Samenvatting Nectart biologie 4 vwo H6 Voortplanting

Hoofdstuk 6 Voortplanting
Nectar 3e editie biologie 4 vwo leerboek

Inhoudsopgave binas-tabellen 6e editie
§1 Embryonale ontwikkeling (CE) 86A + 86B + 86E + 89A
§2 Vorming geslachtscellen (CE) 76B + 86A + 86D
§3 Hormonale regeling (CE) 86A2 + 86C + 89A + 89C
§4 Prenatale diagnostiek (CE)
§5 Voorkomen is beter dan genezen (CE en SE) 77C

§1 Embryonale ontwikkeling
Bij de bevruchting versmelt de kern van de zaadcel met de kern van de eicel.
- tijdens de ovulatie (eisprong) komt een eicel vrij uit een van beide ovaria (eierstokken)
- eicel komt in een eileider terecht
- zaadcellen maken contact met de eischil (eiwitlaag om de eicel)
- zaadcellen geven enzymen af die de eischil ter plekke afbreken
- één zaadcel dringt door tot het celmembraan van de eicel
- zaadcel geeft zijn kern aan de eicel af, DNA van vader komt in de celkern van de eicel
- bevruchting van de eicel is afgerond, er is een zygote (bevruchte eicel) gevormd


Een zygote deelt, de dochtercellen ook. Het klompje cellen gaat al delend naar de baarmoeder. De
eerste delingen zijn klievingsdelingen: delingen waarbij geen plasmagroei optreedt. Trilharen aan de
binnenkant van de eileiders vervoeren het klompje cellen naar de baarmoeder. 86B


innesteling (vastzetten van het klompje cellen in het baarmoederslijmvlies) en ontwikkeling 86E
- De meeste cellen hebben zich gerangschikt rond de blastulaholte. De buitenste laag cellen
heet de trofoblast. Die cellen vormen het begin van de placenta. Uit cellen van de kiemschijf
ontwikkelt zich het embryo.
- De cellen van de kiemschijf delen. Tussen de nieuwe cellen vormen zich twee holtes gevuld
met vocht: dooierblaasje en amnionholte.
- De trofoblast vormt vlokken die tussen de cellen van het baarmoederslijmvlies ingroeien en
later het embryonale deel van de placenta vormen. De vlokken nemen voedingsstoffen en
zuurstof op uit bloedvaten van de moeder en geven CO 2 en andere afvalstoffen terug.
- Tussen trofoblast en kiemschijf ontstaat de hechtsteel: begin van navelstreng. Die vormt de
transportroute tussen embryo en placenta. Cellen rond de amnionholte komen tegen de
trofoblast te liggen. Het dooierblaasje vormt de eerste bloedcellen. Later neemt de lever dit
over en uiteindelijk vormt het rode beenmerg bloedcellen.
- De amnionholte groeit en vult ten slotte de hele blastulaholte. Hij is gevuld met vruchtwater.
- Het vruchtwater is omgeven door twee vruchtvliezen: amnion en chorion. De wand van het
amnion vormt het binnenste vruchtvlies en de trofoblast vormt het chorion, het buitenste
vruchtvlies. De vruchtvliezen groeien met het embryo mee.


Bij beide seksen ontstaan eerst de gangen van Wolff en Müller en de genitale knop en groeve.
- Meisjes hebben in hun celkernen tweemaal een X-chromosoom. De gangen van Müller
groeien uit tot de eileiders. Uitwendig groeit de genitale knop uit tot de clitoris. De randen
van de genitale groeve groeien uit tot de grote schaamlippen.
- Jongens hebben in hun celkernen een X- en Y-chromosoom. Op een Y-chromosoom ligt het
SRY-gen. De gangen van Wolff groeien uit tot zaadleiders. Uitwendig groeit de genitale knop
uit tot de eikel. De randen van de genitale groeve groeien aaneen en vormen de balzak.

, vrouwelijke geslachtsorganen 86B
 twee ovaria eierstokken (enkelvoud: ovarium)
 afscheiding van vrouwelijke geslachtshormonen vooral oestradiol, en ook andere
oestrogenen en progesteron
 vorming van eicellen in de nog ongeboren vrouwelijke foetus
 meiose (I) van enkele tienduizenden cellen die vervolgens vanaf de geboorte
van een meisje blijven rusten tot eventuele rijping
 rijping van één eicel per maand vanaf de puberteit tot de menopauze onder
invloed van FSH uit de hypofyse
▪ follikelcellen vormen een holte met vocht om de eicel
▪ meiose (II) wordt afgemaakt direct na de bevruchting
 twee eileiders trechtervormig bij de ovaria en monden uit in de baarmoeder
 bevruchtingsplaats in het begin van de eileider
 transport van eicellen d.m.v. trilhaarweefsel naar de baarmoeder, waarbij een
bevruchte eicel deelt tot een klompje cellen; onbevruchte eicellen lossen op
 baarmoeder heeft dikke gespierde wand, bekleed met slijmvlies
 innesteling van het embryo ongeveer vijf dagen na de bevruchting
 plaats voor ontwikkeling en bescherming van het embryo
- het embryo wordt vanaf de achtste week foetus genoemd
 voeding via de placenta van het embryo/foetus
 vagina schede, met aan de buitenzijde kleine en grote schaamlippen
 geleiding voor penis en ontvangen van sperma
 geboortekanaal voor de baby
 clitoris (kittelaar) gevoelig voor prikkeling
 orgasme kan ontstaan na prikkeling van clitoris


mannelijke geslachtsorganen 86A
 twee testes zaad- of teelballen (enkelvoud: testis)
 afscheiding van testosteron het mannelijke geslachtshormoon
 vorming van spermacellen zaadcellen, ongeveer 100 miljoen per dag
 mitose van cellen van de binnenwand van zaadkanaaltjes in de testes
 meiose I en II waardoor uit diploïde cel vier haploïde zaadcellen met een
zwemstaart worden gevormd
 bijballen tegen de teelballen aan; functie is opslag van zaadcellen
 balzak (scrotum) dunne vetloze huidplooi om de teel- en bijballen
 afkoeling zodat een optimale ontwikkeling van zaadcellen bij een
temperatuur van 35 °C kan plaatsvinden
 zaadleiders lopen van de bijballen naar de prostaat waarbinnen ze uitmonden in de
urinebuis
 transport van spermacellen door peristaltiek tijdens het orgasme
 prostaat en twee zaadblaasjes die uitmonden in de zaadleiders
 produceren een voedende/basische vloeistof voor zaadcellen
 penis met zwellichamen die een erectie mogelijk maken waardoor de penis in de schede kan
worden gebracht (penetratie)
 eikel gevoelig voor prikkeling
 voorhuid huidplooi om de eikel, ontbreekt na besnijdenis
 orgasme kan ontstaan na prikkeling van zintuigcellen in de eikel
▪ zaadlozing waarbij zaadcellen uit de bijballen en vloeistof uit
zaadbuisjes en prostaat worden samengevoegd tot sperma dat via
de urinebuis wordt uitgedragen