Intellectuele eigendom & technische innovatie
Week 1: inleiding & ongeoorloofde mededinging
Hoofdstuk I – Intellectueel Eigendomsrecht
§1 – Algemeen
De term intellectueel eigendom kent twee betekenissen:
In ruime zin: overkoepelend begrip voor auteursrecht + de industriële
eigendomsrechten (octrooirecht, merkenrecht, handelsnaamrecht, kwekersrecht en
modellenrecht)
In enge zin: het auteursrecht en de naburige rechten
Het industriële eigendomsrecht regelt een aantal belangen van het bedrijfsleven en vult het
burgerlijke- en handelsrecht aan. De verschillende onderwerpen die het industrieel
eigendomsrecht omvat liggen op het gebied van de concurrentiestrijd; het voordeel van de
een betekent het nadeel van de ander. Zij omvatten ‘voortbrengselen van de menselijke geest’
en beschermen het betrokken én het algemeen belang tegen ongeautoriseerde exploitatie
door derden. Het algemene belang is gelegen in de stimulatie van de technologische
ontwikkeling. De door het industriële eigendomsrecht beschermde belangen zijn immaterieel
maar vergelijkbaar met de materiële belangen van het bedrijf.
Het zakelijke en het industriële eigendom zijn beide absolute rechten. De verleende
bescherming aan industrieel eigendom doet denken aan het reguliere eigendomsrecht: de
eigenaar heeft het ongestoorde genot van en de vrije beschikking over zijn uitvinding. Bij het
recht inzake ongeoorloofde mededinging ligt echter meer de nadruk op de afkeuring van de
handelswijze die de belangen aantast, dan op de belangen zelf.
De hoofdbeginselen van het industrieel eigendomsrecht zijn regels van betamelijkheid. Bij het
octrooi-, kwekers- en topografierecht ligt dit anders: het profiteren van de uitvinding en
inspanning van een ander wordt niet zonder meer als onbehoorlijk beschouwd.
Het intellectuele eigendomsrecht betreft niet de belangen van het bedrijfsleven. Het heeft met
het industriële eigendomsrecht gemeen dat de voortbrengselen van de menselijke geest het
onderwerp zijn en dat de rechthebbende het ongestoorde genot van en de vrije beschikking
over zijn goed wil waarborgen.
De ratio van bescherming verschilt per type recht. Bij het octrooi- en kwekersrecht zijn
redenen van billijkheid en opportuniteit belangrijk. Billijkheid houdt hier in dat iemand wordt
beloond met een tijdelijke exclusieve positie als hij een uitvinding doet. De uitvinding moet
dan worden gepubliceerd en deugdelijk omschreven zodat anderen deze kunnen gebruiken
bij de verdere ontwikkeling van de technologie. Bij het auteurs en modellenrecht wordt men
ook beloond middels een exclusief recht, dit echter ter stimulering van de ontwikkeling van
, ‘the progress of science and useful arts’. Bij het merkenrecht staan de bescherming van
goodwill en het belang van de vermijding van consumentenverwarring centraal. Het
databankenrecht biedt bescherming tegen klakkeloos gebruik van de producten van
substantiële investeringen. Bij de bescherming tegen oneerlijke mededinging gaat het om het
ordenen van het economisch verkeer en het voorkomen van onbetamelijk gedrag.
De verschillende IE-rechten kennen uitzonderingen en beperkingen, deze zien op een
belangenafweging. De houder van IE-rechten kan een derde immers verbieden bepaalde
handelingen te verrichten. Er moet dan ook rekening gehouden worden met de belangen van
deze derden, zij kunnen een goede reden hebben om gebruik te maken van het voorwerp van
het IE-recht. Een belangrijke beperking in de IE-wetgeving is uitputting van het recht: nadat
een product waarop een IE-recht rust in het verkeer gebracht is, kan de houder van dit recht
zich niet langer op basis van dit recht verzetten tegen verdere verhandeling van het product.
Er moet een zogeheten driestappentoets worden doorlopen:
Auteursrecht: Andere IE-rechten:
1. In bijzondere gevallen is een 1. Beperkingen zijn niet op onredelijke
beperking toegestaan, mits wijze strijdig met de normale exploitatie
2. Deze geen afbreuk doet aan de van het recht en
normale exploitatie van het IE-recht 2. Schaden niet op onredelijke wijze de
en legitieme belangen van de rechthebbende
3. De wettige belangen van de 3. Rekening houdende met de legitieme
rechthebbende niet op belangen van derden (art. 17, 26 lid 2 en
ongerechtvaardigde wijze worden 30 TRIPs)
geschaad (art. 13 TRIPs)
IE-rechten zijn vermogensrechten en kunnen worden overgedragen en gelicentieerd. Binnen
het octrooi- en kwekersrecht dienen licenties daarnaast ter opheffing van enige negatieve
effecten van het verleende exclusieve recht. Wordt een uitvinding onvoldoende geëxploiteerd
of doet een derde een uitvinding die voortborduurt op een reeds beschermde uitvinding, dan
kunnen dwanglicenties een oplossing bieden. Enerzijds het belang van de houder bij
ongestoord genot van zijn recht, anderzijds het algemeen belang en dat van derden.
IE-rechten dienen als beloning voor de investering in tijd, geld en moeite en bieden daarom
gedurende een bepaalde periode bescherming tegen nabootsing door derden, de investering
kan op die manier worden terugverdiend. Alleen binnen het merkenrecht kan een product of
merk onbeperkte bescherming genieten, onder andere nu merken vaak mettertijd meer
waard worden en het nodig is dat producten identificeerbaar blijven. Het octrooi- en
merkenrecht zijn registerrechten, die geregistreerd moeten worden. Deze registratie is geen
garantie voor een ongestoord genot: voor de rechter kunnen nietigheidsgronden worden
ingeroepen. Vernietiging heeft als rechtsgevolg dat het recht met terugwerkende kracht wordt
geacht nooit te hebben bestaan. Vervalgronden – denk aan niet-normaal gebruik van een
merk – werken vanaf het moment dat ze van toepassing zijn.
Week 1: inleiding & ongeoorloofde mededinging
Hoofdstuk I – Intellectueel Eigendomsrecht
§1 – Algemeen
De term intellectueel eigendom kent twee betekenissen:
In ruime zin: overkoepelend begrip voor auteursrecht + de industriële
eigendomsrechten (octrooirecht, merkenrecht, handelsnaamrecht, kwekersrecht en
modellenrecht)
In enge zin: het auteursrecht en de naburige rechten
Het industriële eigendomsrecht regelt een aantal belangen van het bedrijfsleven en vult het
burgerlijke- en handelsrecht aan. De verschillende onderwerpen die het industrieel
eigendomsrecht omvat liggen op het gebied van de concurrentiestrijd; het voordeel van de
een betekent het nadeel van de ander. Zij omvatten ‘voortbrengselen van de menselijke geest’
en beschermen het betrokken én het algemeen belang tegen ongeautoriseerde exploitatie
door derden. Het algemene belang is gelegen in de stimulatie van de technologische
ontwikkeling. De door het industriële eigendomsrecht beschermde belangen zijn immaterieel
maar vergelijkbaar met de materiële belangen van het bedrijf.
Het zakelijke en het industriële eigendom zijn beide absolute rechten. De verleende
bescherming aan industrieel eigendom doet denken aan het reguliere eigendomsrecht: de
eigenaar heeft het ongestoorde genot van en de vrije beschikking over zijn uitvinding. Bij het
recht inzake ongeoorloofde mededinging ligt echter meer de nadruk op de afkeuring van de
handelswijze die de belangen aantast, dan op de belangen zelf.
De hoofdbeginselen van het industrieel eigendomsrecht zijn regels van betamelijkheid. Bij het
octrooi-, kwekers- en topografierecht ligt dit anders: het profiteren van de uitvinding en
inspanning van een ander wordt niet zonder meer als onbehoorlijk beschouwd.
Het intellectuele eigendomsrecht betreft niet de belangen van het bedrijfsleven. Het heeft met
het industriële eigendomsrecht gemeen dat de voortbrengselen van de menselijke geest het
onderwerp zijn en dat de rechthebbende het ongestoorde genot van en de vrije beschikking
over zijn goed wil waarborgen.
De ratio van bescherming verschilt per type recht. Bij het octrooi- en kwekersrecht zijn
redenen van billijkheid en opportuniteit belangrijk. Billijkheid houdt hier in dat iemand wordt
beloond met een tijdelijke exclusieve positie als hij een uitvinding doet. De uitvinding moet
dan worden gepubliceerd en deugdelijk omschreven zodat anderen deze kunnen gebruiken
bij de verdere ontwikkeling van de technologie. Bij het auteurs en modellenrecht wordt men
ook beloond middels een exclusief recht, dit echter ter stimulering van de ontwikkeling van
, ‘the progress of science and useful arts’. Bij het merkenrecht staan de bescherming van
goodwill en het belang van de vermijding van consumentenverwarring centraal. Het
databankenrecht biedt bescherming tegen klakkeloos gebruik van de producten van
substantiële investeringen. Bij de bescherming tegen oneerlijke mededinging gaat het om het
ordenen van het economisch verkeer en het voorkomen van onbetamelijk gedrag.
De verschillende IE-rechten kennen uitzonderingen en beperkingen, deze zien op een
belangenafweging. De houder van IE-rechten kan een derde immers verbieden bepaalde
handelingen te verrichten. Er moet dan ook rekening gehouden worden met de belangen van
deze derden, zij kunnen een goede reden hebben om gebruik te maken van het voorwerp van
het IE-recht. Een belangrijke beperking in de IE-wetgeving is uitputting van het recht: nadat
een product waarop een IE-recht rust in het verkeer gebracht is, kan de houder van dit recht
zich niet langer op basis van dit recht verzetten tegen verdere verhandeling van het product.
Er moet een zogeheten driestappentoets worden doorlopen:
Auteursrecht: Andere IE-rechten:
1. In bijzondere gevallen is een 1. Beperkingen zijn niet op onredelijke
beperking toegestaan, mits wijze strijdig met de normale exploitatie
2. Deze geen afbreuk doet aan de van het recht en
normale exploitatie van het IE-recht 2. Schaden niet op onredelijke wijze de
en legitieme belangen van de rechthebbende
3. De wettige belangen van de 3. Rekening houdende met de legitieme
rechthebbende niet op belangen van derden (art. 17, 26 lid 2 en
ongerechtvaardigde wijze worden 30 TRIPs)
geschaad (art. 13 TRIPs)
IE-rechten zijn vermogensrechten en kunnen worden overgedragen en gelicentieerd. Binnen
het octrooi- en kwekersrecht dienen licenties daarnaast ter opheffing van enige negatieve
effecten van het verleende exclusieve recht. Wordt een uitvinding onvoldoende geëxploiteerd
of doet een derde een uitvinding die voortborduurt op een reeds beschermde uitvinding, dan
kunnen dwanglicenties een oplossing bieden. Enerzijds het belang van de houder bij
ongestoord genot van zijn recht, anderzijds het algemeen belang en dat van derden.
IE-rechten dienen als beloning voor de investering in tijd, geld en moeite en bieden daarom
gedurende een bepaalde periode bescherming tegen nabootsing door derden, de investering
kan op die manier worden terugverdiend. Alleen binnen het merkenrecht kan een product of
merk onbeperkte bescherming genieten, onder andere nu merken vaak mettertijd meer
waard worden en het nodig is dat producten identificeerbaar blijven. Het octrooi- en
merkenrecht zijn registerrechten, die geregistreerd moeten worden. Deze registratie is geen
garantie voor een ongestoord genot: voor de rechter kunnen nietigheidsgronden worden
ingeroepen. Vernietiging heeft als rechtsgevolg dat het recht met terugwerkende kracht wordt
geacht nooit te hebben bestaan. Vervalgronden – denk aan niet-normaal gebruik van een
merk – werken vanaf het moment dat ze van toepassing zijn.
