Samenvatting
1 Inleiding ............................................................................................................................... 4
1.1 Basisbeginselen “Constitutioneel Strafrecht” ....................................................................... 6
1.2 Constitutioneel perspectief op strafrecht ............................................................................. 6
1.3 Gebruik constitutionele rechtsbronnen ................................................................................ 7
2 Beginselen ........................................................................................................................... 8
2.1 (Constitutioneel) strafrecht is publiek recht en geen privaat recht .......................................... 8
2.1.1 2 takken van het publieke strafrecht (reader Van den Wyngaert) ......................................... 9
2.2 Strafrecht moet legaal zijn! .................................................................................................10
2.2.1 Wat is strafbaar gedrag?................................................................................................. 11
2.2.2 Vier belangrijke gevolgen van het legaliteitsbeginsel ....................................................... 12
2.3 Straf is, in essentie, lijden ter vergelding van schuld = “leedtoevoeging” ................................15
2.3.1 Vier gevolgen van leedtoevoeging ................................................................................... 16
2.3.2 Strafrecht is “legitiem geweld” ....................................................................................... 17
2.3.3 Evoluties in strafrechtstheorieën en invulling van de straf ................................................ 18
2.4 (Constitutioneel) strafrecht is “straf” en “recht” tegelijkertijd ................................................18
2.4.1 Hoe beschermt “de grondwet” de burgers? ..................................................................... 20
2.4.2 Epiloog ......................................................................................................................... 20
3 Constitutionele kader van de strafrechtsketen en de gerechtelijke actoren in het strafproces 21
3.1 Definitie en (constitutionele) finaliteit van het strafproces ....................................................21
3.2 Het verloop van het strafproces in 2 fasen ...........................................................................24
3.2.1 Fase 1: inquisitoir vooronderzoek ................................................................................... 24
3.2.2 Fase 2: accusatoir proces ten gronde (gerechtelijke fase) ................................................ 26
3.3 Schema strafprocedure......................................................................................................26
3.3.1 Strafuitvoeringsrechtbanken en de (derde) fase van de uitvoering van de straf .................. 28
3.4 Gerechtelijke actoren binnen het (constitutionele) gerechtelijke kader ..................................29
3.4.1 Politie ........................................................................................................................... 29
3.4.2 Het openbaar ministerie ................................................................................................ 30
3.4.3 De onderzoeksrechter (en onderzoeksgerechten) ............................................................ 33
3.4.4 Strafgerechten (vonnisgerechten) ................................................................................... 34
3.4.5 De verdachte, het vermoeden van onschuld en de rechten van verdediging ...................... 36
3.4.6 Het slachtoVer in een zwakke(re) positie? ....................................................................... 37
3.5 Epiloog ..............................................................................................................................37
4 Historisch perspectief ......................................................................................................... 39
4.1 De oudheid ........................................................................................................................39
4.2 Het romeinse (straf)recht ...................................................................................................40
4.3 Vroege middeleeuwen........................................................................................................41
4.3.1 “Lex” salica ................................................................................................................... 41
4.3.2 Oudgermaans strafproces: “kwade feiten”...................................................................... 41
1
, 4.3.3 Lichtpunt in de middeleeuwen: feodale leencontract .................................................... 42
4.4 Late middeleeuwen (12de-16de eeuw) ...................................................................................43
4.4.1 Baljuw… ........................................................................................................................ 44
4.4.2 … en de “accusatoire” schepenbanken ........................................................................... 44
4.4.3 Inquisitierechtbanken en de “capitale” misdrijven ........................................................... 45
4.4.4 Folteren & bekennen ...................................................................................................... 46
4.4.5 Openbare, ongelijke, wrede & vernederende lijfstraAen .................................................. 47
4.4.6 Lichtpunten… ................................................................................................................ 48
4.5 Absolute macht versus scheiding der machten ....................................................................50
4.5.1 Vanaf 16de-17de eeuw: natuurrecht .................................................................................. 52
4.6 De verlichting en het ontstaan van de grondwet en het (constitutioneel) klassiek strafrecht....53
4.6.1 Ontstaan “klassiek (constitutioneel) strafrecht” .............................................................. 57
4.6.1.1 Strafrechtstheorie 1 .............................................................................................. 57
4.6.2 Focus op de eerste “moderne” grondwet ........................................................................ 58
4.6.3 Van Franse Revolutie tot het Belgische (klassieke) strafrecht ........................................... 62
4.6.4 Slavernij en de Amerikaanse Grondwet ........................................................................... 63
4.7 Totalitarisme: crisis van het (constitutioneel) strafrecht ........................................................66
4.7.1 Opkomst sociaal verweer............................................................................................... 66
4.7.2 Het “Joodse Vraagstuk”.................................................................................................. 67
4.7.3 Totalitarisme ................................................................................................................. 69
4.8 Reacties op de tweede wereldoorlog ...................................................................................70
4.8.1 Internationalisering van het constitutionele (straf)recht ................................................... 70
4.8.1.1 Handvest van de VN (1945) .................................................................................... 71
4.8.1.2 Europees verdrag voor de rechten van de Mens (EVRM) ........................................... 73
4.8.2 Nüremberg: Eerste Internationaal “Strafhof” ................................................................... 73
4.8.3 Nieuw sociaal verweer ................................................................................................... 74
5 Europees mensenrechtelijk perspectief ............................................................................... 76
5.1 Waarom en hoe is het straf(proces)recht “grondwettelijk verankerd”? ...................................77
5.1.1 Functies “GW”: ............................................................................................................. 77
5.1.2 GW: materiële en formele “verankering” ......................................................................... 78
5.1.3 Terminologie: ................................................................................................................ 79
5.1.3.1 Grondrechten/ mensenrechten.............................................................................. 80
5.1.3.2 Collectieve rechten ............................................................................................... 81
5.1.4 Codificeren van grondrechten? ...................................................................................... 81
5.1.5 Belang mensenrechten .................................................................................................. 82
5.2 Waarom een Raad van Europa en een Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens? ........83
5.2.1 Raad van Europa ........................................................................................................... 83
5.2.1.1 Werking Raad van Europa ...................................................................................... 84
5.2.2 Europese Unie ............................................................................................................... 84
5.2.2.1 Besluitvorming EU: ................................................................................................ 85
5.3 Hoe werkt het EVRM? .........................................................................................................86
5.3.1 Waarom en wanneer is het EHRM ontstaan? ................................................................... 86
5.3.2 Individueel klachtrecht bij het EHRM .............................................................................. 86
5.3.3 Hoe is het EHRM samengesteld? .................................................................................... 87
5.3.4 Uitspraak EHRM ............................................................................................................ 88
2
, 5.3.5 Diversiteit in zaken......................................................................................................... 88
5.4 Wat staat er in het EVRM? ...................................................................................................88
5.4.1 Rangorde in mensenrechten .......................................................................................... 89
5.5 Impact case law.................................................................................................................90
6 Belgisch constitutioneel perspectief .................................................................................... 94
6.1 Ontstaan Belgische GW en fundamentele wijzigingen ..........................................................94
6.2 Formele grondwet ..............................................................................................................96
6.3 Materiële grondwet & het “constitutionele straf(proces)recht” ..............................................97
6.3.1 Scheiding der machten .................................................................................................. 97
6.3.2 Rechten & vrijheden van burgers .................................................................................... 99
6.3.3 Politieke en persmisdrijven .......................................................................................... 101
6.4 Het grondwettelijk hof & de constitutionele toetsing........................................................... 103
6.4.1 Bevoegdheid GwH ....................................................................................................... 104
6.4.2 Samenstelling GwH ..................................................................................................... 104
6.4.3 Procedures GwH ......................................................................................................... 104
6.4.4 Waardering van het GwH.............................................................................................. 106
6.5 De bevoegdheidsverdeling inzake materieel en formeel strafrecht ...................................... 107
6.5.1 De zes staatshervormingen .......................................................................................... 107
6.5.2 Bijzondere meerderheidswetten: wat en waarom? ........................................................ 110
6.5.2.1 Waarom BWHI?................................................................................................... 110
6.5.2.2 Wat met (vermijden/ omgaan met) conflicten in België? ........................................ 110
6.5.3 De zes beleidsniveaus in België .................................................................................... 111
6.5.4 De bevoegdheidsverdeling in België (op strafrechtelijk vlak) ........................................... 112
6.5.5 Art. 11 en 11bis BWHI .................................................................................................. 114
6.5.5.1 Art. 11 BWHI ....................................................................................................... 114
6.5.5.2 Art. 11bis BWHI ................................................................................................... 115
6.5.6 De strafrechtelijke bevoegdheden van de centrale beleidsniveaus in België .................... 116
7 Lijst gebruikte afkortingen:................................................................................................. 118
3
,1 Inleiding
Maatschappelijk debat: de teloorgang van de democratische rechtsstaat?
“We mogen niets meer”:
• Zeggen, doen, lachen (met), …
• “Cancel culture”, “woke”, over Israël zeggen, mogen we eigenlijk nog wel zeggen wat
we denken? …
• Recht op vrije meningsuiting
ßà
“Ze mogen veel te veel
• Desinformatie, haatspraak (sociale media), “misdadigers eren”, …
• Recht op waarheid, gegevensbescherming & onderwijs
Opkomst van “autoritaire regimes”, “oligarchen”, “illeberale democratie”
• (Illeberaal= je mag nog wel gaan stemmen, maar je hebt veel minder rechten)
o Rechten die vroeger evident waren worden onderuit gehaald
ßà Democratische rechtsstaat (verlichting, eind 18e eeuw)
Rechters maken migratiebeleid (on)mogelijk
• Migratiebeleid: vaak onmogelijk voor rechters om bepaalde migratiebeleiden uit te
voeren
ßà Scheiding der machten
Belang constitutioneel strafrecht
Welk gedrag wordt (niet) strafbaar gesteld?
• Bepaalde gedragingen zijn constitutioneel beschermd
• Maar zorgt de grondwet wel voor voldoende bescherming?
• Hoe verdeelt de grondwet de uitvoering van verschillende niveaus maar ook de
strafrechtelijke uitoefening beperken?
Wie bepaalt dit allemaal? Hoe werkt dit constitutionele systeem?
• Legaliteitsbeginsel
• Scheiding der machten & onafhankelijkheid van de RM
• Democratische rechtsstaat
• Hedendaagse uitdagingen: Elon Musk (X)? Mark Zuckerberg (Facebook, Instagram)?
o Vb: figuren die in onze maatschappij ontzettend veel macht hebben
verkregen: Elon Musk heeft twitter & heeft hiermee ontzettend veel invloed
maar niemand heeft hiervoor gestemd
o Oligarch: is een persoon met ontzettend veel impact op het beleid
ßà Democratische vertegenwoordiging?
4
,Wat is constitutioneel strafrecht?
• Onderzoekt hoe “de grondwet” de uitoefening van strafrechtelijke bevoegdheden
verdeelt, beperkt, & de rechten van burgers beschermt in het kader van
strafrechtelijke procedures & stra\en
• Constitutioneel strafrecht bevat constitutionele regels die van toepassing zijn op het
(materiële & formele) strafrecht
• “De grondwet” … beter “constituties”
o “Constituties”: Belgische GW, EVRM, EU-verdrag van Lissabon, UN,
convention on human rights, …
• In het Engels: Constitutional Criminal law
o Constitutional law for Criminal Justice: the constitutional principles that
apply to Criminal Justice (practioners)
o Principes die van toepassing zijn op actoren die in het Strafrecht werken
Constitutioneel strafrecht & criminologie
• Focust zich op constitutionele beginselen van het hedendaagse Belgische
(straf)procesrecht
• Vervult een brugfunctie tussen algemene “inleiding tot het recht” & “materieel
strafrecht” & “strafprocesrecht”
• Door in te gaan op enkele fundamentele “constitutionele” en “(staats)bestuurlijke”
beginselen van het strafrecht= “constitutioneel strafrecht” (= aandacht voor
grondrechten, mensenrechten & bevoegdheidsverdeling inzake strafrecht)
• Vertrekt vanuit een constitutioneel perspectief op het strafrecht
5
, 1.1 Basisbeginselen “Constitutioneel Strafrecht”
Basisbeginselen
• Strafrecht als publiek recht
• Onderscheid materieel en formeel strafrecht
• Legaliteitsbeginsel
• Scheiding der machten in het straf(proces)recht
• Strafrecht is (schuldige) burgers “stra\en” maar ook (onschuldigen) “beschermen”
• Strafprocesrecht & actoren: wat is hun constitutionele rol?
Leerdoelen:
• Wat is SR?
• Wat is materieel ßà formeel SR?
• Wat zijn de constitutionele basisbeginselen van het materiële en formele strafrecht?
Wat is het “constitutionele strafrecht”
• Deze constitutionele beginselen kunnen toepassen op concrete casussen
• Jargon kennen en gebruiken bij examen
1.2 Constitutioneel perspectief op strafrecht
“Breder” perspectief op strafrecht:
• Constitutioneel
o Staatsstructuur
§ Scheiding der Machten
§ Bevoegdheidsverdeling
§ Grondwettelijk Hof
o Rechten en vrijheden
o Constitutioneel “kader” en “verankering” van het strafrecht
o “Constitutioneel strafrecht” (constitutional criminal law)
• Historische ontwikkelingen
• Theoretisch: klassiek SR, sociaal verweer, nieuw sociaal verweer
• Europees: EVRM, EHRM
Leerdoelen:
• Ontstaan klassiek SR en grondwet?
• Evoluties in strafrechtstheorieën: van klassiek SR naar sociaal verweer
• Inhoud GW/EVRM (m.b.t. SR)
• Controlemechanismen op grond- & mensenrechten (EHRM/GH)?
• Gevolgen GW en EVRM voor SR?
• Hoe toepassen op concrete casussen?
• Jargon kennen en gebruiken bij examen
6
1 Inleiding ............................................................................................................................... 4
1.1 Basisbeginselen “Constitutioneel Strafrecht” ....................................................................... 6
1.2 Constitutioneel perspectief op strafrecht ............................................................................. 6
1.3 Gebruik constitutionele rechtsbronnen ................................................................................ 7
2 Beginselen ........................................................................................................................... 8
2.1 (Constitutioneel) strafrecht is publiek recht en geen privaat recht .......................................... 8
2.1.1 2 takken van het publieke strafrecht (reader Van den Wyngaert) ......................................... 9
2.2 Strafrecht moet legaal zijn! .................................................................................................10
2.2.1 Wat is strafbaar gedrag?................................................................................................. 11
2.2.2 Vier belangrijke gevolgen van het legaliteitsbeginsel ....................................................... 12
2.3 Straf is, in essentie, lijden ter vergelding van schuld = “leedtoevoeging” ................................15
2.3.1 Vier gevolgen van leedtoevoeging ................................................................................... 16
2.3.2 Strafrecht is “legitiem geweld” ....................................................................................... 17
2.3.3 Evoluties in strafrechtstheorieën en invulling van de straf ................................................ 18
2.4 (Constitutioneel) strafrecht is “straf” en “recht” tegelijkertijd ................................................18
2.4.1 Hoe beschermt “de grondwet” de burgers? ..................................................................... 20
2.4.2 Epiloog ......................................................................................................................... 20
3 Constitutionele kader van de strafrechtsketen en de gerechtelijke actoren in het strafproces 21
3.1 Definitie en (constitutionele) finaliteit van het strafproces ....................................................21
3.2 Het verloop van het strafproces in 2 fasen ...........................................................................24
3.2.1 Fase 1: inquisitoir vooronderzoek ................................................................................... 24
3.2.2 Fase 2: accusatoir proces ten gronde (gerechtelijke fase) ................................................ 26
3.3 Schema strafprocedure......................................................................................................26
3.3.1 Strafuitvoeringsrechtbanken en de (derde) fase van de uitvoering van de straf .................. 28
3.4 Gerechtelijke actoren binnen het (constitutionele) gerechtelijke kader ..................................29
3.4.1 Politie ........................................................................................................................... 29
3.4.2 Het openbaar ministerie ................................................................................................ 30
3.4.3 De onderzoeksrechter (en onderzoeksgerechten) ............................................................ 33
3.4.4 Strafgerechten (vonnisgerechten) ................................................................................... 34
3.4.5 De verdachte, het vermoeden van onschuld en de rechten van verdediging ...................... 36
3.4.6 Het slachtoVer in een zwakke(re) positie? ....................................................................... 37
3.5 Epiloog ..............................................................................................................................37
4 Historisch perspectief ......................................................................................................... 39
4.1 De oudheid ........................................................................................................................39
4.2 Het romeinse (straf)recht ...................................................................................................40
4.3 Vroege middeleeuwen........................................................................................................41
4.3.1 “Lex” salica ................................................................................................................... 41
4.3.2 Oudgermaans strafproces: “kwade feiten”...................................................................... 41
1
, 4.3.3 Lichtpunt in de middeleeuwen: feodale leencontract .................................................... 42
4.4 Late middeleeuwen (12de-16de eeuw) ...................................................................................43
4.4.1 Baljuw… ........................................................................................................................ 44
4.4.2 … en de “accusatoire” schepenbanken ........................................................................... 44
4.4.3 Inquisitierechtbanken en de “capitale” misdrijven ........................................................... 45
4.4.4 Folteren & bekennen ...................................................................................................... 46
4.4.5 Openbare, ongelijke, wrede & vernederende lijfstraAen .................................................. 47
4.4.6 Lichtpunten… ................................................................................................................ 48
4.5 Absolute macht versus scheiding der machten ....................................................................50
4.5.1 Vanaf 16de-17de eeuw: natuurrecht .................................................................................. 52
4.6 De verlichting en het ontstaan van de grondwet en het (constitutioneel) klassiek strafrecht....53
4.6.1 Ontstaan “klassiek (constitutioneel) strafrecht” .............................................................. 57
4.6.1.1 Strafrechtstheorie 1 .............................................................................................. 57
4.6.2 Focus op de eerste “moderne” grondwet ........................................................................ 58
4.6.3 Van Franse Revolutie tot het Belgische (klassieke) strafrecht ........................................... 62
4.6.4 Slavernij en de Amerikaanse Grondwet ........................................................................... 63
4.7 Totalitarisme: crisis van het (constitutioneel) strafrecht ........................................................66
4.7.1 Opkomst sociaal verweer............................................................................................... 66
4.7.2 Het “Joodse Vraagstuk”.................................................................................................. 67
4.7.3 Totalitarisme ................................................................................................................. 69
4.8 Reacties op de tweede wereldoorlog ...................................................................................70
4.8.1 Internationalisering van het constitutionele (straf)recht ................................................... 70
4.8.1.1 Handvest van de VN (1945) .................................................................................... 71
4.8.1.2 Europees verdrag voor de rechten van de Mens (EVRM) ........................................... 73
4.8.2 Nüremberg: Eerste Internationaal “Strafhof” ................................................................... 73
4.8.3 Nieuw sociaal verweer ................................................................................................... 74
5 Europees mensenrechtelijk perspectief ............................................................................... 76
5.1 Waarom en hoe is het straf(proces)recht “grondwettelijk verankerd”? ...................................77
5.1.1 Functies “GW”: ............................................................................................................. 77
5.1.2 GW: materiële en formele “verankering” ......................................................................... 78
5.1.3 Terminologie: ................................................................................................................ 79
5.1.3.1 Grondrechten/ mensenrechten.............................................................................. 80
5.1.3.2 Collectieve rechten ............................................................................................... 81
5.1.4 Codificeren van grondrechten? ...................................................................................... 81
5.1.5 Belang mensenrechten .................................................................................................. 82
5.2 Waarom een Raad van Europa en een Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens? ........83
5.2.1 Raad van Europa ........................................................................................................... 83
5.2.1.1 Werking Raad van Europa ...................................................................................... 84
5.2.2 Europese Unie ............................................................................................................... 84
5.2.2.1 Besluitvorming EU: ................................................................................................ 85
5.3 Hoe werkt het EVRM? .........................................................................................................86
5.3.1 Waarom en wanneer is het EHRM ontstaan? ................................................................... 86
5.3.2 Individueel klachtrecht bij het EHRM .............................................................................. 86
5.3.3 Hoe is het EHRM samengesteld? .................................................................................... 87
5.3.4 Uitspraak EHRM ............................................................................................................ 88
2
, 5.3.5 Diversiteit in zaken......................................................................................................... 88
5.4 Wat staat er in het EVRM? ...................................................................................................88
5.4.1 Rangorde in mensenrechten .......................................................................................... 89
5.5 Impact case law.................................................................................................................90
6 Belgisch constitutioneel perspectief .................................................................................... 94
6.1 Ontstaan Belgische GW en fundamentele wijzigingen ..........................................................94
6.2 Formele grondwet ..............................................................................................................96
6.3 Materiële grondwet & het “constitutionele straf(proces)recht” ..............................................97
6.3.1 Scheiding der machten .................................................................................................. 97
6.3.2 Rechten & vrijheden van burgers .................................................................................... 99
6.3.3 Politieke en persmisdrijven .......................................................................................... 101
6.4 Het grondwettelijk hof & de constitutionele toetsing........................................................... 103
6.4.1 Bevoegdheid GwH ....................................................................................................... 104
6.4.2 Samenstelling GwH ..................................................................................................... 104
6.4.3 Procedures GwH ......................................................................................................... 104
6.4.4 Waardering van het GwH.............................................................................................. 106
6.5 De bevoegdheidsverdeling inzake materieel en formeel strafrecht ...................................... 107
6.5.1 De zes staatshervormingen .......................................................................................... 107
6.5.2 Bijzondere meerderheidswetten: wat en waarom? ........................................................ 110
6.5.2.1 Waarom BWHI?................................................................................................... 110
6.5.2.2 Wat met (vermijden/ omgaan met) conflicten in België? ........................................ 110
6.5.3 De zes beleidsniveaus in België .................................................................................... 111
6.5.4 De bevoegdheidsverdeling in België (op strafrechtelijk vlak) ........................................... 112
6.5.5 Art. 11 en 11bis BWHI .................................................................................................. 114
6.5.5.1 Art. 11 BWHI ....................................................................................................... 114
6.5.5.2 Art. 11bis BWHI ................................................................................................... 115
6.5.6 De strafrechtelijke bevoegdheden van de centrale beleidsniveaus in België .................... 116
7 Lijst gebruikte afkortingen:................................................................................................. 118
3
,1 Inleiding
Maatschappelijk debat: de teloorgang van de democratische rechtsstaat?
“We mogen niets meer”:
• Zeggen, doen, lachen (met), …
• “Cancel culture”, “woke”, over Israël zeggen, mogen we eigenlijk nog wel zeggen wat
we denken? …
• Recht op vrije meningsuiting
ßà
“Ze mogen veel te veel
• Desinformatie, haatspraak (sociale media), “misdadigers eren”, …
• Recht op waarheid, gegevensbescherming & onderwijs
Opkomst van “autoritaire regimes”, “oligarchen”, “illeberale democratie”
• (Illeberaal= je mag nog wel gaan stemmen, maar je hebt veel minder rechten)
o Rechten die vroeger evident waren worden onderuit gehaald
ßà Democratische rechtsstaat (verlichting, eind 18e eeuw)
Rechters maken migratiebeleid (on)mogelijk
• Migratiebeleid: vaak onmogelijk voor rechters om bepaalde migratiebeleiden uit te
voeren
ßà Scheiding der machten
Belang constitutioneel strafrecht
Welk gedrag wordt (niet) strafbaar gesteld?
• Bepaalde gedragingen zijn constitutioneel beschermd
• Maar zorgt de grondwet wel voor voldoende bescherming?
• Hoe verdeelt de grondwet de uitvoering van verschillende niveaus maar ook de
strafrechtelijke uitoefening beperken?
Wie bepaalt dit allemaal? Hoe werkt dit constitutionele systeem?
• Legaliteitsbeginsel
• Scheiding der machten & onafhankelijkheid van de RM
• Democratische rechtsstaat
• Hedendaagse uitdagingen: Elon Musk (X)? Mark Zuckerberg (Facebook, Instagram)?
o Vb: figuren die in onze maatschappij ontzettend veel macht hebben
verkregen: Elon Musk heeft twitter & heeft hiermee ontzettend veel invloed
maar niemand heeft hiervoor gestemd
o Oligarch: is een persoon met ontzettend veel impact op het beleid
ßà Democratische vertegenwoordiging?
4
,Wat is constitutioneel strafrecht?
• Onderzoekt hoe “de grondwet” de uitoefening van strafrechtelijke bevoegdheden
verdeelt, beperkt, & de rechten van burgers beschermt in het kader van
strafrechtelijke procedures & stra\en
• Constitutioneel strafrecht bevat constitutionele regels die van toepassing zijn op het
(materiële & formele) strafrecht
• “De grondwet” … beter “constituties”
o “Constituties”: Belgische GW, EVRM, EU-verdrag van Lissabon, UN,
convention on human rights, …
• In het Engels: Constitutional Criminal law
o Constitutional law for Criminal Justice: the constitutional principles that
apply to Criminal Justice (practioners)
o Principes die van toepassing zijn op actoren die in het Strafrecht werken
Constitutioneel strafrecht & criminologie
• Focust zich op constitutionele beginselen van het hedendaagse Belgische
(straf)procesrecht
• Vervult een brugfunctie tussen algemene “inleiding tot het recht” & “materieel
strafrecht” & “strafprocesrecht”
• Door in te gaan op enkele fundamentele “constitutionele” en “(staats)bestuurlijke”
beginselen van het strafrecht= “constitutioneel strafrecht” (= aandacht voor
grondrechten, mensenrechten & bevoegdheidsverdeling inzake strafrecht)
• Vertrekt vanuit een constitutioneel perspectief op het strafrecht
5
, 1.1 Basisbeginselen “Constitutioneel Strafrecht”
Basisbeginselen
• Strafrecht als publiek recht
• Onderscheid materieel en formeel strafrecht
• Legaliteitsbeginsel
• Scheiding der machten in het straf(proces)recht
• Strafrecht is (schuldige) burgers “stra\en” maar ook (onschuldigen) “beschermen”
• Strafprocesrecht & actoren: wat is hun constitutionele rol?
Leerdoelen:
• Wat is SR?
• Wat is materieel ßà formeel SR?
• Wat zijn de constitutionele basisbeginselen van het materiële en formele strafrecht?
Wat is het “constitutionele strafrecht”
• Deze constitutionele beginselen kunnen toepassen op concrete casussen
• Jargon kennen en gebruiken bij examen
1.2 Constitutioneel perspectief op strafrecht
“Breder” perspectief op strafrecht:
• Constitutioneel
o Staatsstructuur
§ Scheiding der Machten
§ Bevoegdheidsverdeling
§ Grondwettelijk Hof
o Rechten en vrijheden
o Constitutioneel “kader” en “verankering” van het strafrecht
o “Constitutioneel strafrecht” (constitutional criminal law)
• Historische ontwikkelingen
• Theoretisch: klassiek SR, sociaal verweer, nieuw sociaal verweer
• Europees: EVRM, EHRM
Leerdoelen:
• Ontstaan klassiek SR en grondwet?
• Evoluties in strafrechtstheorieën: van klassiek SR naar sociaal verweer
• Inhoud GW/EVRM (m.b.t. SR)
• Controlemechanismen op grond- & mensenrechten (EHRM/GH)?
• Gevolgen GW en EVRM voor SR?
• Hoe toepassen op concrete casussen?
• Jargon kennen en gebruiken bij examen
6
