Deel 3D ONTWERP & TYPOLOGIE
Dit hoofdstuk handelt over een zoektocht naar de genetische code van de gebouwen. De
ordening naar kenmerken en eigenschappen wordt typologie genoemd. Er zijn verschillende
definites over wat typologie is. Architectuur critici gebruiken typologie als middel om
gebouwen in te delen. Maar typologie is een dynamische ordening en steeds weer kunnen
nieuwe types worden vastgesteld.
Typologie is de studie en het onderzoek van type die de basis of de primaire kenmerken van
bouwwerken, stedelijke elementen of van de stad. Typologie is een dynamische ordening,
steeds weer kunnen nieuwe types worden vastgesteld. Architectuur historici gebruiken
gebruiken typologie als middel om gebouwen in te delen. De ordening naar kenmerken en
eigenschappen wordt typologie genoemd. Er zijn verschillende definities over wat is typologie
maar reeds in de 19de eeuw vormde Quatremère de Quincy dat het type, dat gene is dat
constant blijft. Elke architectonische vorm kan herleid worden tot een type. De kruisvormige
plattegrond van een kerk is een type maar van kerk tot kerk kan men varianten vinden maar
een kruis blijft steeds het bepalende vormende principe. Volgens hem was een type het idee
dat aan het model de grondslag ligt. Typen kunnen van mekaar verschillen maar toch een
duidelijk, herkenbaar basisprincipe hebben terwijl een model een object is dat moet worden
weer gegeven zoals het is en hierdoor juist wel een identieke kopie vereist.
Oertypes in de architectuur zijn de grot, het stapelen van stenen, de hut, bouwen in hout en
de tent, nomaden architectuur. soms voegt men hieraan ook nog leegte toe als type dus het
type is een object waaraan eenieder kan werken, concipiëren en die niet exact moeten
overeenkomen maar een object is exact, is identiek. Bij een type is alles min of meer vaag, het
type kan veranderen, het kan vormvariaties inhouden maar een type kan ook grondig wijzigen
of verder ontwikkelen terwijl een mondaan is identiek, alles is nauwkeurig bepaald, alles is
een gegeven.
Een type is een idee dat als richtlijn moet dienen voor het model. Type heeft te maken met
traditie, het bestaande. Type is het resultaat van een lange traditie, niets komt voor uit het
niets zonder een voorgeschiedenis en het basisprincipe is steeds waarneembaar.
, Hoe een bepaald type de
basis kan zijn voor een
nieuwe architectuur
bespreken we adhv een
ontwerp van Rem Koolhaas
namelijk de renovatie van de
Koepelgevangenis in
Arnhem. Een panopticum of
een koepelgevangenis is een
typische typologie voor
gevangenissen. Het is een
interieure wereld die vanuit
het middelpunt bewaakt
wordt. Een cirkelvormige
cellenarchitectuur met de
bewaker in het midden dus
met een minimale bezetting
kan zo een maximale
observatie gebeuren van de gevangenen. Maar in Arnhem was het panopticum, het idee
ervan totaal verloren gegaan (bewaker in het midden) omdat er ruimtegebrek was waar
allerlei functies barakken buiten in het hoofdgebouw werden overgebracht en de bewakers
moesten zich overal over de ruimtes verspreiden. Het ontwerp voor de koepelgevangenis van
Arnhem uit 1980 dus 40 jaar geleden was er een start voor een nieuw concept namelijk
relatie met het oude gebouw wordt niet meer uitsluitend beschrijven als een formeel
probleem. Hoe moeten we met die vorm omgaan? Integendeel, het nieuweconcept staat in
relatie tot de betekenis, het idee van het gebouw.
Het is een vorm van conceptuele monumentenzorg, een strategie om het bestaande niet naar
de letter maar naar de geest te interpreteren en te respecteren. Koolhaas gaat dus een
nieuwe laag toevoegen omwille van verandering van het bouwprogramma zonder daarbij het
oude gebouw te vernietigen. We gaan een kruis krijgen van ondergrondse straten om ook het
idee van het panopticum te herstellen en we gaan zien dat dit leidt tot een suprematisiche
compositie. Suprematisch hebben we al gezien, dat is een zeer zuivere compositie.
Koolhaas voerde een totale revisie van het terrein door.
De rigide strakke ordening van het oude gebouw, een
cirkel met een midden, gaf aanleiding tot het tekenen
van een kruis in ondergrondse straten waaraan nieuwe
ruimtes gekoppeld werden. Rechts zie je de reductie
tekening waarop het ontwerp gebasseerd is.
Deze twee straten kruisen mekaar in de koepel en
lopen buiten de koepel verder door onder het gebouw,
onder het gevangenisterrein. In de straten worden
fasciliteiten aangebracht die in de gevangenis afwezig
waren voor ruimtes voor sport, cultuur, religie enzovoort. De straten vormen als het ware een
sokkel waarop de koepel wordt gedragen. Het beeld van het panopticum is gebruikt als een
vervreemd object dat uittorend boven een programatisch platform.
Dit hoofdstuk handelt over een zoektocht naar de genetische code van de gebouwen. De
ordening naar kenmerken en eigenschappen wordt typologie genoemd. Er zijn verschillende
definites over wat typologie is. Architectuur critici gebruiken typologie als middel om
gebouwen in te delen. Maar typologie is een dynamische ordening en steeds weer kunnen
nieuwe types worden vastgesteld.
Typologie is de studie en het onderzoek van type die de basis of de primaire kenmerken van
bouwwerken, stedelijke elementen of van de stad. Typologie is een dynamische ordening,
steeds weer kunnen nieuwe types worden vastgesteld. Architectuur historici gebruiken
gebruiken typologie als middel om gebouwen in te delen. De ordening naar kenmerken en
eigenschappen wordt typologie genoemd. Er zijn verschillende definities over wat is typologie
maar reeds in de 19de eeuw vormde Quatremère de Quincy dat het type, dat gene is dat
constant blijft. Elke architectonische vorm kan herleid worden tot een type. De kruisvormige
plattegrond van een kerk is een type maar van kerk tot kerk kan men varianten vinden maar
een kruis blijft steeds het bepalende vormende principe. Volgens hem was een type het idee
dat aan het model de grondslag ligt. Typen kunnen van mekaar verschillen maar toch een
duidelijk, herkenbaar basisprincipe hebben terwijl een model een object is dat moet worden
weer gegeven zoals het is en hierdoor juist wel een identieke kopie vereist.
Oertypes in de architectuur zijn de grot, het stapelen van stenen, de hut, bouwen in hout en
de tent, nomaden architectuur. soms voegt men hieraan ook nog leegte toe als type dus het
type is een object waaraan eenieder kan werken, concipiëren en die niet exact moeten
overeenkomen maar een object is exact, is identiek. Bij een type is alles min of meer vaag, het
type kan veranderen, het kan vormvariaties inhouden maar een type kan ook grondig wijzigen
of verder ontwikkelen terwijl een mondaan is identiek, alles is nauwkeurig bepaald, alles is
een gegeven.
Een type is een idee dat als richtlijn moet dienen voor het model. Type heeft te maken met
traditie, het bestaande. Type is het resultaat van een lange traditie, niets komt voor uit het
niets zonder een voorgeschiedenis en het basisprincipe is steeds waarneembaar.
, Hoe een bepaald type de
basis kan zijn voor een
nieuwe architectuur
bespreken we adhv een
ontwerp van Rem Koolhaas
namelijk de renovatie van de
Koepelgevangenis in
Arnhem. Een panopticum of
een koepelgevangenis is een
typische typologie voor
gevangenissen. Het is een
interieure wereld die vanuit
het middelpunt bewaakt
wordt. Een cirkelvormige
cellenarchitectuur met de
bewaker in het midden dus
met een minimale bezetting
kan zo een maximale
observatie gebeuren van de gevangenen. Maar in Arnhem was het panopticum, het idee
ervan totaal verloren gegaan (bewaker in het midden) omdat er ruimtegebrek was waar
allerlei functies barakken buiten in het hoofdgebouw werden overgebracht en de bewakers
moesten zich overal over de ruimtes verspreiden. Het ontwerp voor de koepelgevangenis van
Arnhem uit 1980 dus 40 jaar geleden was er een start voor een nieuw concept namelijk
relatie met het oude gebouw wordt niet meer uitsluitend beschrijven als een formeel
probleem. Hoe moeten we met die vorm omgaan? Integendeel, het nieuweconcept staat in
relatie tot de betekenis, het idee van het gebouw.
Het is een vorm van conceptuele monumentenzorg, een strategie om het bestaande niet naar
de letter maar naar de geest te interpreteren en te respecteren. Koolhaas gaat dus een
nieuwe laag toevoegen omwille van verandering van het bouwprogramma zonder daarbij het
oude gebouw te vernietigen. We gaan een kruis krijgen van ondergrondse straten om ook het
idee van het panopticum te herstellen en we gaan zien dat dit leidt tot een suprematisiche
compositie. Suprematisch hebben we al gezien, dat is een zeer zuivere compositie.
Koolhaas voerde een totale revisie van het terrein door.
De rigide strakke ordening van het oude gebouw, een
cirkel met een midden, gaf aanleiding tot het tekenen
van een kruis in ondergrondse straten waaraan nieuwe
ruimtes gekoppeld werden. Rechts zie je de reductie
tekening waarop het ontwerp gebasseerd is.
Deze twee straten kruisen mekaar in de koepel en
lopen buiten de koepel verder door onder het gebouw,
onder het gevangenisterrein. In de straten worden
fasciliteiten aangebracht die in de gevangenis afwezig
waren voor ruimtes voor sport, cultuur, religie enzovoort. De straten vormen als het ware een
sokkel waarop de koepel wordt gedragen. Het beeld van het panopticum is gebruikt als een
vervreemd object dat uittorend boven een programatisch platform.
