Omgaan met diversiteit: samenvatting
1. De maatschappelijke betekenis van sociologie en antropologie
A. Sociologie als wetenschap
Uitganspunt sociologie: sociologie is de wetenschap die het samenleven van
mensen in kleinere en grotere verbanden bestudeert.’
Sociologie bestudeert het samenleven van mensen:
- Beïnvloeding van elkaar en zichzelf door bepaalde verhoudingen
- Intermenselijk gedrag; vaste gedragspatronen, onderlinge verhoudingen &
bindende opvattingen
- Verklaring van ontstaan, voortbestaan & verandering
De sociologie kan de sociale realiteit bestuderen op verschillende niveau’s:
- de micro-sociologie bestudeert de relaties tussen individuen;
- de meso-sociologie legt zich toe op de studie van groeperingen;
- de macro-sociologie interesseert zich voor grote samenlevingsverbanden.
Sociologie: ontkent interne factoren & bestudeert invloed van externe factoren
De sociologie pretendeert een wetenschap te zijn en het uiteindelijk beter te
weten dan ‘de man in de straat’ en voldoet daarom aan volgende kenmerken:
- empirisch: gebaseerd op door onderzoek vastgestelde feiten;
- systematisch: niet tevreden met losse feiten; sociologen zoeken naar
verbanden tussen deze feiten;
- generaliserend: zij tracht algemeen geldende uitspraken te doen.
B. Wat is antropologie
De sociale en culturele antropologie bestudeert door empirisch onderzoek de
interactie, de verschillen en de gelijkenissen tussen culturen, en wil inzicht
verschaffen in de historische, sociale, politieke en culturele processen waaraan
een samenleving hier of elders onderhevig is.
C. De sociologische verbeelding
De sociologie verwondert zich daarom onder andere over de vanzelfsprekende
dingen in onze samenleving, ook over wat voor mensen doorgaans het meest
vanzelfsprekend is : het feit dat mensen het klaarspelen – zij het vaak met moeite
en pijn – om met elkaar samen te leven.
Sociologisch te verklaren: samenwonen, trouwen, eten, lelijk & mooi, …
Een belangrijke opgave van de sociologie is de maatschappelijke bewustwording
van mensen zoveel mogelijk te bevorderen.
1
,D. Sociologie als bedreigde wetenschap
Door aan te tonen dat gangbare, vertrouwde en vaak emotioneel geladen,
opvattingen en verklaringen onjuist of eenzijdig zijn, roept de socioloog weerstand
op : de sociologie wordt dikwijls ervaren als een bedreiging van eigen
zekerheden.
Mensen zijn geconditioneerd door hun sociale achtergrond. Wij zeggen
uitdrukkelijk niet dat zij gedetermineerd zijn door die achtergrond: men kan zich,
gedeeltelijk en soms met veel moeite, losmaken van de invloed van zijn milieu.
2. Waarneming en zingeving
= het geheel van kennis, verklaringen en oordelen m.b.t. de sociale omgeving, dat
mensen geleidelijk d.m.v. leerprocessen verworven hebben in hun omgang met
anderen en tijdens hun ervaringen met die anderen
Kenmerken referentiekader:
- Soorten sociale brillen
- Niet onveranderlijk
- Bepaald door ervaringen
- Gelijkenissen en verschillen zijn van belang
A. Selectieve waarneming
Het gevolg is dat we geconfronteerd worden met verschillende vormen van
selectiviteit:
- selective perception: we zijn selectief in wat we zien, horen…;
- selective exposure: we zijn selectief in waar we ons voor openstellen;
- selective retention: we zijn selectief in wat we onthouden
Ons waarnemen is dus niet een passief registreren van wat zich aan ons
voordoet: het is een actief construeren van een bepaald beeld. Het is daarom
belangrijk een onderscheid te maken tussen de zakelijke werkelijkheid (objectief)
en de beleefde werkelijkheid (subjectief).
2
, B. Stereotypen & vooroordelen
Dikwijls zijn die beelden echter verstard en dan spreekt men van stereotypen.
Het stereotype is de min of meer gefixeerde en daarom moeilijk te veranderen
voorstelling over de leden van een bepaalde groepering.
Voorbeelden : “de stadswerkman”, “de Hollander”, “de schoonmoeder”, de
dopper…..
Stereotypen geleerd van anderen mensen
Wanneer mensen hardnekkig blijven vasthouden aan negatieve stereotypen,
zelfs wanneer men hen met overtuigende feiten van het tegendeel confronteert,
dan spreken we van vooroordelen.
self-fulfilling prophecy: je krijgt wat je denkt & verwacht
3. Cultuur en natuur
Beïnvloeding van interne en externe factoren:
- Intern: aangeboren eigenschappen van mensen
- Extern: sociale situatie, manier waarop mensen zich in de maatschappij
ingericht hebben
Hoe kunnen we het gedrag van en tussen mensen verklaren?
A. Psychologisme
(inter)Menselijk gedrag uit interne factoren: natuurlijke aanleg, instincten of
behoeften van de mens.
Bij aangeboren eigenschappen onderscheid tussen:
- Eigenschap die aan alle mensen toegeschreven wordt
- Eigenschap die aan bepaalde mensen, soorten groepen toegeschreven
wordt
Mensbeeld = gezien als het ‘wezen’ van de mens. D.w.z. ieder mens altijd &
overal. Het psychische & biologische beschouwt als oorzaken van
(inter)menselijk gedrag & wat daaruit voortvloeit.
Bv. De mens is … Van nature goed of slecht
De mens heeft behoefte aan vrijheid, gebondenheid & ontplooiingskansen
Link aan politiek: bepaalde politiekers denken aan een bepaald MENSBEELD.
Het onderscheid tussen ‘rechts’ & ‘link’. Welke voorkeur heeft de bevolking?
Mensen zijn vaak niet bewust dat we vaak bepaalde mensbeelden in ons
hoofd hebben. Menselijk gedrag werd vroeger vaak verklaard van uit
INSTINCTEN, nu minder.
3
1. De maatschappelijke betekenis van sociologie en antropologie
A. Sociologie als wetenschap
Uitganspunt sociologie: sociologie is de wetenschap die het samenleven van
mensen in kleinere en grotere verbanden bestudeert.’
Sociologie bestudeert het samenleven van mensen:
- Beïnvloeding van elkaar en zichzelf door bepaalde verhoudingen
- Intermenselijk gedrag; vaste gedragspatronen, onderlinge verhoudingen &
bindende opvattingen
- Verklaring van ontstaan, voortbestaan & verandering
De sociologie kan de sociale realiteit bestuderen op verschillende niveau’s:
- de micro-sociologie bestudeert de relaties tussen individuen;
- de meso-sociologie legt zich toe op de studie van groeperingen;
- de macro-sociologie interesseert zich voor grote samenlevingsverbanden.
Sociologie: ontkent interne factoren & bestudeert invloed van externe factoren
De sociologie pretendeert een wetenschap te zijn en het uiteindelijk beter te
weten dan ‘de man in de straat’ en voldoet daarom aan volgende kenmerken:
- empirisch: gebaseerd op door onderzoek vastgestelde feiten;
- systematisch: niet tevreden met losse feiten; sociologen zoeken naar
verbanden tussen deze feiten;
- generaliserend: zij tracht algemeen geldende uitspraken te doen.
B. Wat is antropologie
De sociale en culturele antropologie bestudeert door empirisch onderzoek de
interactie, de verschillen en de gelijkenissen tussen culturen, en wil inzicht
verschaffen in de historische, sociale, politieke en culturele processen waaraan
een samenleving hier of elders onderhevig is.
C. De sociologische verbeelding
De sociologie verwondert zich daarom onder andere over de vanzelfsprekende
dingen in onze samenleving, ook over wat voor mensen doorgaans het meest
vanzelfsprekend is : het feit dat mensen het klaarspelen – zij het vaak met moeite
en pijn – om met elkaar samen te leven.
Sociologisch te verklaren: samenwonen, trouwen, eten, lelijk & mooi, …
Een belangrijke opgave van de sociologie is de maatschappelijke bewustwording
van mensen zoveel mogelijk te bevorderen.
1
,D. Sociologie als bedreigde wetenschap
Door aan te tonen dat gangbare, vertrouwde en vaak emotioneel geladen,
opvattingen en verklaringen onjuist of eenzijdig zijn, roept de socioloog weerstand
op : de sociologie wordt dikwijls ervaren als een bedreiging van eigen
zekerheden.
Mensen zijn geconditioneerd door hun sociale achtergrond. Wij zeggen
uitdrukkelijk niet dat zij gedetermineerd zijn door die achtergrond: men kan zich,
gedeeltelijk en soms met veel moeite, losmaken van de invloed van zijn milieu.
2. Waarneming en zingeving
= het geheel van kennis, verklaringen en oordelen m.b.t. de sociale omgeving, dat
mensen geleidelijk d.m.v. leerprocessen verworven hebben in hun omgang met
anderen en tijdens hun ervaringen met die anderen
Kenmerken referentiekader:
- Soorten sociale brillen
- Niet onveranderlijk
- Bepaald door ervaringen
- Gelijkenissen en verschillen zijn van belang
A. Selectieve waarneming
Het gevolg is dat we geconfronteerd worden met verschillende vormen van
selectiviteit:
- selective perception: we zijn selectief in wat we zien, horen…;
- selective exposure: we zijn selectief in waar we ons voor openstellen;
- selective retention: we zijn selectief in wat we onthouden
Ons waarnemen is dus niet een passief registreren van wat zich aan ons
voordoet: het is een actief construeren van een bepaald beeld. Het is daarom
belangrijk een onderscheid te maken tussen de zakelijke werkelijkheid (objectief)
en de beleefde werkelijkheid (subjectief).
2
, B. Stereotypen & vooroordelen
Dikwijls zijn die beelden echter verstard en dan spreekt men van stereotypen.
Het stereotype is de min of meer gefixeerde en daarom moeilijk te veranderen
voorstelling over de leden van een bepaalde groepering.
Voorbeelden : “de stadswerkman”, “de Hollander”, “de schoonmoeder”, de
dopper…..
Stereotypen geleerd van anderen mensen
Wanneer mensen hardnekkig blijven vasthouden aan negatieve stereotypen,
zelfs wanneer men hen met overtuigende feiten van het tegendeel confronteert,
dan spreken we van vooroordelen.
self-fulfilling prophecy: je krijgt wat je denkt & verwacht
3. Cultuur en natuur
Beïnvloeding van interne en externe factoren:
- Intern: aangeboren eigenschappen van mensen
- Extern: sociale situatie, manier waarop mensen zich in de maatschappij
ingericht hebben
Hoe kunnen we het gedrag van en tussen mensen verklaren?
A. Psychologisme
(inter)Menselijk gedrag uit interne factoren: natuurlijke aanleg, instincten of
behoeften van de mens.
Bij aangeboren eigenschappen onderscheid tussen:
- Eigenschap die aan alle mensen toegeschreven wordt
- Eigenschap die aan bepaalde mensen, soorten groepen toegeschreven
wordt
Mensbeeld = gezien als het ‘wezen’ van de mens. D.w.z. ieder mens altijd &
overal. Het psychische & biologische beschouwt als oorzaken van
(inter)menselijk gedrag & wat daaruit voortvloeit.
Bv. De mens is … Van nature goed of slecht
De mens heeft behoefte aan vrijheid, gebondenheid & ontplooiingskansen
Link aan politiek: bepaalde politiekers denken aan een bepaald MENSBEELD.
Het onderscheid tussen ‘rechts’ & ‘link’. Welke voorkeur heeft de bevolking?
Mensen zijn vaak niet bewust dat we vaak bepaalde mensbeelden in ons
hoofd hebben. Menselijk gedrag werd vroeger vaak verklaard van uit
INSTINCTEN, nu minder.
3
