Deel 1: Inleiding tot het recht
1. Inleiding
1.1 Definitie
Immanuel Kant, 18de eeuw: noch suchen die juristen eine definition zu ihrem begriffe vom recht
-> De Advocaten zoeken nog naar een definitie van hun rechtsbegrip
-> Het is onmogelijk om tot 1 definitie te komen
Er zijn enkele definities over recht:
- Geheel der regels die op bepaald tijdstip in bepaalde gemeenschap gelden en op haar gezag zijn vastgesteld
- Een systeem van instellingen en regelingen dat in zijn geheel op dwingende wijze de uiterlijke aspecten van het
samenleven ordent en bevordert
- Een stelsel van dwingende leefregels uitgevaardigd tot beveiliging van menselijke belangen welke in het
contact der samenleving in het gedrag dreigen te komen.
-> Waarom is recht niet altijd rechtvaardig?
- Iedereen maakt een andere definitie over recht/rechtvaardig: te subjectief
- Na bomaanslag vooral moslims die onderzocht worden
- Vervroegde vrijlating, celstraffen van diefstal vs moord, onschuldig
- Procedurefouten: vrijlating door tekort van handtekening, verjaard,..
-> Dienen om jou te beschermen vb onterecht beschuldigd
4 belangrijke parameters om te bekijken wat recht is:
1) We pakken ons studiesubject heel ruim: niet enkel de regels maar volledige juridische apparaat:
wie/wat maakt de regels, staatstructuren,..
2) Bekijken hoe dit evolueert in de tijd. Recht is niet statisch
3) Bekijken van plaatsfactor, in België anders dan in het buitenland
4) Niet vrijblijvend maar afdwingbaar, er zit een element dwang in vb beleefdheidsregels
+ Kan dus gesanctioneerd worden als je niet past in een groep.
1.2 Kenmerken van het recht
1.2.1 Het recht is een geheel van regels, regelingen en instellingen
1.2.1.1 Het recht wordt gevormd door gedragsregels
o Gebodsbepalingen = moeten
1ste: aangifteplicht
Binnen 10 dagen na geboorte, aangifte doen bij burgerlijke stand, anders boete!
Overheid hier voordeel bij: bevolking tellen, kindergeld: financiële bonus + vastknopingspunt rechten
+ dateert uit tijd van Napoleon: wou weten hoeveel kinderen geboren werden en hoeveel jongens. Als
ze oud genoeg werden om in het leger te gaan à strategische maatregels uit militair standpunt
2de: kiesplicht
= Er is geen kiesplicht maar er is opkomstplicht (je moet niet kiezen, je moet er zijn)
- Enkel nog in België en in Griekenland
Sinds 1893: opgekomen met meervoudig stemrecht: mannen krijgen meer stemmen bij goede job,..
-> Evenwicht bewaakt door verplichting om te stemmen
Opkomstplicht zorgt voor goede participatie van het volk
Trump: maar door 20% van het volk verkozen -> geen opkomstplicht dus niet volledig juist
1
,3de: De vroegere dienstplicht
= Vanaf 18j naar het leger gaan, verplichte legerdienst voor de mannen
-> Vanaf val van de muur niet meer: Er was geen grond meer om over te vechten en te weinig
werkvolk. Je moet geen groot leger meer behouden (hangt af van plaats tot plaats, sommigen willen
dit, anderen niet) -> Er zijn weer stemmen om dit terug in te voeren want meer kansen op oorlog
Turkije; Veel oorlogsdreiging en verplicht tot legerdienst.
- Als Belgische turk of Turkse Belg afkoopsom betalen en niet meer doen
Israël; constant oorlogsdreiging en lange verplichte legerdienst: man en vrouw!
- Vrouwen: niet meer vechten ook al zijn het de beste/de helden
-> Gewond: mannelijke collega’s willen helpen en worden mee gedood, mannen worden achtergelaten
- Orthodoxe/zeer gelovige joden: geen inspanning op rustdag van de heer = Sabbat
-> Vrijgesteld van legerdienst want worden gedood anders omdat ze geen tegenstrijd mogen voeren op hun rustdag
In België:
- leerplicht, geen schoolplicht!
= Ingevoerd om jongeren van de straat te houden
-> Monnik Giel en zeilster Laura; moesten eerst aantonen dat ze kunnen leren voor vertrek
- aangifteplicht
-> Aantonen hoeveel je verdient en overheid zegt dan hoeveel je moet betalen
o Verbodsbepalingen = niet mogen
Verbod op bigamie/polygamie
= verbod om met meerdere mensen getrouwd te zijn of wettelijk samenwonend
-> In Islam: zoveel vrouwen als hij kan betalen, met 4 vrouwen trouwen
-> In VS: toegelaten! <-> polyandrie: 1 vrouw mag meerdere echtgenoten hebben
-> In Afrika: Jacob Zuma = vorige president van Zuid-Afrika. Trouwde met 6 vrouwen tegelijk. Hij was heel rijk en moest
stoppen als president omdat hij te rijk was
In België kunnen Polygame huwelijken bestaan -> Bij verhuizing van ... naar België
Seriële monogamie -> getrouwd met iemand, na sterfte met een ander
Verbod op oneerlijke handelspraktijken
Vb geen contract als kleine letters niet leesbaar zijn -> Leurhandel bestaat niet meer
Alles in het strafrecht
o Verlofbepalingen = mogen, maar niet moeten
Regels die niet moeten nageleefd worden, maar waar mogelijkheid bestaat om al dan niet gebruik te
maken van de rechtsregel.
Indexering van woninghuur
= huurwetgeving die gaat over wettelijke verblijfplaats = domicilie
o Louter technische regels
Geen gebod of verbod maar regels om rechtsapparaat te laten draaien
Vb akten van Burgerlijke Stand, inhoud van dagvaarding, verplichte vermeldingen op ID,..
1.2.1.2 Het recht omvat het geheel van regelingen en instellingen
Niet enkel abstracte normen die algemene draagwijdte hebben en die op iedereen van toepassing zijn
-> Er zijn ook regelingen die geen regels of normen zijn
Vb rechtspraak, benoemingen, naamsverandering,..
2
,Het recht bevat ook regels die betrekking hebben op instellingen van het land:
- Staatstructuur: samenstelling, werking+ bevoegdheid wetgevend/uitvoerend en rechterlijke macht
- Gerechtelijke organisatie: samenstelling, werking en bevoegdheden van rechtbanken
1.2.2 Het doel van recht is ordenen van de samenleving
1.2.2.1 Recht is een instrument om samenleven in groep mogelijk te maken
-> Daarom verschillend per generatie of regio
Vanaf dat iemand in groep leeft, dienen er afspraken gemaakt te worden: voortplanting, jacht,..
Het recht is geen doel maar een middel om beleidsopties te realiseren
-> Uitstippelen van beleid/ doel dat men wil bereiken is politiek gebeuren en geen kenmerk van recht
-> Recht is dus een afspiegeling van overheersende maatschappelijke tendensen.
-> Recht is tijdsgebonden en resultaat van ideologische stromingen
-> 1789: Franse revolutie
- Komaf met middeleeuwse samenleving (3 standen: adel, geestelijken, burgers)
- Nieuwe slogan van Franse revolutie: vrijheid, gelijkheid en broederschap; Liberté, égalité en fraternité
-> Allemaal nieuw want ervoor geen vrijheid,... : privilege van adel weg
Vrijheid: Liberte
-> Stroming Liberalisme
- Bestaat politieke stroming nog de dag van vandaag
JA; Open Vld, MR (Mouvement Réformatuer: Waalse kant), lijst Dedecker, FDF
- Welke ministers in de regering de dag van vandaag
JA federale regering:
- Maggie De Block (volksgezondheid)
- Daniel Bacquelaine (pensioen)
- Alexander De Croo (Digitale agenda)
- vrouwelijke eerste minister van België: Sophie Wilmès
- Sven Gatz (cultuur)
- Charles Michelle (1ste minister)
JA ->> Veel meer macht dan vb CD&V: 10 – 3
JA ->> Liberalen in de Vlaamse regering ->> Bart Tommelein &Bart Somers
- Hoe zie je dit op de dag van vandaag?
Liberalisme zorgde voor grondwet met mensenrechten (1831)
-> Eerste grondwet met rechten en wetten voor iedereen
Veel invloed van liberalisme: nu nog altijd vrijheid ivm andere landen, moeite met belastingen
(Komt vanuit overheid en liberalen vinden dit niet oké)-> Belastingen afschaffen komt van liberalisme
Broederschap: Fraternité
-> Modern = solidariteit
-> Gekleurd = naastenliefde
-> Stroming christendemocratie, christelijk gedachtengoed
- Bestaat politieke stroming nog de dag van vandaag
JA ->> CDH (centre démocrate humaniste), CD&V
- Hebben ze macht, zijn er ministers in de regeringen de dag van vandaag
JA ->>
- Hilde Crevits (onderwijs, nu: werk en economie)
- Koen Geens (justitie)
- Benjamin Dalle(minister van media, Brusselse minister)
3
, - Wouter Beke(minister welzijn)
- Joke Schauvliege (ex minister omgeving, natuur en landbouw)
- Kris Peeters (Adjunct 1ste minister)
- Jo van Deurzen (Welzijn)
- Hoe zie je dit op de dag van vandaag?
Belangrijke stroming: al sinds begin beïnvloeding door christelijk gedachtengoed op politiek niveau
Vb verbod op bigamie, kindergeld (Nu evenveel, voor 2019: hoe meer kinderen, hoe meer (1: 100 euro,
2de: + 200, 3de: 300 als max), veel kinderen die katholieke ideologie uitdragen: tegen anticonceptie,..
(In China omgekeerd, ook niet christelijk: lang 1 kind politiek)
1990: abortuswet die het mogelijk maakt (+ wettelijk samenwonen, homohuwelijk, euthanasie),
christendemocraten zijn niet meer aan de macht
-> Nu weer lichtjes aan de macht
Gelijkheid: égalité
-> Politieke stroming: socialisme
- Was er nog niet in het begin! (Sinds ontstaan België enkel christenen en liberalen)
- Bestaat politieke stroming nog de dag van vandaag
SP.A, PS (parti socialiste), PVDA, PTB (parti du travail de Belgique)
- Hebben ze macht, zijn er ministers in de regeringen de dag van vandaag
NEEN!! ->> Geen in Vlaamse, Belgische regering. Wel in de Waalse (in PS)
Vroeger: Johan van Delanotte, Bruno Tobac, Louis Tobac…
- Hoe zie je dit op de dag van vandaag?
In 1830 geen spoor van socialisme in 1840-50 beginnen de ideeën op te komen (er komen mensen die
ongewenst zijn: Karl Marx die vlucht omdat we wel vrijemeningsuiting hadden)
-> Nog niet op ingegaan: er was veel kinderarbeid, lijfeigenen, proletariërs ..
Eind 19de eeuw: veel onrechtvaardigheid waardoor arbeid zichzelf willen gaan organiseren, start van
mutualiteit: ontdekken van kracht samen dingen zeggen, vakbonden die belangen behartigen
-> Arbeiders beginnen samen te protesteren voor rechten voor arbeiders
-> Socialisten nemen deel aan verkiezingen (nog met weinig succes)
1893: jaar dat algemeen stemrecht voor mannen is ingevoerd (meervoudig: elke man heeft 1 maar
sommigen meer) + stemplicht
-> Begin politieke bestaan van socialisme: socialistische partij van België
-> Traditionele stromingen blijven de macht hebben want meervoudig stemrecht
1914 (WO1)
1917 (schokeffect: Russische revolutie = Oktober -en lenterevolutie)
- Tsaar Romanov aan de macht, omwenteling en daarna gedood
- Oud regime verdwijnt en 2 nieuwe stromingen; gematigde socialisten en radicale
socialisten (zij krijgen het voor het zeggen)
- Lenin wil communisten helpen
- Komen samen met socialistische partijen: invoering van algemeen enkelvoudig stemrecht
voor mannen na WO1
- Sociaal recht: arbeidsrecht (minimum loon, wettelijke feestdagen,..) en vangnet voor mensen
waarbij arbeid niet lukt (werkloosheids-uitkering, pensioenen invoeren, ziekteverzekering,
leefloon)
4
1. Inleiding
1.1 Definitie
Immanuel Kant, 18de eeuw: noch suchen die juristen eine definition zu ihrem begriffe vom recht
-> De Advocaten zoeken nog naar een definitie van hun rechtsbegrip
-> Het is onmogelijk om tot 1 definitie te komen
Er zijn enkele definities over recht:
- Geheel der regels die op bepaald tijdstip in bepaalde gemeenschap gelden en op haar gezag zijn vastgesteld
- Een systeem van instellingen en regelingen dat in zijn geheel op dwingende wijze de uiterlijke aspecten van het
samenleven ordent en bevordert
- Een stelsel van dwingende leefregels uitgevaardigd tot beveiliging van menselijke belangen welke in het
contact der samenleving in het gedrag dreigen te komen.
-> Waarom is recht niet altijd rechtvaardig?
- Iedereen maakt een andere definitie over recht/rechtvaardig: te subjectief
- Na bomaanslag vooral moslims die onderzocht worden
- Vervroegde vrijlating, celstraffen van diefstal vs moord, onschuldig
- Procedurefouten: vrijlating door tekort van handtekening, verjaard,..
-> Dienen om jou te beschermen vb onterecht beschuldigd
4 belangrijke parameters om te bekijken wat recht is:
1) We pakken ons studiesubject heel ruim: niet enkel de regels maar volledige juridische apparaat:
wie/wat maakt de regels, staatstructuren,..
2) Bekijken hoe dit evolueert in de tijd. Recht is niet statisch
3) Bekijken van plaatsfactor, in België anders dan in het buitenland
4) Niet vrijblijvend maar afdwingbaar, er zit een element dwang in vb beleefdheidsregels
+ Kan dus gesanctioneerd worden als je niet past in een groep.
1.2 Kenmerken van het recht
1.2.1 Het recht is een geheel van regels, regelingen en instellingen
1.2.1.1 Het recht wordt gevormd door gedragsregels
o Gebodsbepalingen = moeten
1ste: aangifteplicht
Binnen 10 dagen na geboorte, aangifte doen bij burgerlijke stand, anders boete!
Overheid hier voordeel bij: bevolking tellen, kindergeld: financiële bonus + vastknopingspunt rechten
+ dateert uit tijd van Napoleon: wou weten hoeveel kinderen geboren werden en hoeveel jongens. Als
ze oud genoeg werden om in het leger te gaan à strategische maatregels uit militair standpunt
2de: kiesplicht
= Er is geen kiesplicht maar er is opkomstplicht (je moet niet kiezen, je moet er zijn)
- Enkel nog in België en in Griekenland
Sinds 1893: opgekomen met meervoudig stemrecht: mannen krijgen meer stemmen bij goede job,..
-> Evenwicht bewaakt door verplichting om te stemmen
Opkomstplicht zorgt voor goede participatie van het volk
Trump: maar door 20% van het volk verkozen -> geen opkomstplicht dus niet volledig juist
1
,3de: De vroegere dienstplicht
= Vanaf 18j naar het leger gaan, verplichte legerdienst voor de mannen
-> Vanaf val van de muur niet meer: Er was geen grond meer om over te vechten en te weinig
werkvolk. Je moet geen groot leger meer behouden (hangt af van plaats tot plaats, sommigen willen
dit, anderen niet) -> Er zijn weer stemmen om dit terug in te voeren want meer kansen op oorlog
Turkije; Veel oorlogsdreiging en verplicht tot legerdienst.
- Als Belgische turk of Turkse Belg afkoopsom betalen en niet meer doen
Israël; constant oorlogsdreiging en lange verplichte legerdienst: man en vrouw!
- Vrouwen: niet meer vechten ook al zijn het de beste/de helden
-> Gewond: mannelijke collega’s willen helpen en worden mee gedood, mannen worden achtergelaten
- Orthodoxe/zeer gelovige joden: geen inspanning op rustdag van de heer = Sabbat
-> Vrijgesteld van legerdienst want worden gedood anders omdat ze geen tegenstrijd mogen voeren op hun rustdag
In België:
- leerplicht, geen schoolplicht!
= Ingevoerd om jongeren van de straat te houden
-> Monnik Giel en zeilster Laura; moesten eerst aantonen dat ze kunnen leren voor vertrek
- aangifteplicht
-> Aantonen hoeveel je verdient en overheid zegt dan hoeveel je moet betalen
o Verbodsbepalingen = niet mogen
Verbod op bigamie/polygamie
= verbod om met meerdere mensen getrouwd te zijn of wettelijk samenwonend
-> In Islam: zoveel vrouwen als hij kan betalen, met 4 vrouwen trouwen
-> In VS: toegelaten! <-> polyandrie: 1 vrouw mag meerdere echtgenoten hebben
-> In Afrika: Jacob Zuma = vorige president van Zuid-Afrika. Trouwde met 6 vrouwen tegelijk. Hij was heel rijk en moest
stoppen als president omdat hij te rijk was
In België kunnen Polygame huwelijken bestaan -> Bij verhuizing van ... naar België
Seriële monogamie -> getrouwd met iemand, na sterfte met een ander
Verbod op oneerlijke handelspraktijken
Vb geen contract als kleine letters niet leesbaar zijn -> Leurhandel bestaat niet meer
Alles in het strafrecht
o Verlofbepalingen = mogen, maar niet moeten
Regels die niet moeten nageleefd worden, maar waar mogelijkheid bestaat om al dan niet gebruik te
maken van de rechtsregel.
Indexering van woninghuur
= huurwetgeving die gaat over wettelijke verblijfplaats = domicilie
o Louter technische regels
Geen gebod of verbod maar regels om rechtsapparaat te laten draaien
Vb akten van Burgerlijke Stand, inhoud van dagvaarding, verplichte vermeldingen op ID,..
1.2.1.2 Het recht omvat het geheel van regelingen en instellingen
Niet enkel abstracte normen die algemene draagwijdte hebben en die op iedereen van toepassing zijn
-> Er zijn ook regelingen die geen regels of normen zijn
Vb rechtspraak, benoemingen, naamsverandering,..
2
,Het recht bevat ook regels die betrekking hebben op instellingen van het land:
- Staatstructuur: samenstelling, werking+ bevoegdheid wetgevend/uitvoerend en rechterlijke macht
- Gerechtelijke organisatie: samenstelling, werking en bevoegdheden van rechtbanken
1.2.2 Het doel van recht is ordenen van de samenleving
1.2.2.1 Recht is een instrument om samenleven in groep mogelijk te maken
-> Daarom verschillend per generatie of regio
Vanaf dat iemand in groep leeft, dienen er afspraken gemaakt te worden: voortplanting, jacht,..
Het recht is geen doel maar een middel om beleidsopties te realiseren
-> Uitstippelen van beleid/ doel dat men wil bereiken is politiek gebeuren en geen kenmerk van recht
-> Recht is dus een afspiegeling van overheersende maatschappelijke tendensen.
-> Recht is tijdsgebonden en resultaat van ideologische stromingen
-> 1789: Franse revolutie
- Komaf met middeleeuwse samenleving (3 standen: adel, geestelijken, burgers)
- Nieuwe slogan van Franse revolutie: vrijheid, gelijkheid en broederschap; Liberté, égalité en fraternité
-> Allemaal nieuw want ervoor geen vrijheid,... : privilege van adel weg
Vrijheid: Liberte
-> Stroming Liberalisme
- Bestaat politieke stroming nog de dag van vandaag
JA; Open Vld, MR (Mouvement Réformatuer: Waalse kant), lijst Dedecker, FDF
- Welke ministers in de regering de dag van vandaag
JA federale regering:
- Maggie De Block (volksgezondheid)
- Daniel Bacquelaine (pensioen)
- Alexander De Croo (Digitale agenda)
- vrouwelijke eerste minister van België: Sophie Wilmès
- Sven Gatz (cultuur)
- Charles Michelle (1ste minister)
JA ->> Veel meer macht dan vb CD&V: 10 – 3
JA ->> Liberalen in de Vlaamse regering ->> Bart Tommelein &Bart Somers
- Hoe zie je dit op de dag van vandaag?
Liberalisme zorgde voor grondwet met mensenrechten (1831)
-> Eerste grondwet met rechten en wetten voor iedereen
Veel invloed van liberalisme: nu nog altijd vrijheid ivm andere landen, moeite met belastingen
(Komt vanuit overheid en liberalen vinden dit niet oké)-> Belastingen afschaffen komt van liberalisme
Broederschap: Fraternité
-> Modern = solidariteit
-> Gekleurd = naastenliefde
-> Stroming christendemocratie, christelijk gedachtengoed
- Bestaat politieke stroming nog de dag van vandaag
JA ->> CDH (centre démocrate humaniste), CD&V
- Hebben ze macht, zijn er ministers in de regeringen de dag van vandaag
JA ->>
- Hilde Crevits (onderwijs, nu: werk en economie)
- Koen Geens (justitie)
- Benjamin Dalle(minister van media, Brusselse minister)
3
, - Wouter Beke(minister welzijn)
- Joke Schauvliege (ex minister omgeving, natuur en landbouw)
- Kris Peeters (Adjunct 1ste minister)
- Jo van Deurzen (Welzijn)
- Hoe zie je dit op de dag van vandaag?
Belangrijke stroming: al sinds begin beïnvloeding door christelijk gedachtengoed op politiek niveau
Vb verbod op bigamie, kindergeld (Nu evenveel, voor 2019: hoe meer kinderen, hoe meer (1: 100 euro,
2de: + 200, 3de: 300 als max), veel kinderen die katholieke ideologie uitdragen: tegen anticonceptie,..
(In China omgekeerd, ook niet christelijk: lang 1 kind politiek)
1990: abortuswet die het mogelijk maakt (+ wettelijk samenwonen, homohuwelijk, euthanasie),
christendemocraten zijn niet meer aan de macht
-> Nu weer lichtjes aan de macht
Gelijkheid: égalité
-> Politieke stroming: socialisme
- Was er nog niet in het begin! (Sinds ontstaan België enkel christenen en liberalen)
- Bestaat politieke stroming nog de dag van vandaag
SP.A, PS (parti socialiste), PVDA, PTB (parti du travail de Belgique)
- Hebben ze macht, zijn er ministers in de regeringen de dag van vandaag
NEEN!! ->> Geen in Vlaamse, Belgische regering. Wel in de Waalse (in PS)
Vroeger: Johan van Delanotte, Bruno Tobac, Louis Tobac…
- Hoe zie je dit op de dag van vandaag?
In 1830 geen spoor van socialisme in 1840-50 beginnen de ideeën op te komen (er komen mensen die
ongewenst zijn: Karl Marx die vlucht omdat we wel vrijemeningsuiting hadden)
-> Nog niet op ingegaan: er was veel kinderarbeid, lijfeigenen, proletariërs ..
Eind 19de eeuw: veel onrechtvaardigheid waardoor arbeid zichzelf willen gaan organiseren, start van
mutualiteit: ontdekken van kracht samen dingen zeggen, vakbonden die belangen behartigen
-> Arbeiders beginnen samen te protesteren voor rechten voor arbeiders
-> Socialisten nemen deel aan verkiezingen (nog met weinig succes)
1893: jaar dat algemeen stemrecht voor mannen is ingevoerd (meervoudig: elke man heeft 1 maar
sommigen meer) + stemplicht
-> Begin politieke bestaan van socialisme: socialistische partij van België
-> Traditionele stromingen blijven de macht hebben want meervoudig stemrecht
1914 (WO1)
1917 (schokeffect: Russische revolutie = Oktober -en lenterevolutie)
- Tsaar Romanov aan de macht, omwenteling en daarna gedood
- Oud regime verdwijnt en 2 nieuwe stromingen; gematigde socialisten en radicale
socialisten (zij krijgen het voor het zeggen)
- Lenin wil communisten helpen
- Komen samen met socialistische partijen: invoering van algemeen enkelvoudig stemrecht
voor mannen na WO1
- Sociaal recht: arbeidsrecht (minimum loon, wettelijke feestdagen,..) en vangnet voor mensen
waarbij arbeid niet lukt (werkloosheids-uitkering, pensioenen invoeren, ziekteverzekering,
leefloon)
4
