Samenvatting Thema's Maatschappijleer voor HAVO, ISBN: 9789086742332 Maatschappijleer

Maatschappijleer toetsweek 2
Parlementaire democratie:
Paragraaf 1: Wat is democratie?
Politiek kun je het beste omschrijven als het nemen van allerlei besluiten om het land te
besturen. De besluiten van politici hebben veel invloed op ons leven. Het gaat om zaken die
van algemeen belang zijn, omdat er veel mensen nu of later mee te maken krijgen. Dit kan
zijn op het gebied van:
 Welvaart, zoals de zorg voor voldoende banen voor jongeren;
 Volksgezondheid, zoals het wegwerken van wachtlijsten in de ziekenhuizen;
 Infrastructuur, zoals aanleg en onderhoud van bruggen, wegen en dijken;
 Onderwijs, zoals het veranderen van de exameneisen voor havo en vwo;
 Buitenlandse betrekkingen, zoals het uitzenden van militairen voor vredesmissie;
 Openbare orde en veiligheid, zoals het inzetten van meer politieagenten voor
bestrijding van criminaliteit
Om deze zaken te kunnen regelen, betalen wij belasting. We profiteren natuurlijk wel van
deze zaken.
Een democratie is een bestuursvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed uitoefent
op de politieke besluitvorming. Directe democratie is een bestuursvorm waarbij burgers zelf
direct invloed uitoefenen op het wetgevingsproces. Indirecte democratie is een
regeringsvorm waarbij de bevolking een aantal vertegenwoordigers kiest die het bestuur
uitvoeren.
Een overblijfsel van de directe democratie is het referendum, waarbij kiesrechtigde burgers
rechtstreeks mogen stemmen over een politiek vraagstuk of wetsvoorstel. We spreken bij
indirecte democratie ook wel van een parlementaire democratie omdat de gekozen
vertegenwoordigers samen het parlement vormen.
De belangrijkste kenmerken, die in Nederland zijn vastgelegd in de grondwet:
 Burgers hebben politieke grondrechten.
- Alle Nederlanders vanaf 18 jaar hebben het recht om te kiezen en verkozen te
worden.
- Iedereen mag een politieke partij of vereniging oprichten
- Iedereen mag demonstreren of op een andere manier zijn mening uiten
 Over de politieke besluitvorming staan belangrijke regels in de grondwet:
- De regering en het parlement maken samen de wetten
- Wetten gaan pas gelden als een meerderheid in het parlement daartoe besluit
 Ondanks het meerderheidsprincipe houdt een democratie rekening met de rechten
van minderheden. Hierdoor kunnen grondrechten niet zomaar worden afgeschaft,
ook niet als de meerderheid dat zou willen.

,  Er is persvrijheid. Journalisten bepalen zelf waar ze over berichten en op welke
manier ze dat doen. Ze hebben dus geen toestemming nodig van de overheid. Het
idee hierachter is dat je als burger pas effectief invloed kan uitoefenen op de politiek
als je beschikt over betrouwbare en onafhankelijke informatie.


We spreken van een dictatuur wanneer alle macht in handen is van één persoon of een
kleine groep mensen. Naast alleenheerschappij van personen zijn er ook dictaturen die
gebaseerd zijn op een ideologie. Een andere vorm is de religieuze dictatuur, zoals Iran. Daar
is de machtsuitoefening volledig gebaseerd op de islamitische wetgeving. Ten slotte kennen
we militaire dictaturen. Hier heeft het leger dan de macht.
Kenmerken dictatuur:
 Een machtenscheiding ontbreekt, want alles is in handen van één persoon of een
kleine groep. Als burgers zich slecht behandeld voelen door de overheid heeft het
geen zin om naar de rechter te stappen, want er is geen onafhankelijke rechterlijke
macht.
 De grondrechten worden niet gerespecteerd. Burgers hebben geen recht op vrije
meningsuiting en geen mogelijkheid om te protesteren tegen overheidsbesluiten.
Critici en politieke tegenstanders lopen kans om gemarteld, gevangengezet of zelfs
vermoord te worden.
 Er bestaat geen vrije pers. Journalisten komen in de problemen als ze kritisch
berichten over de machthebbers. Soms beoordeelt de overheid vooraf de tv-
uitzendingen en wordt de informatie via internet gefilterd of geblokkeerd. Deze
overheidscontrole van de media noemen we censuur.
 Oppositiepartijen zijn vaak verboden. Omdat ze de kans lopen gearresteerd te
worden, verhuizen de oppositieleiders naar het buitenland om vanuit daar politiek
verzet te bieden.
 Er is een grote politieke rol voor de militairen. Om verzet van het volk te kunnen
onderdrukken heeft de regering de steun van het leger nodig. Daarom worden soms
generaals als ministers opgenomen in de regering.
 Er is meestal sprake van verkiezingsfraude. Dictators organiseren schijnverkiezingen
om hun macht te legitimeren. Om zeker te zijn van winst frauderen ze met de uitslag,
verbieden ze andere partijen of intimideren kiezers.
 De regering kan snel en efficiënt besluiten nemen over zaken, als werkgelegenheid,
onderwijs en gezondheidszorg, want er is niet of nauwelijks oppositie.