INLEIDING DRUGSBELEID
Het Belgisch drugsbeleid
Wat begrijpen we onder drugsbeleid?
- Drugsbeleid: tabak, alcohol, psychoactieve medicatie, illegale drugs (bv. cannabis, XTC,
cocaïne…), gedragsvormen met verslavend potentieel zoals gok-, kansspelen en gamen
(sinds 2016) + producten met verslavend potentieel zoals dopingproducten en lachgas*
(sinds 2024 oneigenlijk gebruik)
o * Medisch wordt lachgas gebruikt om te verdoven, maar lachgas wordt sinds
2024 ook vaak oneigenlijk of recreatief gebruikt op festivals, onder jongeren…
- Vraagzijde en aanbodzijde
o Het drugsbeleid is gericht op mensen die drugs gebruiken, maar ook gericht op
de producenten ervan én de bijhorende drugshandel en -smokkel
Ontstaan van interfederaal drugsbeleid (incl. de wetgeving)
- Federaal Actieplan Toxicomanie (1995)
o Federale regering komt voor het eerst samen o.l.v. Johan Vande Lanotte
o 10-puntenplan met focus op drugpreventie en drughulp
- Parlementaire Werkgroep Drugs (1996-1997)
o Bottom-up aanpak + multidisciplinaire samenstelling
§ = Mensen werden vanuit wetenschap en praktijk uitgenodigd om hun
visie op het drugsfenomeen te delen, wat uiteindelijk in diverse
aanbevelingen werd vertaald
§ Bv. politieagenten, die dagelijks geconfronteerd worden met het
drugsbeleid, komen samen om uiteindelijk een voorstel te doen aan de
ministers
o Ze maakten een situatieschets van de belangrijkste problematieke omtrent drugs
§ “Een prohibitionistisch beleid ter zake niet langer een waarborg [biedt] op
een betere beheersing van het drugfenomeen. Een anti-prohibitionistisch
beleid dat zich zou beperken tot een totale decriminalisering – gesteld
dat dit vanuit internationaal oogpunt haalbaar zou zijn – zou tot een
explosie van het aanbod kunnen leiden.”
• Preventie is beter dan genezen, want prohibitionisme leidt niet tot
een drugsvrije samenleving en anti-prohibitionisme leidt tot een
explosie
§ “Het strafrechtelijk beleid ten aanzien van druggebruikers moet worden
aangepast. Vermeden moet worden dat druggebruikers die, behalve dat
ze drugs bezitten, geen misdrijf hebben gepleegd, in de gevangenis
terechtkomen.”
• We moeten ons drugsbeleid diferentiëren: groep die een
drugsprobleem ontwikkelt en groep die financieel gewin beoogt
door drughandel/-smokkel
§ “De strafrechtelijke interventie ten opzichte van de druggebruiker is maar
aangewezen wanneer, bijkomend, door de betrokkene misdrijven worden
gepleegd die de maatschappelijke ordening verstoren. Buiten specifieke
risicosituaties, zoals middelengebruik in het wegverkeer, is druggebruik
op zich geen reden tot een strafrechtelijke interventie.”
1
, • Vermijden dat druggebruikers in de strafrechtsketen
terechtkomen, want in de gevangenis wordt het drugprobleem
erger door gebrek aan therapieën
• Mensen die in de gevangenis terecht komen en hun identiteit
verliezen, kunnen ook starten met druggebruik binnen de
gevangenis
Federale Beleidsnota Drugs (2001)
- Waarom latere implementatie?
o Het drugsbeleid lag even stil o.w.v. problemen met de hervormingen in België
- 3 pijlers (Federale Regering, 2001)
o Preventie voor de niet-gebruik(st)ers en de niet-problematische gebruik(st)ers
§ Zorgen dat ze niet starten met gebruiken of dat ze geen verslaving
ontwikkelen
o Zorgverlening, risicobeperking en (her)integratie voor de problematische
gebruik(st)ers
§ Zorgen voor mensen die problematisch gebruiken of die niet willen
stoppen met gebruiken (= abstinentie), zodat het druggebruik zo weinig
mogelijk negatieve efecten heeft voor de persoon zelf en voor de
samenleving in het algemeen
o Repressie voor de producenten en de handelaars
§ Handel op grootschalig niveau: bv. cocaïne uit Latijns-Amerika
smokkelen in Europa
§ Tussenhandel: bv. gesmokkelde drugs via zeecontainers worden
opgehaald door mensen in Antwerpen en de kilopakketten worden
versneden in kleinere pakketten
§ Kleinhandel: bv. mensen die grammen verkopen aan druggebruikers
- Nood aan de uitbouw van een epidemiologisch en evaluatief instrumentarium
o Monitoren en voeren van (evaluatie)onderzoek gerelateerd aan de vraag- en
aanbodzijde
- Centrale aanbeveling: globale en geïntegreerde aanpak van het drugsfenomeen
o Globaal betekend allesomvattend, want het drugfenomeen is een
multidimensionaal fenomeen dat betrekking heeft op zowel de vraag- als de
aanbodzijde
§ Bv. gezondheid, veiligheid, internationaal…
§ Rekening houden met alle facetten zoals preventie, zorg, repressie,
schadebeperking… en op alle domeinen zoals gezondheid, veiligheid…
o Geïntegreerd betekend dat horizontale afstemming tussen sectoren nodig is en
ook verticale afstemming tussen alle bevoegdheidsniveaus
§ De bevoegdheden zitten op verschillende niveaus bij verschillende
ministers
- Drugswet 1921: basiswet, verbod
o Dit is de basis voor de regels omtrent drugs, maar deze kaderwet werd doorheen
de jaren wel aangepast d.m.v. koninklijke besluiten om de wet aan te passen aan
de tijdsgeest
§ Kern: illegale drugs zijn verboden
o Sinds het aannemen van de Federale Drugsnota is de Drugwet van 1921 het
voorwerp geweest van meer dan 21 wetswijzigingen, enkele aanpassingen…
§ Aandacht voor Nieuwe Psychoactieve Stofen (= NPS)
• Dit werd geregeld in wet 2014 en KB 2017
2
, • XTC is illegaal en dus verboden o.b.v. de basiswet, maar
producenten passen de chemische basisstructuur aan zodat de
nieuwe drugs niet meer strafbaar zijn o.b.v. de wet → KB waarbij de
basisstructuur strafbaar wordt
§ Bezit cannabis persoonlijk gebruik
• Dit werd geregeld in wet 2003
- Aanbeveling over het onderscheid cannabis en illegale drugs
o Cannabisbezit door een meerderjarige voor ‘persoonlijk gebruik’, in de mate dat
geen overlast veroorzaakt wordt, hoort de laagste vervolgingsprioriteit te krijgen
o Opgelet, dit is geen legalisering: wetgeving ≠ drugbeleid
§ Volgens de wetgeving is cannabis verboden
§ Het beleid vraagt zich gewoon af hoe we ermee om moeten gaan als
iemand in het bezit van cannabis gevat wordt door de politiediensten
NPS: nieuwe psychoactieve stofen
- Fentanyl (opiaat), 3 MMC (“poes” – stimulantia)… → grijze zone
- KB 2017: generieke wetgeving – basisstructuur
o Het nieuwe KB somt groepen van psychoactieve stofen zoals amfetamines,
cathinones, tryptamines, piperazines, synthetische cannabinoïden en fentanyl
op
o Niet alleen zijn de bestaande Nieuwe Psychoactieve Stofen (= NPS) illegaal,
maar ook alle nieuwe drugs die nog ontwikkeld wordt binnen die groepen
Hoeveel ministers in België hebben bevoegdheden die linken aan het drugsbeleid?
- 25 ministers zijn verantwoordelijk voor het integraal en geïntegreerd beleid in de praktijk
Samenwerkingsakkoord voor een globaal en geïntegreerd drugsbeleid (2002)
- Ontwikkeling Thematische Vergadering Drugs (TVD)
o Dit behoort tot de Interministeriële Conferentie Volksgezondheid (= IMC)
§ Voorzitter: Minister van Volksgezondheid, want preventie > repressie
o Ze verenigt alle bevoegde ministers (op alle niveaus) en behandelt alle thema’s
binnen de geïdentificeerde pijlers van het Belgisch drugsbeleid
§ Ze geven de politieke beslissing dat ze akkoord gaan met het drugsbeleid
- Voorbereiding voor de Thematische Vergadering Drugs: Algemene Cel Drugsbeleid (sinds
2008, onbepaalde duur) – Nationaal Drugscoördinator moet politiek onafhankelijk zijn
o Ze bereidt de beleidsplannen voor handelend van preventie tot handhaving en dit
zowel op federaal als deelstatelijk niveau o.b.v. (wetenschappelijke) bronnen
§ De cel bestaat uit de kabinetten en administraties van allesbevoegde
ministers en wordt door een onafhankelijk voorzitter en adjunct-voorzitter
voorgezeten
o Niet verwarren met het nationaal Drugscommissariaat, opgericht in 2023 voor 5
jaar
§ Het is de spreekbuis van de praktijk naar het beleidsniveau m.b.t. de
aanbodzijde
§ Diens opdracht situeert zich in de globale en transversale coördinatie van
de aanpak van de criminaliteit gerelateerd aan drugsmarkten (enkel voor
federaal niveau)
3
,Gemeenschappelijke Verklaring van de Interministeriële Conferentie Drugs (2010)
- Wat is er veranderd?
o Synthetische drugs: België en Nederland worden de topproducenten genoemd
van XTC en amfetamines binnen Europa, we zijn zelfs bekend tot in Australië
o Sinds 2010 verdwenen vele dealpanden, maar er verschijnen verschillende
andere manieren van drughandel op kleinhandel niveau zoals leveringen aan
huis
o Drugslabo’s en cocaïnewasserijen komen op, daarom wil men gedetailleerd
beschrijven waar men naartoe wil met het drugbeleid… men moet binnen 2 jaar
een goede strategie hebben
§ Bescherming en versterking van een gezonde en veilige samenleving
§ Verantwoord gebruik betekent ofwel niet gebruiken ofwel een gebruik dat
zo weinig mogelijk nadelige gevolgen heeft voor iedereen → evidentie vs.
Praktijk
- Update: verderzetten beleid zoals bepaald in Federale Drugsnota 2001 o.b.v. 6 pijlers
o Promoten en beschermen gezondheid en welzijn
o Organisatie van een geïntegreerde, multidisciplinaire en herstelgerichte zorg en
hulpverlening
o Aanpakken van risico’s en schade van illegale drugsmarkten
o Aanpakken van risico’s en schade gerelateerd aan legale markten
o Het voorzien in een kwalitatieve monitoringsstrategie voor de implementatie van
een integraal en geïntegreerd drugsbeleid (bv. flakka dealers in Roeselare: lokaal
→ nationaal)
o Het verder versterken van de nationale en internationale coördinatie en
afstemming met het oog op een globaal en geïntegreerd drugsbeleid
- à Centrale uitgangspunten zijn onder andere…
o Verminderen van de vraag/aanbod
o Volksgezondheid als uitgangspunt
o Gezondheidspromotie
o Niet-stigmatiserend zorgbeleid
o Aandacht kwetsbare groepen
o Beschermen samenleving tegen druggerelateerde georganiseerde criminaliteit
Evaluatie van het Belgische drugsbeleid (EVADRUG, 2019-2021)
- Door de groei aan beleidsdocumenten creëren we fragmentatie waardoor we het
overzicht over de doelstellingen en acties, zoals bepaald in de Gemeenschappelijke
Verklaring, verliezen
- Er is nood aan een duidelijke connectie met een overkoepelend, transversaal drugsplan
dat de richting van het drugsbeleid in België bewaakt en bepaald voor alle actoren,
domeinen en niveaus
- De Federale Drugsnota en de Gemeenschappelijke Verklaring blijken verouderd, dus de
nieuwe realiteiten dienen een plaats te krijgen in een Belgische visie op het drugsbeleid
o Veranderingen aan de vraagzijde: bv. nieuwe producten, gebruikspatronen…
o Veranderingen aan de aanbodzijde: bv. online drugsmarkten, drugskoeriers…
Interfederale drugsstrategie 2024-2025
- De strategie weerspiegelt een overkoepelende visie waarbij rekening gehouden wordt
met de realiteit van de Belgische institutionele context en omvat alle facetten van de
aanpak van het drugsfenomeen
4
, o Inclusief producten en gedragsvormen die bewezen of potentieel verslavend
werken en een schadelijk efect kunnen hebben vanaf een bepaalde blootstelling
o Doel: functioneren als een overkoepelende, transversale strategie die een
connectie maakt met de bestaande plannen op federaal en deelstatelijk niveau
- Missie en visie
o Bescherming en versterking van een gezonde en veilige samenleving voor
iedereen door een evenwichtig, globaal en geïntegreerd, intersectoraal en
evidence informed drugsbeleid
§ De strategie is gericht op de huizige en actuele uitdagingen, maar werpt
ook een blik op toekomstige evoluties door de ondersteuning o.b.v.
praktijk en wetenschap
§ Deze strategie wil bijdragen aan een verantwoord gebruik. In bepaalde
omstandigheden en/of voor bepaalde substanties is niet gebruiken de
enige vorm van verantwoord gebruik. Voor andere substanties en in
andere omstandigheden betekent dit een gebruik dat zo weinig mogelijk
nadelige gevolgen heeft voor de gezondheid, het werk, relaties en de
brede maatschappij
o Streven naar…
§ Het voorkomen van gebruik (waar relevant)
§ Het uitstellen van de beginleeftijd
§ Het terugdringen van verslavingen enzerzijds door het vroegtijdig
opsporen van potentieel problematisch gebruik en aderzijds door
vroegtijdig hulp aan te bieden
§ Het beperken van risico’s en (sociale en gezondheid)schade voor het
individu, kinderen en jongeren die opgroeien in een druggebruikende
omgeving
§ Het waken over de kwaliteit van zorg, begeleiding en welzijn voor de
betrokkene
o Realiseren door…
§ In te zetten op zowel het verminderen van de vraag als van het aanbod
§ Coördineren van beleidsmaatregelen vanuit het perspectief van
volksgezondheid en streven naar gezondheidspromotie en een algemene
gezonde levensstijl
§ In te zetten op preventief gezondheidsbeleid dat bestaat uit educatie,
omgevingsinterventies, afspraken enr egels, zorg en begeleiding
§ In te zetten op een inclusief niet-stigmatiserend en schadebeperkend
zorgbeleid
§ Beschermen van de samenleving tegen druggerelateerde criminaliteit en
georganiseerde misdaad om een veilige leefomgeving te waarborgen
§ Rekening houden met de specifieke noden van geïdentificeerde
kwetsbare groepen met extra aandacht voor sociale- en
genderongelijkheid
§ Ontwikkelen en proefdraaien van innovatieve maatregelen
Enkele kernideeën uit het drugsbeleid…
- Preventie
o Meer inzetten op educatie en deskundigheidsbevordering bij professionelen
want hoe vroeger je start, hoe meer kans je hebt op het ontwikkelen van een
verslaving
o Versterken en ontwikkelen van preventiemaatregelen en preventiestrategieën ter
bestrijding van het rijden onder invloed van alcohol en/of drugs
5
, - Zorgverlening
o Aandacht voor ondersteunen van de directe omgeving (bv. ouders, kinderen,
partner…)
o Verbetering toegang en diversiteit van de zorg
§ Wachtlijsten minderen en zorgen voor diversiteit
§ Niet iedereen is gebaat met residentiële hulpverlening, want sommigen
hebben voldoende aan één gesprek per week zodat ze hun werk kunnen
behouden
- Aanpakken risico en schade illegale drugsmarkten
o 3 factoren: verstoren, bestrafen en beschermen
o Personen die betrokken zijn bij druggerelateerde criminaliteit om louter
winstbejag
o Actoren die omwille van hun professionele positie (zoals politie, magistraten,
burgemeesters, havenarbeiders, journalisten…) risico’s lopen zoals bedreigingen
en corruptie
§ Mensen die drughandel kunnen faciliteren in de haven of op de
luchthaven, moeten ondersteund worden, zodat ze niet gecorrumpeerd
worden in de illegaliteit
- Aanpakken van risico’s en schade gerelateerd aan legale markten
o Bestrijden van de illegale productie en handel in alcohol, tabaksproducten en
psychoactieve medicatie en van het illegale (niet-vergunde) aanbod van
gokspelen
- Versterken monitoring
o Versterken van een wetenschappelijk onderbouwde informatieverzameling en -
analyse
- Versterken nationale en internationale coördinatie
o Optimaliseren van de bestaande coördinatiemechanismen
o Het Belgische drugbeleid maakt deel uit van een Europees drugbeleid en een
internationaal drugbeleid dus de coördinatie tussen elkaar moet goed worden
afgestemd
- 2024: ° Adviespanel: 13 leden uit wetenschap, praktijk en ervaringsdeskundigheid
o Een evidence-informed drugsbeleid gebaseerd op de wetenschap en op
praktijkervaringen
o Men mist de stem van de wetenschap, van hulpverleners en van mensen die
ervarings-deskundigen zijn en dus zelf drugs gebruiken… daarom volgde een
adviespanel om feedback te geven op het drugbeleid wat werd opgenomen in de
Algemene Cel Drugbeleid
Quid legalisering?
- Belgische drugswet: verbod
- Wat is legalisering (regulering) versus decriminalisering?
o Legalisering = het bij wet toestaan van activiteiten die voorheen verboden waren
o Decriminalisering = het ontnemen van het strafbare karakter van bepaald gedrag,
waardoor dit niet langer als crimineel wordt beschouwd en niet meer strafbaar is
o.g.v. het strafrecht
Vraag 1: Er is een “war on drugs” in België?
- “War” on wie?
o Producenten en handelaars van drugs
o Mensen die zelf drugs gebruiken
6
, - Wat zegt de drugswet?
o Drugs is verboden
- Wat zegt het drugsbeleid in theorie?
o Als we drugs gebruiken, dan stelt de drugwet dat dit verboden is en dat de
mensen in de gevangenis terecht kunnen komen want er heerst een algemene
vervolgingsprioriteit
- Wat gebeurt in de praktijk?
o Men zal eerder doorverwijzen naar hulpverlening om de drugproblematiek aan te
pakken
o Een onmiddellijke schikking (OMS) is een geldboete die wordt uitgedeeld aan
mensen op bv. een festival omdat ze drugs gebruiken wat bij wet verboden is
§ Bij mensen met een problematiek zal er geen OMS worden verleend,
maar opgelet want het toewijzen ervan hangt af van regio, politiek…
§ De persoon krijgt dan een voorstel onder drang van de parketmagistraat
om een drughulpverleningstraject te volgen om van diens problematiek af
te geraken, anders riskeert de persoon in de gevangenis terecht te komen
Vraag 2: We moeten het testen van illegale drugs op Belgische festivals toelaten?
- Wat is “drugs testen”?
o Groot gevaar, want er wordt niet altijd goed geroerd in de potten waardoor de ene
pil hoog gedoseerd wordt en de andere pil veel minder sterk is → drugs testen is
dus heel complex
- Wat is het drugsbeleid op Belgische festivals en hoe verhoudt zich dat tot de wetgeving
en beleid?
o Drugstesten gebeuren enkel op festivals om waarschuwingen uit te sturen naar
de dichtstbijzijnde ziekenhuizen, zodat de gevaarlijke substanties vanuit de in
beslag genomen drugs kunnen worden ontleed… hier wordt vervolgens melding
van gemaakt
Wat moeten we onthouden?
- Drugsbeleid
o Bottom-up
o Integraal en geïntegreerd
o Probleem van volksgezondheid
o Diverse producten en gedragsverslavingen
o Vraag versus aanbod
o Past binnen het internationale en Europese drugsbeleid
- Beleid ten aanzien van illegale drugs
o Legalisering (regulering) versus “war on drugs” → drugsbeleid is complexer dan
dat
o Belgisch beleid: preventie > zorg > repressie
o Diversiteit in aanpak vraag- en aanbodzijde
7
, INLEIDING – PSYCHOFARMACA
Drugs, psychofarmaca, illegale drugs … we worden er allemaal mee geconfronteerd …
- Fenomeen is niet meer weg te denken uit onze samenleving
o Er zit bovendien een stijgende lijn in druggebruik
§ Misschien wel plateau bereikt in gebruiksfrequentie, zeker niet in soorten
drugs à er komen steeds meer en meer soorten drugs, vooral de voorbije
10 jaar zien we een exponentiële curve
• Nog steeds veel de klassieke drugs à The big five?
o Cocaïne, Cannabis, Amfetamine, XTC, Heroïne
§ XTC is een soort roepnaam. Veel van de drugs die
we kennen hebben een oficiële chemische
benaming die vaak moeilijk uit te spreken is dus
maken ze daar een acroniem van.
o Explosie van nieuwe drugs, chemicaliën… à heeft twee achterliggende redenen
§ Professionalisering syntheselabs: gesynthetiseerde producten
• Sommige stofen zijn ooit gemaakt met de bedoeling om daar
medicijnen van te maken, maar had te veel nevenefecten.
Daarom heeft dit een weg gevonden naar de illegale wereld. Men
maakt chemische variaties op bestaande moleculen. Dit brengt
men op de illegale markt en men kijkt vanop afstand wat er met
de gebruiker gebeurt.
o Ook chemisch afval
§ Internet: voor verkoop, distributie, maar ook voor de bekendmaking
Tabel slide 10
- *Benzodiazepines: worden gekend als slaapmiddelen
- Tabak: necotine is een zeer verslavend en afhankelijk product want bijna alle gebruikers
zijn ook afhankelijk. We zien ook dat er veel mensen in behandeling zijn, met de
bedoeling om die mensen te helpen die afhankelijk zijn. Bij heroïne is het aantal ook
gelijk bij gebruikers en afhankelijken. Ook een enorm verslavend efect.
Eigenlijk wel veel mensen in behandeling, wat je niet zou verwachten.
Metadon is een goed substitutiemiddel waarmee we heroïneverslaafden
kunnen behandelen zonder ontwenningsverschijnselen.
- Alcohol: wijdverspreid gebruik (legal high)
- Cannabis zien we weinig behandeling, maar het is wel in een stijgende lijn
Maatschappij: primaire focus? Als we spreken over drugs en afhankelijk, dan moeten we ons niet
eerst bezighouden met cocaïne en heroïne. Nee we moeten bezig zijn met tabak en alcohol.
Hierbij zouden we het meeste rendement halen. Maar het zijn beide wel legale producten
- Alcohol
o 14% dagelijkse gebruikers
o 6% overconsumptie (> 14 eenheden vrouwen & 21 eenheden mannen) à
bijgesteld: max 10 eenheden per week voor zowel mannen als vrouwen. Dit is
een standaardglas bv 1 pintje of 1 glas wijn
8
, § 15-24 jaar à 6 glazen & binge drinken
§ 55-65 jaar à 15,6% mannen > 21 eenheden - 9,2% vrouwen > 14 glazen
- Tabak
Epidemiologie: algemene vaststellingen
- Prevalentie van middelenproblemen is hoog!
- Gevolgen middelenproblemen massaal: zowel voor individu als voor maatschappij
- Maar … aantal echt verslaafden opvallend minder dan aantal gebruikers …
- ??6% à algemene idee die er leeft op basis van verschillende cijfers is dat ongeveer
6% van de gebruikers ook afhankelijk zijn. Hoe komt het dat veel gebruikers niet
verslaafd zijn? Heeft vaak met individuele karakteristieken te maken. Sommigen zetten
sneller de stap. Of sommigen hebben inherent protectieve factoren die ze hebben
waardoor ze minder gemakkelijk verslaafd worden.
Middelenafhankelijkheid à dat middel is maar 1 luikje van het gehele verhaal en eigenlijk
slechts maar een deeltje van het probleem. Er zal wel altijd iets zijn dat als middel zal gebruikt
worden: drugs, alcohol, gokken, gamen, smartphone…. Dat middel is dus maar een deel van het
verhaal. Druggebruik, drugmisbruik, verslaving is MEER dan alleen het middel, de drug.
- Zinberg model = 3 M model
o Drug – Middel
§ Eigenlijk beter psychofarmaca ipv drugs = (genees)middelen die op de
psyche ingrijpen
o Set (factoren in het individu) – Mens
o Setting (factoren in fysieke en sociale omgeving) – Milieu
è Setting, omgeving, milieu is mss wel nog belangrijker dan het middel zelf
Drugs ó geneesmiddel? In principe zou dit niet mogen gemaakt worden. Eigenlijk is dat 1 grote
groep, maar het is natuurlijk de maatschappij en de wetgever die daar onderscheid is in
beginnen maken tussen dit is een drugs en dit is een geneesmiddel
- Drugs
o Producten die men zonder ernstige reden inneemt om zijn gevoelens, bewustzijn
te veranderen en waarbij men aan zijn persoon en/of aan de gemeenschap
schade berokkent.
§ Zonder ernstige reden = niet medische redenen, maar heroïnegebruiker
zal dit vaak zeggen dat als ze dit niet gebruiken dat ze
ontwenningsverschijnselen zullen krijgen. Maar meestal zal het ten koste
gaan aan de gezondheid van de gebruiker.
o Niet medische context
Indelingen à heel veel verschillende
- Softdrug ó harddrug
o Softdrug: er bestaan eigenlijk niet veel softdrugs
§ Cannabis is de enige waarbij je dit eigenlijk kan gebruiken
o Harddrug: bijna alle drugs
- Op basis van efect à wat doet de stof met je psyche
o Psycholeptica (onderdrukken CZS: minder actief, minder reactief)
§ Tranquillizers
9
, • Barbituraten: als je hier mee geconfronteerd wordt dan is dit
hoogstwaarschijnlijk omwille van zelfmoord in combinatie van
alcohol en vaak door een arts of apotheker
• Benzodiazepines
• Slaapmiddelen – valium of diazepam: gaan niet echt dienen als
slaapmiddel, maar zullen je zorgen wegnemen
§ Opiaten
§ (GHB)
§ ….
o Psychoanaleptica (stimuleren van CZS)
§ Cocaïne à heel sterk
§ Amfetaminen
§ Cafeïne à zacht stimulerend
§ …
o Psychodysleptica (verstoren CZS, in de war brengen)
§ LSD à heel sterk
§ Cannabinoïden à minder sterk
§ (XTC) à kan je ook bij stimulantia zetten, is een moeilijke stof om op te
delen
§ …
Sinds kort:
- Opdeling in 3 groepen (stofen met stimulerende werking, met verdovende werking, met
psychedelische werking) wordt in vraag gesteld
- T.g.v. de enorme toename aan nieuwe psychoactieve stofen (NPS)
- Nieuw model afkomstig uit Engeland:
o Het drugwiel (= vertaling van dit model naar Belgische context, Vereniging voor
alcohol en drugmisbruik (VAD) en WIV®)
§ 7 categorieën (3 oude, 3 nieuwe, categorie dempende stofen opgesplitst
in 2 groepen)
• Stimulantia en hallucinogenen zijn gebleven
o PS: hallucinogenen is geen goede benaming want ze
veroorzaken niet meteen hallucinaties
• Dempende stofen opgesplitst in opioïden (dus natuurlijk en
synthetisch) en verdovende stofen
• Nieuw (+/-): empathogenen, dissociatieven, cannabinoïden
o Dissociatieven: geestelijke en lichamelijke scheiden (vaak
bij narcose)
• Binnenring en buitenring: illegaal vs legaal of voorschriftplichting
• Duidelijke aanwezigheid van de acroniem – stofen (NPS)
o Letterwoord, afkorting op basis van letters
o Velen van die nieuwe stofen zijn gemaakt in een
laboratorium en daar bestaat nog geen roepnaam voor en
om ze toch goed te kunnen duiden dan gaan we geen
chemische naam gebruiken
o New psychotropic substances = NPS
§ Beetje ongelukkige uitwerking van een goed idee
§ Vooral de naamgeving is ongelukkig:
• Verdovende stofen: is een nietszeggende naam
• Hallucinogenen: zou beter psychedelica zijn
10
Het Belgisch drugsbeleid
Wat begrijpen we onder drugsbeleid?
- Drugsbeleid: tabak, alcohol, psychoactieve medicatie, illegale drugs (bv. cannabis, XTC,
cocaïne…), gedragsvormen met verslavend potentieel zoals gok-, kansspelen en gamen
(sinds 2016) + producten met verslavend potentieel zoals dopingproducten en lachgas*
(sinds 2024 oneigenlijk gebruik)
o * Medisch wordt lachgas gebruikt om te verdoven, maar lachgas wordt sinds
2024 ook vaak oneigenlijk of recreatief gebruikt op festivals, onder jongeren…
- Vraagzijde en aanbodzijde
o Het drugsbeleid is gericht op mensen die drugs gebruiken, maar ook gericht op
de producenten ervan én de bijhorende drugshandel en -smokkel
Ontstaan van interfederaal drugsbeleid (incl. de wetgeving)
- Federaal Actieplan Toxicomanie (1995)
o Federale regering komt voor het eerst samen o.l.v. Johan Vande Lanotte
o 10-puntenplan met focus op drugpreventie en drughulp
- Parlementaire Werkgroep Drugs (1996-1997)
o Bottom-up aanpak + multidisciplinaire samenstelling
§ = Mensen werden vanuit wetenschap en praktijk uitgenodigd om hun
visie op het drugsfenomeen te delen, wat uiteindelijk in diverse
aanbevelingen werd vertaald
§ Bv. politieagenten, die dagelijks geconfronteerd worden met het
drugsbeleid, komen samen om uiteindelijk een voorstel te doen aan de
ministers
o Ze maakten een situatieschets van de belangrijkste problematieke omtrent drugs
§ “Een prohibitionistisch beleid ter zake niet langer een waarborg [biedt] op
een betere beheersing van het drugfenomeen. Een anti-prohibitionistisch
beleid dat zich zou beperken tot een totale decriminalisering – gesteld
dat dit vanuit internationaal oogpunt haalbaar zou zijn – zou tot een
explosie van het aanbod kunnen leiden.”
• Preventie is beter dan genezen, want prohibitionisme leidt niet tot
een drugsvrije samenleving en anti-prohibitionisme leidt tot een
explosie
§ “Het strafrechtelijk beleid ten aanzien van druggebruikers moet worden
aangepast. Vermeden moet worden dat druggebruikers die, behalve dat
ze drugs bezitten, geen misdrijf hebben gepleegd, in de gevangenis
terechtkomen.”
• We moeten ons drugsbeleid diferentiëren: groep die een
drugsprobleem ontwikkelt en groep die financieel gewin beoogt
door drughandel/-smokkel
§ “De strafrechtelijke interventie ten opzichte van de druggebruiker is maar
aangewezen wanneer, bijkomend, door de betrokkene misdrijven worden
gepleegd die de maatschappelijke ordening verstoren. Buiten specifieke
risicosituaties, zoals middelengebruik in het wegverkeer, is druggebruik
op zich geen reden tot een strafrechtelijke interventie.”
1
, • Vermijden dat druggebruikers in de strafrechtsketen
terechtkomen, want in de gevangenis wordt het drugprobleem
erger door gebrek aan therapieën
• Mensen die in de gevangenis terecht komen en hun identiteit
verliezen, kunnen ook starten met druggebruik binnen de
gevangenis
Federale Beleidsnota Drugs (2001)
- Waarom latere implementatie?
o Het drugsbeleid lag even stil o.w.v. problemen met de hervormingen in België
- 3 pijlers (Federale Regering, 2001)
o Preventie voor de niet-gebruik(st)ers en de niet-problematische gebruik(st)ers
§ Zorgen dat ze niet starten met gebruiken of dat ze geen verslaving
ontwikkelen
o Zorgverlening, risicobeperking en (her)integratie voor de problematische
gebruik(st)ers
§ Zorgen voor mensen die problematisch gebruiken of die niet willen
stoppen met gebruiken (= abstinentie), zodat het druggebruik zo weinig
mogelijk negatieve efecten heeft voor de persoon zelf en voor de
samenleving in het algemeen
o Repressie voor de producenten en de handelaars
§ Handel op grootschalig niveau: bv. cocaïne uit Latijns-Amerika
smokkelen in Europa
§ Tussenhandel: bv. gesmokkelde drugs via zeecontainers worden
opgehaald door mensen in Antwerpen en de kilopakketten worden
versneden in kleinere pakketten
§ Kleinhandel: bv. mensen die grammen verkopen aan druggebruikers
- Nood aan de uitbouw van een epidemiologisch en evaluatief instrumentarium
o Monitoren en voeren van (evaluatie)onderzoek gerelateerd aan de vraag- en
aanbodzijde
- Centrale aanbeveling: globale en geïntegreerde aanpak van het drugsfenomeen
o Globaal betekend allesomvattend, want het drugfenomeen is een
multidimensionaal fenomeen dat betrekking heeft op zowel de vraag- als de
aanbodzijde
§ Bv. gezondheid, veiligheid, internationaal…
§ Rekening houden met alle facetten zoals preventie, zorg, repressie,
schadebeperking… en op alle domeinen zoals gezondheid, veiligheid…
o Geïntegreerd betekend dat horizontale afstemming tussen sectoren nodig is en
ook verticale afstemming tussen alle bevoegdheidsniveaus
§ De bevoegdheden zitten op verschillende niveaus bij verschillende
ministers
- Drugswet 1921: basiswet, verbod
o Dit is de basis voor de regels omtrent drugs, maar deze kaderwet werd doorheen
de jaren wel aangepast d.m.v. koninklijke besluiten om de wet aan te passen aan
de tijdsgeest
§ Kern: illegale drugs zijn verboden
o Sinds het aannemen van de Federale Drugsnota is de Drugwet van 1921 het
voorwerp geweest van meer dan 21 wetswijzigingen, enkele aanpassingen…
§ Aandacht voor Nieuwe Psychoactieve Stofen (= NPS)
• Dit werd geregeld in wet 2014 en KB 2017
2
, • XTC is illegaal en dus verboden o.b.v. de basiswet, maar
producenten passen de chemische basisstructuur aan zodat de
nieuwe drugs niet meer strafbaar zijn o.b.v. de wet → KB waarbij de
basisstructuur strafbaar wordt
§ Bezit cannabis persoonlijk gebruik
• Dit werd geregeld in wet 2003
- Aanbeveling over het onderscheid cannabis en illegale drugs
o Cannabisbezit door een meerderjarige voor ‘persoonlijk gebruik’, in de mate dat
geen overlast veroorzaakt wordt, hoort de laagste vervolgingsprioriteit te krijgen
o Opgelet, dit is geen legalisering: wetgeving ≠ drugbeleid
§ Volgens de wetgeving is cannabis verboden
§ Het beleid vraagt zich gewoon af hoe we ermee om moeten gaan als
iemand in het bezit van cannabis gevat wordt door de politiediensten
NPS: nieuwe psychoactieve stofen
- Fentanyl (opiaat), 3 MMC (“poes” – stimulantia)… → grijze zone
- KB 2017: generieke wetgeving – basisstructuur
o Het nieuwe KB somt groepen van psychoactieve stofen zoals amfetamines,
cathinones, tryptamines, piperazines, synthetische cannabinoïden en fentanyl
op
o Niet alleen zijn de bestaande Nieuwe Psychoactieve Stofen (= NPS) illegaal,
maar ook alle nieuwe drugs die nog ontwikkeld wordt binnen die groepen
Hoeveel ministers in België hebben bevoegdheden die linken aan het drugsbeleid?
- 25 ministers zijn verantwoordelijk voor het integraal en geïntegreerd beleid in de praktijk
Samenwerkingsakkoord voor een globaal en geïntegreerd drugsbeleid (2002)
- Ontwikkeling Thematische Vergadering Drugs (TVD)
o Dit behoort tot de Interministeriële Conferentie Volksgezondheid (= IMC)
§ Voorzitter: Minister van Volksgezondheid, want preventie > repressie
o Ze verenigt alle bevoegde ministers (op alle niveaus) en behandelt alle thema’s
binnen de geïdentificeerde pijlers van het Belgisch drugsbeleid
§ Ze geven de politieke beslissing dat ze akkoord gaan met het drugsbeleid
- Voorbereiding voor de Thematische Vergadering Drugs: Algemene Cel Drugsbeleid (sinds
2008, onbepaalde duur) – Nationaal Drugscoördinator moet politiek onafhankelijk zijn
o Ze bereidt de beleidsplannen voor handelend van preventie tot handhaving en dit
zowel op federaal als deelstatelijk niveau o.b.v. (wetenschappelijke) bronnen
§ De cel bestaat uit de kabinetten en administraties van allesbevoegde
ministers en wordt door een onafhankelijk voorzitter en adjunct-voorzitter
voorgezeten
o Niet verwarren met het nationaal Drugscommissariaat, opgericht in 2023 voor 5
jaar
§ Het is de spreekbuis van de praktijk naar het beleidsniveau m.b.t. de
aanbodzijde
§ Diens opdracht situeert zich in de globale en transversale coördinatie van
de aanpak van de criminaliteit gerelateerd aan drugsmarkten (enkel voor
federaal niveau)
3
,Gemeenschappelijke Verklaring van de Interministeriële Conferentie Drugs (2010)
- Wat is er veranderd?
o Synthetische drugs: België en Nederland worden de topproducenten genoemd
van XTC en amfetamines binnen Europa, we zijn zelfs bekend tot in Australië
o Sinds 2010 verdwenen vele dealpanden, maar er verschijnen verschillende
andere manieren van drughandel op kleinhandel niveau zoals leveringen aan
huis
o Drugslabo’s en cocaïnewasserijen komen op, daarom wil men gedetailleerd
beschrijven waar men naartoe wil met het drugbeleid… men moet binnen 2 jaar
een goede strategie hebben
§ Bescherming en versterking van een gezonde en veilige samenleving
§ Verantwoord gebruik betekent ofwel niet gebruiken ofwel een gebruik dat
zo weinig mogelijk nadelige gevolgen heeft voor iedereen → evidentie vs.
Praktijk
- Update: verderzetten beleid zoals bepaald in Federale Drugsnota 2001 o.b.v. 6 pijlers
o Promoten en beschermen gezondheid en welzijn
o Organisatie van een geïntegreerde, multidisciplinaire en herstelgerichte zorg en
hulpverlening
o Aanpakken van risico’s en schade van illegale drugsmarkten
o Aanpakken van risico’s en schade gerelateerd aan legale markten
o Het voorzien in een kwalitatieve monitoringsstrategie voor de implementatie van
een integraal en geïntegreerd drugsbeleid (bv. flakka dealers in Roeselare: lokaal
→ nationaal)
o Het verder versterken van de nationale en internationale coördinatie en
afstemming met het oog op een globaal en geïntegreerd drugsbeleid
- à Centrale uitgangspunten zijn onder andere…
o Verminderen van de vraag/aanbod
o Volksgezondheid als uitgangspunt
o Gezondheidspromotie
o Niet-stigmatiserend zorgbeleid
o Aandacht kwetsbare groepen
o Beschermen samenleving tegen druggerelateerde georganiseerde criminaliteit
Evaluatie van het Belgische drugsbeleid (EVADRUG, 2019-2021)
- Door de groei aan beleidsdocumenten creëren we fragmentatie waardoor we het
overzicht over de doelstellingen en acties, zoals bepaald in de Gemeenschappelijke
Verklaring, verliezen
- Er is nood aan een duidelijke connectie met een overkoepelend, transversaal drugsplan
dat de richting van het drugsbeleid in België bewaakt en bepaald voor alle actoren,
domeinen en niveaus
- De Federale Drugsnota en de Gemeenschappelijke Verklaring blijken verouderd, dus de
nieuwe realiteiten dienen een plaats te krijgen in een Belgische visie op het drugsbeleid
o Veranderingen aan de vraagzijde: bv. nieuwe producten, gebruikspatronen…
o Veranderingen aan de aanbodzijde: bv. online drugsmarkten, drugskoeriers…
Interfederale drugsstrategie 2024-2025
- De strategie weerspiegelt een overkoepelende visie waarbij rekening gehouden wordt
met de realiteit van de Belgische institutionele context en omvat alle facetten van de
aanpak van het drugsfenomeen
4
, o Inclusief producten en gedragsvormen die bewezen of potentieel verslavend
werken en een schadelijk efect kunnen hebben vanaf een bepaalde blootstelling
o Doel: functioneren als een overkoepelende, transversale strategie die een
connectie maakt met de bestaande plannen op federaal en deelstatelijk niveau
- Missie en visie
o Bescherming en versterking van een gezonde en veilige samenleving voor
iedereen door een evenwichtig, globaal en geïntegreerd, intersectoraal en
evidence informed drugsbeleid
§ De strategie is gericht op de huizige en actuele uitdagingen, maar werpt
ook een blik op toekomstige evoluties door de ondersteuning o.b.v.
praktijk en wetenschap
§ Deze strategie wil bijdragen aan een verantwoord gebruik. In bepaalde
omstandigheden en/of voor bepaalde substanties is niet gebruiken de
enige vorm van verantwoord gebruik. Voor andere substanties en in
andere omstandigheden betekent dit een gebruik dat zo weinig mogelijk
nadelige gevolgen heeft voor de gezondheid, het werk, relaties en de
brede maatschappij
o Streven naar…
§ Het voorkomen van gebruik (waar relevant)
§ Het uitstellen van de beginleeftijd
§ Het terugdringen van verslavingen enzerzijds door het vroegtijdig
opsporen van potentieel problematisch gebruik en aderzijds door
vroegtijdig hulp aan te bieden
§ Het beperken van risico’s en (sociale en gezondheid)schade voor het
individu, kinderen en jongeren die opgroeien in een druggebruikende
omgeving
§ Het waken over de kwaliteit van zorg, begeleiding en welzijn voor de
betrokkene
o Realiseren door…
§ In te zetten op zowel het verminderen van de vraag als van het aanbod
§ Coördineren van beleidsmaatregelen vanuit het perspectief van
volksgezondheid en streven naar gezondheidspromotie en een algemene
gezonde levensstijl
§ In te zetten op preventief gezondheidsbeleid dat bestaat uit educatie,
omgevingsinterventies, afspraken enr egels, zorg en begeleiding
§ In te zetten op een inclusief niet-stigmatiserend en schadebeperkend
zorgbeleid
§ Beschermen van de samenleving tegen druggerelateerde criminaliteit en
georganiseerde misdaad om een veilige leefomgeving te waarborgen
§ Rekening houden met de specifieke noden van geïdentificeerde
kwetsbare groepen met extra aandacht voor sociale- en
genderongelijkheid
§ Ontwikkelen en proefdraaien van innovatieve maatregelen
Enkele kernideeën uit het drugsbeleid…
- Preventie
o Meer inzetten op educatie en deskundigheidsbevordering bij professionelen
want hoe vroeger je start, hoe meer kans je hebt op het ontwikkelen van een
verslaving
o Versterken en ontwikkelen van preventiemaatregelen en preventiestrategieën ter
bestrijding van het rijden onder invloed van alcohol en/of drugs
5
, - Zorgverlening
o Aandacht voor ondersteunen van de directe omgeving (bv. ouders, kinderen,
partner…)
o Verbetering toegang en diversiteit van de zorg
§ Wachtlijsten minderen en zorgen voor diversiteit
§ Niet iedereen is gebaat met residentiële hulpverlening, want sommigen
hebben voldoende aan één gesprek per week zodat ze hun werk kunnen
behouden
- Aanpakken risico en schade illegale drugsmarkten
o 3 factoren: verstoren, bestrafen en beschermen
o Personen die betrokken zijn bij druggerelateerde criminaliteit om louter
winstbejag
o Actoren die omwille van hun professionele positie (zoals politie, magistraten,
burgemeesters, havenarbeiders, journalisten…) risico’s lopen zoals bedreigingen
en corruptie
§ Mensen die drughandel kunnen faciliteren in de haven of op de
luchthaven, moeten ondersteund worden, zodat ze niet gecorrumpeerd
worden in de illegaliteit
- Aanpakken van risico’s en schade gerelateerd aan legale markten
o Bestrijden van de illegale productie en handel in alcohol, tabaksproducten en
psychoactieve medicatie en van het illegale (niet-vergunde) aanbod van
gokspelen
- Versterken monitoring
o Versterken van een wetenschappelijk onderbouwde informatieverzameling en -
analyse
- Versterken nationale en internationale coördinatie
o Optimaliseren van de bestaande coördinatiemechanismen
o Het Belgische drugbeleid maakt deel uit van een Europees drugbeleid en een
internationaal drugbeleid dus de coördinatie tussen elkaar moet goed worden
afgestemd
- 2024: ° Adviespanel: 13 leden uit wetenschap, praktijk en ervaringsdeskundigheid
o Een evidence-informed drugsbeleid gebaseerd op de wetenschap en op
praktijkervaringen
o Men mist de stem van de wetenschap, van hulpverleners en van mensen die
ervarings-deskundigen zijn en dus zelf drugs gebruiken… daarom volgde een
adviespanel om feedback te geven op het drugbeleid wat werd opgenomen in de
Algemene Cel Drugbeleid
Quid legalisering?
- Belgische drugswet: verbod
- Wat is legalisering (regulering) versus decriminalisering?
o Legalisering = het bij wet toestaan van activiteiten die voorheen verboden waren
o Decriminalisering = het ontnemen van het strafbare karakter van bepaald gedrag,
waardoor dit niet langer als crimineel wordt beschouwd en niet meer strafbaar is
o.g.v. het strafrecht
Vraag 1: Er is een “war on drugs” in België?
- “War” on wie?
o Producenten en handelaars van drugs
o Mensen die zelf drugs gebruiken
6
, - Wat zegt de drugswet?
o Drugs is verboden
- Wat zegt het drugsbeleid in theorie?
o Als we drugs gebruiken, dan stelt de drugwet dat dit verboden is en dat de
mensen in de gevangenis terecht kunnen komen want er heerst een algemene
vervolgingsprioriteit
- Wat gebeurt in de praktijk?
o Men zal eerder doorverwijzen naar hulpverlening om de drugproblematiek aan te
pakken
o Een onmiddellijke schikking (OMS) is een geldboete die wordt uitgedeeld aan
mensen op bv. een festival omdat ze drugs gebruiken wat bij wet verboden is
§ Bij mensen met een problematiek zal er geen OMS worden verleend,
maar opgelet want het toewijzen ervan hangt af van regio, politiek…
§ De persoon krijgt dan een voorstel onder drang van de parketmagistraat
om een drughulpverleningstraject te volgen om van diens problematiek af
te geraken, anders riskeert de persoon in de gevangenis terecht te komen
Vraag 2: We moeten het testen van illegale drugs op Belgische festivals toelaten?
- Wat is “drugs testen”?
o Groot gevaar, want er wordt niet altijd goed geroerd in de potten waardoor de ene
pil hoog gedoseerd wordt en de andere pil veel minder sterk is → drugs testen is
dus heel complex
- Wat is het drugsbeleid op Belgische festivals en hoe verhoudt zich dat tot de wetgeving
en beleid?
o Drugstesten gebeuren enkel op festivals om waarschuwingen uit te sturen naar
de dichtstbijzijnde ziekenhuizen, zodat de gevaarlijke substanties vanuit de in
beslag genomen drugs kunnen worden ontleed… hier wordt vervolgens melding
van gemaakt
Wat moeten we onthouden?
- Drugsbeleid
o Bottom-up
o Integraal en geïntegreerd
o Probleem van volksgezondheid
o Diverse producten en gedragsverslavingen
o Vraag versus aanbod
o Past binnen het internationale en Europese drugsbeleid
- Beleid ten aanzien van illegale drugs
o Legalisering (regulering) versus “war on drugs” → drugsbeleid is complexer dan
dat
o Belgisch beleid: preventie > zorg > repressie
o Diversiteit in aanpak vraag- en aanbodzijde
7
, INLEIDING – PSYCHOFARMACA
Drugs, psychofarmaca, illegale drugs … we worden er allemaal mee geconfronteerd …
- Fenomeen is niet meer weg te denken uit onze samenleving
o Er zit bovendien een stijgende lijn in druggebruik
§ Misschien wel plateau bereikt in gebruiksfrequentie, zeker niet in soorten
drugs à er komen steeds meer en meer soorten drugs, vooral de voorbije
10 jaar zien we een exponentiële curve
• Nog steeds veel de klassieke drugs à The big five?
o Cocaïne, Cannabis, Amfetamine, XTC, Heroïne
§ XTC is een soort roepnaam. Veel van de drugs die
we kennen hebben een oficiële chemische
benaming die vaak moeilijk uit te spreken is dus
maken ze daar een acroniem van.
o Explosie van nieuwe drugs, chemicaliën… à heeft twee achterliggende redenen
§ Professionalisering syntheselabs: gesynthetiseerde producten
• Sommige stofen zijn ooit gemaakt met de bedoeling om daar
medicijnen van te maken, maar had te veel nevenefecten.
Daarom heeft dit een weg gevonden naar de illegale wereld. Men
maakt chemische variaties op bestaande moleculen. Dit brengt
men op de illegale markt en men kijkt vanop afstand wat er met
de gebruiker gebeurt.
o Ook chemisch afval
§ Internet: voor verkoop, distributie, maar ook voor de bekendmaking
Tabel slide 10
- *Benzodiazepines: worden gekend als slaapmiddelen
- Tabak: necotine is een zeer verslavend en afhankelijk product want bijna alle gebruikers
zijn ook afhankelijk. We zien ook dat er veel mensen in behandeling zijn, met de
bedoeling om die mensen te helpen die afhankelijk zijn. Bij heroïne is het aantal ook
gelijk bij gebruikers en afhankelijken. Ook een enorm verslavend efect.
Eigenlijk wel veel mensen in behandeling, wat je niet zou verwachten.
Metadon is een goed substitutiemiddel waarmee we heroïneverslaafden
kunnen behandelen zonder ontwenningsverschijnselen.
- Alcohol: wijdverspreid gebruik (legal high)
- Cannabis zien we weinig behandeling, maar het is wel in een stijgende lijn
Maatschappij: primaire focus? Als we spreken over drugs en afhankelijk, dan moeten we ons niet
eerst bezighouden met cocaïne en heroïne. Nee we moeten bezig zijn met tabak en alcohol.
Hierbij zouden we het meeste rendement halen. Maar het zijn beide wel legale producten
- Alcohol
o 14% dagelijkse gebruikers
o 6% overconsumptie (> 14 eenheden vrouwen & 21 eenheden mannen) à
bijgesteld: max 10 eenheden per week voor zowel mannen als vrouwen. Dit is
een standaardglas bv 1 pintje of 1 glas wijn
8
, § 15-24 jaar à 6 glazen & binge drinken
§ 55-65 jaar à 15,6% mannen > 21 eenheden - 9,2% vrouwen > 14 glazen
- Tabak
Epidemiologie: algemene vaststellingen
- Prevalentie van middelenproblemen is hoog!
- Gevolgen middelenproblemen massaal: zowel voor individu als voor maatschappij
- Maar … aantal echt verslaafden opvallend minder dan aantal gebruikers …
- ??6% à algemene idee die er leeft op basis van verschillende cijfers is dat ongeveer
6% van de gebruikers ook afhankelijk zijn. Hoe komt het dat veel gebruikers niet
verslaafd zijn? Heeft vaak met individuele karakteristieken te maken. Sommigen zetten
sneller de stap. Of sommigen hebben inherent protectieve factoren die ze hebben
waardoor ze minder gemakkelijk verslaafd worden.
Middelenafhankelijkheid à dat middel is maar 1 luikje van het gehele verhaal en eigenlijk
slechts maar een deeltje van het probleem. Er zal wel altijd iets zijn dat als middel zal gebruikt
worden: drugs, alcohol, gokken, gamen, smartphone…. Dat middel is dus maar een deel van het
verhaal. Druggebruik, drugmisbruik, verslaving is MEER dan alleen het middel, de drug.
- Zinberg model = 3 M model
o Drug – Middel
§ Eigenlijk beter psychofarmaca ipv drugs = (genees)middelen die op de
psyche ingrijpen
o Set (factoren in het individu) – Mens
o Setting (factoren in fysieke en sociale omgeving) – Milieu
è Setting, omgeving, milieu is mss wel nog belangrijker dan het middel zelf
Drugs ó geneesmiddel? In principe zou dit niet mogen gemaakt worden. Eigenlijk is dat 1 grote
groep, maar het is natuurlijk de maatschappij en de wetgever die daar onderscheid is in
beginnen maken tussen dit is een drugs en dit is een geneesmiddel
- Drugs
o Producten die men zonder ernstige reden inneemt om zijn gevoelens, bewustzijn
te veranderen en waarbij men aan zijn persoon en/of aan de gemeenschap
schade berokkent.
§ Zonder ernstige reden = niet medische redenen, maar heroïnegebruiker
zal dit vaak zeggen dat als ze dit niet gebruiken dat ze
ontwenningsverschijnselen zullen krijgen. Maar meestal zal het ten koste
gaan aan de gezondheid van de gebruiker.
o Niet medische context
Indelingen à heel veel verschillende
- Softdrug ó harddrug
o Softdrug: er bestaan eigenlijk niet veel softdrugs
§ Cannabis is de enige waarbij je dit eigenlijk kan gebruiken
o Harddrug: bijna alle drugs
- Op basis van efect à wat doet de stof met je psyche
o Psycholeptica (onderdrukken CZS: minder actief, minder reactief)
§ Tranquillizers
9
, • Barbituraten: als je hier mee geconfronteerd wordt dan is dit
hoogstwaarschijnlijk omwille van zelfmoord in combinatie van
alcohol en vaak door een arts of apotheker
• Benzodiazepines
• Slaapmiddelen – valium of diazepam: gaan niet echt dienen als
slaapmiddel, maar zullen je zorgen wegnemen
§ Opiaten
§ (GHB)
§ ….
o Psychoanaleptica (stimuleren van CZS)
§ Cocaïne à heel sterk
§ Amfetaminen
§ Cafeïne à zacht stimulerend
§ …
o Psychodysleptica (verstoren CZS, in de war brengen)
§ LSD à heel sterk
§ Cannabinoïden à minder sterk
§ (XTC) à kan je ook bij stimulantia zetten, is een moeilijke stof om op te
delen
§ …
Sinds kort:
- Opdeling in 3 groepen (stofen met stimulerende werking, met verdovende werking, met
psychedelische werking) wordt in vraag gesteld
- T.g.v. de enorme toename aan nieuwe psychoactieve stofen (NPS)
- Nieuw model afkomstig uit Engeland:
o Het drugwiel (= vertaling van dit model naar Belgische context, Vereniging voor
alcohol en drugmisbruik (VAD) en WIV®)
§ 7 categorieën (3 oude, 3 nieuwe, categorie dempende stofen opgesplitst
in 2 groepen)
• Stimulantia en hallucinogenen zijn gebleven
o PS: hallucinogenen is geen goede benaming want ze
veroorzaken niet meteen hallucinaties
• Dempende stofen opgesplitst in opioïden (dus natuurlijk en
synthetisch) en verdovende stofen
• Nieuw (+/-): empathogenen, dissociatieven, cannabinoïden
o Dissociatieven: geestelijke en lichamelijke scheiden (vaak
bij narcose)
• Binnenring en buitenring: illegaal vs legaal of voorschriftplichting
• Duidelijke aanwezigheid van de acroniem – stofen (NPS)
o Letterwoord, afkorting op basis van letters
o Velen van die nieuwe stofen zijn gemaakt in een
laboratorium en daar bestaat nog geen roepnaam voor en
om ze toch goed te kunnen duiden dan gaan we geen
chemische naam gebruiken
o New psychotropic substances = NPS
§ Beetje ongelukkige uitwerking van een goed idee
§ Vooral de naamgeving is ongelukkig:
• Verdovende stofen: is een nietszeggende naam
• Hallucinogenen: zou beter psychedelica zijn
10
