MATERIEEL STRAFRECHT
I. INLEIDING TOT DE STUDIE VAN HET STRAFRECHT
Recht zorgt voor orde in een gemeenschap door een aantal geldende regels die afdwingbaar zijn wanneer
de overtreding ervan gesanc8oneerd kan worden → verschillende sanc8esystemen:
• Administra8eve sanc8es, disciplinaire sanc8es
• Strafsanc8es of straffen = wanneer de wetgever aan bepaalde waarden zodanig belang geeB dat
de handhaving wordt afgedwongen met een straf (Strafwetboek en bijzondere weDen buiten het
strafwetboek zoals het dierenwelzijn en milieu)
Het posi8ef strafrecht (bestaand uit misdrijven, sanc8es en daders; het geldende strafrecht, vastgelegd in
verdragen, weDen, decreten, ordonnan8es en reglementen) beoogt de handhaving van een aantal
waarden in een bepaald land op een gegeven ogenblik. Wat het strafrecht beschermt is dus niet sta8sch
maar varieert in 8jd en ruimte
Het strafrecht kan worden gedefinieerd als het geheel van wetsbepalingen die de straLare gedragingen
aangeven en de sanc8es bepalen, hetzij straffen, hetzij beveiligingsmaatregelen, die op de daders
toepasselijk zijn; die de algemene principes weergeven die op de bestraffing van die daders van
toepassing zijn
Strafrecht is Een wezenskenmerk van het strafrecht is dat het een verticale (publiekrechtelijke)
publiek recht verhouding verondersteld tussen de dader van het misdrijf en de gemeenschap waar het
recht tot straffen van de gemeenschap wordt overgedragen aan de staatsorganen (het
openbaar ministerie die de strafwet gaat toepassen). Daarnaast bestaat het horizondaal
privaatrechtelijke rechtsverhouding tussen dader en slachtoffer wat geen deel uitmaakt
van het strafrecht.
Strafrecht is Geen feit is strabaar dan krachtens een voorafgaande wettelijke strafbepaling (cf.
legaal legaliteitsbeginsel art 12, 2e lid GW). De wetgever moet dus optreden op een bepaalde
gedraging strafbaar te stellen.
Daarnaast kan geen straf worden opgelegd, indien deze niet voorafgaand op een
gedraging werd gesteld door de wetgever (cf. legaliteit van de strafl art 14 GW)
Strafrecht is Publiek belang treedt op de voorgrond en strafrechtelijke sancAes (= straffen) is
sancAerecht leedtoevoeging wat betekend dat de situaAe van de dader voor het plegen van het misdrijf
beter is dan na de leedtoevoeging. De straf heeE een repressieve en prevenAeve funcAe.
Er bestaan ook andere sancAoneringsvormen zoals administraAeve sancAes die ook het
publiek belang op het oog hebben. Men kan ook privaat sancAoneren, hier gaat het vooral
om herstel van de geschonden regel door middel van een schadevergoeding
In het boek vind je op nr 15 een korte historische beschrijving over ons strafwetboek. Het is schatplichtig aan
het Franse Strafwetboek van 1810 dat we hebben behouden bij de Belgische onafhank. We hebben pas in
1867 een nieuw strafwetboek geschreven, dat is grotendeels nog altijd het strafwetboek dat we gebruiken. Er
is een boek I en een boek II. ! verschil complementaire en bijzondere wetten (nr 17 – 19)
• Boek I: (art 1-100ter Sw): algemene spelregels (legbeginsel, straffen, recidive, poging, deelneming, …)
• Boek II: (art 101-566 Sw): catalogus van misdrijven – onderverdeeld obv beschermende rechtsgoed (bv
veiligheid van de staat, openbare trouw, personen, eigendommen, …)
Die eerste honderd artikels (Boek I) bevatten geen opsomming van wat mag en wat niet mag, maar leggen uit
hoe we bestraffen, wat dat deelneming is, opzet is, wat de voorwaarden zijn inzake legaliteit, en bevatten dus
de principes die we moeten kennen om die misdrijven die worden opgesomd vanaf art. 101 toe te passen.
Die eerste honderd artikelen zijn dus belangrijk.
,II. HET POSITIEF STRAFRECHT
A) DE STRAFWET
I. Algemene beginselen
a. Het legaliteitsbeginsel
Nullum crimen, nulla poena sine lege
“Geen misdrijf kan worden gestraA met straffen die bij de wet niet waren gesteld voordat het misdrijf
werd gepleegd.”
• Ar#kel 7 EVRM en 15 IVBPR
• Ar#kel 12 en 14 grondwet
• Art 12: de vrijheid van een persoon is gewaarborgd. Niemand kan worden vervolgd dan in de gevallen die de wet bepaald en in de vorm die zij voorschrij=.
Behalve bij ontdekking op heterdaad kan niemand worden aangehouden dan krachtens een met redenen omkleed bevel van de rechter, dat moet worden
betekend bij de aanhouding of binnen 24 u.
• Art 14: geen straf kan worden ingevoerd of toegepast dan krachtens de wet
Ar#kel 2 Sw: geen misdrijf kan worden gestraB met straffen die bij de wet niet waren gesteld voordat het misdrijf werd
gepleegd. Indien de straf, ten #jde van het vonnis bepaald, verschilt van die welke ten #jde van het misdrijf was bepaald,
wordt de minst zware straf toegepast.
Bronnen: Alle bepalingen die gedragingen straLaar stellen Ook onrechtstreekse bronnen!!
federale weDen niet noodzakelijk door wetgevende macht maar Interna8onale normen zoals
maar ook krachtens de wet > ook Koninklijke Besluiten, EU-richtlijnen en
decreten en ministeriele besluiten, provinciale reglementen, verordeningen kunnen
ordonnan8es Gemeentelijke reglementen en lidstaten verplich8ngen
van het Brussels poli8everordeningen incl administra8eve opleggen over straLaarstelling,
Gewest sanc8es straffen en procedures
= strafwetgeving kan ook worden gemaakt door + EVRM en EHVM
uitvoerende macht of lokale overheden
(delega7e)
Belang voor wetgever
. Lex certa-beginsel: de wet moet duidelijk en nauwkeurig zijn, en straLaarheid voorspelbaar
. Controle (8jdens totstandkoming) door RvS en (na invoering) door GWH
Belang voor rechter
. Aan inhoud van de wet houden (trias poli8ca-leer)
. Interpreta8e van de strafwet*
. Controle door Hof van Cassa8e (nr32)
. Rechters mogen toetsen aan hogere normen
o NaAonaalrechtelijke regels toetsen aan internaAonale verdrag – rechtsorde: in geval van conflict heeE
verdrag voorrang
o WeZelijke bepalingen in strijd zijn de Grondwet, in geval van conflict kunnen ze een prejudiciële vraag
stellen aan GWH
o Algemene, provinciale en plaatselijke besluiten toetsen aan de wet
Belang voor rechtsonderhorigen
. Rechtszekerheid waardoor men gedrag kan afstemmen (en het strafrecht als beleidsinstrument
dient) en kennis heeB van gevolgen bij de niet-naleving ervan
. Rechtsbeschermingsbeginsel (tegen rechtelijke willekeur)
. Werking in de 8jd: pas straLaar zodra het in de wet staat (niet-retro ac8viteitsbeginsel)
,b. Het karakter van de strafwet (te lezen)
c. De interpretaAe van de strafwet (nr 39 - 44)
Als strafwet duidelijk is > le*erlijke interpreta1e (normale, taalkundige betekenis) met autonomie van
het strafrecht waar de strafrechter niet gebonden is door invulling van andere rechtstakken = ze beslissen
zelf wat de normale, taalkundige betekenis is (nr 77)
Ø mag inhoud niet veranderen en optreden als wetgever (legaliteitsbeginsel en trias poli8ca)
Recht is objec8ef en moet al8jd leDerlijk genomen worden MAAR = FICTIE want niet al8jd mogelijk
Als strafwet dus NIET duidelijk is bestaan er interpreta8etechnieken (Interpreteringsmacht van rechter)
è Teleologische interpreta7e: Kijken naar de bedoeling van de wetgever (parl) – ra8o legis
Extensieve interpreta7e: vaststellen van reële bedoelingen van de wetgever omtrent de
straLaarstelling van bepaalde gedragingen en op de toepassing van de weDekst enkel op die gevallen
die in een concrete wetsuitlegging passen
Progressieve/evolu7eve interpreta7e: een aanpassing door veranderende ontwikkelingen kunnen
straLaar gesteld worden op voorwaarde dat er zekerheid bestaat omtrent de wil van de wetgever
(videocasseDes = prenten)
è NOOIT ANALOGISCHE INTERPRETATIE = ontwikkelen en formuleren van een nieuwe rechtsregel die
niet gefundeerd is noch op een weDekst nog op de werkelijke wil van de wetgever, doch op een
gelijkenis tussen een straLaar gestelde gedraging en een niet-omschreven geval
d. De strafwet en het EVRM (ex cursus)
Legaliteitsbeginsel ≠ absolute macht strafwetgever → mogelijkheid om een klacht neer te leggen op EUR
vlak tegen een uitspraak of schending van grindrechten op na8onaal niveau → gebonden aan grenzen
. EVRM legt grenzen en verplich7ngen op op vlak van fundamentele beginselen
. Hogere RB (EHRM) die zich uitspreekt over een beslissing inzake SR en bindende beslissingen kan
. Verbod van onmenselijke of vernederende behandeling of straf (art. 3 EVRM)
Recht op vrijheid en veiligheid (art. 5 EVRM)
. Recht op een eerlijk proces (oa vermoeden van onschuld) (art. 6 EVRM)
. Legaliteitsbeginsel (art. 7 EVRM)
. Recht op privacy (art. 8 EVRM)
. Vrijheid van meningsuiEng (art. 10 EVRM)
. ...
II. Toepassing van de strafwet in de Ajd
Inwerktreding van de strafwet pas na bepaalde duur na bekendmaking en publica8e
o WeMen, KB, ministeriele besluiten zijn bindend de 10e dag na bekendmaking in BS
o Decreten zijn bindend de 10e dag na hun bekendmaking in het BS
o Provinciale reglementen en verordeningen zijn bindend de 8e dag na hun bekendmaking
o Gemeentelijke reglementen en verordeningen zijn bindend de 5e dag na hun bekendmaking
Alleen de straffen en straLaarstellingen die nu bestaan, mogen gebruikt worden. Iedereen vanaf nu
geacht de wet te kennen – Van belang is dat die een wetgeving niet in onbruik kan geraken, maar dat die
expliciet of impliciet moet opgeheven worden of vernie8gd. Het is toegelaten om mensen te bestraffen
op basis van zeer oude weDen. WeDen geraken dus door niet gebruik, niet in onbruik.
Art 2, lid 1 Sw.
“Geen misdrijf kan worden gestraB met straffen die bij de wet niet waren gesteld voordat het misdrijf werd gepleegd.”
Ar#kel 2, 2 de lid Sw.: (de niet terugwerkende kracht van de strengere strafwet, algemeen beginsel)
“Indien de straf, ten #jde van het vonnis bepaald, verschilt van die welke ten #jde van het misdrijf was bepaald, wordt de
minst zware straf toegepast.” (de retroac:viteit van zachtere straffen) (lex mi'or)
Strafwe)en worden aangevuld, gewijzigd of opgeheven door maatschappelijke evolu;es, vandaar nieuwe misdrijven,
afschaffing van bestaande stra>aarstellingen of verzwaring van bestaande straffen. Rechters moeten kijken of iets stra>aar
is op het moment dat de feiten zijn gepleegd (= toepassing leg-beginsel) want de rechtsonderhorige moet weten wat hij op
die moment wel/niet mag doen en gevolgen ervan kunnen voorspellen. Er zijn dus mogelijke wetsconflicten (=
verschillende strafwet op moment van het feit en op moment van de berech;ng)
, Ook art 15 IVBPR en art 7 EVRM verbieden dat een nieuwe wet een feit stra>aar stelt dat geen misdrijf uitmaakte ten ;jde
dat het gepleegd werd, of een zwaardere straf oplegt dat die dat ten ;jde van het stra>aar feit van toepassing was
Geen retroac:viteit voor: Wel retroac:viteit voor:
III. Nieuw misdrijf, nieuwe straf (nr51 terrorisme) IX. Afschaffing/beperking misdrijf
IV. Zwaardere straf (nr51 poli;e slagen) X. Afschaffing/verlaging straf
V. Uitbreiding toepassingsgebied XI. Beperking toepassingsgebied
VI. Nieuwe verzwarende omstandigheden, einde XII. Afschaffing verzwarende omstandigheid,
verschoningsgrond, (nr61) invoering verschoningsgrond, …
TL XIII. Invoering niet-strafrechtelijke sanc;es
VII. Intrekking gelegenheidswe)en en ;jdelijke MAAR: invulling ‘sanc;e’ EVRM/EHRM (nr53)
we)en (n62) XIV. Verruimende interpreta;eve wet (nr53)
VIII. Mildere uitvoeringsbesluiten (p27) XV. (Verzwaring procedurewet > onmiddellijk
toepassing ogv Ger.W) (nr64)
III. Toepassing van de strafwet naar de plaats
Art 3. Het misdrijf, op grondgebied van het Rijk door Belgen of door vreemdelingen gepleegd, wordt gestraB
overeenkoms#g de bepalingen van de Belgische weMen. (Territorialiteitsbeginsel)
Ø Territoriale misdrijven > onder Belgische strafwet, tenzij uitzondering
Art 4. Het misdrijf, buiten het grondgebied van het Rijk van de Belgen of door vreemdelingen gepleegd, wordt in België niet
gestraB dan in de gevallen bij de wet bepaald.
Ø Extraterritoriale misdrijven > niet onder Belgische strafwet, tenzij uitzondering
Ubiquiteitstheorie = een misdrijf wordt territoriaal van zodra een van de cons8tu8eve bestandsdelen op
Belgisch grondgebied voordoet. Als het hoofdfeit van een misdrijf binnen het grondgebied van het Rijk
gepleegd werd, worden de uitgevoerde daden van de deelneming in het buitenland ook geacht in Belgie
te zijn gepleegd.
IV. Toepassing van de strafwet naar de personen
Het grondbeginsel van de toepasselijkheid van de strafwet dat alle Belgen gelijk zijn voor de wet (art 10
GW)
De toepassing van het territorialiteitsbeginsel (art 3 Sw) heeB tot gevolg dat de bepalingen van de
Belgische weDen ook op vreemdelingen, die in Belgie misdrijven plegen, toegepast worden
Er bestaan nogtans immuniteitsen die voorvloeien uit de grondwet, weDen, interna8onale verdragen, …
die zowel tot het strafrecht en strafprocesrecht toebehoren (immuniteit koning, ministers en
parlementsleden…)
I. INLEIDING TOT DE STUDIE VAN HET STRAFRECHT
Recht zorgt voor orde in een gemeenschap door een aantal geldende regels die afdwingbaar zijn wanneer
de overtreding ervan gesanc8oneerd kan worden → verschillende sanc8esystemen:
• Administra8eve sanc8es, disciplinaire sanc8es
• Strafsanc8es of straffen = wanneer de wetgever aan bepaalde waarden zodanig belang geeB dat
de handhaving wordt afgedwongen met een straf (Strafwetboek en bijzondere weDen buiten het
strafwetboek zoals het dierenwelzijn en milieu)
Het posi8ef strafrecht (bestaand uit misdrijven, sanc8es en daders; het geldende strafrecht, vastgelegd in
verdragen, weDen, decreten, ordonnan8es en reglementen) beoogt de handhaving van een aantal
waarden in een bepaald land op een gegeven ogenblik. Wat het strafrecht beschermt is dus niet sta8sch
maar varieert in 8jd en ruimte
Het strafrecht kan worden gedefinieerd als het geheel van wetsbepalingen die de straLare gedragingen
aangeven en de sanc8es bepalen, hetzij straffen, hetzij beveiligingsmaatregelen, die op de daders
toepasselijk zijn; die de algemene principes weergeven die op de bestraffing van die daders van
toepassing zijn
Strafrecht is Een wezenskenmerk van het strafrecht is dat het een verticale (publiekrechtelijke)
publiek recht verhouding verondersteld tussen de dader van het misdrijf en de gemeenschap waar het
recht tot straffen van de gemeenschap wordt overgedragen aan de staatsorganen (het
openbaar ministerie die de strafwet gaat toepassen). Daarnaast bestaat het horizondaal
privaatrechtelijke rechtsverhouding tussen dader en slachtoffer wat geen deel uitmaakt
van het strafrecht.
Strafrecht is Geen feit is strabaar dan krachtens een voorafgaande wettelijke strafbepaling (cf.
legaal legaliteitsbeginsel art 12, 2e lid GW). De wetgever moet dus optreden op een bepaalde
gedraging strafbaar te stellen.
Daarnaast kan geen straf worden opgelegd, indien deze niet voorafgaand op een
gedraging werd gesteld door de wetgever (cf. legaliteit van de strafl art 14 GW)
Strafrecht is Publiek belang treedt op de voorgrond en strafrechtelijke sancAes (= straffen) is
sancAerecht leedtoevoeging wat betekend dat de situaAe van de dader voor het plegen van het misdrijf
beter is dan na de leedtoevoeging. De straf heeE een repressieve en prevenAeve funcAe.
Er bestaan ook andere sancAoneringsvormen zoals administraAeve sancAes die ook het
publiek belang op het oog hebben. Men kan ook privaat sancAoneren, hier gaat het vooral
om herstel van de geschonden regel door middel van een schadevergoeding
In het boek vind je op nr 15 een korte historische beschrijving over ons strafwetboek. Het is schatplichtig aan
het Franse Strafwetboek van 1810 dat we hebben behouden bij de Belgische onafhank. We hebben pas in
1867 een nieuw strafwetboek geschreven, dat is grotendeels nog altijd het strafwetboek dat we gebruiken. Er
is een boek I en een boek II. ! verschil complementaire en bijzondere wetten (nr 17 – 19)
• Boek I: (art 1-100ter Sw): algemene spelregels (legbeginsel, straffen, recidive, poging, deelneming, …)
• Boek II: (art 101-566 Sw): catalogus van misdrijven – onderverdeeld obv beschermende rechtsgoed (bv
veiligheid van de staat, openbare trouw, personen, eigendommen, …)
Die eerste honderd artikels (Boek I) bevatten geen opsomming van wat mag en wat niet mag, maar leggen uit
hoe we bestraffen, wat dat deelneming is, opzet is, wat de voorwaarden zijn inzake legaliteit, en bevatten dus
de principes die we moeten kennen om die misdrijven die worden opgesomd vanaf art. 101 toe te passen.
Die eerste honderd artikelen zijn dus belangrijk.
,II. HET POSITIEF STRAFRECHT
A) DE STRAFWET
I. Algemene beginselen
a. Het legaliteitsbeginsel
Nullum crimen, nulla poena sine lege
“Geen misdrijf kan worden gestraA met straffen die bij de wet niet waren gesteld voordat het misdrijf
werd gepleegd.”
• Ar#kel 7 EVRM en 15 IVBPR
• Ar#kel 12 en 14 grondwet
• Art 12: de vrijheid van een persoon is gewaarborgd. Niemand kan worden vervolgd dan in de gevallen die de wet bepaald en in de vorm die zij voorschrij=.
Behalve bij ontdekking op heterdaad kan niemand worden aangehouden dan krachtens een met redenen omkleed bevel van de rechter, dat moet worden
betekend bij de aanhouding of binnen 24 u.
• Art 14: geen straf kan worden ingevoerd of toegepast dan krachtens de wet
Ar#kel 2 Sw: geen misdrijf kan worden gestraB met straffen die bij de wet niet waren gesteld voordat het misdrijf werd
gepleegd. Indien de straf, ten #jde van het vonnis bepaald, verschilt van die welke ten #jde van het misdrijf was bepaald,
wordt de minst zware straf toegepast.
Bronnen: Alle bepalingen die gedragingen straLaar stellen Ook onrechtstreekse bronnen!!
federale weDen niet noodzakelijk door wetgevende macht maar Interna8onale normen zoals
maar ook krachtens de wet > ook Koninklijke Besluiten, EU-richtlijnen en
decreten en ministeriele besluiten, provinciale reglementen, verordeningen kunnen
ordonnan8es Gemeentelijke reglementen en lidstaten verplich8ngen
van het Brussels poli8everordeningen incl administra8eve opleggen over straLaarstelling,
Gewest sanc8es straffen en procedures
= strafwetgeving kan ook worden gemaakt door + EVRM en EHVM
uitvoerende macht of lokale overheden
(delega7e)
Belang voor wetgever
. Lex certa-beginsel: de wet moet duidelijk en nauwkeurig zijn, en straLaarheid voorspelbaar
. Controle (8jdens totstandkoming) door RvS en (na invoering) door GWH
Belang voor rechter
. Aan inhoud van de wet houden (trias poli8ca-leer)
. Interpreta8e van de strafwet*
. Controle door Hof van Cassa8e (nr32)
. Rechters mogen toetsen aan hogere normen
o NaAonaalrechtelijke regels toetsen aan internaAonale verdrag – rechtsorde: in geval van conflict heeE
verdrag voorrang
o WeZelijke bepalingen in strijd zijn de Grondwet, in geval van conflict kunnen ze een prejudiciële vraag
stellen aan GWH
o Algemene, provinciale en plaatselijke besluiten toetsen aan de wet
Belang voor rechtsonderhorigen
. Rechtszekerheid waardoor men gedrag kan afstemmen (en het strafrecht als beleidsinstrument
dient) en kennis heeB van gevolgen bij de niet-naleving ervan
. Rechtsbeschermingsbeginsel (tegen rechtelijke willekeur)
. Werking in de 8jd: pas straLaar zodra het in de wet staat (niet-retro ac8viteitsbeginsel)
,b. Het karakter van de strafwet (te lezen)
c. De interpretaAe van de strafwet (nr 39 - 44)
Als strafwet duidelijk is > le*erlijke interpreta1e (normale, taalkundige betekenis) met autonomie van
het strafrecht waar de strafrechter niet gebonden is door invulling van andere rechtstakken = ze beslissen
zelf wat de normale, taalkundige betekenis is (nr 77)
Ø mag inhoud niet veranderen en optreden als wetgever (legaliteitsbeginsel en trias poli8ca)
Recht is objec8ef en moet al8jd leDerlijk genomen worden MAAR = FICTIE want niet al8jd mogelijk
Als strafwet dus NIET duidelijk is bestaan er interpreta8etechnieken (Interpreteringsmacht van rechter)
è Teleologische interpreta7e: Kijken naar de bedoeling van de wetgever (parl) – ra8o legis
Extensieve interpreta7e: vaststellen van reële bedoelingen van de wetgever omtrent de
straLaarstelling van bepaalde gedragingen en op de toepassing van de weDekst enkel op die gevallen
die in een concrete wetsuitlegging passen
Progressieve/evolu7eve interpreta7e: een aanpassing door veranderende ontwikkelingen kunnen
straLaar gesteld worden op voorwaarde dat er zekerheid bestaat omtrent de wil van de wetgever
(videocasseDes = prenten)
è NOOIT ANALOGISCHE INTERPRETATIE = ontwikkelen en formuleren van een nieuwe rechtsregel die
niet gefundeerd is noch op een weDekst nog op de werkelijke wil van de wetgever, doch op een
gelijkenis tussen een straLaar gestelde gedraging en een niet-omschreven geval
d. De strafwet en het EVRM (ex cursus)
Legaliteitsbeginsel ≠ absolute macht strafwetgever → mogelijkheid om een klacht neer te leggen op EUR
vlak tegen een uitspraak of schending van grindrechten op na8onaal niveau → gebonden aan grenzen
. EVRM legt grenzen en verplich7ngen op op vlak van fundamentele beginselen
. Hogere RB (EHRM) die zich uitspreekt over een beslissing inzake SR en bindende beslissingen kan
. Verbod van onmenselijke of vernederende behandeling of straf (art. 3 EVRM)
Recht op vrijheid en veiligheid (art. 5 EVRM)
. Recht op een eerlijk proces (oa vermoeden van onschuld) (art. 6 EVRM)
. Legaliteitsbeginsel (art. 7 EVRM)
. Recht op privacy (art. 8 EVRM)
. Vrijheid van meningsuiEng (art. 10 EVRM)
. ...
II. Toepassing van de strafwet in de Ajd
Inwerktreding van de strafwet pas na bepaalde duur na bekendmaking en publica8e
o WeMen, KB, ministeriele besluiten zijn bindend de 10e dag na bekendmaking in BS
o Decreten zijn bindend de 10e dag na hun bekendmaking in het BS
o Provinciale reglementen en verordeningen zijn bindend de 8e dag na hun bekendmaking
o Gemeentelijke reglementen en verordeningen zijn bindend de 5e dag na hun bekendmaking
Alleen de straffen en straLaarstellingen die nu bestaan, mogen gebruikt worden. Iedereen vanaf nu
geacht de wet te kennen – Van belang is dat die een wetgeving niet in onbruik kan geraken, maar dat die
expliciet of impliciet moet opgeheven worden of vernie8gd. Het is toegelaten om mensen te bestraffen
op basis van zeer oude weDen. WeDen geraken dus door niet gebruik, niet in onbruik.
Art 2, lid 1 Sw.
“Geen misdrijf kan worden gestraB met straffen die bij de wet niet waren gesteld voordat het misdrijf werd gepleegd.”
Ar#kel 2, 2 de lid Sw.: (de niet terugwerkende kracht van de strengere strafwet, algemeen beginsel)
“Indien de straf, ten #jde van het vonnis bepaald, verschilt van die welke ten #jde van het misdrijf was bepaald, wordt de
minst zware straf toegepast.” (de retroac:viteit van zachtere straffen) (lex mi'or)
Strafwe)en worden aangevuld, gewijzigd of opgeheven door maatschappelijke evolu;es, vandaar nieuwe misdrijven,
afschaffing van bestaande stra>aarstellingen of verzwaring van bestaande straffen. Rechters moeten kijken of iets stra>aar
is op het moment dat de feiten zijn gepleegd (= toepassing leg-beginsel) want de rechtsonderhorige moet weten wat hij op
die moment wel/niet mag doen en gevolgen ervan kunnen voorspellen. Er zijn dus mogelijke wetsconflicten (=
verschillende strafwet op moment van het feit en op moment van de berech;ng)
, Ook art 15 IVBPR en art 7 EVRM verbieden dat een nieuwe wet een feit stra>aar stelt dat geen misdrijf uitmaakte ten ;jde
dat het gepleegd werd, of een zwaardere straf oplegt dat die dat ten ;jde van het stra>aar feit van toepassing was
Geen retroac:viteit voor: Wel retroac:viteit voor:
III. Nieuw misdrijf, nieuwe straf (nr51 terrorisme) IX. Afschaffing/beperking misdrijf
IV. Zwaardere straf (nr51 poli;e slagen) X. Afschaffing/verlaging straf
V. Uitbreiding toepassingsgebied XI. Beperking toepassingsgebied
VI. Nieuwe verzwarende omstandigheden, einde XII. Afschaffing verzwarende omstandigheid,
verschoningsgrond, (nr61) invoering verschoningsgrond, …
TL XIII. Invoering niet-strafrechtelijke sanc;es
VII. Intrekking gelegenheidswe)en en ;jdelijke MAAR: invulling ‘sanc;e’ EVRM/EHRM (nr53)
we)en (n62) XIV. Verruimende interpreta;eve wet (nr53)
VIII. Mildere uitvoeringsbesluiten (p27) XV. (Verzwaring procedurewet > onmiddellijk
toepassing ogv Ger.W) (nr64)
III. Toepassing van de strafwet naar de plaats
Art 3. Het misdrijf, op grondgebied van het Rijk door Belgen of door vreemdelingen gepleegd, wordt gestraB
overeenkoms#g de bepalingen van de Belgische weMen. (Territorialiteitsbeginsel)
Ø Territoriale misdrijven > onder Belgische strafwet, tenzij uitzondering
Art 4. Het misdrijf, buiten het grondgebied van het Rijk van de Belgen of door vreemdelingen gepleegd, wordt in België niet
gestraB dan in de gevallen bij de wet bepaald.
Ø Extraterritoriale misdrijven > niet onder Belgische strafwet, tenzij uitzondering
Ubiquiteitstheorie = een misdrijf wordt territoriaal van zodra een van de cons8tu8eve bestandsdelen op
Belgisch grondgebied voordoet. Als het hoofdfeit van een misdrijf binnen het grondgebied van het Rijk
gepleegd werd, worden de uitgevoerde daden van de deelneming in het buitenland ook geacht in Belgie
te zijn gepleegd.
IV. Toepassing van de strafwet naar de personen
Het grondbeginsel van de toepasselijkheid van de strafwet dat alle Belgen gelijk zijn voor de wet (art 10
GW)
De toepassing van het territorialiteitsbeginsel (art 3 Sw) heeB tot gevolg dat de bepalingen van de
Belgische weDen ook op vreemdelingen, die in Belgie misdrijven plegen, toegepast worden
Er bestaan nogtans immuniteitsen die voorvloeien uit de grondwet, weDen, interna8onale verdragen, …
die zowel tot het strafrecht en strafprocesrecht toebehoren (immuniteit koning, ministers en
parlementsleden…)
