Notariële ambtsuitoefening
Hoorcollege
Week 1A: algemene aspecten
Wat is een notaris?
Een notaris mag authentieke akten verleiden. De definitie van een authentieke akte
is gegeven in art. 156 lid 2 Rv. Alle notariële akten zijn authentieke akten, maar niet
alle authentieke akten zijn notariële akten. Authentieke akten die geen notariële
akten zijn, zijn bijvoorbeeld de akten die ambtenaren van de burgerlijke stand
verlijden. Of er sprake is van een authentieke akte, blijkt uit het feit of deze is
opgemaakt door een bevoegde ambtenaar. Deze bevoegdheid vloeit voort uit de wet.
Een notariële akte is opgemaakt volgens de regels van de Wna. Dus wordt er
voldaan aan deze regels, is er sprake van een notariële akte.
Soms is het niet enkel een bevoegdheid, maar een verplichting om iets bij notariële
akte op te stellen. Wanneer dit niet het geval is, is er sprake van een nietige
rechtshandeling. Voorbeelden zijn de oprichting van een stichting, sluiten van een
hypotheek, opstellen van huwelijkse voorwaarden en overdracht van een woning.
Domeinmonopolie
Er is sprake van een domeinmonopolie van de notaris wanneer alleen de notaris
bevoegd is om bepaalde rechtshandelingen vast te leggen. Zie de voorbeelden
hierboven. De wet schrijft in deze gevallen dwingendrechtelijk voor dat deze stukken
bij notariële akten moeten worden opgesteld.
Bevordering rechtszekerheid
Dit is een maatschappelijk en kern belang van de notaris. Het publiek moet kunnen
vertrouwen op het product van de notaris. Dit betekent dat de notaris bij de
overdracht moet onderzoeken of de verkoper wel bevoegd is voor de overdracht. Dit
soort onderzoeken worden het titelonderzoek genoemd. Daarnaast onderzoekt de
notaris of gemaakte afspraken worden nagekomen. In een koopovereenkomst is
vaak opgenomen dat het gekochte vrij van hypotheken wordt geleverd. Bij de
overdracht zou de notaris dus moeten controleren of dit het geval is. Mocht dit wel zo
zijn, dan moet de notaris weigeren de overdracht te realiseren. Dit is in strijd met de
rechtszekerheid. Dit zijn belangrijke aspecten die bevorderen dat de rechtszekerheid
niet in het geding komt. Het publiek moet erop vertrouwen dat wanneer de notaris
erbij betrokken is, de rechtszekerheid gediend wordt.
Een ander voorbeeld is toestemming art. 1:88 BW. De notaris moet onderzoeken of
de echtgenoot of echtgenote toestemming verleend voor de overdracht. Dit is het
geval wanneer echtgenoot zijn eigen huis vervreemd waar echtgenote ook in woont.
1
,De overdracht kan dan niet worden gerealiseerd zonder toestemming van de
echtgenote.
Derden
Bij bepaalde rechtshandelingen zijn er ook derden waarvan de belangen beschermd
moeten worden. De notaris heeft hier de verantwoordelijkheid voor. Deze
verantwoordelijkheid gaat niet zo ver als bij de partijen bij de akte. Belangen waar
men aan kan denken zijn hypotheekhouders, pandhouders etc.
Bewijsrecht
De rechtsbescherming betekent daarnaast dat er rechtszekerheid wordt gegeven in
het bewijsrecht. Zie hiervoor art. 157 lid 1 Rv.
Een notariële akte levert dwingend bewijs op. Dit betekent dat het voor de rechter
vaststaat dat er een notariële akte is. Dit wordt ook wel de formele bewijskracht
genoemd. Of de inhoud ook juist is, is iets anders. Dit is de materiële bewijskracht.
Dit kan wel in twijfel worden getrokken.
Bij het verlenen van rechtsbescherming moet je er ook aan denken dat niet alle
partijen even kundig zijn of in dezelfde mate beschikken over informatie.
Een bekend en belangrijk arrest hierbij is Groningse huwelijksvoorwaarden. In dit
arrest ging het over een stel waarbij de man (notaris) financieel niet goed zat en de
vrouw wel. De man kreeg van zijn collega-notaris de tip om zijn
huwelijksvoorwaarden om te zetten in gemeenschap van goederen. Hierdoor deelde
hij niet alleen zijn schulden met zijn vrouw, maar ook haar vermogen. Zijn vrouw was
niet bekend met dit motief van haar man en zij dacht dat het vermogensrechtelijk
gezien juist veel aantrekkelijker zou zijn (voor haar). In deze casus hebben we dus te
maken met juridische onkunde en feitelijk overwicht.
Deze laatste twee begrippen zijn ook onderdeel van de rechtsbescherming. Dit
betekent dat wanneer een dergelijke situatie zich voordoet waarbij de ene partij het
feitelijk overwicht heeft, de notaris dit moet proberen te compenseren. Door
bijvoorbeeld de benodigde kennis ook over te dragen aan de minder kundige partij.
Dit zorgt voor onpartijdigheid. De notaris heft hiermee namelijk de ongelijkheid
tussen partijen op. Dit doet hij door te beleren, afkomstig van het Duitse woord
Belehrung.
Het is dus belangrijk dat cliënten weten wat de handelingen zijn en wat de gevolgen
van de handelingen zijn. Het gaat dus niet alleen om het verschaffen van feitelijke
informatie.
Dit is iets wat zich in de loop der jaren heeft ontwikkeld. In de jaren tachtig was het
vrij gebruikelijk dat de notaris deed wat hem opgedragen werd. Dit is nu anders. Als
2
, de notaris vindt dat de rechtsbescherming van een van de partijen in het geding was,
moet hij ermee ophouden. Dit was vroeger absoluut niet het geval.
De notaris als poortwachter
De notaris als beschermer van het maatschappelijk belang. De notaris moet ervoor
zorgen dat (bijv. via het WWFT) criminele organisaties voet aan de grond krijgen in
de bovenwereld.
Ambtenaar
De notaris verschaft data voor de overheid. De notaris is bij wet verplicht om alle
akten ter registratie aan te bieden. De notaris biedt gegevens aan de Kamer van
Koophandel, het Kadaster, het UBO-register, het CTR en CTLR.
Daarnaast is de notaris onbezoldigd belastingontvanger voor de
overdrachtsbelasting. Onbezoldigd ziet op het feit dat de notaris niks krijgt voor het
afdragen van belasting, maar hij is wel persoonlijk aansprakelijk als hij dit verkeerd
doet.
Een ander aspect waarbij je kunt zien dat de notaris een ambtenaar is, is de
criminaliteitsbestrijding via het WWFT. De criminaliteitsbestrijding is niet iets van
oudsher, maar van de laatste tien of twintig jaar. Vroeger ging deze bestrijding via de
WOT. Als de notaris ongebruikelijke transacties merkte, moest hij dit melden.
Daarnaast was er ook de WID, hiermee controleerde de notaris identiteitsbewijzen.
Dit is belangrijk om te kijken of degene ook daadwerkelijk is wie hij zegt dat hij is.
Vroeger zag je vaak in een akte ‘volgens zijn verklaring’. Je had als notaris misschien
een paspoort gezien, maar je kon de juistheid van dit paspoort niet controleren.
Tegenwoordig controleert de notaris wel of het legitimatiebewijs klopt.
Hoewel de notaris ambtenaar is, is hij geen overheidsorgaan of vertegenwoordiger.
Dit blijkt uit HR 24-04-2009, ECLI:NL:HR:2009:BH3192, NJ 2009/488
(Heilbron/Rensa Groep)
De notaris is wel bestuursorgaan in de zin van art. 1:1 lid 1 sub b Awb, want hij is
met enig openbaar gezag bekleed. Dit is niet gezien bij het opmaken van de huidige
wet. In de Awb staat dat het mogelijk is om bij een bestuursorgaan te worden
vertegenwoordigd, maar hoe zit het dan bij de notaris? Het opmaken van een
testament moet echter hoogstpersoonlijk. Art. 16a Wna is toegevoegd waarbij is
bepaald dat de voornoemde bepaling niet gebeld bij de notaris en dat de
hoofdstukken 3, 4 en 9 zijn uitgesloten.
3
Hoorcollege
Week 1A: algemene aspecten
Wat is een notaris?
Een notaris mag authentieke akten verleiden. De definitie van een authentieke akte
is gegeven in art. 156 lid 2 Rv. Alle notariële akten zijn authentieke akten, maar niet
alle authentieke akten zijn notariële akten. Authentieke akten die geen notariële
akten zijn, zijn bijvoorbeeld de akten die ambtenaren van de burgerlijke stand
verlijden. Of er sprake is van een authentieke akte, blijkt uit het feit of deze is
opgemaakt door een bevoegde ambtenaar. Deze bevoegdheid vloeit voort uit de wet.
Een notariële akte is opgemaakt volgens de regels van de Wna. Dus wordt er
voldaan aan deze regels, is er sprake van een notariële akte.
Soms is het niet enkel een bevoegdheid, maar een verplichting om iets bij notariële
akte op te stellen. Wanneer dit niet het geval is, is er sprake van een nietige
rechtshandeling. Voorbeelden zijn de oprichting van een stichting, sluiten van een
hypotheek, opstellen van huwelijkse voorwaarden en overdracht van een woning.
Domeinmonopolie
Er is sprake van een domeinmonopolie van de notaris wanneer alleen de notaris
bevoegd is om bepaalde rechtshandelingen vast te leggen. Zie de voorbeelden
hierboven. De wet schrijft in deze gevallen dwingendrechtelijk voor dat deze stukken
bij notariële akten moeten worden opgesteld.
Bevordering rechtszekerheid
Dit is een maatschappelijk en kern belang van de notaris. Het publiek moet kunnen
vertrouwen op het product van de notaris. Dit betekent dat de notaris bij de
overdracht moet onderzoeken of de verkoper wel bevoegd is voor de overdracht. Dit
soort onderzoeken worden het titelonderzoek genoemd. Daarnaast onderzoekt de
notaris of gemaakte afspraken worden nagekomen. In een koopovereenkomst is
vaak opgenomen dat het gekochte vrij van hypotheken wordt geleverd. Bij de
overdracht zou de notaris dus moeten controleren of dit het geval is. Mocht dit wel zo
zijn, dan moet de notaris weigeren de overdracht te realiseren. Dit is in strijd met de
rechtszekerheid. Dit zijn belangrijke aspecten die bevorderen dat de rechtszekerheid
niet in het geding komt. Het publiek moet erop vertrouwen dat wanneer de notaris
erbij betrokken is, de rechtszekerheid gediend wordt.
Een ander voorbeeld is toestemming art. 1:88 BW. De notaris moet onderzoeken of
de echtgenoot of echtgenote toestemming verleend voor de overdracht. Dit is het
geval wanneer echtgenoot zijn eigen huis vervreemd waar echtgenote ook in woont.
1
,De overdracht kan dan niet worden gerealiseerd zonder toestemming van de
echtgenote.
Derden
Bij bepaalde rechtshandelingen zijn er ook derden waarvan de belangen beschermd
moeten worden. De notaris heeft hier de verantwoordelijkheid voor. Deze
verantwoordelijkheid gaat niet zo ver als bij de partijen bij de akte. Belangen waar
men aan kan denken zijn hypotheekhouders, pandhouders etc.
Bewijsrecht
De rechtsbescherming betekent daarnaast dat er rechtszekerheid wordt gegeven in
het bewijsrecht. Zie hiervoor art. 157 lid 1 Rv.
Een notariële akte levert dwingend bewijs op. Dit betekent dat het voor de rechter
vaststaat dat er een notariële akte is. Dit wordt ook wel de formele bewijskracht
genoemd. Of de inhoud ook juist is, is iets anders. Dit is de materiële bewijskracht.
Dit kan wel in twijfel worden getrokken.
Bij het verlenen van rechtsbescherming moet je er ook aan denken dat niet alle
partijen even kundig zijn of in dezelfde mate beschikken over informatie.
Een bekend en belangrijk arrest hierbij is Groningse huwelijksvoorwaarden. In dit
arrest ging het over een stel waarbij de man (notaris) financieel niet goed zat en de
vrouw wel. De man kreeg van zijn collega-notaris de tip om zijn
huwelijksvoorwaarden om te zetten in gemeenschap van goederen. Hierdoor deelde
hij niet alleen zijn schulden met zijn vrouw, maar ook haar vermogen. Zijn vrouw was
niet bekend met dit motief van haar man en zij dacht dat het vermogensrechtelijk
gezien juist veel aantrekkelijker zou zijn (voor haar). In deze casus hebben we dus te
maken met juridische onkunde en feitelijk overwicht.
Deze laatste twee begrippen zijn ook onderdeel van de rechtsbescherming. Dit
betekent dat wanneer een dergelijke situatie zich voordoet waarbij de ene partij het
feitelijk overwicht heeft, de notaris dit moet proberen te compenseren. Door
bijvoorbeeld de benodigde kennis ook over te dragen aan de minder kundige partij.
Dit zorgt voor onpartijdigheid. De notaris heft hiermee namelijk de ongelijkheid
tussen partijen op. Dit doet hij door te beleren, afkomstig van het Duitse woord
Belehrung.
Het is dus belangrijk dat cliënten weten wat de handelingen zijn en wat de gevolgen
van de handelingen zijn. Het gaat dus niet alleen om het verschaffen van feitelijke
informatie.
Dit is iets wat zich in de loop der jaren heeft ontwikkeld. In de jaren tachtig was het
vrij gebruikelijk dat de notaris deed wat hem opgedragen werd. Dit is nu anders. Als
2
, de notaris vindt dat de rechtsbescherming van een van de partijen in het geding was,
moet hij ermee ophouden. Dit was vroeger absoluut niet het geval.
De notaris als poortwachter
De notaris als beschermer van het maatschappelijk belang. De notaris moet ervoor
zorgen dat (bijv. via het WWFT) criminele organisaties voet aan de grond krijgen in
de bovenwereld.
Ambtenaar
De notaris verschaft data voor de overheid. De notaris is bij wet verplicht om alle
akten ter registratie aan te bieden. De notaris biedt gegevens aan de Kamer van
Koophandel, het Kadaster, het UBO-register, het CTR en CTLR.
Daarnaast is de notaris onbezoldigd belastingontvanger voor de
overdrachtsbelasting. Onbezoldigd ziet op het feit dat de notaris niks krijgt voor het
afdragen van belasting, maar hij is wel persoonlijk aansprakelijk als hij dit verkeerd
doet.
Een ander aspect waarbij je kunt zien dat de notaris een ambtenaar is, is de
criminaliteitsbestrijding via het WWFT. De criminaliteitsbestrijding is niet iets van
oudsher, maar van de laatste tien of twintig jaar. Vroeger ging deze bestrijding via de
WOT. Als de notaris ongebruikelijke transacties merkte, moest hij dit melden.
Daarnaast was er ook de WID, hiermee controleerde de notaris identiteitsbewijzen.
Dit is belangrijk om te kijken of degene ook daadwerkelijk is wie hij zegt dat hij is.
Vroeger zag je vaak in een akte ‘volgens zijn verklaring’. Je had als notaris misschien
een paspoort gezien, maar je kon de juistheid van dit paspoort niet controleren.
Tegenwoordig controleert de notaris wel of het legitimatiebewijs klopt.
Hoewel de notaris ambtenaar is, is hij geen overheidsorgaan of vertegenwoordiger.
Dit blijkt uit HR 24-04-2009, ECLI:NL:HR:2009:BH3192, NJ 2009/488
(Heilbron/Rensa Groep)
De notaris is wel bestuursorgaan in de zin van art. 1:1 lid 1 sub b Awb, want hij is
met enig openbaar gezag bekleed. Dit is niet gezien bij het opmaken van de huidige
wet. In de Awb staat dat het mogelijk is om bij een bestuursorgaan te worden
vertegenwoordigd, maar hoe zit het dan bij de notaris? Het opmaken van een
testament moet echter hoogstpersoonlijk. Art. 16a Wna is toegevoegd waarbij is
bepaald dat de voornoemde bepaling niet gebeld bij de notaris en dat de
hoofdstukken 3, 4 en 9 zijn uitgesloten.
3
