Internationaal recht I – 010916 – prof Stefaan Smis
examen
André Nollkaemper, Kern van het internationaal publiekrecht,
o pp. 17-40, pp. 59-120, p. 123-195., pp. 235-322, pp. 333-366, pp. 413-442, 459-466.
op zaterdagavond
3 uur examen
5 multiple choice vragen op 5 punten en -0,5 bij een fout - kennisvragen - moeilijk maar
belangrijk om er goed te scoren , zeker 3,5 op 5 halen
open vragen: verwijzen naar bronnen in de tekst
o theorievraag: vorm, stijl, juiste bronnen, overtuigend genoeg
o casus of casussen: doorgaans is de zaak niet behandeld in de les, vaardigheden
toepassen
elk hoofdstuk op dezelfde manier verwerken, essentieel te weten welke de belangrijkste
bronnen zijn
eg de belangrijkste opsomming vd bronnen in het Verdragenrecht
bronnenboek meenemen naar examen, gebruiken voor praktijkvragen/casussen en alle
primaire bronnen afprinten en meenemen die niet in het bronnenboek staan
OPVOORHAND MAILEN MET DE VRAAG OF JE DIE PRIMAIRE BRONNEN MAG AFDRUKKEN EN
MEENEMEN NAAR EXAMEN
kruisverwijziging mag in codex
actua volgen want casusvragen gebaseerd op actua
theorievragen: 5 meerkeuze + 1 openvraag bestaat uit lesnotities en opdrachten. begin met
kennisclips, notities etc. Handboek dus niet belangrijkste, kan helpen wanneer geen goede
notities werden genomen
codex: primaire bronnen, bronnboek, onderlijnen, arceren, lichte kruisverwijziging (zie art .
XXX) mag
ze controleren de codexen in de aula!!
bronnen uitprinten mag wel, maar dan moet je de prof sturen met lijstje van bronnen dat je
zal meenemen, prof bezorgt bij elke les de verdragen, resoluties,.. die we mogen meenemen
rechtspraak niet meenemen, niet de secundaire bronnen, enkel verdragen, resoluties,… wel
5 multiple choice vragen – 5 op 20 punten, lichte giscorrectie 0,5
open kennisvraag/essay vraag/een theorie vraag
1 of meerdere casussen: niet tijdens de les behandeld – methode die je ervoor gebruikt, zien
we in de les , dus theorie toepassen op de feiten om antwoord te geven
o casussen wegen zwaarder door dan kennisvragen/kennisvraag
o geen schema’s al antwoord geven: het advies is in een volle tekst
o hoe overtuigender het is, hoe meer punten: als je verwijst naar meer juiste bronnen
Module I: Begrip en aard van het internationaal publiekrecht - casusmethode in het internationaal
recht (Les 1 – 3 oktober ’23)
Wat is het internationaal (publiek)recht?
, Het gaat om soevereine staten die afspraken maken – zich verbinden om iets (niet) te doen -
en dat afsprakenkader wordt beschouwd als internationaal recht waaraan ze zich
onderwerpen. recht dat relaties tussen staten regelt, dus ‘interstatelijk recht’ recht
waarbij staten de rechtssubjecten zijn – Hoewel de staat de oorspronkelijke en de
belangrijkste rechtssubject is, en beschikt over volwaardige / volledige rechtspersoonlijkheid
, moet dit genuanceerd worden
Ook andere rechtssubjectten: IO’s, individuen, volkkeren, ngo’s, multinationals – al dan niet
in beperkte mate. De mate van hun rechtspersoonlijkheid wordt bepaalt door de staten want
staten zijn soeverein. Deze afgeleide rechtspersonen met beperkte rechtspersoonlijkheid
zijn afgeleide subjecten van IR en zijn er dus later bij gekomen + in de mate dat de staten dit
gewild hebben. Telkens wanneer staten het wensen, kunnen ze rechtspersoonlijkheid
toekennen aan anderen. de staat kan zomaar het aan bijv. multinationals toekennen
Ondanks dat individuen subjecten van IR zijn sinds WOII (ervoor waren het enkel staten -
zelfs na WO II was het controversieel of ze echt rechtssubjecten zijn), zijn de individuen
ondergeschikt
IR bevat meerdere domeinen, bijv. internationaal zeerecht
Dagdagelijkse confrontatie met IR
IR is niet het recht van een ander land (vreemd recht), bijv. Duits recht is vreemd recht, het is
geen internationaal recht
Geschiedenis van het internationaal (publiek)recht
Eerste voorwaarde : ‘staten’ want zonder staten geen IR. De geschiedenis van het
internationaal recht is onlosmakelijk verbonden met het ontstaan van staten: staat is een
georganiseerde maatschappij met bepaalde kenmerken - Verdrag van Montevideo inzake de
Rechten en Plichten van Staten (1933). art 1. “De staat als persoon van het internationale
recht moet beschikken over de volgend e kwalificaties : (a) een permanente bevolking , (b )
een afgebakend gebied , (c ) overheid , en (d) vermogen tot het aangaan van relaties met de
andere staten.”
Als we dit samen nemen kunnen we ver gaan in de geschiedenis: duizenden jaren geleden
bijv. oude Grieken hadden teksten die we zouden kunnen als IR beschouwen. Bevolking gaat
samenklitten en onderwerpen aan een bestuur , ze gaan bepaalde rechten afstaan via een
grondwet, sociaal contract, etc…
De meeste geleerden beperken zich in de geschiedenis tot Europa, IR is een Europees
verhaal, ook al waren er andere internationaal rechtelijke systemen, maar die zijn afgeschaft
geweest omdat de hele wereld door Europa gekoloniseerd/veroverd werd.
Geleidelijke evolutie: centralisering van de macht in bepaalde Europese staten waar men
langzamerhand in opstand komt tov de paus en de positie van de Duitse keizer. Als staten de
kernactoren vormen van het internationaal recht, moet men in de geschiedenis terugkeren
naar het moment waarin het concept van de moderne staat – waarbij de staatsautoriteit de
finale soevereiniteit kende, m.a.w. de uitvoerende macht is niet meer onderworpen aan een
hoger gezag zoals de Kerk – ontwikkeld is, nl. het Vrede van Westfalen in 1648. Het
internationaal recht is een Europees product – o.a. gebruikt om het kolonialisme te
ondersteunen – waardoor dat het startpunt alsook het ontstaan is van moderne Europese
staat is. Als we er een datum op plakken wat betreft de oorsprong wordt verwezen naar
Verdrag van Westfalen in 1648: staten die in diplomatieke conferentie samenkomen, niet
meer onderwerpen aan de paus, geen hoger gezag dan de staat.
o Op deze manier heeft Spanje het recht toegeëigend om overzeese gebieden te
veroveren. De vaders van het internationaal recht, zoals De Vitoria, heeft hieraan
bijgedragen door zo’n gebieden te categoriseren als ‘terra nullius’ of niemandsland.
, Alhoewel er reeds beschavingen aanwezig waren op deze gebieden hebben de
Europeanen op deze manier ‘legaal’ gebieden kunnen toe-eigenen. Het
internationaal recht moest aldus de belangen te behartigen van het Europees
imperialistisch project
o soevereine entiteiten ontstonden, breuk met het verleden (80 jaar oorlog voeren op
basis van godsdienst, idee van al dan niet onderwerpen aan de paus: sommige
gelovig, sommige delen in Europa niet), centrale entiteiten kregen meer macht tov
de paus, Heilig Rooms Rijk.
Dit betekent dus zeker niet dat er in de rest van de wereld niet reeds staten bestonden, maar
niet zoals het in Europa was met o.a. een afdwingbare internationale rechtsorde. Het begon
aldus met een beperkt aantal (kleine) staten, die een overkoepelende rechtsorde vormen,
een gemeenschap die uitgegroeid is tot ongeveer 200 staten.
IR in de 19e eeuw is een verhaal van europese staten. Eind 19 e eeuw ontstaan er staten die
niet Europees zijn zoals Japan etc. Op 2 momenten kwamen er staten bij: na de dekolonisatie
en na WO II. Staten die in de meerderheid zijn, zijn de niet-Europese maar zij konden niet
hun meerderheid gebruiken om hun visie in het IR op te leggen. Oorspronkelijke staten
konden nog steeds hun visie opleggen aan de rest vd wereld.
De westerse dominantie begint af te brokkelen in het begin van de 20 ste eeuw met de
communistische revolutie in Rusland en de dekolonisatiebeweging. Dit zijn landen die niet
per se dezelfde belangen hebben als het westen. Tot op vandaag hebben veel landen moeite
om het internationaal recht te wijzigen waardoor we vragen kunnen stellen bij het
democratisch gehalte van het internationaal recht. Alhoewel er fora bestaan waarbij het
Globale Zuiden hun eisen kunnen stellen, zijn deze overigens beperkt in afdwingbaarheid
(e.g. de VN-Algemene Vergadering).
Op deze manier blijft er een wrange nasmaak bij het internationaal recht dat door anderen
gezien wordt als een machtsinstrument van het westen. Deze voorgeschiedenis verklaart de
diverse benaderingen die bestaan over het internationaal recht (e.g. marxistische,
feministische bril …).
IR niet enkele bekijken als objectief recht dat geldt voor iedereen, het is ook een instrument
om bepaalde doelstellingen te bereiken. In dit geval moest het doelstellingen bereiken die
goed waren voor de Europese landen eg IR is gebruikt geweest om aan die Europese staten
de mogelijkheden te geven om de rest van de wereld te koloniseren/veroveren. Het recht is
dus niet altijd waardenvrij. IR moet belangen vd staten dienen.
IR evolueert van coexistentie naar cooperatie
o in eerste fase: IR als coexistentie: overkoepeldende rechtsorde waar regels gemaakt
worden om de landen naast elkaar te laten kunnen bestaan als gelijke en soevereine
staten. Het IR moet afbakenen wat van welk land is: wat behoort tot mijn
rechtsmacht? Bijv. mijn grondgebied, mijn grens, mijn soevereiniteit, mijn bevolking,
mijn bevolking in het buitenland,… welke regels voor oorlogvoering?
o Cooperatie: in de 19e eeuw - periode van Tweede Industriële revolutie - krijgen
staten andere belangen dan naast elkaar leven, dus meer en meer belang om samen
te werken over: toegang tot grondstoffen en tot markten, over internationale
wateren, over het verdelen van het Afrikaans grondgebied,… Nieuwe
gemeenschappelijke uitdagingen doen zich voor maar die kunnen enkel opgelost
worden door samenwerking. Wetenschappelijke ontwikkeling. Deze evolutie wordt
gestuwd door de technologische vernieuwingen gekoppeld aan de industriële
revolutie en kolonialisme (e.g. wie mag grondstoffen waar ontginnen en exporteren,
hoe gaan we om met milieu-verontreinig, het creëren van steeds gevaarlijkere
wapens …). Aard van IR veranderd: men gaat samenwerken
, In deze context ontstaan er nieuwe actoren/entiteiten (e.g. WHO, VN, EU, UNESCO,
IAEA …) in het internationaal rechtsgebeuren om de intense samenwerkingen vlot te
laten verlopen. In deze fora/ IO’s komen staten samen en maken er afspraken.
Tweede helft 19e E: toename van een hele reeks intergouvernementele
IO’s/rechtssubjecten. We bevinden ons momenteel in het internationaal recht van
coöperatie; deze vorm is geëxplodeerd na WOII.
Recht van coexistentie blijft relevant. Recht van cooperatie ent zich op het recht van
coexistentie. De staat is nu nog steeds essentieel, ze gaan gewoon ook
samenwerken, Van staten wordt meer en meer verwacht, veel actiever dan wat men
voordien deed
dus grote bedrijvigheid op het IR meer dynamisch en actief recht.
Kenmerken IR
o Het internationaal recht heeft enkele kenmerken; het werkt horizontaal aangezien er
geen centrale wetgever is; de staat is wetgever en de rechtsonderhorige
tegelijkertijd. Het zijn de staten die zelf die het recht creëren en zich moeten
onderwerpen aan het recht. Het internationaal recht werkt aldus volgens het
principe van consensualisme; er is pas recht als staten wensen gebonden te zijn door
dit recht. Dus staten zijn gebonden door IR omdat men zich wenst eraan te
onderwerpen. Verdrag is enkel van toepassing op staten die het ratificeren. Bijv. VS,
China, Rusland, Israel,… is niet gebonden door Internationaal Strafhof
o Er is geen internationale rechtshandhaving, noch centrale rechters; het zijn opnieuw
de staten die deze rol opnemen; ze gaan enkel naar de internationale rechter,
wanneer beide partijen akkoord gaan met het aanhangig maken van de zaak (i.t.t. bij
nationaal recht). Dit allemaal is het gevolg van de soevereiniteit van de staten.
o Geen centrale rechtshandhaver, bij niet-toepassing kan niemand verplicht worden,
i.t.t. bij nationaal recht waar er de gewapende politie is die u ertoe kan dwingen,
desnoods met gevangenisstraf. Het zijn de staten zelf die de bevoegdheid hebben
om het recht te gaan handhaven, zij kunnen andere staten niet verplichten om in
conformiteit te treden met het IR
bij niet-naleving is retorsie mogelijk: onvriendelijk het ander land proberen
onder druk te zetten, zonder zelf het recht te schenden, bijv. diplomaat
weghalen uit het land
Represaille is iets anders: een land schendt het recht, waardoor het ander
land ook onder bepaalde voorwaarden het recht kan schenden
o IR heeft het nationaal recht nodig, wisselwerking tussen beide is nodig/noodzakelijk
om efficiënt te zijn. Doeltreffender wanneer IR doorwerkt/doorsijpelt in nationaal
recht maar elk land doet dit op een andere manier.
Module 1: Begrip en aard van het internationaal publiekrecht (les 10 oktober ’23)
De doelstelling van deze les is het beantwoorden van de volgende twee vragen: hoe komt het
internationaal recht tot stand en waar vindt men het internationaal recht? Vooreerst wordt het
ontstaansproces van de internationale rechtsregels om vervolgens de klassieke bronnen van het
internationaal recht op te sommen, zoals opgenomen in art. 38 van het statuut van het
Internationaal Gerechtshof. Daarna zullen de meer recente bronnen opgesomd worden. Tot slot
bespreken we wat men in het internationaal recht jus cogens normen noemt en alsook
verplichtingen of erga omnes. De bronnen van het internationaal recht zijn formeel.
examen
André Nollkaemper, Kern van het internationaal publiekrecht,
o pp. 17-40, pp. 59-120, p. 123-195., pp. 235-322, pp. 333-366, pp. 413-442, 459-466.
op zaterdagavond
3 uur examen
5 multiple choice vragen op 5 punten en -0,5 bij een fout - kennisvragen - moeilijk maar
belangrijk om er goed te scoren , zeker 3,5 op 5 halen
open vragen: verwijzen naar bronnen in de tekst
o theorievraag: vorm, stijl, juiste bronnen, overtuigend genoeg
o casus of casussen: doorgaans is de zaak niet behandeld in de les, vaardigheden
toepassen
elk hoofdstuk op dezelfde manier verwerken, essentieel te weten welke de belangrijkste
bronnen zijn
eg de belangrijkste opsomming vd bronnen in het Verdragenrecht
bronnenboek meenemen naar examen, gebruiken voor praktijkvragen/casussen en alle
primaire bronnen afprinten en meenemen die niet in het bronnenboek staan
OPVOORHAND MAILEN MET DE VRAAG OF JE DIE PRIMAIRE BRONNEN MAG AFDRUKKEN EN
MEENEMEN NAAR EXAMEN
kruisverwijziging mag in codex
actua volgen want casusvragen gebaseerd op actua
theorievragen: 5 meerkeuze + 1 openvraag bestaat uit lesnotities en opdrachten. begin met
kennisclips, notities etc. Handboek dus niet belangrijkste, kan helpen wanneer geen goede
notities werden genomen
codex: primaire bronnen, bronnboek, onderlijnen, arceren, lichte kruisverwijziging (zie art .
XXX) mag
ze controleren de codexen in de aula!!
bronnen uitprinten mag wel, maar dan moet je de prof sturen met lijstje van bronnen dat je
zal meenemen, prof bezorgt bij elke les de verdragen, resoluties,.. die we mogen meenemen
rechtspraak niet meenemen, niet de secundaire bronnen, enkel verdragen, resoluties,… wel
5 multiple choice vragen – 5 op 20 punten, lichte giscorrectie 0,5
open kennisvraag/essay vraag/een theorie vraag
1 of meerdere casussen: niet tijdens de les behandeld – methode die je ervoor gebruikt, zien
we in de les , dus theorie toepassen op de feiten om antwoord te geven
o casussen wegen zwaarder door dan kennisvragen/kennisvraag
o geen schema’s al antwoord geven: het advies is in een volle tekst
o hoe overtuigender het is, hoe meer punten: als je verwijst naar meer juiste bronnen
Module I: Begrip en aard van het internationaal publiekrecht - casusmethode in het internationaal
recht (Les 1 – 3 oktober ’23)
Wat is het internationaal (publiek)recht?
, Het gaat om soevereine staten die afspraken maken – zich verbinden om iets (niet) te doen -
en dat afsprakenkader wordt beschouwd als internationaal recht waaraan ze zich
onderwerpen. recht dat relaties tussen staten regelt, dus ‘interstatelijk recht’ recht
waarbij staten de rechtssubjecten zijn – Hoewel de staat de oorspronkelijke en de
belangrijkste rechtssubject is, en beschikt over volwaardige / volledige rechtspersoonlijkheid
, moet dit genuanceerd worden
Ook andere rechtssubjectten: IO’s, individuen, volkkeren, ngo’s, multinationals – al dan niet
in beperkte mate. De mate van hun rechtspersoonlijkheid wordt bepaalt door de staten want
staten zijn soeverein. Deze afgeleide rechtspersonen met beperkte rechtspersoonlijkheid
zijn afgeleide subjecten van IR en zijn er dus later bij gekomen + in de mate dat de staten dit
gewild hebben. Telkens wanneer staten het wensen, kunnen ze rechtspersoonlijkheid
toekennen aan anderen. de staat kan zomaar het aan bijv. multinationals toekennen
Ondanks dat individuen subjecten van IR zijn sinds WOII (ervoor waren het enkel staten -
zelfs na WO II was het controversieel of ze echt rechtssubjecten zijn), zijn de individuen
ondergeschikt
IR bevat meerdere domeinen, bijv. internationaal zeerecht
Dagdagelijkse confrontatie met IR
IR is niet het recht van een ander land (vreemd recht), bijv. Duits recht is vreemd recht, het is
geen internationaal recht
Geschiedenis van het internationaal (publiek)recht
Eerste voorwaarde : ‘staten’ want zonder staten geen IR. De geschiedenis van het
internationaal recht is onlosmakelijk verbonden met het ontstaan van staten: staat is een
georganiseerde maatschappij met bepaalde kenmerken - Verdrag van Montevideo inzake de
Rechten en Plichten van Staten (1933). art 1. “De staat als persoon van het internationale
recht moet beschikken over de volgend e kwalificaties : (a) een permanente bevolking , (b )
een afgebakend gebied , (c ) overheid , en (d) vermogen tot het aangaan van relaties met de
andere staten.”
Als we dit samen nemen kunnen we ver gaan in de geschiedenis: duizenden jaren geleden
bijv. oude Grieken hadden teksten die we zouden kunnen als IR beschouwen. Bevolking gaat
samenklitten en onderwerpen aan een bestuur , ze gaan bepaalde rechten afstaan via een
grondwet, sociaal contract, etc…
De meeste geleerden beperken zich in de geschiedenis tot Europa, IR is een Europees
verhaal, ook al waren er andere internationaal rechtelijke systemen, maar die zijn afgeschaft
geweest omdat de hele wereld door Europa gekoloniseerd/veroverd werd.
Geleidelijke evolutie: centralisering van de macht in bepaalde Europese staten waar men
langzamerhand in opstand komt tov de paus en de positie van de Duitse keizer. Als staten de
kernactoren vormen van het internationaal recht, moet men in de geschiedenis terugkeren
naar het moment waarin het concept van de moderne staat – waarbij de staatsautoriteit de
finale soevereiniteit kende, m.a.w. de uitvoerende macht is niet meer onderworpen aan een
hoger gezag zoals de Kerk – ontwikkeld is, nl. het Vrede van Westfalen in 1648. Het
internationaal recht is een Europees product – o.a. gebruikt om het kolonialisme te
ondersteunen – waardoor dat het startpunt alsook het ontstaan is van moderne Europese
staat is. Als we er een datum op plakken wat betreft de oorsprong wordt verwezen naar
Verdrag van Westfalen in 1648: staten die in diplomatieke conferentie samenkomen, niet
meer onderwerpen aan de paus, geen hoger gezag dan de staat.
o Op deze manier heeft Spanje het recht toegeëigend om overzeese gebieden te
veroveren. De vaders van het internationaal recht, zoals De Vitoria, heeft hieraan
bijgedragen door zo’n gebieden te categoriseren als ‘terra nullius’ of niemandsland.
, Alhoewel er reeds beschavingen aanwezig waren op deze gebieden hebben de
Europeanen op deze manier ‘legaal’ gebieden kunnen toe-eigenen. Het
internationaal recht moest aldus de belangen te behartigen van het Europees
imperialistisch project
o soevereine entiteiten ontstonden, breuk met het verleden (80 jaar oorlog voeren op
basis van godsdienst, idee van al dan niet onderwerpen aan de paus: sommige
gelovig, sommige delen in Europa niet), centrale entiteiten kregen meer macht tov
de paus, Heilig Rooms Rijk.
Dit betekent dus zeker niet dat er in de rest van de wereld niet reeds staten bestonden, maar
niet zoals het in Europa was met o.a. een afdwingbare internationale rechtsorde. Het begon
aldus met een beperkt aantal (kleine) staten, die een overkoepelende rechtsorde vormen,
een gemeenschap die uitgegroeid is tot ongeveer 200 staten.
IR in de 19e eeuw is een verhaal van europese staten. Eind 19 e eeuw ontstaan er staten die
niet Europees zijn zoals Japan etc. Op 2 momenten kwamen er staten bij: na de dekolonisatie
en na WO II. Staten die in de meerderheid zijn, zijn de niet-Europese maar zij konden niet
hun meerderheid gebruiken om hun visie in het IR op te leggen. Oorspronkelijke staten
konden nog steeds hun visie opleggen aan de rest vd wereld.
De westerse dominantie begint af te brokkelen in het begin van de 20 ste eeuw met de
communistische revolutie in Rusland en de dekolonisatiebeweging. Dit zijn landen die niet
per se dezelfde belangen hebben als het westen. Tot op vandaag hebben veel landen moeite
om het internationaal recht te wijzigen waardoor we vragen kunnen stellen bij het
democratisch gehalte van het internationaal recht. Alhoewel er fora bestaan waarbij het
Globale Zuiden hun eisen kunnen stellen, zijn deze overigens beperkt in afdwingbaarheid
(e.g. de VN-Algemene Vergadering).
Op deze manier blijft er een wrange nasmaak bij het internationaal recht dat door anderen
gezien wordt als een machtsinstrument van het westen. Deze voorgeschiedenis verklaart de
diverse benaderingen die bestaan over het internationaal recht (e.g. marxistische,
feministische bril …).
IR niet enkele bekijken als objectief recht dat geldt voor iedereen, het is ook een instrument
om bepaalde doelstellingen te bereiken. In dit geval moest het doelstellingen bereiken die
goed waren voor de Europese landen eg IR is gebruikt geweest om aan die Europese staten
de mogelijkheden te geven om de rest van de wereld te koloniseren/veroveren. Het recht is
dus niet altijd waardenvrij. IR moet belangen vd staten dienen.
IR evolueert van coexistentie naar cooperatie
o in eerste fase: IR als coexistentie: overkoepeldende rechtsorde waar regels gemaakt
worden om de landen naast elkaar te laten kunnen bestaan als gelijke en soevereine
staten. Het IR moet afbakenen wat van welk land is: wat behoort tot mijn
rechtsmacht? Bijv. mijn grondgebied, mijn grens, mijn soevereiniteit, mijn bevolking,
mijn bevolking in het buitenland,… welke regels voor oorlogvoering?
o Cooperatie: in de 19e eeuw - periode van Tweede Industriële revolutie - krijgen
staten andere belangen dan naast elkaar leven, dus meer en meer belang om samen
te werken over: toegang tot grondstoffen en tot markten, over internationale
wateren, over het verdelen van het Afrikaans grondgebied,… Nieuwe
gemeenschappelijke uitdagingen doen zich voor maar die kunnen enkel opgelost
worden door samenwerking. Wetenschappelijke ontwikkeling. Deze evolutie wordt
gestuwd door de technologische vernieuwingen gekoppeld aan de industriële
revolutie en kolonialisme (e.g. wie mag grondstoffen waar ontginnen en exporteren,
hoe gaan we om met milieu-verontreinig, het creëren van steeds gevaarlijkere
wapens …). Aard van IR veranderd: men gaat samenwerken
, In deze context ontstaan er nieuwe actoren/entiteiten (e.g. WHO, VN, EU, UNESCO,
IAEA …) in het internationaal rechtsgebeuren om de intense samenwerkingen vlot te
laten verlopen. In deze fora/ IO’s komen staten samen en maken er afspraken.
Tweede helft 19e E: toename van een hele reeks intergouvernementele
IO’s/rechtssubjecten. We bevinden ons momenteel in het internationaal recht van
coöperatie; deze vorm is geëxplodeerd na WOII.
Recht van coexistentie blijft relevant. Recht van cooperatie ent zich op het recht van
coexistentie. De staat is nu nog steeds essentieel, ze gaan gewoon ook
samenwerken, Van staten wordt meer en meer verwacht, veel actiever dan wat men
voordien deed
dus grote bedrijvigheid op het IR meer dynamisch en actief recht.
Kenmerken IR
o Het internationaal recht heeft enkele kenmerken; het werkt horizontaal aangezien er
geen centrale wetgever is; de staat is wetgever en de rechtsonderhorige
tegelijkertijd. Het zijn de staten die zelf die het recht creëren en zich moeten
onderwerpen aan het recht. Het internationaal recht werkt aldus volgens het
principe van consensualisme; er is pas recht als staten wensen gebonden te zijn door
dit recht. Dus staten zijn gebonden door IR omdat men zich wenst eraan te
onderwerpen. Verdrag is enkel van toepassing op staten die het ratificeren. Bijv. VS,
China, Rusland, Israel,… is niet gebonden door Internationaal Strafhof
o Er is geen internationale rechtshandhaving, noch centrale rechters; het zijn opnieuw
de staten die deze rol opnemen; ze gaan enkel naar de internationale rechter,
wanneer beide partijen akkoord gaan met het aanhangig maken van de zaak (i.t.t. bij
nationaal recht). Dit allemaal is het gevolg van de soevereiniteit van de staten.
o Geen centrale rechtshandhaver, bij niet-toepassing kan niemand verplicht worden,
i.t.t. bij nationaal recht waar er de gewapende politie is die u ertoe kan dwingen,
desnoods met gevangenisstraf. Het zijn de staten zelf die de bevoegdheid hebben
om het recht te gaan handhaven, zij kunnen andere staten niet verplichten om in
conformiteit te treden met het IR
bij niet-naleving is retorsie mogelijk: onvriendelijk het ander land proberen
onder druk te zetten, zonder zelf het recht te schenden, bijv. diplomaat
weghalen uit het land
Represaille is iets anders: een land schendt het recht, waardoor het ander
land ook onder bepaalde voorwaarden het recht kan schenden
o IR heeft het nationaal recht nodig, wisselwerking tussen beide is nodig/noodzakelijk
om efficiënt te zijn. Doeltreffender wanneer IR doorwerkt/doorsijpelt in nationaal
recht maar elk land doet dit op een andere manier.
Module 1: Begrip en aard van het internationaal publiekrecht (les 10 oktober ’23)
De doelstelling van deze les is het beantwoorden van de volgende twee vragen: hoe komt het
internationaal recht tot stand en waar vindt men het internationaal recht? Vooreerst wordt het
ontstaansproces van de internationale rechtsregels om vervolgens de klassieke bronnen van het
internationaal recht op te sommen, zoals opgenomen in art. 38 van het statuut van het
Internationaal Gerechtshof. Daarna zullen de meer recente bronnen opgesomd worden. Tot slot
bespreken we wat men in het internationaal recht jus cogens normen noemt en alsook
verplichtingen of erga omnes. De bronnen van het internationaal recht zijn formeel.
