Parkinson
Ziektebeeld uitgewerkt door middel van de “rode loper”.
Wat is Parkinson?
Parkinson is de naam die gebruikt wordt voor de kenmerkende combinatie van symptomen die voor
het eerst beschreven is bij de ziekte van Parkinson. Deze combinatie kan ook voorkomen bij andere
ziekten, die daarom vaak aangeduid worden met de verzamelnaam atypisch parkinsonisme.
In een gebied diep in de hersenen, de substantia nigra, wordt de chemische stof dopamine
aangemaakt. Dopamine is een neurotransmitter, onder andere noodzakelijk voor een goede
aansturing van onze spieren, die tot stand komt via hersenen, ruggenmerg en zenuwen. Bij de ziekte
van Parkinson sterven de hersencellen af die dopamine produceren, door een nog onbekende
oorzaak (idiopathisch). Het gevolg is een karakteristieke stoornis van het bewegen, die aangeduid
wordt met de term parkinsonisme. Parkinsonisme kan ook veroorzaakt worden door hersenziekten
waarbij de hersencellen die dopamine moeten ontvangen afsterven (bijvoorbeeld multipele systeem
atrofie) of beschadigd raken (bijvoorbeeld door een tumor, doorbloedingsstoornis of vergiftiging) of
als gevolg van het blokkeren van het effect van dopamine door bepaalde geneesmiddelen.
Begin van de ziekte van Parkinson
De kernsymptomen tremor, bradykinesie, rigiditeit en houdingsinstabiliteit worden soms
voorafgegaan door klachten van de reuk (verminderde reuk), obstipatie, depressie en
slaapstoornissen. Deze klachten zijn echter zo aspecifiek dat de diagnose Parkinson in dit stadium
zelden wordt gesteld.
Twee hoofdgroepen van de ziekte van Parkinson
De ziekte van Parkinson kan in twee hoofdgroepen worden onderscheiden:
1. Patiënten die voornamelijk last hebben van een tremor (trillen van handen, benen, kin of tong)
2. Patiënten die met name last hebben van bradykinesie (trager worden van bewegingen) en
rigiditeit (stijfheid)
Bij de volgende aandoeningen is er sprake van parkinsonisme:
Ziekte van Parkinson
Multipele systeem atrofie (MSA)
Progressieve supranucleaire verlamming (PSP)
Progressieve hersenziekte waarbij neuronen in vooral de basale ganglia en de hersenstam
afsterven, en die gepaard gaat met een ernstige valneiging en een verlamming van de
oogbewegingen.
corticobasale degeneratie (CBDG)
Syndroom waarbij asymmetrische motorische verschijnselen en dementie optreden. Een
bijzonder verschijnsel dat bij deze aandoening kan optreden is het verlies van controle over
een van de eigen ledematen, die hierdoor een ‘eigen leven lijkt te leiden'; dit verschijnsel
wordt aangeduid als alien limb.
Vasculair parkinsonisme
Parkinsonisme veroorzaakt door herseninfarcten en chronische doorbloedingsstoornissen
diep in de hersenen. De herseninfarcten kunnen ongemerkt voorbij zijn gegaan en later tot
parkinsonisme leiden.
Medicamenteus parkinsonisme
Parkinsonisme veroorzaakt door gebruik van medicijnen die de werking van dopamine
, tegengaan, veelal door het blokkeren van de receptoren waarop dopamine moet werken.
Hierdoor kan dopamine zijn werk niet meer doen, wat kan leiden tot spierstijfheid en
bewegingstraagheid. Medicijnen zoals antipsychotica, lithium, middelen tegen misselijkheid,
calciumkanaalblokkers, anti-epileptica en enkele antibiotica kunnen parkinsonisme (en
daarnaast soms onwillekeurige bewegingen van het gezicht) veroorzaken. Na het stoppen
van de medicatie verdwijnt het parkinsonisme bijna altijd, hoewel dit maanden kan duren; de
onwillekeurige bewegingen kunnen zelfs altijd blijven bestaan.
Toxisch parkinsonisme
Parkinsonisme veroorzaakt door overmatige blootstelling aan giftige stoffen in de leef- of
werkomgeving, zoals: koolwaterstofverbindingen (bijvoorbeeld in organische
oplosmiddelen), methanol, cyanide, mangaan, koolmonoxide, koolstofdisulfide, MPTP,
disulfiram en organofosfaatverbindingen.
Epedimiologie (verspreiding)
Naar schatting leiden 40.000 in Nederland aan de ziekte van Parkinson. Daar komt nog een onbekend
aantal mensen met andere vormen van parkinsonisme bij. Het aantal personen met parkinsonisme
neemt toe met de leeftijd.
Anatomie/fysiologie
De hersenen zijn een onderdeel van het centrale zenuwstelsel, waaronder ook het ruggenmerg.
De hersenen bestaan uit:
Grote hersenen
Tussenhersenen
Hersenstam
Kleine hersenen
Grote hersenen:
De grote hersenen bestaan uit twee hersenhelften die door een diepe overlangse groeve, van elkaar
zijn gescheiden. Door de hersenbalk staan ze met elkaar in verbinding. Elke hemisfeer bevat de
volgende hersenkwabben:
Voorhoofdskwab (frontaalkwab)
Wand(been)kwab (pariëtaalkwab)
Slaap(been)kwab (temporaalkwab)
Achterhoofd kwab (occipitaalkwab)
Ziektebeeld uitgewerkt door middel van de “rode loper”.
Wat is Parkinson?
Parkinson is de naam die gebruikt wordt voor de kenmerkende combinatie van symptomen die voor
het eerst beschreven is bij de ziekte van Parkinson. Deze combinatie kan ook voorkomen bij andere
ziekten, die daarom vaak aangeduid worden met de verzamelnaam atypisch parkinsonisme.
In een gebied diep in de hersenen, de substantia nigra, wordt de chemische stof dopamine
aangemaakt. Dopamine is een neurotransmitter, onder andere noodzakelijk voor een goede
aansturing van onze spieren, die tot stand komt via hersenen, ruggenmerg en zenuwen. Bij de ziekte
van Parkinson sterven de hersencellen af die dopamine produceren, door een nog onbekende
oorzaak (idiopathisch). Het gevolg is een karakteristieke stoornis van het bewegen, die aangeduid
wordt met de term parkinsonisme. Parkinsonisme kan ook veroorzaakt worden door hersenziekten
waarbij de hersencellen die dopamine moeten ontvangen afsterven (bijvoorbeeld multipele systeem
atrofie) of beschadigd raken (bijvoorbeeld door een tumor, doorbloedingsstoornis of vergiftiging) of
als gevolg van het blokkeren van het effect van dopamine door bepaalde geneesmiddelen.
Begin van de ziekte van Parkinson
De kernsymptomen tremor, bradykinesie, rigiditeit en houdingsinstabiliteit worden soms
voorafgegaan door klachten van de reuk (verminderde reuk), obstipatie, depressie en
slaapstoornissen. Deze klachten zijn echter zo aspecifiek dat de diagnose Parkinson in dit stadium
zelden wordt gesteld.
Twee hoofdgroepen van de ziekte van Parkinson
De ziekte van Parkinson kan in twee hoofdgroepen worden onderscheiden:
1. Patiënten die voornamelijk last hebben van een tremor (trillen van handen, benen, kin of tong)
2. Patiënten die met name last hebben van bradykinesie (trager worden van bewegingen) en
rigiditeit (stijfheid)
Bij de volgende aandoeningen is er sprake van parkinsonisme:
Ziekte van Parkinson
Multipele systeem atrofie (MSA)
Progressieve supranucleaire verlamming (PSP)
Progressieve hersenziekte waarbij neuronen in vooral de basale ganglia en de hersenstam
afsterven, en die gepaard gaat met een ernstige valneiging en een verlamming van de
oogbewegingen.
corticobasale degeneratie (CBDG)
Syndroom waarbij asymmetrische motorische verschijnselen en dementie optreden. Een
bijzonder verschijnsel dat bij deze aandoening kan optreden is het verlies van controle over
een van de eigen ledematen, die hierdoor een ‘eigen leven lijkt te leiden'; dit verschijnsel
wordt aangeduid als alien limb.
Vasculair parkinsonisme
Parkinsonisme veroorzaakt door herseninfarcten en chronische doorbloedingsstoornissen
diep in de hersenen. De herseninfarcten kunnen ongemerkt voorbij zijn gegaan en later tot
parkinsonisme leiden.
Medicamenteus parkinsonisme
Parkinsonisme veroorzaakt door gebruik van medicijnen die de werking van dopamine
, tegengaan, veelal door het blokkeren van de receptoren waarop dopamine moet werken.
Hierdoor kan dopamine zijn werk niet meer doen, wat kan leiden tot spierstijfheid en
bewegingstraagheid. Medicijnen zoals antipsychotica, lithium, middelen tegen misselijkheid,
calciumkanaalblokkers, anti-epileptica en enkele antibiotica kunnen parkinsonisme (en
daarnaast soms onwillekeurige bewegingen van het gezicht) veroorzaken. Na het stoppen
van de medicatie verdwijnt het parkinsonisme bijna altijd, hoewel dit maanden kan duren; de
onwillekeurige bewegingen kunnen zelfs altijd blijven bestaan.
Toxisch parkinsonisme
Parkinsonisme veroorzaakt door overmatige blootstelling aan giftige stoffen in de leef- of
werkomgeving, zoals: koolwaterstofverbindingen (bijvoorbeeld in organische
oplosmiddelen), methanol, cyanide, mangaan, koolmonoxide, koolstofdisulfide, MPTP,
disulfiram en organofosfaatverbindingen.
Epedimiologie (verspreiding)
Naar schatting leiden 40.000 in Nederland aan de ziekte van Parkinson. Daar komt nog een onbekend
aantal mensen met andere vormen van parkinsonisme bij. Het aantal personen met parkinsonisme
neemt toe met de leeftijd.
Anatomie/fysiologie
De hersenen zijn een onderdeel van het centrale zenuwstelsel, waaronder ook het ruggenmerg.
De hersenen bestaan uit:
Grote hersenen
Tussenhersenen
Hersenstam
Kleine hersenen
Grote hersenen:
De grote hersenen bestaan uit twee hersenhelften die door een diepe overlangse groeve, van elkaar
zijn gescheiden. Door de hersenbalk staan ze met elkaar in verbinding. Elke hemisfeer bevat de
volgende hersenkwabben:
Voorhoofdskwab (frontaalkwab)
Wand(been)kwab (pariëtaalkwab)
Slaap(been)kwab (temporaalkwab)
Achterhoofd kwab (occipitaalkwab)
