan woonstede ter plaatse van zijn werkelijk verblijf. Met woonstede wordt bedoeld de woning
waar iemand bestendig verblijft; het verblijf moet dus een duurzaam karakter hebben. Ook speelt hierbij
een rol of iemand daar staat ingeschreven in de gemeentelijke basisadministratie en of hij er regelmatig ’s
nachts slaapt. Als iemand geen duidelijke woonstede heeft, dan geldt als woonplaats de plaats van zijn
werkelijk verblijf.
Handelingsonbekwamen hebben een zogeheten ‘afgeleide woonplaats’. Als de woonplaats van de
minderjarig en van de onder curatele gestelde geldt de woonplaats van degene die het gezag over hem
uitoefent, respectievelijk van zijn curator (art. 1:12 lid 1 BW).
4. Registers van de burgerlijke stand
In de registers van de burgerlijke stand wordt iemands burgerlijke staat opgenomen. Er worden akten
opgemaakt: bij geboorte, bij huwelijk, bij echtscheiding en bij overlijden. Eveneens wordt het geregistreerd
partnerschap bijgehouden. Een ambtenaar van de burgerlijke stand is een ambtenaar van een Nederlandse
of Belgische gemeente, gerechtigd tot het opmaken van aktes in registers van de burgerlijke stand.
In iedere gemeente worden, op grond van art. 1:17 BW, register bijgehouden. Dit zijn de registers van de
burgerlijke stand. Iedereen kan de ambtenaar van de burgerlijke stand verzoeken om een uittreksel of
afschrift van een akte. Ter bescherming van de privacy is het verkrijgen van deze informatie natuurlijk wel
aan regels verbonden.
Naast de burgerlijke stand hebben we in Nederland ook de Basisregistratie Personen (BRP) [zie ook Wet
basisregistratie personen]. In deze registratie kun je jezelf (gratis) inloggen en bijvoorbeeld je huidige en
oude adresgegevens terugvinden, ook vind je hier gegevens van je ouders.
Personen- en familierecht
,WERKCOLLEGE 1
Leerdoelen
1. Pas de regelgeving met betrekking tot het verkrijgen en/of wijzigen van een (geslachts-)naam toe.
2. Bereken de graden van bloed- of aanverwantschap tussen bepaalde personen.
3. Benoem het belang van het bepalen van de woonplaats van een persoon en leg dit uit aan een cliënt.
4. Benoem wat op welke wijze wordt vastgelegd in de registers van de burgerlijke stand.
Antwoorden
1. Verkrijging en wijziging (geslachts-)naam
Bij de geboorte krijgen mensen een voor- en een achternaam. Voornamen hebben vaak een speciale
betekenis. Achternamen verwijzen vaak naar een familieband, of iemands afkomst. In sommige situaties is
het mogelijk om een achternaam te wijzigen. Als iemand een andere achternaam krijgt, noemen we dat
geslachtsnaamswijziging. Voor zo’n wijziging bestaan wettelijke regels.
• Voornaam, art. 1:4 BW à wijziging via de rechtbank
• Geslachtsnaam (achternaam), art. 1:5 BW jo. art. 1:7 BW à wijziging via koninklijk besluit
De voorwaarden voor wijziging van een achternaam staan in het Besluit geslachtsnaamwijziging. De regels
voor wijziging van de achternaam van een meerderjarige en een minderjarige verschillen van elkaar.
2. Bloed- en aanverwantschap tussen bepaalde personen
Bloed- en aanverwantschap gaat over de relatie tussen personen en staat vermeld in art. 1:3 BW.
Verwantschap wordt aangemerkt in graden. Je kunt bijvoorbeeld in de wet tegenkomen dat
bloedverwanten tot de derde graag bepaalde rechten hebben. Het is voor een jurist dus van belang om te
weten óf en in welke graad personen met elkaar verwant zijn. Voor het notariaat is kennis over
verwantschap noodzakelijk bij het opstellen van testamenten en het in kaart brengen van nalatenschap.
Wat is bloedverwantschap?
Bloedverwantschap is de relatie tussen twee personen van wie de één van de ander afstamt (moeder en
dochter). Dit heet ook wel rechte lijn. Ook de relatie tussen twee personen die niet van elkaar afstammen,
maar wel een gemeenschappelijke voorouder hebben, zijn bloedverwanten (broer en zus). Dit noemen we
de zijlijn. Bloedverwantschap ontstaat door:
• geboorte;
• afstamming van dezelfde voorouder;
• erkenning;
• gerechtelijke vaststelling van het vaderschap;
• adoptie.
Door adoptie worden de adoptieouders de juridische ouders van het kind en ontstaat er
bloedverwantschap. Bloedverwantschap is dus niet alleen biologisch bepaald.
o Graden van bloedverwantschap
Bloedverwanten zijn in de:
Eerste graad
• (adoptie)ouders;
• (adoptie)kinderen.
Tweede graad
• grootouders;
• kleinkinderen;
• broers en zussen.
,Derde graad
• overgrootouders;
• achterkleinkinderen;
• neven en nichten (kinderen van broers of zussen);
• ooms en tantes (broers of zussen van de ouders).
Vierde graad
• betovergrootouders;
• achterneven en achternichten (kleinkinderen van broers of zussen);
• neven en nichten (kinderen van broers of zussen van de ouders);
• oudooms en oudertantes (ooms en tantes van de ouders).
o Vastelling graad van bloedverwantschap
De graad van bloedverwantschap is bepaald door de ‘afstand’ tot de gemeenschappelijke stamouders. Hoe
dichter je bij de gezamenlijke stamouder staat, hoe nauwe de verwantschap.
Wat is aanverwantschap?
Aanverwantschap is de relatie tussen jou en de bloedverwanten van je echtgenoot of geregistreerde
partner. Aanverwantschap ontstaat door een huwelijk of geregistreerd partnerschap. Door het sluiten van
een samenlevingscontract ontstaat géén aanverwantschap. LET OP! Aanverwantschap vervalt niet na een
echtscheiding of het beëindigen van een geregistreerd partnerschap.
o Graden van aanverwantschap
Aanverwanten zijn in de:
Eerste graad
• (adoptie)ouders van je partner;
• (adoptie)kinderen van je partner;
• partner van je (adoptie)kinderen (schoonzoon of schoondochter).
Tweede graad
• grootouders van je partner;
• kleinkinderen van je partner;
• broers en zussen van je partner.
Derde graad
• overgrootouders van je partner;
• achterkleinkinderen van je partner;
• neven en nichten van je partner (kinderen van broers of zussen);
• ooms en tantes van je partner (broers of zussen van de ouders).
Vierde graad
• betovergrootouders;
• achterneven en achternichten (kleinkinderen van broers of zussen van je partner);
• neven en nichten (kinderen van broers of zussen van ouders van je partner);
• oudooms en oudtantes (oom of tante van ouders van je partner).
Belang bloed- en aanverwantschap
De vaststelling van de graad van bloed- of aanverwantschap is onder meer van belang:
• in het erfrecht;
• voor het aanvragen van curatele, bewind of mentorschap;
• voor het bepalen of je in aanmerking komt voor buitengewoon verlof.
, 3. Belang van de woonplaats
Naast een naam heeft ieder natuurlijk persoon ook een woonplaats. Dit is meestal de plaats waar je staat
ingeschreven in het persoonsregister of daar waar je werkelijk verblijft. Wat je woonplaats is, kan van
belang zijn in zowel materiële als het formele familierecht. Wanneer je bijvoorbeeld je voornaam wilt
wijzigen, is de rechter van je woonplaats bevoegd (art. 262 Rv). Ook bij het afhandelen van een
nalatenschap is de woonplaats van de overledene van belang (art. 1:13 BW).
Volgens art. 1:10 BW bevindt de woonplaats van een natuurlijk persoon zich te zijner woonstede en bij
gebreke aan woonstede ter plaatse van zijn werkelijk verblijf. Met woonstede wordt bedoeld de woning
waar iemand bestendig verblijft; het verblijf moet dus een duurzaam karakter hebben. Ook speelt hierbij
een rol of iemand daar staat ingeschreven in de gemeentelijke basisadministratie en of hij er regelmatig ’s
nachts slaapt. Als iemand geen duidelijke woonstede heeft, dan geldt als woonplaats de plaats van zijn
werkelijk verblijf.
Handelingsonbekwamen hebben een zogeheten ‘afgeleide woonplaats’. Als de woonplaats van de
minderjarig en van de onder curatele gestelde geldt de woonplaats van degene die het gezag over hem
uitoefent, respectievelijk van zijn curator (art. 1:12 lid 1 BW).
4. Registers van de burgerlijke stand
In de registers van de burgerlijke stand wordt iemands burgerlijke staat opgenomen. Er worden akten
opgemaakt: bij geboorte, bij huwelijk, bij echtscheiding en bij overlijden. Eveneens wordt het geregistreerd
partnerschap bijgehouden. Een ambtenaar van de burgerlijke stand is een ambtenaar van een Nederlandse
of Belgische gemeente, gerechtigd tot het opmaken van aktes in registers van de burgerlijke stand.
In iedere gemeente worden, op grond van art. 1:17 BW, register bijgehouden. Dit zijn de registers van de
burgerlijke stand. Iedereen kan de ambtenaar van de burgerlijke stand verzoeken om een uittreksel of
afschrift van een akte. Ter bescherming van de privacy is het verkrijgen van deze informatie natuurlijk wel
aan regels verbonden.
Naast de burgerlijke stand hebben we in Nederland ook de Basisregistratie Personen (BRP) [zie ook Wet
basisregistratie personen]. In deze registratie kun je jezelf (gratis) inloggen en bijvoorbeeld je huidige en
oude adresgegevens terugvinden, ook vind je hier gegevens van je ouders.
