Inleiding sociaal recht
2025-2026
,Deel 1: Inleiding ....................................................................................................................................... 7
Hoofdstuk 1: Wat is sociale wetgeving? ........................................................................................................ 7
Hoofdstuk 2: Bronnen van sociale wetgeving ................................................................................................ 8
1. Internationale rechtsbronnen ............................................................................................................... 8
1.1 Bilaterale verdragen ....................................................................................................................... 8
1.2 Multilaterale verdragen en instellingen ............................................................................................ 8
2. Nationale rechtsbronnen ..................................................................................................................... 9
2.1 Sociale grondrechten ..................................................................................................................... 9
2.2 Sociale rechtsbronnen ................................................................................................................... 9
2.3 Hiërarchie van de nationale rechtsbronnen ...................................................................................... 9
Deel 2: het arbeidsrecht ......................................................................................................................... 10
Hoofdstuk 1. Algemene bepalingen van de arbeidsovereenkomsten wet van 3 juli 1978 .................................10
1. De arbeidsovereenkomst ....................................................................................................................10
1.1 Wat is een arbeidsovereenkomst ...................................................................................................10
1.2 Het ondergeschikte verband ..........................................................................................................10
1.3 Toepassingsgebied van de Arbeidsovereenkomstenwet 3 juli 1978 ..................................................10
2. Het aangaan van de arbeidsovereenkomst ...........................................................................................11
2.1 Geldigheidsvereisten .....................................................................................................................11
2.2 Vormvereisten van de arbeidsovereenkomst ...................................................................................12
3. Soorten arbeidsovereenkomsten .........................................................................................................12
3.1 Soorten naargelang de beoogde arbeid ...........................................................................................12
3.2 Soorten naargelang de duur van de overeenkomst ..........................................................................12
3.3 Soorten naargelang de omvang van het werk ...................................................................................14
3.4 Soorten naargelang de wijze waarop de overeenkomst wordt afgesloten ..........................................14
Hoofdstuk 2: Inhoud van de arbeidsovereenkomst .......................................................................................15
1. Het dwingende karakter van de arbeidsovereenkomstenwet .................................................................15
1.1 Dwingend recht, suppletoire bepalingen en openbare orde ..............................................................15
1.2 Artikel 6 van de Arbeidsovereenkomstenwet (belangrijk artikel dwingend recht) ................................15
2. Het proefbeding ..................................................................................................................................15
3. Het concurrentiebeding art. 17 WAO ...................................................................................................15
3.1 Concurrentie.................................................................................................................................15
3.2 Wat is een concurrentiebeding? .....................................................................................................16
3.3 Gewoon concurrentiebeding voor arbeiders en bedienden ..............................................................16
3.4 Afwijkend concurrentiebeding voor sommige bedienden art. 86 §1 WAO ..........................................16
3.5 concurrentiebeding voor handelsvertegenwoordigers .....................................................................17
4. Het scholingsbeding ...........................................................................................................................17
4.1 wat is een scholingsbeding? (Dit kan ook een mogelijke examenvraag zijn) .......................................17
4.2 Voorwaarden voor een geldig scholingsbeding ................................................................................17
Hoofdstuk 3: Uitvoering van de arbeidsovereenkomst ..................................................................................18
1. verplichtingen van beide partijen .........................................................................................................18
1.1 De goede trouw in de uitvoering van de arbeidsovereenkomst ..........................................................18
1.2 Wederzijdse eerbied en achting......................................................................................................18
1.3 Preventie van psychosociale risico’s op het werk ............................................................................18
2. Verplichtingen van de werknemer art. 17 WAO .....................................................................................19
2.1 Arbeid verrichten ...........................................................................................................................19
Inleiding sociaal recht 2
, 2.2 Bevelen en instructies ...................................................................................................................19
2.3 Veiligheid ......................................................................................................................................19
2.4 Arbeidsgereedschap .....................................................................................................................19
2.5 Concurrentie.................................................................................................................................19
3. Verplichtingen van de werkgever ..........................................................................................................19
3.1 Arbeid verschaffen ........................................................................................................................19
3.2 Hulp .............................................................................................................................................19
3.3 Veiligheid en gezondheid ...............................................................................................................19
3.4 Loon .............................................................................................................................................19
3.5 Huisvesting en voeding ..................................................................................................................20
3.6 Geloofsplichten en burgerlijke plichten ..........................................................................................20
3.7 Onthaal ........................................................................................................................................20
3.8 Arbeidsgereedschap .....................................................................................................................20
3.9 Documenten .................................................................................................................................20
3.10 Recht op deconnectie ..................................................................................................................20
4. Aansprakelijkheid van de partijen (belangrijk voor het examen!) .............................................................20
4.1 Burgerlijke aansprakelijkheid -algemeen.........................................................................................20
4.2 De aansprakelijkheidsbeperking ten gunste van de werknemer!!!! ....................................................20
4.3 Strafrechtelijke aansprakelijkheid van de werknemer ......................................................................21
4.4 Bijzondere aansprakelijkheid van de werkgever ...............................................................................21
4.5 Borgtocht ......................................................................................................................................21
Hoofdstuk 4: Schorsing van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst .........................................................22
A. Schorsing van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst .....................................................................22
1. Het begrip ‘schorsing’ ......................................................................................................................22
2. Overmacht .....................................................................................................................................22
3. Het gewaarborgd dagloon ................................................................................................................23
4. Arbeidsongeschiktheid ....................................................................................................................23
5. Jaarlijkse vakantie ...........................................................................................................................25
6. Zwangerschaps- en bevallingsrust (weten wat het is voor op het examen) ..........................................26
7. Kort verzuim (of ook: klein verlet) ......................................................................................................27
8. Loopbaanonderbreking en tijdskrediet .............................................................................................28
9. Verlof om dwingende redenen ..........................................................................................................29
10. Andere schorsingen .......................................................................................................................29
11. Samenloop van schorsingen ..........................................................................................................30
B. Betaalde feestdagen ...........................................................................................................................30
1. Toepassingsgebied..........................................................................................................................30
2.Bepaling van de betaalde feestdagen ................................................................................................30
3. De tewerkstelling op feestdagen ......................................................................................................31
4. Inhaalrust .......................................................................................................................................31
5. Het loon voor de betaalde feestdagen ..............................................................................................31
6. Uitsluiting van het recht op loon voor de feestdag..............................................................................32
7. De betaal plichtige van het loon voor de betaalde feestdag ................................................................32
8. Behoud van het recht op loon...........................................................................................................32
Hoofdstuk 5: jaarlijkse vakantie (niet kennen voor het examen) .....................................................................33
1. Algemene principes ............................................................................................................................33
Vakantie voor 12 maanden arbeid ........................................................................................................33
2. De vakantieduur voor arbeiders ...........................................................................................................33
3. Duur van de vakantie voor bedienden ...................................................................................................34
Inleiding sociaal recht 3
, 4. Met arbeid gelijkgestelde dagen ...........................................................................................................35
5. Spelregels bij het nemen van de vakantie .............................................................................................35
5.1 Algemeen .....................................................................................................................................35
6. Het vakantiegeld voor arbeiders ...........................................................................................................36
6.1 Algemeen .....................................................................................................................................36
6.2 Het bedrag van het vakantiegeld.....................................................................................................36
7. Het vakantiegeld voor bedienden .........................................................................................................36
7.1 Vakantiegeld voor bedienden wanneer zij bij hun werkgever vakantie nemen ....................................36
7.2 Het vertrekvakantiegeld voor bedienden .........................................................................................37
7.3 Verrekening bij de nieuwe werkgever ..............................................................................................37
7.4 Voorbeelden .................................................................................................................................37
8. Jeugdvakantie en seniorvakantie (enkel dit kennen) ..............................................................................37
8.1 Jeugdvakantie ...............................................................................................................................37
8.2 Seniorvakantie ..............................................................................................................................38
9. Aanvullende vakantie ..........................................................................................................................38
9.1 Europa stelt België in gebreke ........................................................................................................38
9.2 Wie heeft er nu recht op aanvullende vakantie? ...............................................................................38
9.3 Hoe kan een werknemer gebruik maken van de aanvullende vakantie? .............................................38
9.4 Aantal dagen aanvullende vakantie ................................................................................................39
9.5 Welk vakantiegeld krijgt de werknemer ...........................................................................................39
Hoofdstuk 6: Einde van de arbeidsovereenkomst .........................................................................................40
Vooraf....................................................................................................................................................40
1. Algemene (civielrechtelijke) wijzen van beëindiging...............................................................................40
1.1 Wederzijdse toestemming .............................................................................................................40
1.2 Overmacht ....................................................................................................................................40
1.3 Ontbindend beding ........................................................................................................................40
1.4 Afloop van de termijn of voltooiing van het afgesproken werk ...........................................................41
1.5 Overlijden van een van de partijen ..................................................................................................41
2. Arbeidsrechtelijke wijzen van beëindiging: ontslag door opzeg ...............................................................42
2.1. Het begrip ‘ontslag’ ......................................................................................................................42
2.2 De opzeg .......................................................................................................................................42
2.3 Ontslagcompensatievergoeding (niet kennen) ................................................................................49
2.4 Outplacement ...............................................................................................................................49
2.5 Motiveringsplicht, kennelijk onredelijk ontslag en willekeurige afdanking ..........................................50
2.6 Tijdstip van betaling – Interest – Verjaring ........................................................................................50
2.7 Recht op afwezigheid tijdens de opzegtermijn - Sollicitatieverlof .....................................................50
3. Arbeidsrechtelijke wijzen van beëindiging: ontslag wegens dringende reden ...........................................51
3.1 Algemeen (art. 35 WAO) .................................................................................................................51
3.2 Termijnen .....................................................................................................................................51
4. Onregelmatige beëindiging of verbreking van de arbeidsovereenkomst ..................................................52
4.1 Algemeen .....................................................................................................................................52
4.2 Opzegvergoeding...........................................................................................................................52
5. Bescherming tegen ontslag .................................................................................................................52
6. Rechtsmisbruik bij ontslag ..................................................................................................................52
6.1 Algemeen .....................................................................................................................................52
6.2 Motivering van ontslag, kennelijk onredelijk ontslag en willekeurig ontslag .......................................52
6.3 Rechtsmisbruik bij ontslag .............................................................................................................52
7. Ontslag en discriminatie .....................................................................................................................52
Inleiding sociaal recht 4
,Deel 3: het socialezekerheidsrecht ......................................................................................................... 53
Hoofdstuk 1: Socialezekerheidsrecht ..........................................................................................................53
1. Sociale zekerheid en sociale bijstand ...................................................................................................53
2. Enkele kenmerken van de sociale zekerheid .........................................................................................53
2.1 Solidariteit ....................................................................................................................................53
2.2 Verplicht karakter ..........................................................................................................................53
3. Stelsels van sociale zekerheid .............................................................................................................54
Drie stelsels .......................................................................................................................................54
4. Structuur van de sociale zekerheid ......................................................................................................54
5. Onderwerping aan de sociale zekerheid voor werknemers.....................................................................55
5.1 Algemeen .....................................................................................................................................55
5.2 Territoriaal toepassingsgebied .......................................................................................................55
5.3 Personeel toepassingsgebied ........................................................................................................56
5.4 Gevolgen van de onderwerping ......................................................................................................56
6. Het loon waarop de bijdragen worden geïnd .........................................................................................56
6.1 Het begrip loon..............................................................................................................................56
6.2 Enkele bijzondere vergoedingen .....................................................................................................56
7. Financiering van de sociale zekerheid door loontrekkenden ..................................................................56
7.1 Werkgevers en werknemers ...........................................................................................................56
8. Verplichtingen van de werkgever ..........................................................................................................57
8.1 Verplichtingen ...............................................................................................................................57
8.2 Sancties .......................................................................................................................................57
9. Verjaring van betaling van sociale bijdragen ..........................................................................................58
10. Kruispuntbank van de sociale zekerheid .............................................................................................58
10.1 Algemeen ....................................................................................................................................58
10.2 Organisatie .................................................................................................................................58
10.3 Gegevensbescherming ................................................................................................................58
10.4 Recht op informatie en rechtzetting ..............................................................................................58
11. Handvest van de sociaal verzekerde ...................................................................................................58
Hoofdstuk 2: Ziekte- en invaliditeitsverzekering ............................................................................................59
Vooraf....................................................................................................................................................59
1. Geneeskundige verzorging ...................................................................................................................59
1.1 Wie heeft recht op terugbetaling voor geneeskundige verzorging ......................................................59
1.2 Algemene toekennings- of verzekerbaarheidsvoorwaarden ..............................................................59
1.3 Bijzondere toekenningsvoorwaarden ..............................................................................................60
1.4 Welke gezondheidszorgen worden terugbetaald? ............................................................................60
1.5 Bedrag van de tussenkomst: hoeveel wordt terugbetaald? ...............................................................60
1.6 Hoe worden de terugbetalingstarieven vastgesteld? ........................................................................60
1.7 Hoe is de tussenkomst geregeld? ...................................................................................................60
1.8 Maximumfactuur (MAF) (enkel weten wat het betekent – examen) ....................................................61
1.9 Verjaring, terugvordering, geschillen ...............................................................................................61
2. Arbeidsongeschiktheid ........................................................................................................................61
2.1 Wie heeft recht op uitkeringen bij arbeidsongeschiktheid? ...............................................................61
2.2 Toekenningsvoorwaarden ..............................................................................................................61
Hoofdstuk 3: Professionele risico’s .............................................................................................................63
A. Arbeidsongevallen ..............................................................................................................................63
1. Op wie is de Arbeidsongevallenwet van toepassing? .........................................................................63
2. Het arbeidsongeval.........................................................................................................................63
Inleiding sociaal recht 5
, 3. Het arbeidswegongeval ...................................................................................................................64
Hoofdstuk 4: werkloosheid en SWT .............................................................................................................65
1. Administratieve organisatie .................................................................................................................65
1.1 Rijksdienst voor Arbeidsvoorzieningen (RVA) ...................................................................................65
1.2 Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) ............................................65
1.3 Uitbetalingsinstellingen .................................................................................................................65
2. Werkloosheidsuitkeringen voor voltijds werklozen ................................................................................66
2.1 Algemeen .....................................................................................................................................66
2.2 Toelaatbaarheidsvoorwaarden .......................................................................................................66
2.3 Toekenningsvoorwaarden ..............................................................................................................66
Hoofdstuk 5 : Pensioenen en aanvullende pensioenen .................................................................................67
A. Pensioenen ........................................................................................................................................67
1. Inleiding..........................................................................................................................................67
2. Het rustpensioen voor werknemers ..................................................................................................68
Inleiding sociaal recht 6
,Deel 1: Inleiding
Hoofdstuk 1: Wat is sociale wetgeving?
De gemeenschappelijke kenmerken hebben een bijzonder doel:
• Bescherming van belangen van de werknemers
• Bevorderen van hun welzijn
Arbeidsrecht → beschermingswetten
Sociale zekerheid → sociale risico’s opvangen
De sociale wetgeving omvat dus:
• Arbeidsrecht: is het geheel van rechtsregels dat de verhoudingen regelt tussen werkgevers en
werknemers, zowel individueel als collectief. Het gaat voornamelijk over alles wat te maken heeft
met aanwerven, tewerkstellen en ontslaan.
• Socialezekerheidsrecht:
o Sociale verzekeringen: traditionele takken
o Sociale bijstand: die is er voor iedereen die niet of niet voldoende heeft gewerkt en zich
daarvoor niet verzekerd heeft tegen sociale risico’s. De sociale bijstand is dus het financiële
vangnet dat de overheid biedt.
Sociale wetgeving:
• Individuele relaties tussen werkgever en werknemer
• Collectieve relaties tussen werkgevers en werknemers
• Beschermingsmaatregelen voor werknemers
• Arbeidsvoorziening
• Sociale zekerheid
• Minimumvoorzieningen
• Geschillen van sociaal recht
Sociale wetgeving
Socialezekerheidsrecht
Arbeidsrecht Sociale verzekeringen Federale sociale Vlaamse bijstand aan
bijstand personen
Inleiding sociaal recht 7
, Hoofdstuk 2: Bronnen van sociale wetgeving
1. Internationale rechtsbronnen
Internationale rechtsbronnen zijn de verdragen die België met andere landen sluit. Als dit verdragen zijn
tussen België en één ander land, noem je dit bilaterale verdragen. Als meer dan twee landen een verdrag
sluiten, noem je dit een multilateraal verdrag.
1.1 Bilaterale verdragen
Verdrag tussen België en één ander land. De regels zijn van toepassing op werknemers afkomstig uit het ene
land die in het andere land gaan werken.
1.2 Multilaterale verdragen en instellingen
• Internationale Arbeidsorganisatie (IAO): conventies en aanbevelingen
• Organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling (OESO): beslissingen, akkoorden,
aanbevelingen en resoluties
• Raad van Europa: EVRM, Europees Sociaal Handvest
• Internationale Vereniging voor de Sociale Zekerheid (AISS)
• De Benelux Economische Unie
Europese Unie: het belangrijkst
• Zes hoofdinstellingen • Vier nevenorganen
o Europese Raad o Economisch en Sociaal
o Europese Commissie Comité
o Europese Raad van Ministers o Comité van de Regio’s
o Europees Parlement o Europese Investeringsbank
o Europees Hof van Justitie o Europese Centrale Bank
o Europese Rekenkamer
Europese rechtsregels: worden uitgevaardigd door de Raad en de Europese Commissie na raadpleging van
het Europees Parlement.
Hiërarchie van Europese rechtsregels op basis van hun binding:
• Verordeningen: rechtstreekse uitwerking in alle lidstaten
• Richtlijnen: verplichte omzetting in nationale wetgeving
• Besluiten: rechtstreekse toepassing op welbepaalde bestemmeling(en)
• Aanbevelingen: binden de lidstaten niet
• Adviezen
Mogelijkheid Europese “cao’s” algemeen bindend te verklaren
Handvest van de grondrechten van de Europese Unie is ook belangrijk voor het Belgische arbeidsrecht.
Inleiding sociaal recht 8
2025-2026
,Deel 1: Inleiding ....................................................................................................................................... 7
Hoofdstuk 1: Wat is sociale wetgeving? ........................................................................................................ 7
Hoofdstuk 2: Bronnen van sociale wetgeving ................................................................................................ 8
1. Internationale rechtsbronnen ............................................................................................................... 8
1.1 Bilaterale verdragen ....................................................................................................................... 8
1.2 Multilaterale verdragen en instellingen ............................................................................................ 8
2. Nationale rechtsbronnen ..................................................................................................................... 9
2.1 Sociale grondrechten ..................................................................................................................... 9
2.2 Sociale rechtsbronnen ................................................................................................................... 9
2.3 Hiërarchie van de nationale rechtsbronnen ...................................................................................... 9
Deel 2: het arbeidsrecht ......................................................................................................................... 10
Hoofdstuk 1. Algemene bepalingen van de arbeidsovereenkomsten wet van 3 juli 1978 .................................10
1. De arbeidsovereenkomst ....................................................................................................................10
1.1 Wat is een arbeidsovereenkomst ...................................................................................................10
1.2 Het ondergeschikte verband ..........................................................................................................10
1.3 Toepassingsgebied van de Arbeidsovereenkomstenwet 3 juli 1978 ..................................................10
2. Het aangaan van de arbeidsovereenkomst ...........................................................................................11
2.1 Geldigheidsvereisten .....................................................................................................................11
2.2 Vormvereisten van de arbeidsovereenkomst ...................................................................................12
3. Soorten arbeidsovereenkomsten .........................................................................................................12
3.1 Soorten naargelang de beoogde arbeid ...........................................................................................12
3.2 Soorten naargelang de duur van de overeenkomst ..........................................................................12
3.3 Soorten naargelang de omvang van het werk ...................................................................................14
3.4 Soorten naargelang de wijze waarop de overeenkomst wordt afgesloten ..........................................14
Hoofdstuk 2: Inhoud van de arbeidsovereenkomst .......................................................................................15
1. Het dwingende karakter van de arbeidsovereenkomstenwet .................................................................15
1.1 Dwingend recht, suppletoire bepalingen en openbare orde ..............................................................15
1.2 Artikel 6 van de Arbeidsovereenkomstenwet (belangrijk artikel dwingend recht) ................................15
2. Het proefbeding ..................................................................................................................................15
3. Het concurrentiebeding art. 17 WAO ...................................................................................................15
3.1 Concurrentie.................................................................................................................................15
3.2 Wat is een concurrentiebeding? .....................................................................................................16
3.3 Gewoon concurrentiebeding voor arbeiders en bedienden ..............................................................16
3.4 Afwijkend concurrentiebeding voor sommige bedienden art. 86 §1 WAO ..........................................16
3.5 concurrentiebeding voor handelsvertegenwoordigers .....................................................................17
4. Het scholingsbeding ...........................................................................................................................17
4.1 wat is een scholingsbeding? (Dit kan ook een mogelijke examenvraag zijn) .......................................17
4.2 Voorwaarden voor een geldig scholingsbeding ................................................................................17
Hoofdstuk 3: Uitvoering van de arbeidsovereenkomst ..................................................................................18
1. verplichtingen van beide partijen .........................................................................................................18
1.1 De goede trouw in de uitvoering van de arbeidsovereenkomst ..........................................................18
1.2 Wederzijdse eerbied en achting......................................................................................................18
1.3 Preventie van psychosociale risico’s op het werk ............................................................................18
2. Verplichtingen van de werknemer art. 17 WAO .....................................................................................19
2.1 Arbeid verrichten ...........................................................................................................................19
Inleiding sociaal recht 2
, 2.2 Bevelen en instructies ...................................................................................................................19
2.3 Veiligheid ......................................................................................................................................19
2.4 Arbeidsgereedschap .....................................................................................................................19
2.5 Concurrentie.................................................................................................................................19
3. Verplichtingen van de werkgever ..........................................................................................................19
3.1 Arbeid verschaffen ........................................................................................................................19
3.2 Hulp .............................................................................................................................................19
3.3 Veiligheid en gezondheid ...............................................................................................................19
3.4 Loon .............................................................................................................................................19
3.5 Huisvesting en voeding ..................................................................................................................20
3.6 Geloofsplichten en burgerlijke plichten ..........................................................................................20
3.7 Onthaal ........................................................................................................................................20
3.8 Arbeidsgereedschap .....................................................................................................................20
3.9 Documenten .................................................................................................................................20
3.10 Recht op deconnectie ..................................................................................................................20
4. Aansprakelijkheid van de partijen (belangrijk voor het examen!) .............................................................20
4.1 Burgerlijke aansprakelijkheid -algemeen.........................................................................................20
4.2 De aansprakelijkheidsbeperking ten gunste van de werknemer!!!! ....................................................20
4.3 Strafrechtelijke aansprakelijkheid van de werknemer ......................................................................21
4.4 Bijzondere aansprakelijkheid van de werkgever ...............................................................................21
4.5 Borgtocht ......................................................................................................................................21
Hoofdstuk 4: Schorsing van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst .........................................................22
A. Schorsing van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst .....................................................................22
1. Het begrip ‘schorsing’ ......................................................................................................................22
2. Overmacht .....................................................................................................................................22
3. Het gewaarborgd dagloon ................................................................................................................23
4. Arbeidsongeschiktheid ....................................................................................................................23
5. Jaarlijkse vakantie ...........................................................................................................................25
6. Zwangerschaps- en bevallingsrust (weten wat het is voor op het examen) ..........................................26
7. Kort verzuim (of ook: klein verlet) ......................................................................................................27
8. Loopbaanonderbreking en tijdskrediet .............................................................................................28
9. Verlof om dwingende redenen ..........................................................................................................29
10. Andere schorsingen .......................................................................................................................29
11. Samenloop van schorsingen ..........................................................................................................30
B. Betaalde feestdagen ...........................................................................................................................30
1. Toepassingsgebied..........................................................................................................................30
2.Bepaling van de betaalde feestdagen ................................................................................................30
3. De tewerkstelling op feestdagen ......................................................................................................31
4. Inhaalrust .......................................................................................................................................31
5. Het loon voor de betaalde feestdagen ..............................................................................................31
6. Uitsluiting van het recht op loon voor de feestdag..............................................................................32
7. De betaal plichtige van het loon voor de betaalde feestdag ................................................................32
8. Behoud van het recht op loon...........................................................................................................32
Hoofdstuk 5: jaarlijkse vakantie (niet kennen voor het examen) .....................................................................33
1. Algemene principes ............................................................................................................................33
Vakantie voor 12 maanden arbeid ........................................................................................................33
2. De vakantieduur voor arbeiders ...........................................................................................................33
3. Duur van de vakantie voor bedienden ...................................................................................................34
Inleiding sociaal recht 3
, 4. Met arbeid gelijkgestelde dagen ...........................................................................................................35
5. Spelregels bij het nemen van de vakantie .............................................................................................35
5.1 Algemeen .....................................................................................................................................35
6. Het vakantiegeld voor arbeiders ...........................................................................................................36
6.1 Algemeen .....................................................................................................................................36
6.2 Het bedrag van het vakantiegeld.....................................................................................................36
7. Het vakantiegeld voor bedienden .........................................................................................................36
7.1 Vakantiegeld voor bedienden wanneer zij bij hun werkgever vakantie nemen ....................................36
7.2 Het vertrekvakantiegeld voor bedienden .........................................................................................37
7.3 Verrekening bij de nieuwe werkgever ..............................................................................................37
7.4 Voorbeelden .................................................................................................................................37
8. Jeugdvakantie en seniorvakantie (enkel dit kennen) ..............................................................................37
8.1 Jeugdvakantie ...............................................................................................................................37
8.2 Seniorvakantie ..............................................................................................................................38
9. Aanvullende vakantie ..........................................................................................................................38
9.1 Europa stelt België in gebreke ........................................................................................................38
9.2 Wie heeft er nu recht op aanvullende vakantie? ...............................................................................38
9.3 Hoe kan een werknemer gebruik maken van de aanvullende vakantie? .............................................38
9.4 Aantal dagen aanvullende vakantie ................................................................................................39
9.5 Welk vakantiegeld krijgt de werknemer ...........................................................................................39
Hoofdstuk 6: Einde van de arbeidsovereenkomst .........................................................................................40
Vooraf....................................................................................................................................................40
1. Algemene (civielrechtelijke) wijzen van beëindiging...............................................................................40
1.1 Wederzijdse toestemming .............................................................................................................40
1.2 Overmacht ....................................................................................................................................40
1.3 Ontbindend beding ........................................................................................................................40
1.4 Afloop van de termijn of voltooiing van het afgesproken werk ...........................................................41
1.5 Overlijden van een van de partijen ..................................................................................................41
2. Arbeidsrechtelijke wijzen van beëindiging: ontslag door opzeg ...............................................................42
2.1. Het begrip ‘ontslag’ ......................................................................................................................42
2.2 De opzeg .......................................................................................................................................42
2.3 Ontslagcompensatievergoeding (niet kennen) ................................................................................49
2.4 Outplacement ...............................................................................................................................49
2.5 Motiveringsplicht, kennelijk onredelijk ontslag en willekeurige afdanking ..........................................50
2.6 Tijdstip van betaling – Interest – Verjaring ........................................................................................50
2.7 Recht op afwezigheid tijdens de opzegtermijn - Sollicitatieverlof .....................................................50
3. Arbeidsrechtelijke wijzen van beëindiging: ontslag wegens dringende reden ...........................................51
3.1 Algemeen (art. 35 WAO) .................................................................................................................51
3.2 Termijnen .....................................................................................................................................51
4. Onregelmatige beëindiging of verbreking van de arbeidsovereenkomst ..................................................52
4.1 Algemeen .....................................................................................................................................52
4.2 Opzegvergoeding...........................................................................................................................52
5. Bescherming tegen ontslag .................................................................................................................52
6. Rechtsmisbruik bij ontslag ..................................................................................................................52
6.1 Algemeen .....................................................................................................................................52
6.2 Motivering van ontslag, kennelijk onredelijk ontslag en willekeurig ontslag .......................................52
6.3 Rechtsmisbruik bij ontslag .............................................................................................................52
7. Ontslag en discriminatie .....................................................................................................................52
Inleiding sociaal recht 4
,Deel 3: het socialezekerheidsrecht ......................................................................................................... 53
Hoofdstuk 1: Socialezekerheidsrecht ..........................................................................................................53
1. Sociale zekerheid en sociale bijstand ...................................................................................................53
2. Enkele kenmerken van de sociale zekerheid .........................................................................................53
2.1 Solidariteit ....................................................................................................................................53
2.2 Verplicht karakter ..........................................................................................................................53
3. Stelsels van sociale zekerheid .............................................................................................................54
Drie stelsels .......................................................................................................................................54
4. Structuur van de sociale zekerheid ......................................................................................................54
5. Onderwerping aan de sociale zekerheid voor werknemers.....................................................................55
5.1 Algemeen .....................................................................................................................................55
5.2 Territoriaal toepassingsgebied .......................................................................................................55
5.3 Personeel toepassingsgebied ........................................................................................................56
5.4 Gevolgen van de onderwerping ......................................................................................................56
6. Het loon waarop de bijdragen worden geïnd .........................................................................................56
6.1 Het begrip loon..............................................................................................................................56
6.2 Enkele bijzondere vergoedingen .....................................................................................................56
7. Financiering van de sociale zekerheid door loontrekkenden ..................................................................56
7.1 Werkgevers en werknemers ...........................................................................................................56
8. Verplichtingen van de werkgever ..........................................................................................................57
8.1 Verplichtingen ...............................................................................................................................57
8.2 Sancties .......................................................................................................................................57
9. Verjaring van betaling van sociale bijdragen ..........................................................................................58
10. Kruispuntbank van de sociale zekerheid .............................................................................................58
10.1 Algemeen ....................................................................................................................................58
10.2 Organisatie .................................................................................................................................58
10.3 Gegevensbescherming ................................................................................................................58
10.4 Recht op informatie en rechtzetting ..............................................................................................58
11. Handvest van de sociaal verzekerde ...................................................................................................58
Hoofdstuk 2: Ziekte- en invaliditeitsverzekering ............................................................................................59
Vooraf....................................................................................................................................................59
1. Geneeskundige verzorging ...................................................................................................................59
1.1 Wie heeft recht op terugbetaling voor geneeskundige verzorging ......................................................59
1.2 Algemene toekennings- of verzekerbaarheidsvoorwaarden ..............................................................59
1.3 Bijzondere toekenningsvoorwaarden ..............................................................................................60
1.4 Welke gezondheidszorgen worden terugbetaald? ............................................................................60
1.5 Bedrag van de tussenkomst: hoeveel wordt terugbetaald? ...............................................................60
1.6 Hoe worden de terugbetalingstarieven vastgesteld? ........................................................................60
1.7 Hoe is de tussenkomst geregeld? ...................................................................................................60
1.8 Maximumfactuur (MAF) (enkel weten wat het betekent – examen) ....................................................61
1.9 Verjaring, terugvordering, geschillen ...............................................................................................61
2. Arbeidsongeschiktheid ........................................................................................................................61
2.1 Wie heeft recht op uitkeringen bij arbeidsongeschiktheid? ...............................................................61
2.2 Toekenningsvoorwaarden ..............................................................................................................61
Hoofdstuk 3: Professionele risico’s .............................................................................................................63
A. Arbeidsongevallen ..............................................................................................................................63
1. Op wie is de Arbeidsongevallenwet van toepassing? .........................................................................63
2. Het arbeidsongeval.........................................................................................................................63
Inleiding sociaal recht 5
, 3. Het arbeidswegongeval ...................................................................................................................64
Hoofdstuk 4: werkloosheid en SWT .............................................................................................................65
1. Administratieve organisatie .................................................................................................................65
1.1 Rijksdienst voor Arbeidsvoorzieningen (RVA) ...................................................................................65
1.2 Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) ............................................65
1.3 Uitbetalingsinstellingen .................................................................................................................65
2. Werkloosheidsuitkeringen voor voltijds werklozen ................................................................................66
2.1 Algemeen .....................................................................................................................................66
2.2 Toelaatbaarheidsvoorwaarden .......................................................................................................66
2.3 Toekenningsvoorwaarden ..............................................................................................................66
Hoofdstuk 5 : Pensioenen en aanvullende pensioenen .................................................................................67
A. Pensioenen ........................................................................................................................................67
1. Inleiding..........................................................................................................................................67
2. Het rustpensioen voor werknemers ..................................................................................................68
Inleiding sociaal recht 6
,Deel 1: Inleiding
Hoofdstuk 1: Wat is sociale wetgeving?
De gemeenschappelijke kenmerken hebben een bijzonder doel:
• Bescherming van belangen van de werknemers
• Bevorderen van hun welzijn
Arbeidsrecht → beschermingswetten
Sociale zekerheid → sociale risico’s opvangen
De sociale wetgeving omvat dus:
• Arbeidsrecht: is het geheel van rechtsregels dat de verhoudingen regelt tussen werkgevers en
werknemers, zowel individueel als collectief. Het gaat voornamelijk over alles wat te maken heeft
met aanwerven, tewerkstellen en ontslaan.
• Socialezekerheidsrecht:
o Sociale verzekeringen: traditionele takken
o Sociale bijstand: die is er voor iedereen die niet of niet voldoende heeft gewerkt en zich
daarvoor niet verzekerd heeft tegen sociale risico’s. De sociale bijstand is dus het financiële
vangnet dat de overheid biedt.
Sociale wetgeving:
• Individuele relaties tussen werkgever en werknemer
• Collectieve relaties tussen werkgevers en werknemers
• Beschermingsmaatregelen voor werknemers
• Arbeidsvoorziening
• Sociale zekerheid
• Minimumvoorzieningen
• Geschillen van sociaal recht
Sociale wetgeving
Socialezekerheidsrecht
Arbeidsrecht Sociale verzekeringen Federale sociale Vlaamse bijstand aan
bijstand personen
Inleiding sociaal recht 7
, Hoofdstuk 2: Bronnen van sociale wetgeving
1. Internationale rechtsbronnen
Internationale rechtsbronnen zijn de verdragen die België met andere landen sluit. Als dit verdragen zijn
tussen België en één ander land, noem je dit bilaterale verdragen. Als meer dan twee landen een verdrag
sluiten, noem je dit een multilateraal verdrag.
1.1 Bilaterale verdragen
Verdrag tussen België en één ander land. De regels zijn van toepassing op werknemers afkomstig uit het ene
land die in het andere land gaan werken.
1.2 Multilaterale verdragen en instellingen
• Internationale Arbeidsorganisatie (IAO): conventies en aanbevelingen
• Organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling (OESO): beslissingen, akkoorden,
aanbevelingen en resoluties
• Raad van Europa: EVRM, Europees Sociaal Handvest
• Internationale Vereniging voor de Sociale Zekerheid (AISS)
• De Benelux Economische Unie
Europese Unie: het belangrijkst
• Zes hoofdinstellingen • Vier nevenorganen
o Europese Raad o Economisch en Sociaal
o Europese Commissie Comité
o Europese Raad van Ministers o Comité van de Regio’s
o Europees Parlement o Europese Investeringsbank
o Europees Hof van Justitie o Europese Centrale Bank
o Europese Rekenkamer
Europese rechtsregels: worden uitgevaardigd door de Raad en de Europese Commissie na raadpleging van
het Europees Parlement.
Hiërarchie van Europese rechtsregels op basis van hun binding:
• Verordeningen: rechtstreekse uitwerking in alle lidstaten
• Richtlijnen: verplichte omzetting in nationale wetgeving
• Besluiten: rechtstreekse toepassing op welbepaalde bestemmeling(en)
• Aanbevelingen: binden de lidstaten niet
• Adviezen
Mogelijkheid Europese “cao’s” algemeen bindend te verklaren
Handvest van de grondrechten van de Europese Unie is ook belangrijk voor het Belgische arbeidsrecht.
Inleiding sociaal recht 8
