Algemene samenvatting: Sociaal Recht
Sociaal zekerheidsrecht........................................................................................................ 4
Ideologie & basisprincipes..............................................................................................4
Ideologische achtergrond: Von Bismark vs Beveridge................................................. 4
Van nachtwakers tot activeringsplannen................................................................ 5
Solidariteit.....................................................................................................................5
Soorten solidariteit (4)............................................................................................ 5
Inhoud van de sociale zekerheid..................................................................................6
Bevoegdheden: Wie beslist er over onze sociale zekerheid?...................................... 7
Organisatie: soorten stelsels (3)...................................................................................8
Stelsel voor werknemers/loontrekkenden...............................................................8
Stelsel voor zelfstandigen.....................................................................................10
Het stelsel voor ambtenaren.................................................................................10
Handvest van de sociaal verzekerde......................................................................... 10
Voornaamste principes......................................................................................... 10
Sociale verzekeringen: ziekte- en invaliditeitsverzekering........................................ 13
Deel 1: Geneeskundige verzorging............................................................................ 13
Wie heeft recht op terugbetaling van geneeskundige verzorging?.......................13
Algemene toekennings- of verzekerbaarheidsvoorwaarden................................ 13
Bijzondere toekennings- of verzekerbaarheidsvoorwaarden................................14
Terugbetaling gezondheidszorg............................................................................14
Bedrag van de tussenkomst................................................................................. 15
Regeling tussenkomst: terugbetalingssysteem of derdebetalerssysteem............15
De maximumfactuur (MAF).................................................................................. 16
4 types MAF: sociale, inkomens, kind jonger dan 19 jaar en chronische
ziekten............................................................................................................ 16
Deel 2: Verzekering tegen arbeidsongeschiktheid..................................................... 17
Wie heeft recht op uitkeringen bij arbeidsongeschiktheid of moederschap?........17
Algemene toekenningsvoorwaarden.................................................................... 17
Bijzondere toekenningsvoorwaarden................................................................... 18
Bedrag van de arbeidsongeschiktheids- en invaliditeitsuitkering......................... 19
Uitkeringen gedurende de primaire arbeidsongeschiktheid (eerste jaar)....... 19
Uitkeringen gedurende de invaliditeit (vanaf tweede jaar)..............................19
Deel 3: Moederschapsverzekering.............................................................................20
Recht op moederschapsrust.................................................................................20
Duur van de moederschapsrust (15 weken).........................................................20
Deel 1: Voorbevallingsrust (= zwangerschapsverlof of prenataal verlof):.......20
Deel 2: Nabevallingsrust (= bevallingsverlof of postnataal verlof):................. 20
Geboorteverlof......................................................................................................21
Werkverwijdering van zwangere werkneemsters................................................. 21
Bedrag van de moederschapsuitkeringen............................................................ 22
Professionele risico’s.................................................................................................... 23
Deel 1: Arbeidsongevallen......................................................................................... 23
, Organisatie........................................................................................................... 23
Van toepassing..................................................................................................... 23
Voorwaarden (5) arbeidsongeval..........................................................................24
Een plotse gebeurtenis................................................................................... 24
Een aantoonbaar letsel...................................................................................24
Een causaal verband tussen de plotselinge gebeurtenis en het letsel...........24
Ongeval is gebeurd tijdens de uitvoering van de arbeidsovereenkomst........ 24
Gebeurd door het feit van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst
(causaal verband met arbeid)......................................................................... 25
Wat is een arbeidswegongeval?...........................................................................25
Vergoeding van de schade................................................................................... 26
Medische en aanverwante kosten.................................................................. 26
Uitkeringen wegens arbeidsongeschiktheid................................................... 27
Grondslag voor de uitkeringen obv basisloon...........................................27
4 vormen: volledige tijdelijke AO, gedeeltelijke tijdelijke AO, volledige
blijvende AO en tijdelijke blijvende AO..................................................... 27
Procedure............................................................................................................. 29
Deel 2: Beroepsziekten.............................................................................................. 30
Op wie is de beroepsziekten van toepassing?..................................................... 30
Wat is een beroepsziekte..................................................................................... 30
Lijst met erkende beroepsziekten................................................................... 30
Open systeem voor beroepsziekten (niet in de lijst)....................................... 31
Beroepsrisico (3).................................................................................................. 31
Preventie van beroepsziekten.............................................................................. 31
Vergoeding van de schade................................................................................... 32
Procedure............................................................................................................. 33
Werkloosheid..................................................................................................................34
Administratieve organisatie........................................................................................ 34
Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA).......................................................... 34
Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB).............34
Uitbetalingsinstellingen.........................................................................................34
Werkloosheidsuitkeringen voor voltijdse werklozen................................................... 35
Toelaatbaarheidsvoorwaarden (toegang krijgen)................................................. 35
Toekenningsvoorwaarden (vergoedbaar blijven)..................................................36
Bedrag van de werkloosheidsuitkeringen.............................................................38
Werkloosheidsuitkeringen voor deeltijdse werklozen................................................. 39
Deeltijdse werknemer met behoud van rechten................................................... 39
Vrijwillige deeltijdse werknemer............................................................................39
Inschakelingsuitkering................................................................................................ 39
Procedure................................................................................................................... 39
Federale sociale bijstand...............................................................................................41
Deel 1: Maatschappelijk integratie (via OCMW).........................................................41
Voorwaarden........................................................................................................ 41
Prestaties..............................................................................................................42
1
, Procedure............................................................................................................. 43
Terugvordering van het leefloon........................................................................... 44
Gevolgen van het sociaal statuut......................................................................... 44
Deel 2: OCMW-dienstverlening.................................................................................. 45
Voorwaarden........................................................................................................ 45
Vormen van maatschappelijke dienstverlening.................................................... 45
Procedure............................................................................................................. 45
Deel 3: Inkomensgarantie voor ouderen (IGO).......................................................... 46
Voorwaarden........................................................................................................ 46
Bedrag van de IGO...............................................................................................46
Verplichtingen van de aanvrager.......................................................................... 46
Beslissing – herziening – beroep..........................................................................46
Deel 4: Inkomensvervangende tegemoetkoming aan personen met een handicap
(IVT)........................................................................................................................... 47
Voorwaarden........................................................................................................ 47
Prestatie............................................................................................................... 47
Procedure............................................................................................................. 47
Deel 5: Integratietegemoetkoming voor personen met een handicap........................48
Voorwaarden........................................................................................................ 48
Bedrag van de tegemoetkomingen.......................................................................48
Procedure............................................................................................................. 48
Beknopte samenvatting federale sociale bijstand...................................................... 49
Vlaamse sociale bijstand...............................................................................................50
Groeipakket................................................................................................................ 50
Wat zit er in het Groeipakket?.............................................................................. 50
Wat krijgt elk kind via het Groeipakket?................................................................51
Het startbedrag............................................................................................... 51
Het basisbedrag............................................................................................. 51
De schoolbonus.............................................................................................. 51
Maatschappelijk belang van het Groeipakket.......................................................52
Extra ondersteuning bij sommige kinderen.......................................................... 52
Sociale toeslag............................................................................................... 52
Zorgtoeslag.....................................................................................................53
Participatietoeslagen............................................................................................ 54
Kinderopvang toeslag..................................................................................... 54
Kleutertoeslag.................................................................................................54
Groeipakket op maat van het kind........................................................................54
Arbeidsrecht......................................................................................................................... 56
De arbeidsovereenkomst...............................................................................................56
Het ondergeschikt verband........................................................................................ 56
Toepassingsgebied van de arbeidsovereenkomst..................................................... 57
Het aangaan van een arbeidsovereenkomst..............................................................57
Soorten arbeidsovereenkomsten............................................................................... 59
Indelingen............................................................................................................. 59
2
, Aard van arbeid.................................................................................................... 59
De duur van de overeenkomst............................................................................. 60
Omvang van de overeenkomst.............................................................................61
Manier waarop de overeenkomst gesloten werd..................................................61
Het einde van de arbeidsovereenkomst.......................................................................62
Algemene (civielrechtelijk beëindiging)...................................................................... 62
Arbeidsrechtelijk wijzen van beëindiging: ontslag door opzegging............................ 64
Ontslag................................................................................................................. 64
De opzeg.............................................................................................................. 64
De opzegtermijn................................................................................................... 65
Schorsing van de opzegtermijn:..................................................................... 66
De opzegvergoeding............................................................................................ 66
Motiveringsplicht en kennelijk onredelijk ontslag..................................................66
Motiveringsplicht............................................................................................. 66
Kennelijk onredelijk ontslag (volgens CAO nr. 109)....................................... 66
Sollicitatieverlof.....................................................................................................67
Arbeidsrechtelijk wijzen van beëindiging: ontslag wegens dringende reden..............67
Termijnen.............................................................................................................. 67
Bewijs................................................................................................................... 68
Vergoedingsregeling.............................................................................................68
Aanvullend............................................................................................................................ 69
Actua: hervorming werkloosheidsuitkeringen vanaf 2026................................................ 69
Uitzondering: 55-plussers met lange loopbaan.......................................................... 69
Gevolgen voor (jongere) werkzoekenden.................................................................. 69
Inschakelingsperiode en inschakelingsuitkering voor jongeren............................69
Samenvattend............................................................................................................ 70
Relevante wetgeving Bamacodex sociaal recht (2025-2026).......................................... 71
3
,Sociaal zekerheidsrecht
Ideologie & basisprincipes
Ideologische achtergrond: Von Bismark vs Beveridge
Kanselier Otto Von William Beveridge (UK)
Bismark (DL)
Personeel Oorspronkelijk werknemers Alle inwoners van een land
toepassingsgebied (nu eerder beroepsactieve
bevolking)
Uitkering Inkomensgerelateerd Forfaitair
(levensstandaard) (basisbescherming)
Administratie Sociale partners (al dan niet Overheid
met overheid)
Financiering Sociale zekerheidsbijdragen Belastingen
Financiering via sociale zekerheidsbijdragen is op arbeid, en belastingen zijn op allerlei
zaken (niet enkel arbeid) van toepassing.
🇧🇪België: combinatie van beiden stelsels → gemengd systeem
Bismarckiaanse elementen in België: Beveridgiaanse elementen:
● Bijdrage gebaseerd systeem: ● Universele uitkeringen en diensten:
voornamelijk werknemers en vb. Groeipakket (vroeger
werkgevers kinderbijslag)
● Inkomensgerelateerde uitkeringen: ● Minimum bestaanszekerheid: vb.
pensioenen, ziekte en werkloosheid leefloon
● Beheer door sociale partners: ● Overheid als uitvoerder van sociale
werkgeversorganisaties, vakbonden voorzieningen: vb. onderwijs,
en de overheid gezondheidszorg, sociale
huisvesting
= combinatie van solidariteit binnen de werkenden en universele bescherming voor anderen
→ is dat een ideaal model? veel grote uitdagingen zoals vergrijzing (meer mensen met
pensioen)
4
,Van nachtwakers tot activeringsplannen
Nachtwakersstaat (19e eeuw – begin 20ste eeuw):
Overheid: hield zich enkel bezig met basisfuncties zoals ordehandhaving
⇩
Verzorgingsstaat (midden 20ste eeuw):
Overheid: nam de verantwoordelijkheid voor het welzijn van haar burgers — vanaf 1944
kreeg sociale zekerheid een vaste vorm
⇩
Actieve welvaartsstaat (eind 20ste eeuw – heden):
Overheid: gaat actief participatie in de samenleving en op de arbeidsmarkt bevorderen —
waarom? enkel steun krijgen zonder iets terug te moeten doen hield geen stand = de
overheid blijft steun geven, maar koppelt er verwachtingen aan. vb. werkloosheidsuitkering
als je actief op zoek ging naar werk — sociale zekerheid is niet enkel een vangnet, maar ook
een investering in terug naar werk
❗ Sociale grondrechten in de Grondwet, artikel 23
7 februari 1994: sociale grondrechten worden expliciet in de Grondwet opgenomen =
artikel 23 Grondwet → “Ieder heeft recht een menswaardig leven te leiden.”
Na de jaren ‘80 (werkloosheid, globalisering, langdurige werkloosheid, onzekere
toekomst)
“Programmaprincipe” → verplicht de overheid om beleid te voeren in die richting maar
burgers kunnen het niet zomaar afdwingen bij een rechtbank → kan het artikel wel
inroepen als fundament of toetssteen; overheid moet een actieve rol blijven spelen van het
bevorderen van een menswaardig leven leiden
Solidariteit
Solidariteit als motor achter de sociale zekerheid → Wat is solidariteit?
● Zorgen voor elkaar
● Wie meer kan dragen, helpt wie het moeilijk heeft
● Niet als liefdadigheid maar als systeem van wederzijdse verantwoordelijkheid
● Belgische sociale zekerheidsstelsel
● Iedereen draagt bij: werkenden, zieken, …
● Structureel ingebouwd
● Fundamentele waarde
● Geen vrijblijvende keuze
Soorten solidariteit (4)
Inkomenssolidariteit ● Bijdragen naar vermogen → procentueel op het loon
● Herverdeling
○ Naar werklozen, zieken, mensen met een
handicap → tijdelijk of langdurig niet kunnen
werken
5
, Intergenerationele ● Pensioenen → jij betaald nu bijdrage en dat gaat naar
solidariteit mensen die NU op rust zijn; later als wij op rust zijn zorgt
de volgende generatie voor ons (omslagstelsel =
vertrouwen tussen generaties)
● Gezondheidszorg en kinderbijslag → of jij nu kinderen
hebt of niet; iedereen draagt bij aan kinderbijslag
Solidariteit tussen ● Ziekteverzekering
gezonden en zieken
Solidariteit tussen ● Werkloosheidsuitkeringen en bijstand
werkenden en
niet-werkenden
Belang van solidariteit in onze sociale zekerheid: sociale cohesie, gelijkheid en
rechtvaardigheid en economische stabiliteit
Inhoud van de sociale zekerheid
Onze sociale zekerheid dekt twee soorten risico’s:
1. Loonverlies → inkomen valt weg → vervangingsinkomen
a. Gebeurtenissen kunnen iemand beletten normale beroepsinkomsten te
hebben: ziekte, invaliditeit, ouderdom, vroegtijdige dood van de kostwinner →
loonverlies
b. Pensioenen, werkloosheidsuitkering, ziekte uitkering
2. Ontoereikend loon → inkomen is niet volwaardig om menswaardig te kunnen leven
→ aanvullende inkomsten
a. Gebeurtenissen kunnen iemands levensstandaard verlagen: ziektekosten en
gezinslast → ontoereikend loon
Klassieke sectoren = gebaseerd op Sociale bijstand = wie geen rechten
bijdragen heeft opgebouwd, maar wel hulp nodig
heeft
● Rust- en overlevingspensioen ● Leefloon
● Werkloosheid ● Inkomensgarantie voor ouderen
● Arbeidsongevallenverzekering (IGO)
● Beroepsziekteverzekering ● Gewaarborgde gezinsbijslag
● Gezinsbijslag ● Tegemoetkomingen aan
● Ziekte- en invaliditeitsverzekering gehandicapten
● Jaarlijkse vakantie
● Zelfstandigen: sociale verzekering
igv faillissement en stelsel van
uitkeringen bij geboorte en adoptie
6
,Bevoegdheden: Wie beslist er over onze sociale zekerheid?
● Federaal: pensioenen, ziekteverzekering, invaliditeitsuitkeringen,
werkloosheidsuitkeringen → dezelfde regels ongeacht waar je woonachtig bent
● Gemeenschappen en gewesten: gezondheid, welzijn, jeugdhulp, ouderenbeleid en
integratie
🤒 je bent ziek = uitkering via Federale overheid en thuiszorg via Vlaamse overheid
7
, Organisatie: soorten stelsels (3)
1. Stelsel voor werknemers/loontrekkenden
2. Stelsel voor zelfstandigen
3. Stelsel voor ambtenaren
Stelsel voor werknemers/loontrekkenden
● Personen die in loondienst werken bij een werkgever
● Grootste stelsel
● Beheer: Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ)
○ Gaat naar andere instellingen zoals werkloosheidskas, jaarlijkse vakantie, etc
● Bijdragen: werknemers- en werkgeversbijdragen per maand
● Uitbetaling door bevoegde instellingen:
○ RSZ = Rijksdienst voor Sociale Zekerheid
○ RIZIV = Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering
○ RVA = Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening
○ FDP = Federale Pensioendienst
○ RJV = De Rijksdienst voor Jaarlijkse Vakantie
○ FEDRIS = Het Federaal Agentschap voor Beroepsrisico’s
8
Sociaal zekerheidsrecht........................................................................................................ 4
Ideologie & basisprincipes..............................................................................................4
Ideologische achtergrond: Von Bismark vs Beveridge................................................. 4
Van nachtwakers tot activeringsplannen................................................................ 5
Solidariteit.....................................................................................................................5
Soorten solidariteit (4)............................................................................................ 5
Inhoud van de sociale zekerheid..................................................................................6
Bevoegdheden: Wie beslist er over onze sociale zekerheid?...................................... 7
Organisatie: soorten stelsels (3)...................................................................................8
Stelsel voor werknemers/loontrekkenden...............................................................8
Stelsel voor zelfstandigen.....................................................................................10
Het stelsel voor ambtenaren.................................................................................10
Handvest van de sociaal verzekerde......................................................................... 10
Voornaamste principes......................................................................................... 10
Sociale verzekeringen: ziekte- en invaliditeitsverzekering........................................ 13
Deel 1: Geneeskundige verzorging............................................................................ 13
Wie heeft recht op terugbetaling van geneeskundige verzorging?.......................13
Algemene toekennings- of verzekerbaarheidsvoorwaarden................................ 13
Bijzondere toekennings- of verzekerbaarheidsvoorwaarden................................14
Terugbetaling gezondheidszorg............................................................................14
Bedrag van de tussenkomst................................................................................. 15
Regeling tussenkomst: terugbetalingssysteem of derdebetalerssysteem............15
De maximumfactuur (MAF).................................................................................. 16
4 types MAF: sociale, inkomens, kind jonger dan 19 jaar en chronische
ziekten............................................................................................................ 16
Deel 2: Verzekering tegen arbeidsongeschiktheid..................................................... 17
Wie heeft recht op uitkeringen bij arbeidsongeschiktheid of moederschap?........17
Algemene toekenningsvoorwaarden.................................................................... 17
Bijzondere toekenningsvoorwaarden................................................................... 18
Bedrag van de arbeidsongeschiktheids- en invaliditeitsuitkering......................... 19
Uitkeringen gedurende de primaire arbeidsongeschiktheid (eerste jaar)....... 19
Uitkeringen gedurende de invaliditeit (vanaf tweede jaar)..............................19
Deel 3: Moederschapsverzekering.............................................................................20
Recht op moederschapsrust.................................................................................20
Duur van de moederschapsrust (15 weken).........................................................20
Deel 1: Voorbevallingsrust (= zwangerschapsverlof of prenataal verlof):.......20
Deel 2: Nabevallingsrust (= bevallingsverlof of postnataal verlof):................. 20
Geboorteverlof......................................................................................................21
Werkverwijdering van zwangere werkneemsters................................................. 21
Bedrag van de moederschapsuitkeringen............................................................ 22
Professionele risico’s.................................................................................................... 23
Deel 1: Arbeidsongevallen......................................................................................... 23
, Organisatie........................................................................................................... 23
Van toepassing..................................................................................................... 23
Voorwaarden (5) arbeidsongeval..........................................................................24
Een plotse gebeurtenis................................................................................... 24
Een aantoonbaar letsel...................................................................................24
Een causaal verband tussen de plotselinge gebeurtenis en het letsel...........24
Ongeval is gebeurd tijdens de uitvoering van de arbeidsovereenkomst........ 24
Gebeurd door het feit van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst
(causaal verband met arbeid)......................................................................... 25
Wat is een arbeidswegongeval?...........................................................................25
Vergoeding van de schade................................................................................... 26
Medische en aanverwante kosten.................................................................. 26
Uitkeringen wegens arbeidsongeschiktheid................................................... 27
Grondslag voor de uitkeringen obv basisloon...........................................27
4 vormen: volledige tijdelijke AO, gedeeltelijke tijdelijke AO, volledige
blijvende AO en tijdelijke blijvende AO..................................................... 27
Procedure............................................................................................................. 29
Deel 2: Beroepsziekten.............................................................................................. 30
Op wie is de beroepsziekten van toepassing?..................................................... 30
Wat is een beroepsziekte..................................................................................... 30
Lijst met erkende beroepsziekten................................................................... 30
Open systeem voor beroepsziekten (niet in de lijst)....................................... 31
Beroepsrisico (3).................................................................................................. 31
Preventie van beroepsziekten.............................................................................. 31
Vergoeding van de schade................................................................................... 32
Procedure............................................................................................................. 33
Werkloosheid..................................................................................................................34
Administratieve organisatie........................................................................................ 34
Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA).......................................................... 34
Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB).............34
Uitbetalingsinstellingen.........................................................................................34
Werkloosheidsuitkeringen voor voltijdse werklozen................................................... 35
Toelaatbaarheidsvoorwaarden (toegang krijgen)................................................. 35
Toekenningsvoorwaarden (vergoedbaar blijven)..................................................36
Bedrag van de werkloosheidsuitkeringen.............................................................38
Werkloosheidsuitkeringen voor deeltijdse werklozen................................................. 39
Deeltijdse werknemer met behoud van rechten................................................... 39
Vrijwillige deeltijdse werknemer............................................................................39
Inschakelingsuitkering................................................................................................ 39
Procedure................................................................................................................... 39
Federale sociale bijstand...............................................................................................41
Deel 1: Maatschappelijk integratie (via OCMW).........................................................41
Voorwaarden........................................................................................................ 41
Prestaties..............................................................................................................42
1
, Procedure............................................................................................................. 43
Terugvordering van het leefloon........................................................................... 44
Gevolgen van het sociaal statuut......................................................................... 44
Deel 2: OCMW-dienstverlening.................................................................................. 45
Voorwaarden........................................................................................................ 45
Vormen van maatschappelijke dienstverlening.................................................... 45
Procedure............................................................................................................. 45
Deel 3: Inkomensgarantie voor ouderen (IGO).......................................................... 46
Voorwaarden........................................................................................................ 46
Bedrag van de IGO...............................................................................................46
Verplichtingen van de aanvrager.......................................................................... 46
Beslissing – herziening – beroep..........................................................................46
Deel 4: Inkomensvervangende tegemoetkoming aan personen met een handicap
(IVT)........................................................................................................................... 47
Voorwaarden........................................................................................................ 47
Prestatie............................................................................................................... 47
Procedure............................................................................................................. 47
Deel 5: Integratietegemoetkoming voor personen met een handicap........................48
Voorwaarden........................................................................................................ 48
Bedrag van de tegemoetkomingen.......................................................................48
Procedure............................................................................................................. 48
Beknopte samenvatting federale sociale bijstand...................................................... 49
Vlaamse sociale bijstand...............................................................................................50
Groeipakket................................................................................................................ 50
Wat zit er in het Groeipakket?.............................................................................. 50
Wat krijgt elk kind via het Groeipakket?................................................................51
Het startbedrag............................................................................................... 51
Het basisbedrag............................................................................................. 51
De schoolbonus.............................................................................................. 51
Maatschappelijk belang van het Groeipakket.......................................................52
Extra ondersteuning bij sommige kinderen.......................................................... 52
Sociale toeslag............................................................................................... 52
Zorgtoeslag.....................................................................................................53
Participatietoeslagen............................................................................................ 54
Kinderopvang toeslag..................................................................................... 54
Kleutertoeslag.................................................................................................54
Groeipakket op maat van het kind........................................................................54
Arbeidsrecht......................................................................................................................... 56
De arbeidsovereenkomst...............................................................................................56
Het ondergeschikt verband........................................................................................ 56
Toepassingsgebied van de arbeidsovereenkomst..................................................... 57
Het aangaan van een arbeidsovereenkomst..............................................................57
Soorten arbeidsovereenkomsten............................................................................... 59
Indelingen............................................................................................................. 59
2
, Aard van arbeid.................................................................................................... 59
De duur van de overeenkomst............................................................................. 60
Omvang van de overeenkomst.............................................................................61
Manier waarop de overeenkomst gesloten werd..................................................61
Het einde van de arbeidsovereenkomst.......................................................................62
Algemene (civielrechtelijk beëindiging)...................................................................... 62
Arbeidsrechtelijk wijzen van beëindiging: ontslag door opzegging............................ 64
Ontslag................................................................................................................. 64
De opzeg.............................................................................................................. 64
De opzegtermijn................................................................................................... 65
Schorsing van de opzegtermijn:..................................................................... 66
De opzegvergoeding............................................................................................ 66
Motiveringsplicht en kennelijk onredelijk ontslag..................................................66
Motiveringsplicht............................................................................................. 66
Kennelijk onredelijk ontslag (volgens CAO nr. 109)....................................... 66
Sollicitatieverlof.....................................................................................................67
Arbeidsrechtelijk wijzen van beëindiging: ontslag wegens dringende reden..............67
Termijnen.............................................................................................................. 67
Bewijs................................................................................................................... 68
Vergoedingsregeling.............................................................................................68
Aanvullend............................................................................................................................ 69
Actua: hervorming werkloosheidsuitkeringen vanaf 2026................................................ 69
Uitzondering: 55-plussers met lange loopbaan.......................................................... 69
Gevolgen voor (jongere) werkzoekenden.................................................................. 69
Inschakelingsperiode en inschakelingsuitkering voor jongeren............................69
Samenvattend............................................................................................................ 70
Relevante wetgeving Bamacodex sociaal recht (2025-2026).......................................... 71
3
,Sociaal zekerheidsrecht
Ideologie & basisprincipes
Ideologische achtergrond: Von Bismark vs Beveridge
Kanselier Otto Von William Beveridge (UK)
Bismark (DL)
Personeel Oorspronkelijk werknemers Alle inwoners van een land
toepassingsgebied (nu eerder beroepsactieve
bevolking)
Uitkering Inkomensgerelateerd Forfaitair
(levensstandaard) (basisbescherming)
Administratie Sociale partners (al dan niet Overheid
met overheid)
Financiering Sociale zekerheidsbijdragen Belastingen
Financiering via sociale zekerheidsbijdragen is op arbeid, en belastingen zijn op allerlei
zaken (niet enkel arbeid) van toepassing.
🇧🇪België: combinatie van beiden stelsels → gemengd systeem
Bismarckiaanse elementen in België: Beveridgiaanse elementen:
● Bijdrage gebaseerd systeem: ● Universele uitkeringen en diensten:
voornamelijk werknemers en vb. Groeipakket (vroeger
werkgevers kinderbijslag)
● Inkomensgerelateerde uitkeringen: ● Minimum bestaanszekerheid: vb.
pensioenen, ziekte en werkloosheid leefloon
● Beheer door sociale partners: ● Overheid als uitvoerder van sociale
werkgeversorganisaties, vakbonden voorzieningen: vb. onderwijs,
en de overheid gezondheidszorg, sociale
huisvesting
= combinatie van solidariteit binnen de werkenden en universele bescherming voor anderen
→ is dat een ideaal model? veel grote uitdagingen zoals vergrijzing (meer mensen met
pensioen)
4
,Van nachtwakers tot activeringsplannen
Nachtwakersstaat (19e eeuw – begin 20ste eeuw):
Overheid: hield zich enkel bezig met basisfuncties zoals ordehandhaving
⇩
Verzorgingsstaat (midden 20ste eeuw):
Overheid: nam de verantwoordelijkheid voor het welzijn van haar burgers — vanaf 1944
kreeg sociale zekerheid een vaste vorm
⇩
Actieve welvaartsstaat (eind 20ste eeuw – heden):
Overheid: gaat actief participatie in de samenleving en op de arbeidsmarkt bevorderen —
waarom? enkel steun krijgen zonder iets terug te moeten doen hield geen stand = de
overheid blijft steun geven, maar koppelt er verwachtingen aan. vb. werkloosheidsuitkering
als je actief op zoek ging naar werk — sociale zekerheid is niet enkel een vangnet, maar ook
een investering in terug naar werk
❗ Sociale grondrechten in de Grondwet, artikel 23
7 februari 1994: sociale grondrechten worden expliciet in de Grondwet opgenomen =
artikel 23 Grondwet → “Ieder heeft recht een menswaardig leven te leiden.”
Na de jaren ‘80 (werkloosheid, globalisering, langdurige werkloosheid, onzekere
toekomst)
“Programmaprincipe” → verplicht de overheid om beleid te voeren in die richting maar
burgers kunnen het niet zomaar afdwingen bij een rechtbank → kan het artikel wel
inroepen als fundament of toetssteen; overheid moet een actieve rol blijven spelen van het
bevorderen van een menswaardig leven leiden
Solidariteit
Solidariteit als motor achter de sociale zekerheid → Wat is solidariteit?
● Zorgen voor elkaar
● Wie meer kan dragen, helpt wie het moeilijk heeft
● Niet als liefdadigheid maar als systeem van wederzijdse verantwoordelijkheid
● Belgische sociale zekerheidsstelsel
● Iedereen draagt bij: werkenden, zieken, …
● Structureel ingebouwd
● Fundamentele waarde
● Geen vrijblijvende keuze
Soorten solidariteit (4)
Inkomenssolidariteit ● Bijdragen naar vermogen → procentueel op het loon
● Herverdeling
○ Naar werklozen, zieken, mensen met een
handicap → tijdelijk of langdurig niet kunnen
werken
5
, Intergenerationele ● Pensioenen → jij betaald nu bijdrage en dat gaat naar
solidariteit mensen die NU op rust zijn; later als wij op rust zijn zorgt
de volgende generatie voor ons (omslagstelsel =
vertrouwen tussen generaties)
● Gezondheidszorg en kinderbijslag → of jij nu kinderen
hebt of niet; iedereen draagt bij aan kinderbijslag
Solidariteit tussen ● Ziekteverzekering
gezonden en zieken
Solidariteit tussen ● Werkloosheidsuitkeringen en bijstand
werkenden en
niet-werkenden
Belang van solidariteit in onze sociale zekerheid: sociale cohesie, gelijkheid en
rechtvaardigheid en economische stabiliteit
Inhoud van de sociale zekerheid
Onze sociale zekerheid dekt twee soorten risico’s:
1. Loonverlies → inkomen valt weg → vervangingsinkomen
a. Gebeurtenissen kunnen iemand beletten normale beroepsinkomsten te
hebben: ziekte, invaliditeit, ouderdom, vroegtijdige dood van de kostwinner →
loonverlies
b. Pensioenen, werkloosheidsuitkering, ziekte uitkering
2. Ontoereikend loon → inkomen is niet volwaardig om menswaardig te kunnen leven
→ aanvullende inkomsten
a. Gebeurtenissen kunnen iemands levensstandaard verlagen: ziektekosten en
gezinslast → ontoereikend loon
Klassieke sectoren = gebaseerd op Sociale bijstand = wie geen rechten
bijdragen heeft opgebouwd, maar wel hulp nodig
heeft
● Rust- en overlevingspensioen ● Leefloon
● Werkloosheid ● Inkomensgarantie voor ouderen
● Arbeidsongevallenverzekering (IGO)
● Beroepsziekteverzekering ● Gewaarborgde gezinsbijslag
● Gezinsbijslag ● Tegemoetkomingen aan
● Ziekte- en invaliditeitsverzekering gehandicapten
● Jaarlijkse vakantie
● Zelfstandigen: sociale verzekering
igv faillissement en stelsel van
uitkeringen bij geboorte en adoptie
6
,Bevoegdheden: Wie beslist er over onze sociale zekerheid?
● Federaal: pensioenen, ziekteverzekering, invaliditeitsuitkeringen,
werkloosheidsuitkeringen → dezelfde regels ongeacht waar je woonachtig bent
● Gemeenschappen en gewesten: gezondheid, welzijn, jeugdhulp, ouderenbeleid en
integratie
🤒 je bent ziek = uitkering via Federale overheid en thuiszorg via Vlaamse overheid
7
, Organisatie: soorten stelsels (3)
1. Stelsel voor werknemers/loontrekkenden
2. Stelsel voor zelfstandigen
3. Stelsel voor ambtenaren
Stelsel voor werknemers/loontrekkenden
● Personen die in loondienst werken bij een werkgever
● Grootste stelsel
● Beheer: Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ)
○ Gaat naar andere instellingen zoals werkloosheidskas, jaarlijkse vakantie, etc
● Bijdragen: werknemers- en werkgeversbijdragen per maand
● Uitbetaling door bevoegde instellingen:
○ RSZ = Rijksdienst voor Sociale Zekerheid
○ RIZIV = Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering
○ RVA = Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening
○ FDP = Federale Pensioendienst
○ RJV = De Rijksdienst voor Jaarlijkse Vakantie
○ FEDRIS = Het Federaal Agentschap voor Beroepsrisico’s
8
