Hoofdstuk 7: staatsaansprakelijkheid
(D19) Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts (ARSIWA) (2001)
- Geschreven door: International Law Commission (Art 38(1)(c) Statute ICJ)
- Aanbevolen door: VN Algemene Vergadering
- Bron: Algemeen gewoonterecht (p. 120)
7.1. Introductie (Introduction)
Elk rechtssysteem moet dealen met het probleem van verantwoordelijkheid voor schendingen van de
verplichtingen in dat systeem. Het rechtssysteem moet daarvoor regels hebben die de concrete rechten en
verplichtingen identificeren, een rechtssysteem moet dus regels hebben die specificeren wat er gebeurt
wanneer een subject zijn verplichting schendt en hoe dan de tegenpartij zijn rechten kan laten herstellen. In
het internationale recht worden deze regels primair gevonden in het veld van de staat zijn verplichtingen
(responsibility). Theoretisch gezien zijn de wetten van verantwoordelijkheid regels van tweede orde (rules of
a secondaire nature). Maar je hebt ook de regels van eerste orde, zie maar het onderscheid:
Regels van eerste orde:
- verplichtingen die van toepassing zijn (p. 119)
- De staat zijn verantwoordelijkheid vereist niet altijd dat er schade in de vorm van materieel of andere
actual losses aanwezig is voor het bepalen van de schending, het hangt allemaal af van de regels van
eerste orde
- Standard of liability dependance in the primary legal source
Regels van tweede orde:
- mogelijke gevolgen van schending van regels van eerste orde (p. 119)
—> Het verschil met de law of treaties is dat de law of responsibility determineert of een schending van een
bestaand verdragsverplichting de verantwoordelijkheid van de schendende actor bedraagt en wat de gevolgen
daarvan zijn.
7.2. Basis principes (Basic principles of state responsibility)
Het startpunt voor elke discussie over de verantwoordelijkheid van een staat is het bestaan van een
internationale obligatie. Vanzelfsprekend is dat als een staat vrij is om op te treden in een gegeven arena
dat zijn handelingen niet aanleiding kunnen geven tot een staat zijn verantwoordelijkheid. Dit terzijde, is het
fundamenteel principe van een staat zijn verantwoordelijkheid gereflecteerd in de volgende artikelen:
- D19 ARSIWA basisprincipes: zie artikel 1, 2, 3 en 12!
● = “Elke internationaal onrechtmatige daad van een staat brengt internationale
verantwoordelijkheid van die staat met zich mee” —> artikel 1
● = “De karakterisering van een daad van een staat als internationaal onrechtmatig wordt
bepaald door internationaal recht … niet door intern recht” —> artikel 3 en heeft parabel
met artikel 27 Vienna Convention, een staat kan door dit artikel niet zijn schending van
een internationale verplichting rechtvaardigen door zijn nationale wetten in te roepen en
, de staat moet ook overeenkomen met de internationale obligaties zelfs als dat betekent dat
ze hun eigen nationale wetten moeten schenden.
● = “Er is sprake van een onrechtmatige daad, bestaande uit een handeling of nalaten (action
of omissie) —> artikel 2:
○ Aan de staat kan worden toegerekend volgens het Internationaal recht en
○ Een inbreuk vormt van een internationale verplichting van de staat.
■ Het ICJ naar deze twee elementen in de Teheran Hostages Case, waar
Iraanse burgers de US diplomatische installaties (en ook de US
ambassade) hadden bestormd in Iran voor een zgn. Prelude to a lengthy
state-sanctioned occupation of the premises. In paragraaf 67 (gaat
over artikel 2 met het doen en nalaten) en paragraaf 56 (gaat over de 2
voorwaarden. Hier gaan we zien dat de inactiviteit van de Iraanse OH
schendt de Iraanse verplichtingen; de eerste voorwaarde ‘acts’ in hoeverre
het toerekenbaar zou zijn aan de Iraanse OH). de tweede voorwaarde ging
over de compatibiliteit of incompatibiliteit met de obligaties van Iran.
—> De Teheran Hostages illustreren dat beide acts and omissions
kunnen bijdragen tot een onrechtmatige daad. In deze zaak had de ICJ
geoordeeld dat Iran zijn internationale verplichtingen onder de Vienna
Convention had geschonden door te falen in de bescherming van US
premises van Iraanse protesters.
● Een onrechtmatige daad kan ook een doen of nalaten zijn
7.3. Toerekenbaarheid in meer detail (Attribution of conduct)
Een core element van een staat zijn verantwoordelijkheid is dat een onrechtmatige daad moet kunnen
worden toegerekend aan die staat. Dit zien we in artikel 4-11 terugkomen, waarin staat dat de staten enkel
verantwoordelijk zijn voor hun eigen daden en niet voor die van andere staten of van private individuen (we
hebben echter gezien in de Teheran Hostages dat een staat zijn internationale obligatie kan schenden in
verband met de daden van private individuen als de staat onder de legale obligatie is om bescherming te
bieden van zulke daden):
- artikel 4: ‘zowel een rechter, als minister, als iemand die in het parlement zit, ongeacht zijn status
als orgaan van de centrale OH of van een territoriale eenheid van de staat. De orgaan omvat elke
persoon of entiteit die die status heeft in overeenstemming met het nationale recht van de staat.’
—> goed het onderscheid voor ogen houden!
● Art. 4(1) ARSIWA: Duitsers Karl en Walter Lagrand werden veroordeeld en geëxecuteerd
door de VS in Arizona in 1999. Het internationaal gerechtshof was hierdoor aansprakelijk
door iets dat één staat had gedaan, nl. Arizona.
(D19) Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts (ARSIWA) (2001)
- Geschreven door: International Law Commission (Art 38(1)(c) Statute ICJ)
- Aanbevolen door: VN Algemene Vergadering
- Bron: Algemeen gewoonterecht (p. 120)
7.1. Introductie (Introduction)
Elk rechtssysteem moet dealen met het probleem van verantwoordelijkheid voor schendingen van de
verplichtingen in dat systeem. Het rechtssysteem moet daarvoor regels hebben die de concrete rechten en
verplichtingen identificeren, een rechtssysteem moet dus regels hebben die specificeren wat er gebeurt
wanneer een subject zijn verplichting schendt en hoe dan de tegenpartij zijn rechten kan laten herstellen. In
het internationale recht worden deze regels primair gevonden in het veld van de staat zijn verplichtingen
(responsibility). Theoretisch gezien zijn de wetten van verantwoordelijkheid regels van tweede orde (rules of
a secondaire nature). Maar je hebt ook de regels van eerste orde, zie maar het onderscheid:
Regels van eerste orde:
- verplichtingen die van toepassing zijn (p. 119)
- De staat zijn verantwoordelijkheid vereist niet altijd dat er schade in de vorm van materieel of andere
actual losses aanwezig is voor het bepalen van de schending, het hangt allemaal af van de regels van
eerste orde
- Standard of liability dependance in the primary legal source
Regels van tweede orde:
- mogelijke gevolgen van schending van regels van eerste orde (p. 119)
—> Het verschil met de law of treaties is dat de law of responsibility determineert of een schending van een
bestaand verdragsverplichting de verantwoordelijkheid van de schendende actor bedraagt en wat de gevolgen
daarvan zijn.
7.2. Basis principes (Basic principles of state responsibility)
Het startpunt voor elke discussie over de verantwoordelijkheid van een staat is het bestaan van een
internationale obligatie. Vanzelfsprekend is dat als een staat vrij is om op te treden in een gegeven arena
dat zijn handelingen niet aanleiding kunnen geven tot een staat zijn verantwoordelijkheid. Dit terzijde, is het
fundamenteel principe van een staat zijn verantwoordelijkheid gereflecteerd in de volgende artikelen:
- D19 ARSIWA basisprincipes: zie artikel 1, 2, 3 en 12!
● = “Elke internationaal onrechtmatige daad van een staat brengt internationale
verantwoordelijkheid van die staat met zich mee” —> artikel 1
● = “De karakterisering van een daad van een staat als internationaal onrechtmatig wordt
bepaald door internationaal recht … niet door intern recht” —> artikel 3 en heeft parabel
met artikel 27 Vienna Convention, een staat kan door dit artikel niet zijn schending van
een internationale verplichting rechtvaardigen door zijn nationale wetten in te roepen en
, de staat moet ook overeenkomen met de internationale obligaties zelfs als dat betekent dat
ze hun eigen nationale wetten moeten schenden.
● = “Er is sprake van een onrechtmatige daad, bestaande uit een handeling of nalaten (action
of omissie) —> artikel 2:
○ Aan de staat kan worden toegerekend volgens het Internationaal recht en
○ Een inbreuk vormt van een internationale verplichting van de staat.
■ Het ICJ naar deze twee elementen in de Teheran Hostages Case, waar
Iraanse burgers de US diplomatische installaties (en ook de US
ambassade) hadden bestormd in Iran voor een zgn. Prelude to a lengthy
state-sanctioned occupation of the premises. In paragraaf 67 (gaat
over artikel 2 met het doen en nalaten) en paragraaf 56 (gaat over de 2
voorwaarden. Hier gaan we zien dat de inactiviteit van de Iraanse OH
schendt de Iraanse verplichtingen; de eerste voorwaarde ‘acts’ in hoeverre
het toerekenbaar zou zijn aan de Iraanse OH). de tweede voorwaarde ging
over de compatibiliteit of incompatibiliteit met de obligaties van Iran.
—> De Teheran Hostages illustreren dat beide acts and omissions
kunnen bijdragen tot een onrechtmatige daad. In deze zaak had de ICJ
geoordeeld dat Iran zijn internationale verplichtingen onder de Vienna
Convention had geschonden door te falen in de bescherming van US
premises van Iraanse protesters.
● Een onrechtmatige daad kan ook een doen of nalaten zijn
7.3. Toerekenbaarheid in meer detail (Attribution of conduct)
Een core element van een staat zijn verantwoordelijkheid is dat een onrechtmatige daad moet kunnen
worden toegerekend aan die staat. Dit zien we in artikel 4-11 terugkomen, waarin staat dat de staten enkel
verantwoordelijk zijn voor hun eigen daden en niet voor die van andere staten of van private individuen (we
hebben echter gezien in de Teheran Hostages dat een staat zijn internationale obligatie kan schenden in
verband met de daden van private individuen als de staat onder de legale obligatie is om bescherming te
bieden van zulke daden):
- artikel 4: ‘zowel een rechter, als minister, als iemand die in het parlement zit, ongeacht zijn status
als orgaan van de centrale OH of van een territoriale eenheid van de staat. De orgaan omvat elke
persoon of entiteit die die status heeft in overeenstemming met het nationale recht van de staat.’
—> goed het onderscheid voor ogen houden!
● Art. 4(1) ARSIWA: Duitsers Karl en Walter Lagrand werden veroordeeld en geëxecuteerd
door de VS in Arizona in 1999. Het internationaal gerechtshof was hierdoor aansprakelijk
door iets dat één staat had gedaan, nl. Arizona.
