1.Effectief leren in de les
1.1 Sleutelbegrippen van effectief leren
1 Heldere structuur in opbouw lesstof Lessen kennen een begin, midden en eind, met
onderling verband.
2 Juste niveau leerstof Niet te moeilijk, niet te makkelijk. Leerlingen moeten
succes kunnen ervaren.
3 Betekenis geven aan leerstof Leerlingen moeten begrijpen waarom zij iets nu moeten
leren.
4 Individuele aanspreekbaarheid Interactie waarbij de leerling wel mee moet doen.
5 Zichtbaarheid leren/denken Denkproces van leerling zichtbaar/hoorbaar maken.
6 Aandacht voor nieuwsgierigheid en Motivatie bevorderen door in te spelen op
motivatie nieuwsgierigheid.
Sleutelbegrippen 1&2 zijn vooral van belang bij de keuze en voorbereiding van de lesstof.
Sleutelbegrippen 3 t/m 6 spelen een belangrijke rol in de les.
Als leerlingen leerdoelen stellen, kunnen ze de betekenis daarvan meestal goed weergeven.
Als kennis voor iemand betekenis heeft, kan hij hierover 4 vragen beantwoorden:
1. Wat is de functie/het doel van deze kennis?
2. Wat zijn de belangrijkste kenmerken van deze kennis?
3. Kan ik voorbeeld van deze kennis geven?
4. Welke argumenten heb ik om deze kennis te verkrijgen?
Door als docent de 4 vragen te beantwoorden over de lesstof zal het hem duidelijk worden waarom
sommige kennis leerlingen wel/niet aanspreekt en waar mogelijkheden/moeilijkheden zitten bij het
aanleren daarvan.
Aansluiten bij wat leerlingen al weten (voorkennis) vergemakkelijkt het verwerkings- en opslagproces
in de hersenen. Het maakt het leren effectiever.
Een docent die leerlingen wil stimuleren om betekenis aan lesdoelen te geven, kan dat doen door
zichzelf vragen te stellen:
Bij welke voorkennis en ervaringen van leerlingen sluit dit lesdoel aan?Welke vragen
moet ik stellen om dat te weten te komen?
Hoe is zinvol gebruik door leerlingen van dit lesdoel op korte termijn mogelijk?
Voor welke andere vakken/thema’s is dit lesdoel ondersteunend?
Komt dit lesdoel voort uit beroepseisen? Zo ja, hoe kan ik dat zichtbaar maken voor
leerlingen?
Is dit lesdoel voornamelijk voor het examen? Zo ja, zeg dit dan tegen leerlingen en
behandel stof doelgericht.
Individuele aanspreekbaarheid: zorgen dat in de les elke leerling zich aangesproken voelt de vraag te
beantwoorden, door bijv. passende werkvormen te gebruiken en het stellen van denkvragen aan de
hele klas.
Het doel van individuele aanspreekbaarheid is dat de docent inzicht krijgt in het leren van zijn
leerlingen en hen verder kan helpen/de instructie kan aanpassen.
Samenvatting Effectief leren Julia8
, Zes factoren die direct invloed hebben op goed leergedrag:
1 Betekenis geven Leren zal makkelijker gaan als je weet waarom je het doet.
2 Intereseren in de leerling en Leerling moeten zich veilig/gerespecteerd voelen.
veiligheid
3 Positieve benadering Ervan uitgaan dat elke leerling iets kan.
4 Succesbeleving Wanneer leerlingen beloning voor hun inspanning ervaren,
zijn ze meer gemotiveerd.
5 Individuele aanspreekbaarheid Het stellen van vragen waarop alle leerlingen zich
aangesproken voelen te antwoorden.
6 Feedback, kennis van de Maakt dat de leerling inzicht krijgt in wat hij wel/niet weet en
resultaten wat hij nog moet doen om leerdoelen te halen.
Bij factoren 1 t/m 3 is sprake van het ontwikkelen en ondersteunen van intrinsieke motivatie. Bij 4
t/m 6 is er sprake van het sturen op extrinsieke motivatie.
1.2 Leren en leeractiviteiten
3 vormen van leren; 4 leeractiviteiten
1. Leren gericht op beheersing; onthouden en begrijpen
2. Leren gericht op beklijving; integreren
3. Leren gericht op wendbaar gebruik; creatief toepassen
Onthouden en begrijpen zijn nodig om leerlingen basiskennis te laten verwerken. Integreren is nodig
om bestaande kennis te activeren en nieuwe kennis te koppelen aan die geactiveerde
voorkennis. Creatief toepassen is nodig om leerlingen de geleerde kennis te leren gebruiken in
‘onbekende’ situaties en daarmee kennis wendbaar te maken.
De eerste twee leeractiviteiten noemen we lagereordeleren, de laatste twee noemen
we hogeordeleren.
1.3 Vaardigheden en competenties eigen maken versus kennis
5 verschillende typen vaardigheden
1 Cognitieve vaardigheden Vaardigheden die het leren vormgeven en ondersteunen.
2 Motorische vaardigheden Handelingen.
3 Affectieve vaardigheden Directe verbinding met zelfkennis.
4 Sociale vaardigheden Het vermogen met mensen en de omgeving om te gaan.
5 Metacognitieve vaardigheden Inzicht in en de beheersing van het eigen denken en leren.
Declaratieve kennis: de feitelijkheden “dat wat je weten moet”
Procedurele kennis: Het beheersen van de denk- of handelingsstappen die leiden tot de vaardigheid.
Het aanleren van vaardigheden verloopt globaal in de volgende stappen:
1. Voordoen: het construeren van modellen van procedurele kennis
2. Eigen maken: het bijstellen en verfijnen van procedurele kennis
3. Automatiseren: het verinnerlijken van procedurele kennis
1.4 Leren sturen
Docentgestuurd leren: alles wat de leerling binnen en buiten het lokaal doet om zich de leerstof
eigen te maken onder strenge regie van de docent. Voordeel: op korte termijn effectief.Nadeel:
houdt leerlingen afhankelijk van docent.
Samenvatting Effectief leren Julia8
1.1 Sleutelbegrippen van effectief leren
1 Heldere structuur in opbouw lesstof Lessen kennen een begin, midden en eind, met
onderling verband.
2 Juste niveau leerstof Niet te moeilijk, niet te makkelijk. Leerlingen moeten
succes kunnen ervaren.
3 Betekenis geven aan leerstof Leerlingen moeten begrijpen waarom zij iets nu moeten
leren.
4 Individuele aanspreekbaarheid Interactie waarbij de leerling wel mee moet doen.
5 Zichtbaarheid leren/denken Denkproces van leerling zichtbaar/hoorbaar maken.
6 Aandacht voor nieuwsgierigheid en Motivatie bevorderen door in te spelen op
motivatie nieuwsgierigheid.
Sleutelbegrippen 1&2 zijn vooral van belang bij de keuze en voorbereiding van de lesstof.
Sleutelbegrippen 3 t/m 6 spelen een belangrijke rol in de les.
Als leerlingen leerdoelen stellen, kunnen ze de betekenis daarvan meestal goed weergeven.
Als kennis voor iemand betekenis heeft, kan hij hierover 4 vragen beantwoorden:
1. Wat is de functie/het doel van deze kennis?
2. Wat zijn de belangrijkste kenmerken van deze kennis?
3. Kan ik voorbeeld van deze kennis geven?
4. Welke argumenten heb ik om deze kennis te verkrijgen?
Door als docent de 4 vragen te beantwoorden over de lesstof zal het hem duidelijk worden waarom
sommige kennis leerlingen wel/niet aanspreekt en waar mogelijkheden/moeilijkheden zitten bij het
aanleren daarvan.
Aansluiten bij wat leerlingen al weten (voorkennis) vergemakkelijkt het verwerkings- en opslagproces
in de hersenen. Het maakt het leren effectiever.
Een docent die leerlingen wil stimuleren om betekenis aan lesdoelen te geven, kan dat doen door
zichzelf vragen te stellen:
Bij welke voorkennis en ervaringen van leerlingen sluit dit lesdoel aan?Welke vragen
moet ik stellen om dat te weten te komen?
Hoe is zinvol gebruik door leerlingen van dit lesdoel op korte termijn mogelijk?
Voor welke andere vakken/thema’s is dit lesdoel ondersteunend?
Komt dit lesdoel voort uit beroepseisen? Zo ja, hoe kan ik dat zichtbaar maken voor
leerlingen?
Is dit lesdoel voornamelijk voor het examen? Zo ja, zeg dit dan tegen leerlingen en
behandel stof doelgericht.
Individuele aanspreekbaarheid: zorgen dat in de les elke leerling zich aangesproken voelt de vraag te
beantwoorden, door bijv. passende werkvormen te gebruiken en het stellen van denkvragen aan de
hele klas.
Het doel van individuele aanspreekbaarheid is dat de docent inzicht krijgt in het leren van zijn
leerlingen en hen verder kan helpen/de instructie kan aanpassen.
Samenvatting Effectief leren Julia8
, Zes factoren die direct invloed hebben op goed leergedrag:
1 Betekenis geven Leren zal makkelijker gaan als je weet waarom je het doet.
2 Intereseren in de leerling en Leerling moeten zich veilig/gerespecteerd voelen.
veiligheid
3 Positieve benadering Ervan uitgaan dat elke leerling iets kan.
4 Succesbeleving Wanneer leerlingen beloning voor hun inspanning ervaren,
zijn ze meer gemotiveerd.
5 Individuele aanspreekbaarheid Het stellen van vragen waarop alle leerlingen zich
aangesproken voelen te antwoorden.
6 Feedback, kennis van de Maakt dat de leerling inzicht krijgt in wat hij wel/niet weet en
resultaten wat hij nog moet doen om leerdoelen te halen.
Bij factoren 1 t/m 3 is sprake van het ontwikkelen en ondersteunen van intrinsieke motivatie. Bij 4
t/m 6 is er sprake van het sturen op extrinsieke motivatie.
1.2 Leren en leeractiviteiten
3 vormen van leren; 4 leeractiviteiten
1. Leren gericht op beheersing; onthouden en begrijpen
2. Leren gericht op beklijving; integreren
3. Leren gericht op wendbaar gebruik; creatief toepassen
Onthouden en begrijpen zijn nodig om leerlingen basiskennis te laten verwerken. Integreren is nodig
om bestaande kennis te activeren en nieuwe kennis te koppelen aan die geactiveerde
voorkennis. Creatief toepassen is nodig om leerlingen de geleerde kennis te leren gebruiken in
‘onbekende’ situaties en daarmee kennis wendbaar te maken.
De eerste twee leeractiviteiten noemen we lagereordeleren, de laatste twee noemen
we hogeordeleren.
1.3 Vaardigheden en competenties eigen maken versus kennis
5 verschillende typen vaardigheden
1 Cognitieve vaardigheden Vaardigheden die het leren vormgeven en ondersteunen.
2 Motorische vaardigheden Handelingen.
3 Affectieve vaardigheden Directe verbinding met zelfkennis.
4 Sociale vaardigheden Het vermogen met mensen en de omgeving om te gaan.
5 Metacognitieve vaardigheden Inzicht in en de beheersing van het eigen denken en leren.
Declaratieve kennis: de feitelijkheden “dat wat je weten moet”
Procedurele kennis: Het beheersen van de denk- of handelingsstappen die leiden tot de vaardigheid.
Het aanleren van vaardigheden verloopt globaal in de volgende stappen:
1. Voordoen: het construeren van modellen van procedurele kennis
2. Eigen maken: het bijstellen en verfijnen van procedurele kennis
3. Automatiseren: het verinnerlijken van procedurele kennis
1.4 Leren sturen
Docentgestuurd leren: alles wat de leerling binnen en buiten het lokaal doet om zich de leerstof
eigen te maken onder strenge regie van de docent. Voordeel: op korte termijn effectief.Nadeel:
houdt leerlingen afhankelijk van docent.
Samenvatting Effectief leren Julia8
