Sociale Psychologie
1 Introductie tot Sociale Psychologie?
1.1 What is Sociale Psychologie?
Psychologie
= de wetenschappelijke studie naar het gedrag en het innerlijke leven ( gedachten en
gevoelens) van mensen
→ Psychologie is kijken naar het externe gedrag om zo de mentale en interne processen te
begrijpen die aan dat gedrag ten grondslag ligt. We doen dit omdat we de interne
processen niet kunnen observeren
Sociale psychologie
= de wetenschappelijke studie van hoe de aanwezigheid van andere mensen — echt of ingebeeld
— onze gedachten, gevoelens en gedrag beïnvloedt.
Sociale invloed
= het effect dat de woorden, daden of de loutere aanwezigheid van andere mensen hebben op onze
gedachten, gevoelens, houdingen of gedrag.
Andere mensen kunnen ons beïnvloeden via:
1. Direct:
→ iemand probeert je bewust te overtuigen.
Voorbeeld: reclame, vrienden die zeggen “kom op, doe mee!”
(→ persuasieve communicatie).
2. Indirect:
door hun bestaan of aanwezigheid en de overdracht van culturele waarden.
(De manier waarop mensen — werkelijk of ingebeeld — aanwezig zijn, beïnvloedt ons gedrag.
Bv.: bepaalde dingen wel of niet doen omdat we dat van onze ouders hebben geleerd — een vorm van
sociale invloed.)
1
, “Waarom hebben mensen niet geholpen? (Recent Examples?)”
Bystander Effect
→ Hoe meer mensen er toekijken bij een noodsituatie, hoe minder de kans dat iemand helpt.
“Wanneer leidt dopen/initiatie tot een fantastische vriendschap in een nieuwe
groep, en wanneer niet?”
Dopen kan verbinden als het gaat om samen iets meemaken (gezamenlijke uitdaging).
Maar het gaat mis als het vernederend of gevaarlijk wordt.
Waarom doen mensen mee aan dopen?
1. Peer pressure: je wilt erbij horen.
2. Behoefte aan acceptatie: angst om buitengesloten te worden.
3. Statusdrang: elk jaar moet het “extremer” om indruk te maken op de nieuwkomers.
1.1.1 Sociale Psychologie, wetenschap en gezond verstand
“Hoe kunnen we sociale invloed nog meer begrijpen?”
→ Verschil tussen iemand die helpt en iemand die niet helpt
→ verschil tussen situatie 1 veel hulp en situatie 2 geen hulp
Sociale psychologie onderscheidt zich van:
Sociale invloed begrijpen via journalisten, sociale critici of zelfverklaarde experts is niet
wetenschappelijk! (baseren zich op mening, ervaring: niet op onderzoek!!)
Mensen zijn zich niet altijd bewust van de oorsprong van hun gedachten of gedrag
→ “Telling more than we can know” (we vertellen meer dan we eigenlijk weten).
1.1.2 Filosofie
Omdat het een empirisch vakgebied is. (denkt na over vragen geen experimenten)
2
, Sociaal psychologen proberen op wetenschappelijke manier antwoorden te vinden op vragen over sociaal
gedrag. Hiervoor zijn verschillende wetenschappelijke methoden ontworpen. Daarmee kunnen we onze
aannames, vermoedens en ideeën over sociaal gedrag empirisch – dat betekent op waarneming en/of
onderzoek gebaseerd – en systematisch onderzoeken, i.p.v. af te gaan op volkswijsheden, gezond
verstand of de meningen en inzichten van filosofen, schrijvers, politiek commentatoren of oma's.
1.1.3 Sociale psychologie en verband met verwante disciplines
Sociale psychologie onderscheidt zich ook van:
Andere sociale wetenschappen, vanwege de nadruk op de manier waarop mensen situaties
interpreteren (onderzoeken vragen empirisch: waarnemingen & exeprimenten)
(hun construals of persoonlijke interpretaties, hoe mensen zichzelf construeren, begrijpen, toeschrijven). (Geen betere
manier om te weten wat mensen gaan doen dan hen te vragen wat denk je erover? wat zou je doen?)
Ter verduidelijking:
(Mensen denken vaak dat ze precies weten waarom ze iets doen of denken, maar dat is zelden zo.
We “vertellen meer dan we kunnen weten” — we verzinnen een verklaring achteraf, zonder ons bewust te zijn van de echte
oorzaken van ons gedrag of onze overtuigingen.)
Vaak zijn opvattingen te simplistisch of tegenstrijdig: hoe kunnen we bepalen wie gelijk heeft?
→ Jones / IS-massamoord
→ Mensen handelen op basis van overtuigingen door sociale druk en groepsinvloed
Ter verduidelijking:
(Dit verwijst naar hoe verschillende mensen dezelfde gebeurtenis op totaal verschillende manieren interpreteren — vaak
op basis van hun overtuigingen, waarden of sociale context. Jones → massa zelfmoord wegens geloof iets groots of
rechtvaardigs te bereiken, IS → geweld rechtvaardigen met religieuze overtuigingen)
Hoe weten we welke filosofische visie waar is of niet?
→ Gilbert (over het vormen van overtuigingen over de wereld: Descartes vs. Spinoza)
→ We geloven eerst en corrigeren later
Ter verduidelijking:
(We geloven eerst, denken daarna pas na.
→ Dat verklaart waarom we zo gevoelig zijn voor sociale invloed, propaganda, fake news, en overtuigende verhalen.)
Spinoza (Nederlandse filosoof) : werkelijkheid komt binnen en ze geloven het meteen maar erna zeggen we eventueel toch
van nee is niet waar
→ Spinoza had gelijk: wij doen aan waarneming
Descartes : de waarheid komt neutraal binnen – brein verwerkt de info of het waar is of niet
3
, Sociale psychologie onderscheidt zich van andere sociale wetenschappen vanwege de nadruk op de
interpretatie van mensen of persoonlijke interpretaties.
Focus op individuele verschillen
gedefinieerd als de aspecten van iemands persoonlijkheid die hem of haar onderscheiden van andere
mensen.
Sociale wetenschappen:
Richten zich op grote patronen en structuren in samenleving
1. Maatschappelijke
2. Economische
3. Politieke
4. historische factoren.
Sociale psychologie:
Richt zich op:
1. het individu
2. binnen een sociale context
3. onderzoekt de algemene wetten of principes die sociaal gedrag bepalen
→ dus niet één specifieke sociale klasse of cultuur maar algemene reacties op sociale invloeden
Doel van de sociale psychologie:
= het beschrijven en verklaren van hoe mensen elkaar in hun voelen, denken en doen beïnvloeden,
oftewel hoe hun sociale omgeving mensen beïnvloedt.
Welk sociaal gedrag is universeel?
Welk sociaal gedrag is cultureel bepaald?
4
1 Introductie tot Sociale Psychologie?
1.1 What is Sociale Psychologie?
Psychologie
= de wetenschappelijke studie naar het gedrag en het innerlijke leven ( gedachten en
gevoelens) van mensen
→ Psychologie is kijken naar het externe gedrag om zo de mentale en interne processen te
begrijpen die aan dat gedrag ten grondslag ligt. We doen dit omdat we de interne
processen niet kunnen observeren
Sociale psychologie
= de wetenschappelijke studie van hoe de aanwezigheid van andere mensen — echt of ingebeeld
— onze gedachten, gevoelens en gedrag beïnvloedt.
Sociale invloed
= het effect dat de woorden, daden of de loutere aanwezigheid van andere mensen hebben op onze
gedachten, gevoelens, houdingen of gedrag.
Andere mensen kunnen ons beïnvloeden via:
1. Direct:
→ iemand probeert je bewust te overtuigen.
Voorbeeld: reclame, vrienden die zeggen “kom op, doe mee!”
(→ persuasieve communicatie).
2. Indirect:
door hun bestaan of aanwezigheid en de overdracht van culturele waarden.
(De manier waarop mensen — werkelijk of ingebeeld — aanwezig zijn, beïnvloedt ons gedrag.
Bv.: bepaalde dingen wel of niet doen omdat we dat van onze ouders hebben geleerd — een vorm van
sociale invloed.)
1
, “Waarom hebben mensen niet geholpen? (Recent Examples?)”
Bystander Effect
→ Hoe meer mensen er toekijken bij een noodsituatie, hoe minder de kans dat iemand helpt.
“Wanneer leidt dopen/initiatie tot een fantastische vriendschap in een nieuwe
groep, en wanneer niet?”
Dopen kan verbinden als het gaat om samen iets meemaken (gezamenlijke uitdaging).
Maar het gaat mis als het vernederend of gevaarlijk wordt.
Waarom doen mensen mee aan dopen?
1. Peer pressure: je wilt erbij horen.
2. Behoefte aan acceptatie: angst om buitengesloten te worden.
3. Statusdrang: elk jaar moet het “extremer” om indruk te maken op de nieuwkomers.
1.1.1 Sociale Psychologie, wetenschap en gezond verstand
“Hoe kunnen we sociale invloed nog meer begrijpen?”
→ Verschil tussen iemand die helpt en iemand die niet helpt
→ verschil tussen situatie 1 veel hulp en situatie 2 geen hulp
Sociale psychologie onderscheidt zich van:
Sociale invloed begrijpen via journalisten, sociale critici of zelfverklaarde experts is niet
wetenschappelijk! (baseren zich op mening, ervaring: niet op onderzoek!!)
Mensen zijn zich niet altijd bewust van de oorsprong van hun gedachten of gedrag
→ “Telling more than we can know” (we vertellen meer dan we eigenlijk weten).
1.1.2 Filosofie
Omdat het een empirisch vakgebied is. (denkt na over vragen geen experimenten)
2
, Sociaal psychologen proberen op wetenschappelijke manier antwoorden te vinden op vragen over sociaal
gedrag. Hiervoor zijn verschillende wetenschappelijke methoden ontworpen. Daarmee kunnen we onze
aannames, vermoedens en ideeën over sociaal gedrag empirisch – dat betekent op waarneming en/of
onderzoek gebaseerd – en systematisch onderzoeken, i.p.v. af te gaan op volkswijsheden, gezond
verstand of de meningen en inzichten van filosofen, schrijvers, politiek commentatoren of oma's.
1.1.3 Sociale psychologie en verband met verwante disciplines
Sociale psychologie onderscheidt zich ook van:
Andere sociale wetenschappen, vanwege de nadruk op de manier waarop mensen situaties
interpreteren (onderzoeken vragen empirisch: waarnemingen & exeprimenten)
(hun construals of persoonlijke interpretaties, hoe mensen zichzelf construeren, begrijpen, toeschrijven). (Geen betere
manier om te weten wat mensen gaan doen dan hen te vragen wat denk je erover? wat zou je doen?)
Ter verduidelijking:
(Mensen denken vaak dat ze precies weten waarom ze iets doen of denken, maar dat is zelden zo.
We “vertellen meer dan we kunnen weten” — we verzinnen een verklaring achteraf, zonder ons bewust te zijn van de echte
oorzaken van ons gedrag of onze overtuigingen.)
Vaak zijn opvattingen te simplistisch of tegenstrijdig: hoe kunnen we bepalen wie gelijk heeft?
→ Jones / IS-massamoord
→ Mensen handelen op basis van overtuigingen door sociale druk en groepsinvloed
Ter verduidelijking:
(Dit verwijst naar hoe verschillende mensen dezelfde gebeurtenis op totaal verschillende manieren interpreteren — vaak
op basis van hun overtuigingen, waarden of sociale context. Jones → massa zelfmoord wegens geloof iets groots of
rechtvaardigs te bereiken, IS → geweld rechtvaardigen met religieuze overtuigingen)
Hoe weten we welke filosofische visie waar is of niet?
→ Gilbert (over het vormen van overtuigingen over de wereld: Descartes vs. Spinoza)
→ We geloven eerst en corrigeren later
Ter verduidelijking:
(We geloven eerst, denken daarna pas na.
→ Dat verklaart waarom we zo gevoelig zijn voor sociale invloed, propaganda, fake news, en overtuigende verhalen.)
Spinoza (Nederlandse filosoof) : werkelijkheid komt binnen en ze geloven het meteen maar erna zeggen we eventueel toch
van nee is niet waar
→ Spinoza had gelijk: wij doen aan waarneming
Descartes : de waarheid komt neutraal binnen – brein verwerkt de info of het waar is of niet
3
, Sociale psychologie onderscheidt zich van andere sociale wetenschappen vanwege de nadruk op de
interpretatie van mensen of persoonlijke interpretaties.
Focus op individuele verschillen
gedefinieerd als de aspecten van iemands persoonlijkheid die hem of haar onderscheiden van andere
mensen.
Sociale wetenschappen:
Richten zich op grote patronen en structuren in samenleving
1. Maatschappelijke
2. Economische
3. Politieke
4. historische factoren.
Sociale psychologie:
Richt zich op:
1. het individu
2. binnen een sociale context
3. onderzoekt de algemene wetten of principes die sociaal gedrag bepalen
→ dus niet één specifieke sociale klasse of cultuur maar algemene reacties op sociale invloeden
Doel van de sociale psychologie:
= het beschrijven en verklaren van hoe mensen elkaar in hun voelen, denken en doen beïnvloeden,
oftewel hoe hun sociale omgeving mensen beïnvloedt.
Welk sociaal gedrag is universeel?
Welk sociaal gedrag is cultureel bepaald?
4
