Samenvatting aardrijkskunde VWO 6 hoofdstuk 1

Aardrijkskunde samenvatting hoofdstuk 1

Par. 1 Het landschap als dynamisch systeem

Een dynamisch systeem: (zomergroen loofwoud bv. Beukenbos)

1. Fotosynthese: nieuw organisch materiaal wordt geproduceerd met behulp van enerzijds
zonlicht en anderzijds water en voedingsstoffen die via de wortels worden aangevoerd
2. Vorming van organisch afval: bomen laten blad vallen  dit organisch afval hoopt zich op
rondom de boom
3. Mineralisatie en humusvorming: bacteriën, schimmels en wormen starten afbraak van
organisch afval
a. Organisch materiaal geheel afgebroken: CO2 ontstaat en voedingsstoffen zoals
stikstof, calcium en kalium. Als deze voedingsstoffen niet direct worden opgenomen
door planten, spoelen ze met het wegzakkende regenwater uit
b. Organisch materiaal gedeeltelijk afgebroken: humus ontstaat dat bodem zwarte
kleur geeft. Humus houdt voedingsstoffen goed vast en bindt water aan zich
4. Verwering: materiaal waar de grond uit bestaat verweert door de inwerking van water, CO2
en bacteriën  voedingsstoffen komen vrij
5. Neerslag en grondwater: dankzij neerslag is er water, dat een grote rol speelt bij de
voedselopname en de transpiratie van de boom. Water dat de bodem intrekt kan ook leiden
tot het wegspoelen (uitspoelen) van voedingsstoffen

Voedingsstoffen die de bomen nodig hebben zijn op 3 plaatsen opgeslagen:

- In het levende organisch materiaal van de bodem
- In het dode organisch materiaal op de grond (strooisellaag)
- In de zwarte humuslaag in de bodem (= bovenste gedeelte van de grond waarin planten
wortelen en dat verkleurd is door bodemvormende processen zoals de toevoeging van
organisch materiaal en in- en uitspoeling van infiltrerend water)

Dynamisch systeem tropisch regenwoud:

- Processen gaan sneller door hoge temperaturen, hoge vochtigheid en permanent
groeiseizoen
- Rode bodem zonder laag zwarte humus door snelle mineralisatie  voedingsstoffen worden
direct opgenomen door planten en de rest spoelt weg door grote hoeveelheid neerslag die
de bodem intrekt  bodem niet vruchtbaar
- Voedingsstoffen grotendeels opgeslagen in levende organisch materiaal  rode kleur door
sterke chemische verwering waarbij ijzer- en aluminium houdende verbindingen ontstaan

Dynamisch systeem naaldwoud:

- Processen waarbij levende organismen een rol spelen liggen door lage temperaturen groot
deel van het jaar stil  dikke laag organisch afval ontstaat
- Lage verdamping  groot deel neerslag infiltreert en voedingsstoffen spoelen uit  grijze
kleur door weinig humus
- Uitspoeling nog versterkt door afbraak naalden zorgt voor zure bodem

De grondsoort, hoogteligging en het reliëf hebben ook invloed op de manier waarop geofactoren op
elkaar inwerken

Bodemwater stroomt niet, grondwater wel (dieper)

, Par. 2 Wisselwerking tussen de geofactoren

Voorwaarden groeien bossen: voldoende water, temperatuur in zomer niet te laag en groeiseizoen
niet te kort  in tropische- (tropisch regenwoud), gematigde- (zomergroen loofwoud) en boreale
zone (naaldwoud)

Als er niet wordt voldaan aan een voorwaarde verdwijnen bomen en komen er grassen en struiken

Behalve temperatuur speelt water ook grote rol in soort bodem en begroeiing  bepaald door
neerslaghoeveelheid en temperatuur (verdamping)  nuttige neerslag (= hoeveelheid neerslag dat
overblijft na verdamping)  grote nuttige neerslag = uitspoeling

Te droog of te koud voor boomgroei  andere bodems ontstaan:

- Droge gebieden op lagere breedten: neerslagtekort, nauwelijks of geen organisch materiaal
door gebrek aan begroeiing, woestijnbodems vaak witte of grijze kleur door concentraties
zout, kalk of gips  ontstaan na sporadische regenbui waarbij grondwater stijgt tot vlak
onder het oppervlak en vervolgens verdampt  kalk en zout in grondwater kunnen niet
verdampen en slaan vlak onder of aan het oppervlak neer
- Gematigde breedte met een nuttige neerslag van vrijwel 0: grassteppe, geen uitspoeling
waardoor alle humus direct onder oppervlak ophoopt  vruchtbaar
- Polaire zone: toendra (grassen, mossen en heide) door lage temperatuur en korte
groeiseizoen, organisch materiaal verteert uiterst langzaam door lage temperatuur 
bovenste deel bodem bestaat uit veen

Bij toendra met interfrost is in de zomer de bovenste laag gesmolten  wordt moerassig  goed
voor de veenvorming

Landschap sterk beïnvloed door de mens:

- De voedselkringloop wordt doorbroken: organisch materiaal dat op de grond zou moeten
vallen wordt onttrokken aan het systeem voor voedsel van de mens of veevoer
- Verschuiving van diversiteit naar monocultuur: landbouw is het meest productief bij
monocultuur  het systeem wordt kwetsbaar:
o Bij oogst verdwijnt in 1x alle begroeiing en bodem komt bloot te liggen
o In de natuur hebben voorkomende ziekten een groter effect

- Chemische vruchtbaarheid = hoeveelheid voedingsstoffen die van nature in de bodem
aanwezig zijn zoals kalium, stikstof en fosfor (naast temperatuur en water ook belangrijk)
- Fysische vruchtbaarheid = verdeling in de bodem van de vaste bestanddelen, water en lucht
 beïnvloed door korrelgrootte van grondsoort



Par. 3 Landdegradatie (= afnemen kwaliteit bodem)

Vruchtbaarheid bodem verbeteren:

- Chemische vruchtbaarheid  bemesting
- Fysische vruchtbaarheid  akkers irrigeren in (semi-)aride zone
- In gebieden met veel reliëf terrassen aanleggen