Hoorcollege informatiemanagement, 4 februari 2020
Een informatiesysteem is een (geautomatiseerd) informatiesysteem (IS) creëert, verzamelt,
verwerkt, bewaart en distribueert data.
- Bestaat uit mensen, data, hardware, software en communicatie.
- Zijn van waarde voor organisaties omdat ze ervoor zorgen dat dingen sneller, beter
en slimmer gedaan worden. (Automatisch, leren, strategizing)
Management van IS/IT is lastig en complex omdat:
- De (strategische) waarde van IS/IT zeer groot is.
- De verwerving van IS/IT zeer duur is.
- De verantwoordelijkheden en bevoegdheden op het gebied van IS/IT gedeeld worden
door de gebruiksorganisatie (waarin de bedrijfskundige werkt) en de IT-organisatie.
Data zijn onbewerkte symbolen, zoals tekens en cijfers, die op zichzelf geen betekenis
hebben en van weinig waarde zijn totdat ze worden verwerkt.
Informatie is gegevens die zijn opgemaakt, georganiseerd of verwerkt om nuttig te zijn en
die kunnen worden gedefinieerd als een weergave van de werkelijkheid, en die kunnen
helpen bij het beantwoorden van vragen over wie, wat, waar en wanneer.
Kennis is het vermogen om informatie te begrijpen, meningen te vormen en beslissingen of
voorspellingen te maken op basis van de informatie.
Informatiesystemen typen
Categories Categories
Transaction Processing system (TPS) Geographic information system (GPS)
Management information system (MIS) Functional area information system
Decision support system (DSS) Customer relation management (CRM system)
Intelligent system Enterprise resource planning system (ERP)
Business intelligence system Supply chain management system
Office automation system Electronic commerce system
Knowledge management system Mobile app
Social software
Procesmodellering zijn handmatige en geautomatiseerde processen van organisatie die data
creëeren, verzamelen, verwerken, bewaren en distributeren, en gaan vooral over software-
component van IS.
- Procesmodellering van huidige situatie wordt o.a. gebruikt om oorzaken van
problemen in informatievoorziening te analyseren.
- Procesmodellering van nieuwe situatie wordt o.a. gebruikt om functionele eisen
(requirements) waaraan nieuwe of gewijzigde (geautomatiseerde)
informatiesystemen moeten voldoen te inventariseren.
- Data flow diagrams (DFD) zijn techniek voor procesmodellering.
o Een context-DFD; dat grafisch de handmatige en geautomatiseerde processen
die beschreven worden, afbakent.
o Level-x-DFDs; die grafisch de stroom van data tussen externe entiteiten,
processen en gegevensopslagen beschrijven.
, - Zowel requirements determination (functionele eisen tekstueel beschrijven in een
Programma van Eisen zoals ‘het IS moet een order kunnen regristreren’) als
requirements structuring (functionele eisen nader structureren met procesmodellen)
is een gezamenlijke inspanning van managers, gebruikers en IT’ers.
Data flow diagram (DFD)
Symbolen
Proces: acties met data, bijv. registreren klantorders.
Gegevensopslag: data in rust, bijv. klanten
Bron of bestemming (externe entiteit) van data, bijv. klant
Gegevensstroom, bijv. klantorder.
Vaak voorkomende syntactische fouten:
- Proces met alleen input (black hole)
- Process met alleen output (miracle)
- Gegevensstromen tussen gegevensopslagen
- Gegevensstromen tussen externe entiteiten en gegevensopslagen
- Recursieve gegevensstromen
Een context diagram beschrijft grafisch het hoofdproces, de externe entiteiten die
interacteren met het hoofdproces en de gegevensstromen tussen de externe entiteiten en
het hoofdproces, maar zonder gegevensopslag.
Een level-0 diagram beschrijft grafisch de belangrijkste processen, gegevensstromen en
gegevensopslagen van het hoofdproces.
- Functionele decompositie is steeds verder detailleren van de verzameling DFDs, dus:
o Proces 0 detailleren in proces 1.0 2.0 etc. in level 0-diagram, vervolgens
o Proces 1.0 detailleren in proces 1.1, 1.2 etc. in level 1-diagram, en vervolgens
o Proces 1.1 detailleren in 1.1.1, 1.1.2 in level 2-diagram
De DFDs op het laagste niveau worden primitieve DFDs genoemd.
Stopcriteria:
- Voor elk proces dat niet verder gedecomponeerd wordt, geldt dat het
geautomatiseerd of handmatig is.
- Voor elk geautomatiseerd proces dat niet verder gedecomponeerd wordt, geldt dat
het elementair is d.w.z. dat elke keer als een dergelijk proces wordt uitgevoerd dat
door één persoon, op één tijdstip en op één plaats wordt gedaan.
- Elementaire geautomatiseerde processen worden wel ingedeeld in CRUD:
o Create (of insert): Invoeren (toevoegen van nieuwe gegevens).
o Read (of select): Opvragen van gegevens.
o Update: Wijzigen van gegevens.
o Delete: Verwijderen van gegevens.
,Richtlijnen DFDs:
- DFD s moeten compleet zijn: alle noodzakelijke componenten moeten aanwezig zijn
en volledig beschreven
- DFDs moeten consistent zijn: DFDs van verschillende niveaus mogen niet in
tegenspraak met elkaar zijn.
- DFDs zijn tijdloos: tijd en volgorde worden niet weergegeven in DFDs.
- DFDs worden iteratief ontwikkeld: het maken van DFDs gebeurt.
Hoorcollege 2 – Informatiemanagement
Datamodellering: Wat is de structuur van de gegevensstromen van en naar de
geautomatiseerde processen en de (geautomatiseerde) gegevensopslagen van de DFDs?
- Datamodellen beschrijven de data van een organisatie en gaan vooral over de data-
component van een IS, en dus de structuur van gegevensopslagen en – stromen uit
DFDs.
o Datamodellen kunnen gebruikt worden voor het beschrijven van de huidige
situatie om onder andere de oorzaken van problemen in informatievoorziening
te analyseren.
o Datamodellen kunnen gebruikt worden voor het beschrijven van de nieuwe
situatie om onder andere de data-eisen waaraan een nieuw of gewijzigd
informatiesysteem moet voldoen, te inventariseren.
- Entiteit-relatiediagrammen (ERDs) vormen een techniek voor conceptuele
datamodellering d.w.z. het beschrijven van de data van een organisatie,
onafhankelijk van het Data Base Management Systeem dat gebruikt wordt.
- Datamodellering met ERDs leidt tot:
o Een ERD dat grafisch de categorieën van data en hun onderlinge relaties
beschrijft.
o Gedetaileerde beschrijvingen van de data in een repository (behandelen we
niet!)
- Zowel requirements determination (eisen tekstueel beschrijven in een Programma
van Eisen) als requirements structuring (eisen nader structureren met proces- en
datamodellen) is een gezamenlijke inspanning van managers, gebruikers en IT’ers.
Entiteit-relatiediagrammen
Een entiteit is een persoon (bijv. een medewerker), een plaats
(bijv. een locatie), een object (bijv. een voertuig), een
gebeurtenis (bijv. een aanstelling) of een concept (bijv. een
cursus) waarover een organisatie data wenst bij te houden en is
onderscheidbaar van andere entiteiten.
Een entiteittype is een verzameling entiteiten met dezelfde
kenmerken, bijv. EMPLOYEE, COURSE etc.
Een instantiatie (van een entiteittype) beschrijft één entiteit, bijv. EMPLOYEE Jansen.
Entiteittypenamen zijn enkelvoudige zelfstandige naamwoorden, specifiek, beknopt etc.
, Entiteittypedefinities geven van instanties aan wat de unieke kenmerken zijn. (Bijv.
Employee_ID) wanneer ze ertoe behoren (bijv. medewerker is persoon die een
arbeidscontract heeft) etc.
Attributen zijn kenmerken van entiteittypen (bijv. het eniteittype EMPLOYEE heeft
Employee_ID, Employee_Name etc.)
- Attribuutnamen zijn zelfstandige naamwoorden die beginnen met een hoofdletter
gevolgd door hoofd- en kleine letters en eventueel underscores, zijn uniek etc.
- Attribuutdefinities geven aan wat ertoe behoort (bijv. Maandsalaris is bedrag dat
maandelijks betaald wordt aan medewerkers in valuta behorend bij het land waarin
de medewerker woont, maar excl. Bonussen), of een waarde verplicht is of niet (bijv.
Employee_ID mag niet gewijzigd worden), of een attribuut gerelateerd is aan andere
(bijv. als Medewerker_functie is X, dan is Medewerker_salarismax Y) etc.
- Een kandidaat sleutel is attribuut dat of combinatie van attributen die een
instantiatie van een entiteittype uniek identificeert en de kandidaat sleutel die
gekozen wordt om instanties te identificeren, is de primaire sleutel (identifier),
waarbij een identifier altijd een waarde moet hebben die niet mag veranderen etc.
- Een vereist attribuut is een attribuut dat een waarde moeten hebben voor
instantiatie, (bijv. Employee_Name (vergedrukt!))
- Een samengesteld attribuut, bijv. Employee_Name (…), is een attribuut dat
betekenisvolle componenten (First_Name, Last_Name) heeft;
- Een optioneel attribuut is een attribuut dat geen waarde hoeft te hebben voor
instantiatie, bijv. Date_of_Birth (niet vetgedrukt!);
- Een afgeleid attribuut is een attribuut, bijv. [Employee_Age] waarvan de waarde kan
worden ‘berekend’ uit andere attribuutwaarden, bijv. Date_of_Birth.
- Een meerwaardig attribuut is een attribuut dat meerdere waarden kan hebben voor
één instantiatie, bijv. {Skill} met de waarden Engels, ER-modellering,
verkooptechnieken.
- Een herhalende groep is een verzameling van twee of meer gerelateerde attributen,
bijv. {Dep_Name, Dep_age en Dep_relation} die meerdere keren voorkomen voor
één instantiatie.
- Een meerwaardig attribuut of herhalende groep kan ook als zwak entiteittype
worden weergegeven, waarbij een zwak entiteittype niet zonder het entiteittype
waarmee het verbonden is kan bestaan.
Een relatie is een associatie tussen de instantiaties van één of meer entiteittypen die van
belang is voor een organisatie; de graad van de relatie is het aantal entiteittypen dat
deelneemt aan de relatie;
- Unaire relaties: associaties tussen
instantiaties van één entiteittype
(recursieve relatie)
- Binaire relaties: associaties tussen
instantiaties van twee entiteittypen
(meest voorkomend)
Een informatiesysteem is een (geautomatiseerd) informatiesysteem (IS) creëert, verzamelt,
verwerkt, bewaart en distribueert data.
- Bestaat uit mensen, data, hardware, software en communicatie.
- Zijn van waarde voor organisaties omdat ze ervoor zorgen dat dingen sneller, beter
en slimmer gedaan worden. (Automatisch, leren, strategizing)
Management van IS/IT is lastig en complex omdat:
- De (strategische) waarde van IS/IT zeer groot is.
- De verwerving van IS/IT zeer duur is.
- De verantwoordelijkheden en bevoegdheden op het gebied van IS/IT gedeeld worden
door de gebruiksorganisatie (waarin de bedrijfskundige werkt) en de IT-organisatie.
Data zijn onbewerkte symbolen, zoals tekens en cijfers, die op zichzelf geen betekenis
hebben en van weinig waarde zijn totdat ze worden verwerkt.
Informatie is gegevens die zijn opgemaakt, georganiseerd of verwerkt om nuttig te zijn en
die kunnen worden gedefinieerd als een weergave van de werkelijkheid, en die kunnen
helpen bij het beantwoorden van vragen over wie, wat, waar en wanneer.
Kennis is het vermogen om informatie te begrijpen, meningen te vormen en beslissingen of
voorspellingen te maken op basis van de informatie.
Informatiesystemen typen
Categories Categories
Transaction Processing system (TPS) Geographic information system (GPS)
Management information system (MIS) Functional area information system
Decision support system (DSS) Customer relation management (CRM system)
Intelligent system Enterprise resource planning system (ERP)
Business intelligence system Supply chain management system
Office automation system Electronic commerce system
Knowledge management system Mobile app
Social software
Procesmodellering zijn handmatige en geautomatiseerde processen van organisatie die data
creëeren, verzamelen, verwerken, bewaren en distributeren, en gaan vooral over software-
component van IS.
- Procesmodellering van huidige situatie wordt o.a. gebruikt om oorzaken van
problemen in informatievoorziening te analyseren.
- Procesmodellering van nieuwe situatie wordt o.a. gebruikt om functionele eisen
(requirements) waaraan nieuwe of gewijzigde (geautomatiseerde)
informatiesystemen moeten voldoen te inventariseren.
- Data flow diagrams (DFD) zijn techniek voor procesmodellering.
o Een context-DFD; dat grafisch de handmatige en geautomatiseerde processen
die beschreven worden, afbakent.
o Level-x-DFDs; die grafisch de stroom van data tussen externe entiteiten,
processen en gegevensopslagen beschrijven.
, - Zowel requirements determination (functionele eisen tekstueel beschrijven in een
Programma van Eisen zoals ‘het IS moet een order kunnen regristreren’) als
requirements structuring (functionele eisen nader structureren met procesmodellen)
is een gezamenlijke inspanning van managers, gebruikers en IT’ers.
Data flow diagram (DFD)
Symbolen
Proces: acties met data, bijv. registreren klantorders.
Gegevensopslag: data in rust, bijv. klanten
Bron of bestemming (externe entiteit) van data, bijv. klant
Gegevensstroom, bijv. klantorder.
Vaak voorkomende syntactische fouten:
- Proces met alleen input (black hole)
- Process met alleen output (miracle)
- Gegevensstromen tussen gegevensopslagen
- Gegevensstromen tussen externe entiteiten en gegevensopslagen
- Recursieve gegevensstromen
Een context diagram beschrijft grafisch het hoofdproces, de externe entiteiten die
interacteren met het hoofdproces en de gegevensstromen tussen de externe entiteiten en
het hoofdproces, maar zonder gegevensopslag.
Een level-0 diagram beschrijft grafisch de belangrijkste processen, gegevensstromen en
gegevensopslagen van het hoofdproces.
- Functionele decompositie is steeds verder detailleren van de verzameling DFDs, dus:
o Proces 0 detailleren in proces 1.0 2.0 etc. in level 0-diagram, vervolgens
o Proces 1.0 detailleren in proces 1.1, 1.2 etc. in level 1-diagram, en vervolgens
o Proces 1.1 detailleren in 1.1.1, 1.1.2 in level 2-diagram
De DFDs op het laagste niveau worden primitieve DFDs genoemd.
Stopcriteria:
- Voor elk proces dat niet verder gedecomponeerd wordt, geldt dat het
geautomatiseerd of handmatig is.
- Voor elk geautomatiseerd proces dat niet verder gedecomponeerd wordt, geldt dat
het elementair is d.w.z. dat elke keer als een dergelijk proces wordt uitgevoerd dat
door één persoon, op één tijdstip en op één plaats wordt gedaan.
- Elementaire geautomatiseerde processen worden wel ingedeeld in CRUD:
o Create (of insert): Invoeren (toevoegen van nieuwe gegevens).
o Read (of select): Opvragen van gegevens.
o Update: Wijzigen van gegevens.
o Delete: Verwijderen van gegevens.
,Richtlijnen DFDs:
- DFD s moeten compleet zijn: alle noodzakelijke componenten moeten aanwezig zijn
en volledig beschreven
- DFDs moeten consistent zijn: DFDs van verschillende niveaus mogen niet in
tegenspraak met elkaar zijn.
- DFDs zijn tijdloos: tijd en volgorde worden niet weergegeven in DFDs.
- DFDs worden iteratief ontwikkeld: het maken van DFDs gebeurt.
Hoorcollege 2 – Informatiemanagement
Datamodellering: Wat is de structuur van de gegevensstromen van en naar de
geautomatiseerde processen en de (geautomatiseerde) gegevensopslagen van de DFDs?
- Datamodellen beschrijven de data van een organisatie en gaan vooral over de data-
component van een IS, en dus de structuur van gegevensopslagen en – stromen uit
DFDs.
o Datamodellen kunnen gebruikt worden voor het beschrijven van de huidige
situatie om onder andere de oorzaken van problemen in informatievoorziening
te analyseren.
o Datamodellen kunnen gebruikt worden voor het beschrijven van de nieuwe
situatie om onder andere de data-eisen waaraan een nieuw of gewijzigd
informatiesysteem moet voldoen, te inventariseren.
- Entiteit-relatiediagrammen (ERDs) vormen een techniek voor conceptuele
datamodellering d.w.z. het beschrijven van de data van een organisatie,
onafhankelijk van het Data Base Management Systeem dat gebruikt wordt.
- Datamodellering met ERDs leidt tot:
o Een ERD dat grafisch de categorieën van data en hun onderlinge relaties
beschrijft.
o Gedetaileerde beschrijvingen van de data in een repository (behandelen we
niet!)
- Zowel requirements determination (eisen tekstueel beschrijven in een Programma
van Eisen) als requirements structuring (eisen nader structureren met proces- en
datamodellen) is een gezamenlijke inspanning van managers, gebruikers en IT’ers.
Entiteit-relatiediagrammen
Een entiteit is een persoon (bijv. een medewerker), een plaats
(bijv. een locatie), een object (bijv. een voertuig), een
gebeurtenis (bijv. een aanstelling) of een concept (bijv. een
cursus) waarover een organisatie data wenst bij te houden en is
onderscheidbaar van andere entiteiten.
Een entiteittype is een verzameling entiteiten met dezelfde
kenmerken, bijv. EMPLOYEE, COURSE etc.
Een instantiatie (van een entiteittype) beschrijft één entiteit, bijv. EMPLOYEE Jansen.
Entiteittypenamen zijn enkelvoudige zelfstandige naamwoorden, specifiek, beknopt etc.
, Entiteittypedefinities geven van instanties aan wat de unieke kenmerken zijn. (Bijv.
Employee_ID) wanneer ze ertoe behoren (bijv. medewerker is persoon die een
arbeidscontract heeft) etc.
Attributen zijn kenmerken van entiteittypen (bijv. het eniteittype EMPLOYEE heeft
Employee_ID, Employee_Name etc.)
- Attribuutnamen zijn zelfstandige naamwoorden die beginnen met een hoofdletter
gevolgd door hoofd- en kleine letters en eventueel underscores, zijn uniek etc.
- Attribuutdefinities geven aan wat ertoe behoort (bijv. Maandsalaris is bedrag dat
maandelijks betaald wordt aan medewerkers in valuta behorend bij het land waarin
de medewerker woont, maar excl. Bonussen), of een waarde verplicht is of niet (bijv.
Employee_ID mag niet gewijzigd worden), of een attribuut gerelateerd is aan andere
(bijv. als Medewerker_functie is X, dan is Medewerker_salarismax Y) etc.
- Een kandidaat sleutel is attribuut dat of combinatie van attributen die een
instantiatie van een entiteittype uniek identificeert en de kandidaat sleutel die
gekozen wordt om instanties te identificeren, is de primaire sleutel (identifier),
waarbij een identifier altijd een waarde moet hebben die niet mag veranderen etc.
- Een vereist attribuut is een attribuut dat een waarde moeten hebben voor
instantiatie, (bijv. Employee_Name (vergedrukt!))
- Een samengesteld attribuut, bijv. Employee_Name (…), is een attribuut dat
betekenisvolle componenten (First_Name, Last_Name) heeft;
- Een optioneel attribuut is een attribuut dat geen waarde hoeft te hebben voor
instantiatie, bijv. Date_of_Birth (niet vetgedrukt!);
- Een afgeleid attribuut is een attribuut, bijv. [Employee_Age] waarvan de waarde kan
worden ‘berekend’ uit andere attribuutwaarden, bijv. Date_of_Birth.
- Een meerwaardig attribuut is een attribuut dat meerdere waarden kan hebben voor
één instantiatie, bijv. {Skill} met de waarden Engels, ER-modellering,
verkooptechnieken.
- Een herhalende groep is een verzameling van twee of meer gerelateerde attributen,
bijv. {Dep_Name, Dep_age en Dep_relation} die meerdere keren voorkomen voor
één instantiatie.
- Een meerwaardig attribuut of herhalende groep kan ook als zwak entiteittype
worden weergegeven, waarbij een zwak entiteittype niet zonder het entiteittype
waarmee het verbonden is kan bestaan.
Een relatie is een associatie tussen de instantiaties van één of meer entiteittypen die van
belang is voor een organisatie; de graad van de relatie is het aantal entiteittypen dat
deelneemt aan de relatie;
- Unaire relaties: associaties tussen
instantiaties van één entiteittype
(recursieve relatie)
- Binaire relaties: associaties tussen
instantiaties van twee entiteittypen
(meest voorkomend)
