Sociologie (3sp)
Inleiding
Ratio van een inleiding tot de sociologie voor de opleiding
recht?
Waarom is sociologie een interessante wetenschap voor studenten van de
opleiding recht?
1. Sociologie is een gedragswetenschap
= Bij sociologie bestuderen we het gedrag van mensen en inzicht in
menselijk gedrag is een noodzakelijke voorwaarde voor de beoefening van
het recht
2. Sociologie is een sociale wetenschap
= Sociologie is niet alleen een gedragswetenschap, maar ook een sociale
wetenschap dat zich enerzijds in essentie focust op menselijke interactie.
Levend recht is ook een onderdeel van menselijk interactie
Je hebt het geschreven recht (de wetten, de vraag wat is er geldig in
een bepaalde situatie), MAAR recht wordt ook gemaakt/
geïnterpreteerd/ ervaren door mensen. DUS dat is levend recht en dat
is ook op zich zelf menselijke interactie.
Aan de andere kant focust sociologie zich ook op de structuur en logica
van de samenleving. Dus we hebben vanuit de sociologie een aantal
inzichten rond in verband met hoe menselijke interactie werkt, maar dus
ook inzichten rond hoe de structuur en logica van de samenleving werkt -
> ook dat hangt samen met recht
o Op twee manieren (in twee richtingen)
Aan de ene kant wordt recht geproduceerd door
deelnemers aan de samenleving. Met andere woorden is
recht een stuk resultaat van hoe die samenleving er uit
ziet.
Aan de andere kant heeft recht zelf een stukje invloed over
hoe die samenleving functioneert en hoe mensen met
elkaar omgaan.
Deel I. Elementaire eenheden van de sociologie
H1: Sociologie als wetenschap
Stelling 1: Wat is sociologie niet?
Om een beter beeld/ afbakening te krijgen of net een aantal misverstanden uit de
weg te helpen:
- Sociologie is geen socialisme
Socialisme = is een visie op hoe de samenleving eruit zou moeten zien.
Dit kan over verschillende dingen gaan:
1
,o Economisch perspectief: een soort tegenstand tegen privaatbezit
van de productiefactoren
o Sociaal perspectief: men vindt dat iedereen gelijke kansen moet
hebben en dat je achtergrond of het bezit van jouw ouders geen
fundamentele rol mag spelen in je kansen.
Socialisme is een politieke ideologie namelijk een beeld
van hoe het zou moeten zijn.
Sociologie als wetenschap heeft geen ideologische
voorkeur.
Sociologie als wetenschap heeft geen politiek
programma
Dit wil natuurlijk niet zeggen dat sociologen geen politieke
voorkeuren hebben of ideologische denkbeelden hebben.
Zoals in andere beroepsgroepen kan dat wel zijn dat er
heel wat sociologen een bepaald beeld hebben van wat
wenselijk is.
Net zoals de beroepsgroep van artsen waarschijnlijk
gemiddeld een ander beeld heeft van wat wenselijk is dan
een boekhouder. Een boekhouder focust voornamelijk
meer vanuit een economisch perspectief en een arts meer
vanuit sociaal perspectief.
=>Bij sociologen is het zo dat eigenlijk er heel veel
politieke ideologieën aanwezig kunnen zijn. Er gaan een
aantal auteurs zijn die we in deze lessenreeks gaan
bespreken die verschillende politieke opvattingen hebben.
> Marx = socialisme, communisme
> Weber, Tocqueville = liberaal
> Durkheim = conservatieve denker
DUS je hebt om te beginnen heel veel ideologieën bij
mensen die bezig zijn met sociologie, maar tegelijkertijd
moet die ideologie losstaan van de
wetenschapsbeoefening. De eigen mening van die
socioloog moet eigenlijk losstaan van de theorieën die die
persoon gebruikt of bedenkt.
Wat ook essentieel is als wetenschapper naar de realiteit
kijken in de sociologie dat is dat de theorie een model/ een
beeld van de werkelijkheid ook gaat toetsen aan die
werkelijkheid. Er moet ook een soort openheid zijn om op
een goeie te kijken naar hoe het in de werkelijkheid er aan
toe gaat.
Sociologie gaat dus eerder kijken naar hoe is die
werkelijkheid, hoe ziet die er uit én niet hoe zou die
moeten zijn.
2
, - Sociologie is meer dan een verhaal
= Soms wordt er gezegd dat sociologie een mooie uitleg/ verhaaltje is over
de werkelijkheid, MAAR sociologie is niet zomaar een verhaal. Sociologie is
dus iets anders dan een verhaaltje te vertellen.
Een verhaal is een uitleg zoals het gebeurt zou kunnen zijn. Over hoe
feiten of gebeurtenissen kunnen zijn verlopen. Een beeld van wat de
werkelijkheid zou kunnen zijn = een model van de werkelijkheid
waarmee je denkt dat het zou kunnen werken.
o Dit kan een nuttige stap zijn naar wetenschappelijke verklaring,
want zo een model helpt ons om mogelijke verklaringen voor de
werkelijkheid te bedenken. MAAR is daarom geen verklaring voor
de werkelijkheid. Een verhaal is zelden voldoende. Het is niet
omdat men een model heeft bedacht van hoe die werkelijkheid
werkt dat we daar echt fundamenteel aan de slag mee gaan.
Dat model moet altijd getoetst worden aan de werkelijkheid.
Het gaat dus echt over het confronteren met de werkelijkheid
van mogelijke verklaringen voor die werkelijkheid.
Centraler staat dat model redeneren wel in de economie dan in de sociologie. In
de sociologie staat wel echt centraal dat we dat model van die werkelijkheid
toetsen aan die werkelijkheid.
- Sociologie praat het verwerpelijke niet goed
In de sociologie proberen wij verklaringen te geven voor het gedrag van mensen.
Dit kan ook zijn dat men verklaringen zoekt voor crimineel gedrag. DUS in de
sociologie is men bezig met alles dat gebeurt in de samenleving, ook dus
misschien bepaald gedrag dat niet iedereen goedkeurt.
Dan krijgt men soms het verwijt dat als je kan verklaren waarom die dingen/
mensen dat soort handelingen stellen, dan praat je het goed.
MAAR een verklaring geven is natuurlijk niet hetzelfde dan goedkeuren of
goedpraten. We geven geen waardeoordeel over dat gedrag door het te gaan
proberen duiden. Dat zijn dus twee verschillende dingen.
Wat de sociologie wel doet is gaan kijken hoe mensen zelf denken over
wat goed en kwaad is of over hoe mensen kijken tegen het overtreden
van bepaalde regels, MAAR sociologie gaat zelf het onderscheid niet
maken tussen wat goed of slecht is.
Het is zelfs zo dat sociologie in de 19e eeuw vooral een stuk ontstaan is als een
reactie/ een manier van denken om in te gaan wat toen wat gangbaar was en
dat was het moraliserend denken ten aanzien van bv. afwijkingen van de regels.
Men wou echt veel meer op een andere manier kijken naar maatschappelijke
problemen, namelijk meer zakelijk, analytisch, objectiever = de methode van de
wetenschappelijke analyse.
3
, Opnieuw staat het niet helemaal los van elkaar
Sociologische verklaringen kunnen relevant zijn voor morele oordelen,
maar ze vervangen ze niet.
Morele oordelen = uitspraken doen over wat goed of fout is
MAAR in de sociologie gaat men wel analytisch kijken naar wat mensen
goed/fout vinden of hoe ze omgaan met bepaalde handelingen die de
regels bv. wel of niet overtreden,…
“Wat is sociologie dan wel?” – het studieobject
Stelling 2: Sociologie bestudeert het sociaal handelen
Het sociale verwijst dus enerzijds naar het sociaal handelen; de interactie tussen
mensen, maar uiteraard is het meer dan dat. Het gaat ook over de samenleving
is georganiseerd, hoe groepen werken,… Anderzijds bestudeert sociologie ook
sociale feiten.
Sociaal handelen kan je zien als een deelverzameling van het menselijk gedrag
en handelen.
SCHEMA: Zie PPT
Menselijk gedrag
= Kan alle vormen aannemen
= Kan gaan van hier in de les zitten en nota’s nemen of wij als mensen
ademen, niezen, struikelen.
= Onbewust; je bent daar niet zo hard mee bezig; gewoon gedrag
Handelen
1e criterium: het intentioneel gedrag; er moet een vorm van intentionaliteit
zijn en op dit moment spreken we van handelen.
Handelen is intentioneel gedrag.
= Voor handelen moet er dus echt wel een intentie bijkomen en een
intentie is niet persé een doel. Het gaat echt over het feit dat een actor
betekenis geeft aan zijn handelen. Als het handelen voor die persoon één
of andere betekenis heeft -> zingeving.
Sociaal handelen
2e criterium: coördinatie
= Sociaal handelen is dat samen met anderen gebeurt of gericht is op
andere mensen en niet gewoon in isolatie.
Er bestaan voorbeelden die afhankelijk van de context in de ene of de andere
vorm terechtkomen.
- Ademen meestal onbewust dus dit gaat niet over handelen, maar over
gedrag. MAAR in bepaalde contexten kan het perfect zo zijn dat we heel
bewust gaan doen bv. bij de dokter of bij meditatie. Op dit moment kunnen
4
Inleiding
Ratio van een inleiding tot de sociologie voor de opleiding
recht?
Waarom is sociologie een interessante wetenschap voor studenten van de
opleiding recht?
1. Sociologie is een gedragswetenschap
= Bij sociologie bestuderen we het gedrag van mensen en inzicht in
menselijk gedrag is een noodzakelijke voorwaarde voor de beoefening van
het recht
2. Sociologie is een sociale wetenschap
= Sociologie is niet alleen een gedragswetenschap, maar ook een sociale
wetenschap dat zich enerzijds in essentie focust op menselijke interactie.
Levend recht is ook een onderdeel van menselijk interactie
Je hebt het geschreven recht (de wetten, de vraag wat is er geldig in
een bepaalde situatie), MAAR recht wordt ook gemaakt/
geïnterpreteerd/ ervaren door mensen. DUS dat is levend recht en dat
is ook op zich zelf menselijke interactie.
Aan de andere kant focust sociologie zich ook op de structuur en logica
van de samenleving. Dus we hebben vanuit de sociologie een aantal
inzichten rond in verband met hoe menselijke interactie werkt, maar dus
ook inzichten rond hoe de structuur en logica van de samenleving werkt -
> ook dat hangt samen met recht
o Op twee manieren (in twee richtingen)
Aan de ene kant wordt recht geproduceerd door
deelnemers aan de samenleving. Met andere woorden is
recht een stuk resultaat van hoe die samenleving er uit
ziet.
Aan de andere kant heeft recht zelf een stukje invloed over
hoe die samenleving functioneert en hoe mensen met
elkaar omgaan.
Deel I. Elementaire eenheden van de sociologie
H1: Sociologie als wetenschap
Stelling 1: Wat is sociologie niet?
Om een beter beeld/ afbakening te krijgen of net een aantal misverstanden uit de
weg te helpen:
- Sociologie is geen socialisme
Socialisme = is een visie op hoe de samenleving eruit zou moeten zien.
Dit kan over verschillende dingen gaan:
1
,o Economisch perspectief: een soort tegenstand tegen privaatbezit
van de productiefactoren
o Sociaal perspectief: men vindt dat iedereen gelijke kansen moet
hebben en dat je achtergrond of het bezit van jouw ouders geen
fundamentele rol mag spelen in je kansen.
Socialisme is een politieke ideologie namelijk een beeld
van hoe het zou moeten zijn.
Sociologie als wetenschap heeft geen ideologische
voorkeur.
Sociologie als wetenschap heeft geen politiek
programma
Dit wil natuurlijk niet zeggen dat sociologen geen politieke
voorkeuren hebben of ideologische denkbeelden hebben.
Zoals in andere beroepsgroepen kan dat wel zijn dat er
heel wat sociologen een bepaald beeld hebben van wat
wenselijk is.
Net zoals de beroepsgroep van artsen waarschijnlijk
gemiddeld een ander beeld heeft van wat wenselijk is dan
een boekhouder. Een boekhouder focust voornamelijk
meer vanuit een economisch perspectief en een arts meer
vanuit sociaal perspectief.
=>Bij sociologen is het zo dat eigenlijk er heel veel
politieke ideologieën aanwezig kunnen zijn. Er gaan een
aantal auteurs zijn die we in deze lessenreeks gaan
bespreken die verschillende politieke opvattingen hebben.
> Marx = socialisme, communisme
> Weber, Tocqueville = liberaal
> Durkheim = conservatieve denker
DUS je hebt om te beginnen heel veel ideologieën bij
mensen die bezig zijn met sociologie, maar tegelijkertijd
moet die ideologie losstaan van de
wetenschapsbeoefening. De eigen mening van die
socioloog moet eigenlijk losstaan van de theorieën die die
persoon gebruikt of bedenkt.
Wat ook essentieel is als wetenschapper naar de realiteit
kijken in de sociologie dat is dat de theorie een model/ een
beeld van de werkelijkheid ook gaat toetsen aan die
werkelijkheid. Er moet ook een soort openheid zijn om op
een goeie te kijken naar hoe het in de werkelijkheid er aan
toe gaat.
Sociologie gaat dus eerder kijken naar hoe is die
werkelijkheid, hoe ziet die er uit én niet hoe zou die
moeten zijn.
2
, - Sociologie is meer dan een verhaal
= Soms wordt er gezegd dat sociologie een mooie uitleg/ verhaaltje is over
de werkelijkheid, MAAR sociologie is niet zomaar een verhaal. Sociologie is
dus iets anders dan een verhaaltje te vertellen.
Een verhaal is een uitleg zoals het gebeurt zou kunnen zijn. Over hoe
feiten of gebeurtenissen kunnen zijn verlopen. Een beeld van wat de
werkelijkheid zou kunnen zijn = een model van de werkelijkheid
waarmee je denkt dat het zou kunnen werken.
o Dit kan een nuttige stap zijn naar wetenschappelijke verklaring,
want zo een model helpt ons om mogelijke verklaringen voor de
werkelijkheid te bedenken. MAAR is daarom geen verklaring voor
de werkelijkheid. Een verhaal is zelden voldoende. Het is niet
omdat men een model heeft bedacht van hoe die werkelijkheid
werkt dat we daar echt fundamenteel aan de slag mee gaan.
Dat model moet altijd getoetst worden aan de werkelijkheid.
Het gaat dus echt over het confronteren met de werkelijkheid
van mogelijke verklaringen voor die werkelijkheid.
Centraler staat dat model redeneren wel in de economie dan in de sociologie. In
de sociologie staat wel echt centraal dat we dat model van die werkelijkheid
toetsen aan die werkelijkheid.
- Sociologie praat het verwerpelijke niet goed
In de sociologie proberen wij verklaringen te geven voor het gedrag van mensen.
Dit kan ook zijn dat men verklaringen zoekt voor crimineel gedrag. DUS in de
sociologie is men bezig met alles dat gebeurt in de samenleving, ook dus
misschien bepaald gedrag dat niet iedereen goedkeurt.
Dan krijgt men soms het verwijt dat als je kan verklaren waarom die dingen/
mensen dat soort handelingen stellen, dan praat je het goed.
MAAR een verklaring geven is natuurlijk niet hetzelfde dan goedkeuren of
goedpraten. We geven geen waardeoordeel over dat gedrag door het te gaan
proberen duiden. Dat zijn dus twee verschillende dingen.
Wat de sociologie wel doet is gaan kijken hoe mensen zelf denken over
wat goed en kwaad is of over hoe mensen kijken tegen het overtreden
van bepaalde regels, MAAR sociologie gaat zelf het onderscheid niet
maken tussen wat goed of slecht is.
Het is zelfs zo dat sociologie in de 19e eeuw vooral een stuk ontstaan is als een
reactie/ een manier van denken om in te gaan wat toen wat gangbaar was en
dat was het moraliserend denken ten aanzien van bv. afwijkingen van de regels.
Men wou echt veel meer op een andere manier kijken naar maatschappelijke
problemen, namelijk meer zakelijk, analytisch, objectiever = de methode van de
wetenschappelijke analyse.
3
, Opnieuw staat het niet helemaal los van elkaar
Sociologische verklaringen kunnen relevant zijn voor morele oordelen,
maar ze vervangen ze niet.
Morele oordelen = uitspraken doen over wat goed of fout is
MAAR in de sociologie gaat men wel analytisch kijken naar wat mensen
goed/fout vinden of hoe ze omgaan met bepaalde handelingen die de
regels bv. wel of niet overtreden,…
“Wat is sociologie dan wel?” – het studieobject
Stelling 2: Sociologie bestudeert het sociaal handelen
Het sociale verwijst dus enerzijds naar het sociaal handelen; de interactie tussen
mensen, maar uiteraard is het meer dan dat. Het gaat ook over de samenleving
is georganiseerd, hoe groepen werken,… Anderzijds bestudeert sociologie ook
sociale feiten.
Sociaal handelen kan je zien als een deelverzameling van het menselijk gedrag
en handelen.
SCHEMA: Zie PPT
Menselijk gedrag
= Kan alle vormen aannemen
= Kan gaan van hier in de les zitten en nota’s nemen of wij als mensen
ademen, niezen, struikelen.
= Onbewust; je bent daar niet zo hard mee bezig; gewoon gedrag
Handelen
1e criterium: het intentioneel gedrag; er moet een vorm van intentionaliteit
zijn en op dit moment spreken we van handelen.
Handelen is intentioneel gedrag.
= Voor handelen moet er dus echt wel een intentie bijkomen en een
intentie is niet persé een doel. Het gaat echt over het feit dat een actor
betekenis geeft aan zijn handelen. Als het handelen voor die persoon één
of andere betekenis heeft -> zingeving.
Sociaal handelen
2e criterium: coördinatie
= Sociaal handelen is dat samen met anderen gebeurt of gericht is op
andere mensen en niet gewoon in isolatie.
Er bestaan voorbeelden die afhankelijk van de context in de ene of de andere
vorm terechtkomen.
- Ademen meestal onbewust dus dit gaat niet over handelen, maar over
gedrag. MAAR in bepaalde contexten kan het perfect zo zijn dat we heel
bewust gaan doen bv. bij de dokter of bij meditatie. Op dit moment kunnen
4
