Bijlage: Missing link armoedekloven: 5 kloven die armen en niet-armen scheiden door
Bulckaert en Spiesschaert
Er is sprake van een diepe kloof tussen mensen die in armoede leven en de rest van
de samenleving.
Nuance: uiteraard maken niet alle aspecten van de kloof deel uit van elke
armoedeproblematiek. Niet alle aangehaalde aspecten zijn even duidelijk zichtbaar of
even sterk aanwezig.
1. Structurele kloof en participatiekloof
Structurele kloof gaat over het feit dat wie in armoede leeft, vaak verstoken blijft van
basisrechten.
Onderwijs als basisrecht: wie in armoede leeft, heeft vaak een slechte schoolcarrière
achter de rug. Heel wat kansarmen komen (niet steeds terecht) in het buitengewoon
onderwijs terecht.
Huisvesting als basisrecht: veelal vinden we mensen in armoede terug in
minderwaardige huisvesting. Het gaat over ongezonde, te kleine en te dure
(prijs/kwaliteitsverhouding) huizen van privéeigenaars en huisjesmelkers. Er wordt
ook vaak heel veel verhuisd,, vluchtend voor deurwaarders.
Gezin als basisrecht: talrijke moeilijkheden waarmee armen geconfronteerd worden,
zetten de gezinsrelatie onder zware druk. Kinderen van arme gezinnen worden vaker
geplaatst. Voor een gezin dat op straat komt te staan is het vaak onmogelijk om als
gezinsentiteit een opvang te vinden. Splitsing van het gezin is dan een noodzakelijk
gevolg.
Gezondheid als basisrecht: mensen in armoede hebben meer dan de gemiddelde
burger te kampen met ernstige gezondheidsproblemen. Gemiddeld sterven mensen
uit een diepe armoede zeven tot acht jaar vroeger dan de gemiddelde burger.
Maatschappelijke dienstverlening: er is veel contact met de hulpverlening, veelal
echter gepaard met gevoel van niet geholpen te worden. Wantrouwen tov
hulpverlening tekent de relatie. Ze worden ervaren als ‘pottenkijkers’ die misschien
het gezin kunnen uiteen rukken.
Recht: er is meer contact met het gerecht, er wordt vlugger en zwaarder veroordeeld.
Kinderen van personen in armoede worden vlugger gevat door de jeugdrechtbank.
Cultuur: er is bijzonder weinig deelname aan culturele activiteiten, er is weinig
deelname aan het verenigingsleven.
Werk: zwakke plaats op de arbeidsmarkt. Geen of zeer laag diploma en uiterlijke
kenmerken zorgen ervoor dat armen dikwijls niet aangenomen worden voor banen
waar ze eigenlijk wel geschikt voor zijn. Indien ze werk vinden, betreft het veelal
tijdelijk of onregelmatig werk. De beperkte keuze maakt dat er ook soms overgegaan
wordt tot zwart werk.
Bestaanszekerheid: inkomen bestaat veelal uit leefloon of vervangingsinkomen. Van
dit inkomen dient vaak ook nog een deel om bestaande schulden af te lossen; wat
dus niet beschikbaar is voor eigen basisbehoeften.
Bewustzijn van overheid omtrent structurele armoede neemt toe en zet hen aan tot
het verzamelen van en permanente basis over deze structurele problemen.
1
, Vb. Decreet voor gelijke onderwijskansen, dit decreet is er gekomen vanuit de
bekommernissen om voor alle leerlingen optimale leer- en ontwikkelingskansen te
bieden, om uitsluiting en discriminatie te vermijden.
Belangrijk om weten is dat armoede zit dus structureel verankerd in onze
samenleving. Want veel te vaak wordt oorzaak van armoedeprobleem nog bij de
arme zelf gelegd. Zonder kennis van achterliggende mechanismen is het ook
begrijpelijk dat dit vaak zo geïnterpreteerd wordt.
De participatiekloof: is een gevolg van de structurele kloof, van de uitsluiting van
mensen op alle levensdomeinen en op alle niveaus. Sociale uitsluiting verhindert dat
men op een volwaardige wijze aan de samenleving participeert.
Armen bevinden zich voortdurend in afhankelijkheidspositie en aan de onderkant van
elke sociale relatie. Het is een andere groep die het beleid bepaalt, en bepaalt hoe
problemen aangepakt worden. De taal van de armen wordt hierin nauwelijks
gehoord.
Hulpbronnen, die nochtans voor handen zijn worden vaak niet efficiënt gebruikt. Vb.
studiebeurzen, kinderbijslag, woonpremies, belastingvoordelen, … Het is nodig dat
men kennis heeft van de te volgen weg om deze voordelen te kunnen genieten. Deze
ontbreekt vaak bij de armen. Mede ook door beperkt relatienetwerk want netwerk zet
ons op weg naar kennis over allerhande zaken.
2. Gevoelskloof
Uitsluiting heeft twee belangrijke gevolgen voor het gevoelsleven. Enerzijds wakkert
ze een enorme drang aan om erbij te horen. Anderzijds werkt deze kwetsend, zodat
mensen in armoede een zwaar gekwetste binnenkant vertonen.
Element erbij willen horen:
Het is een fundamenteel menselijk verlangen om erbij te horen. Door uitgesloten te
zijn in de samenlevingsstructuren wordt het verlangen nog krachtiger.
Als norm voor zijn gedrag, stelt de arme dus voor zichzelf het gedrag voorop dat hij
bij de niet-arme waarneemt.
Perceptie die men heeft van niet-armen is vaak verkeerd door een gebrek aan
informatie. (Men heeft geen nauw contact met mensen uit midden of hoge klasse, en
vormt zich dus een beeld op basis van uiterlijke kenmerken.)
Zo valt te begrijpen dat: men vanuit zijn verlangen om erbij te horen, ondanks
ontoereikende middelen, zich genoodzaakt voelt om het nieuwste model van GSM,
auto, ... te kopen.
Tegenover dit gedrag staat zware maatschappelijke veroordeling!! Deze gedragingen
worden nog maar eens gezien als een bewijs dat arme in eerste plaats zelf schuld
heeft aan miserie = door mensen die kijken vanuit bril van dominante cultuur.
Er wordt dus veelal geoordeeld, i.p.v. te gaan bevragen!
Bevragen en stilstaan bij motieven kan deuren openen die leiden naar positieve
gedragsverandering.
Element van enorme gekwetste binnenkant:
Uitgestoten worden vreet als een kanker aan je persoonlijkheid. Zowel je gevoelens
als je vaardigheden worden erdoor aangetast.
Het geeft arme vaak gevoel niet het recht te hebben iemand te zijn.
2
Bulckaert en Spiesschaert
Er is sprake van een diepe kloof tussen mensen die in armoede leven en de rest van
de samenleving.
Nuance: uiteraard maken niet alle aspecten van de kloof deel uit van elke
armoedeproblematiek. Niet alle aangehaalde aspecten zijn even duidelijk zichtbaar of
even sterk aanwezig.
1. Structurele kloof en participatiekloof
Structurele kloof gaat over het feit dat wie in armoede leeft, vaak verstoken blijft van
basisrechten.
Onderwijs als basisrecht: wie in armoede leeft, heeft vaak een slechte schoolcarrière
achter de rug. Heel wat kansarmen komen (niet steeds terecht) in het buitengewoon
onderwijs terecht.
Huisvesting als basisrecht: veelal vinden we mensen in armoede terug in
minderwaardige huisvesting. Het gaat over ongezonde, te kleine en te dure
(prijs/kwaliteitsverhouding) huizen van privéeigenaars en huisjesmelkers. Er wordt
ook vaak heel veel verhuisd,, vluchtend voor deurwaarders.
Gezin als basisrecht: talrijke moeilijkheden waarmee armen geconfronteerd worden,
zetten de gezinsrelatie onder zware druk. Kinderen van arme gezinnen worden vaker
geplaatst. Voor een gezin dat op straat komt te staan is het vaak onmogelijk om als
gezinsentiteit een opvang te vinden. Splitsing van het gezin is dan een noodzakelijk
gevolg.
Gezondheid als basisrecht: mensen in armoede hebben meer dan de gemiddelde
burger te kampen met ernstige gezondheidsproblemen. Gemiddeld sterven mensen
uit een diepe armoede zeven tot acht jaar vroeger dan de gemiddelde burger.
Maatschappelijke dienstverlening: er is veel contact met de hulpverlening, veelal
echter gepaard met gevoel van niet geholpen te worden. Wantrouwen tov
hulpverlening tekent de relatie. Ze worden ervaren als ‘pottenkijkers’ die misschien
het gezin kunnen uiteen rukken.
Recht: er is meer contact met het gerecht, er wordt vlugger en zwaarder veroordeeld.
Kinderen van personen in armoede worden vlugger gevat door de jeugdrechtbank.
Cultuur: er is bijzonder weinig deelname aan culturele activiteiten, er is weinig
deelname aan het verenigingsleven.
Werk: zwakke plaats op de arbeidsmarkt. Geen of zeer laag diploma en uiterlijke
kenmerken zorgen ervoor dat armen dikwijls niet aangenomen worden voor banen
waar ze eigenlijk wel geschikt voor zijn. Indien ze werk vinden, betreft het veelal
tijdelijk of onregelmatig werk. De beperkte keuze maakt dat er ook soms overgegaan
wordt tot zwart werk.
Bestaanszekerheid: inkomen bestaat veelal uit leefloon of vervangingsinkomen. Van
dit inkomen dient vaak ook nog een deel om bestaande schulden af te lossen; wat
dus niet beschikbaar is voor eigen basisbehoeften.
Bewustzijn van overheid omtrent structurele armoede neemt toe en zet hen aan tot
het verzamelen van en permanente basis over deze structurele problemen.
1
, Vb. Decreet voor gelijke onderwijskansen, dit decreet is er gekomen vanuit de
bekommernissen om voor alle leerlingen optimale leer- en ontwikkelingskansen te
bieden, om uitsluiting en discriminatie te vermijden.
Belangrijk om weten is dat armoede zit dus structureel verankerd in onze
samenleving. Want veel te vaak wordt oorzaak van armoedeprobleem nog bij de
arme zelf gelegd. Zonder kennis van achterliggende mechanismen is het ook
begrijpelijk dat dit vaak zo geïnterpreteerd wordt.
De participatiekloof: is een gevolg van de structurele kloof, van de uitsluiting van
mensen op alle levensdomeinen en op alle niveaus. Sociale uitsluiting verhindert dat
men op een volwaardige wijze aan de samenleving participeert.
Armen bevinden zich voortdurend in afhankelijkheidspositie en aan de onderkant van
elke sociale relatie. Het is een andere groep die het beleid bepaalt, en bepaalt hoe
problemen aangepakt worden. De taal van de armen wordt hierin nauwelijks
gehoord.
Hulpbronnen, die nochtans voor handen zijn worden vaak niet efficiënt gebruikt. Vb.
studiebeurzen, kinderbijslag, woonpremies, belastingvoordelen, … Het is nodig dat
men kennis heeft van de te volgen weg om deze voordelen te kunnen genieten. Deze
ontbreekt vaak bij de armen. Mede ook door beperkt relatienetwerk want netwerk zet
ons op weg naar kennis over allerhande zaken.
2. Gevoelskloof
Uitsluiting heeft twee belangrijke gevolgen voor het gevoelsleven. Enerzijds wakkert
ze een enorme drang aan om erbij te horen. Anderzijds werkt deze kwetsend, zodat
mensen in armoede een zwaar gekwetste binnenkant vertonen.
Element erbij willen horen:
Het is een fundamenteel menselijk verlangen om erbij te horen. Door uitgesloten te
zijn in de samenlevingsstructuren wordt het verlangen nog krachtiger.
Als norm voor zijn gedrag, stelt de arme dus voor zichzelf het gedrag voorop dat hij
bij de niet-arme waarneemt.
Perceptie die men heeft van niet-armen is vaak verkeerd door een gebrek aan
informatie. (Men heeft geen nauw contact met mensen uit midden of hoge klasse, en
vormt zich dus een beeld op basis van uiterlijke kenmerken.)
Zo valt te begrijpen dat: men vanuit zijn verlangen om erbij te horen, ondanks
ontoereikende middelen, zich genoodzaakt voelt om het nieuwste model van GSM,
auto, ... te kopen.
Tegenover dit gedrag staat zware maatschappelijke veroordeling!! Deze gedragingen
worden nog maar eens gezien als een bewijs dat arme in eerste plaats zelf schuld
heeft aan miserie = door mensen die kijken vanuit bril van dominante cultuur.
Er wordt dus veelal geoordeeld, i.p.v. te gaan bevragen!
Bevragen en stilstaan bij motieven kan deuren openen die leiden naar positieve
gedragsverandering.
Element van enorme gekwetste binnenkant:
Uitgestoten worden vreet als een kanker aan je persoonlijkheid. Zowel je gevoelens
als je vaardigheden worden erdoor aangetast.
Het geeft arme vaak gevoel niet het recht te hebben iemand te zijn.
2
