Dossier Moderne Tijd – 3
Bron: Barbara Sonek, Frozen Jews, datering onbekend. Collectie: The Holocaust: Humanities Project.
“Er zijn geen zes miljoen joden vermoord. Er is één jood vermoord en dat is zes
miljoen keer gebeurd. Zodat je, als je werkelijk zou willen weten wat de
Jodenvervolging betekend heeft, zes miljoen biografieën zou moeten schrijven van
deze zes miljoen enkelingen.”
- Abel Jacob Herzberg
Naam: Remco Drenth
Studentnummer: S1149605
E-mail:
Docent: Marjon Weijs-Lijster
Datum: 30 maart 2021
1
,Inhoudsopgave
Dossier Moderne Tijd – 3 ............................................................................................................................ 1
Startmoment ................................................................................................................................................. 3
Keuzeopdracht: een voorwerp .................................................................................................................. 5
Verantwoording keuze ................................................................................................................................. 6
Vragenronde ................................................................................................................................................... 7
Vragen ......................................................................................................................................................... 7
Het verhaal van het voorwerp .................................................................................................................... 7
Doel van deze opdracht ............................................................................................................................... 9
Keuzeopdracht: een familieverhaal ........................................................................................................ 10
Keuzeopdracht: slachtoffer, helper of dader? ...................................................................................... 15
Onderdeel 1: beoordelen ........................................................................................................................... 16
Onderdeel 2: het ware gezicht ................................................................................................................. 18
Beschouwing .............................................................................................................................................. 25
De Holocaust is een product van de moderniteit ................................................................................ 25
Evaluatie ...................................................................................................................................................... 27
Bronnenlijst ................................................................................................................................................. 32
2
,Startmoment
Wat ‘heb’ jij persoonlijk met de Tweede Wereldoorlog?
Sinds mijn 10e heb ik een grote fascinatie voor de Tweede Wereldoorlog. Mijn moeder nam
mij als kleine jongen overal mee naar toe en liet mij de wijde geschiedenis kennen. Zo
bezocht ik al op jonge leeftijd het Anne Frank Huis, Westerbork en concentratiekamp
Bergen-Belsen. Natuurlijk vindt iedereen bij geschiedenis de oorlogen het meest interessant
en vaak in het bijzonder de Tweede Wereldoorlog. Toch merk ik dat er bij mij meer zit dan
alleen interesse: ik wil het begrijpen. Hoe was het mogelijk dat we met z’n allen de afgrond in
zouden gaan en dat dit een inktzwarte bladzijde in de geschiedenis zou worden? Ik wil
mensen niet veroordelen om hun daden, maar begrijpen wat er achter zat. Wat dreef deze
mensen ertoe om deze misdaden te plegen? Mijn studie naar de Tweede Wereldoorlog gaat
dus veel verder dan alleen maar stof tot mij te nemen en nieuwe feitjes te ontdekken. Ik wil
de oorlog (en de Holocaust) ook vanuit een ander perspectief bekijken, om zo de
geschiedenis nog beter te begrijpen en te kunnen verklaren. Al denk ik dat iets zoals de
Holocaust nooit te verklaren zal zijn, vanwege alle gruwelen die wij inmiddels kennen. Het
woord alleen al geeft mij kippenvel.
Mijn oma was 14 toen de oorlog begon. In 1942 werd haar vader opgeroepen om arbeid te
verrichten, hij werkte in een fabriek in Oost-Groningen. Hij is door de Duitsers tewerk gesteld
in een werkkamp net over de Duitse grens. Van daaruit is hij naar een arbeidersfabriek
gestuurd, daar waar nu de Berliner Zoo te vinden is. Waarschijnlijk heeft hij door de giftige
dampstoffen een hartaanval gekregen en overleed hij als gevolg daarvan in een Berlijns
ziekenhuis. In Berlijn is hij ook begraven, maar onder grote druk van de militaire Dienst
Identificatie en Berging werd er een zoektocht gedaan naar zijn stoffelijk overschot. In 1950
is hij uiteindelijk teruggebracht naar het geboortedorp van mijn oma en is daar herbegraven.
Het was en bleef altijd een gevoelige snaar voor mijn oma. Helemaal als 4 mei weer in
aantocht was. Ze had moeite met haar oorlogsverleden en heeft daardoor een grote hekel
aan Duitsers gekregen. Volgens haar hadden zij haar vader vermoord. Maar is dit wel
terecht?
3
, Kun je actuele voorbeelden noemen waarbij de Tweede Wereldoorlog en de
Holocaust gebruikt worden om gebeurtenissen te vergelijken of te duiden?
Het dragen van een mondkapje vergelijken met de Jodenster.
Ik vond dit zo’n pijnlijke vergelijking, ondanks dat ik niet van joodse komaf ben. Dit is een
vergelijking door mensen die niet weten waar de Jodenster echt voor stond. Het maakt mij
nog steeds razend als ik er aan denk.
De Holocaust vergelijking van de voorzitter van de actiegroep Farmers Defence Force
Hij maakt een vergelijking met de Jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog en de
behandeling van de boeren in Brabant. Een Jodenvervolging vergelijken met iets kan in mijn
ogen absoluut niet. Ik vond het dan ook ronduit walgelijk en schaamteloos.
Rechtse populisten of (te) rechtse leiders Hitler of nazi’s noemen. Dit heb ik destijds zelf
meegemaakt; dat mensen binnen mijn kring het bijvoorbeeld niet eens zijn met Baudet of
Wilders en hun vervolgens vergelijken met een persoon als Hitler. Ondanks dat ik het niet
met beide politici hun standpunten eens ben, vergelijk ik ze niet met Hitler. Dat soort
vergelijkingen vind ik gewoon pijnlijk en niet terecht.
Wat wil je in deze module gaan leren?
De persoonlijke verhalen en overlevenden beginnen uit te sterven. Hierdoor moeten we
opnieuw kijken hoe wij de Tweede Wereldoorlog levend kunnen houden. Dat is nog geen
makkelijke opgave en brengt mij bij de volgende leervraag:
Hoe houd je de Tweede Wereldoorlog levend?
De oorlog bekijken we vaak vanuit één perspectief. De Duitsers zijn de schuldigen en
hebben al het leed veroorzaakt. Toch ben ik het daar lang niet altijd mee eens.
Ik vraag mij af hoe ik de oorlog óók vanuit een ander perspectief kan overbrengen op
de leerling. Hierdoor krijgt het onderwerp een grotere betekenis.
Ik ben benieuwd hoe ik de Holocaust het beste kan overdragen aan de volgende generatie.
Het is een beladen onderwerp en dat maakt het juist erg lastig. Vandaar de vraag:
Op welke wijze of didactische vorm kan ik de Holocaust het best bespreken en
uitleggen?
4
Bron: Barbara Sonek, Frozen Jews, datering onbekend. Collectie: The Holocaust: Humanities Project.
“Er zijn geen zes miljoen joden vermoord. Er is één jood vermoord en dat is zes
miljoen keer gebeurd. Zodat je, als je werkelijk zou willen weten wat de
Jodenvervolging betekend heeft, zes miljoen biografieën zou moeten schrijven van
deze zes miljoen enkelingen.”
- Abel Jacob Herzberg
Naam: Remco Drenth
Studentnummer: S1149605
E-mail:
Docent: Marjon Weijs-Lijster
Datum: 30 maart 2021
1
,Inhoudsopgave
Dossier Moderne Tijd – 3 ............................................................................................................................ 1
Startmoment ................................................................................................................................................. 3
Keuzeopdracht: een voorwerp .................................................................................................................. 5
Verantwoording keuze ................................................................................................................................. 6
Vragenronde ................................................................................................................................................... 7
Vragen ......................................................................................................................................................... 7
Het verhaal van het voorwerp .................................................................................................................... 7
Doel van deze opdracht ............................................................................................................................... 9
Keuzeopdracht: een familieverhaal ........................................................................................................ 10
Keuzeopdracht: slachtoffer, helper of dader? ...................................................................................... 15
Onderdeel 1: beoordelen ........................................................................................................................... 16
Onderdeel 2: het ware gezicht ................................................................................................................. 18
Beschouwing .............................................................................................................................................. 25
De Holocaust is een product van de moderniteit ................................................................................ 25
Evaluatie ...................................................................................................................................................... 27
Bronnenlijst ................................................................................................................................................. 32
2
,Startmoment
Wat ‘heb’ jij persoonlijk met de Tweede Wereldoorlog?
Sinds mijn 10e heb ik een grote fascinatie voor de Tweede Wereldoorlog. Mijn moeder nam
mij als kleine jongen overal mee naar toe en liet mij de wijde geschiedenis kennen. Zo
bezocht ik al op jonge leeftijd het Anne Frank Huis, Westerbork en concentratiekamp
Bergen-Belsen. Natuurlijk vindt iedereen bij geschiedenis de oorlogen het meest interessant
en vaak in het bijzonder de Tweede Wereldoorlog. Toch merk ik dat er bij mij meer zit dan
alleen interesse: ik wil het begrijpen. Hoe was het mogelijk dat we met z’n allen de afgrond in
zouden gaan en dat dit een inktzwarte bladzijde in de geschiedenis zou worden? Ik wil
mensen niet veroordelen om hun daden, maar begrijpen wat er achter zat. Wat dreef deze
mensen ertoe om deze misdaden te plegen? Mijn studie naar de Tweede Wereldoorlog gaat
dus veel verder dan alleen maar stof tot mij te nemen en nieuwe feitjes te ontdekken. Ik wil
de oorlog (en de Holocaust) ook vanuit een ander perspectief bekijken, om zo de
geschiedenis nog beter te begrijpen en te kunnen verklaren. Al denk ik dat iets zoals de
Holocaust nooit te verklaren zal zijn, vanwege alle gruwelen die wij inmiddels kennen. Het
woord alleen al geeft mij kippenvel.
Mijn oma was 14 toen de oorlog begon. In 1942 werd haar vader opgeroepen om arbeid te
verrichten, hij werkte in een fabriek in Oost-Groningen. Hij is door de Duitsers tewerk gesteld
in een werkkamp net over de Duitse grens. Van daaruit is hij naar een arbeidersfabriek
gestuurd, daar waar nu de Berliner Zoo te vinden is. Waarschijnlijk heeft hij door de giftige
dampstoffen een hartaanval gekregen en overleed hij als gevolg daarvan in een Berlijns
ziekenhuis. In Berlijn is hij ook begraven, maar onder grote druk van de militaire Dienst
Identificatie en Berging werd er een zoektocht gedaan naar zijn stoffelijk overschot. In 1950
is hij uiteindelijk teruggebracht naar het geboortedorp van mijn oma en is daar herbegraven.
Het was en bleef altijd een gevoelige snaar voor mijn oma. Helemaal als 4 mei weer in
aantocht was. Ze had moeite met haar oorlogsverleden en heeft daardoor een grote hekel
aan Duitsers gekregen. Volgens haar hadden zij haar vader vermoord. Maar is dit wel
terecht?
3
, Kun je actuele voorbeelden noemen waarbij de Tweede Wereldoorlog en de
Holocaust gebruikt worden om gebeurtenissen te vergelijken of te duiden?
Het dragen van een mondkapje vergelijken met de Jodenster.
Ik vond dit zo’n pijnlijke vergelijking, ondanks dat ik niet van joodse komaf ben. Dit is een
vergelijking door mensen die niet weten waar de Jodenster echt voor stond. Het maakt mij
nog steeds razend als ik er aan denk.
De Holocaust vergelijking van de voorzitter van de actiegroep Farmers Defence Force
Hij maakt een vergelijking met de Jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog en de
behandeling van de boeren in Brabant. Een Jodenvervolging vergelijken met iets kan in mijn
ogen absoluut niet. Ik vond het dan ook ronduit walgelijk en schaamteloos.
Rechtse populisten of (te) rechtse leiders Hitler of nazi’s noemen. Dit heb ik destijds zelf
meegemaakt; dat mensen binnen mijn kring het bijvoorbeeld niet eens zijn met Baudet of
Wilders en hun vervolgens vergelijken met een persoon als Hitler. Ondanks dat ik het niet
met beide politici hun standpunten eens ben, vergelijk ik ze niet met Hitler. Dat soort
vergelijkingen vind ik gewoon pijnlijk en niet terecht.
Wat wil je in deze module gaan leren?
De persoonlijke verhalen en overlevenden beginnen uit te sterven. Hierdoor moeten we
opnieuw kijken hoe wij de Tweede Wereldoorlog levend kunnen houden. Dat is nog geen
makkelijke opgave en brengt mij bij de volgende leervraag:
Hoe houd je de Tweede Wereldoorlog levend?
De oorlog bekijken we vaak vanuit één perspectief. De Duitsers zijn de schuldigen en
hebben al het leed veroorzaakt. Toch ben ik het daar lang niet altijd mee eens.
Ik vraag mij af hoe ik de oorlog óók vanuit een ander perspectief kan overbrengen op
de leerling. Hierdoor krijgt het onderwerp een grotere betekenis.
Ik ben benieuwd hoe ik de Holocaust het beste kan overdragen aan de volgende generatie.
Het is een beladen onderwerp en dat maakt het juist erg lastig. Vandaar de vraag:
Op welke wijze of didactische vorm kan ik de Holocaust het best bespreken en
uitleggen?
4
