GENIE CHEMIE 6 – THEMA 05 | BIOMOLECULEN
1. Sachariden (koolhydraten)
1.1 Monosachariden .
→ Eenvoudige koolhydraten
→ Monomeren die als bouwsteen dienen voor complexere koolhydraten
→ Verdere indeling in: aldosen/ketosen en aantal C-atomen vermelden.
Glucose (C6H12O6)
→ Aldohexose ⇒ aldehyde (door eindstandige carbonylgroep) + opgebouwd uit 6
C-atomen
→ Belangrijke energiebron voor organismen
→ In o.a. honing te vinden.
→ Vormt een zesring.
Fructose (C6H12O6)
→ Ketohexose ⇒ ketose (geen eindstandige carbonylgroep) + opgebouwd uit 6
C-atomen)
→ Geen zesring, maar een vijfring
→ Komt voor in fruit en wordt gebruikt als zoetstof
→ 2x zo groot als glucose
→ Lever kan een deel omzetten tot glucose.
⇒ Te grote inname? → Opslaan als lichaamsvet
Galactose (C6H12O6)
→ Ook een aldohexose, maar de hydroxylgroep bevindt zich op het 4de C-atoom.
→ Ontstaat uit suiker in melk.
Ribose (C5H10O5)
→ Aldopentose
→ 1 van de bouwstenen van RNA (ribonucleïnezuur)
1
, 1.2 Disachariden .
Als 2 monosachariden met elkaar reageren, ontstaat er een disacharide.
→ Het gebeurt via een condensatiereactie: er wordt H2O afgesplitst.
→ Wanneer een disacharide terug omgezet wordt in aparte monosachariden, is er H2O
nodig ⇒ hydrolyse
Maltose (glucose + glucose)
→ In sportdranken → laat de bloedsuikerspiegel snel en hoog stijgen.
→ Afbraak via enzym: maltase (sleutel-slot principe)
= katalysator van reactie (ook H2O nodig)
→ Afbraak tot 2 glucosemoleculen.
Sacharose of sucrose (glucose + fructose)
→ Kristalsuiker uit suikerbieten en suikerriet.
→ Eerst oplossen in H2O, dan verdampen, centrifugeren en filtreren
= Raffinage suiker.
→ Tijdens vertering: sacharase/sucrase breken sacharose/sucrose af tot glucose en
fructose.
Lactose (galactose + glucose)
→ Melksuiker (belangrijkste suiker in melk)
→ Afgebroken door lactase.
1.3 Polysachariden .
Zetmeel (glucoseketens)
→ Energiereserve bij planten.
→ Bevat amylose en amylopectine (polymeren uit a-D-glucose)
→ Amylose = lineaire ketens | Amylopectine = vertakt
→ In speeksel ‘knipt’ amylase zetmeel in kleinere stukken (zoals maltose)
→ Ook in zaadhuis van planten zit amylase
→ Bij bierbrouwen of kiemen van graan zorgt amylase voor afbraak zetmeel.
Ondanks -OH groepen NIET oplosbaar in H2O (H-bruggen tussen glucoseketens)
→ Opwarmen: meer opnamen H2O en afbraak H-bruggen → oplossen zetmeel.
2
1. Sachariden (koolhydraten)
1.1 Monosachariden .
→ Eenvoudige koolhydraten
→ Monomeren die als bouwsteen dienen voor complexere koolhydraten
→ Verdere indeling in: aldosen/ketosen en aantal C-atomen vermelden.
Glucose (C6H12O6)
→ Aldohexose ⇒ aldehyde (door eindstandige carbonylgroep) + opgebouwd uit 6
C-atomen
→ Belangrijke energiebron voor organismen
→ In o.a. honing te vinden.
→ Vormt een zesring.
Fructose (C6H12O6)
→ Ketohexose ⇒ ketose (geen eindstandige carbonylgroep) + opgebouwd uit 6
C-atomen)
→ Geen zesring, maar een vijfring
→ Komt voor in fruit en wordt gebruikt als zoetstof
→ 2x zo groot als glucose
→ Lever kan een deel omzetten tot glucose.
⇒ Te grote inname? → Opslaan als lichaamsvet
Galactose (C6H12O6)
→ Ook een aldohexose, maar de hydroxylgroep bevindt zich op het 4de C-atoom.
→ Ontstaat uit suiker in melk.
Ribose (C5H10O5)
→ Aldopentose
→ 1 van de bouwstenen van RNA (ribonucleïnezuur)
1
, 1.2 Disachariden .
Als 2 monosachariden met elkaar reageren, ontstaat er een disacharide.
→ Het gebeurt via een condensatiereactie: er wordt H2O afgesplitst.
→ Wanneer een disacharide terug omgezet wordt in aparte monosachariden, is er H2O
nodig ⇒ hydrolyse
Maltose (glucose + glucose)
→ In sportdranken → laat de bloedsuikerspiegel snel en hoog stijgen.
→ Afbraak via enzym: maltase (sleutel-slot principe)
= katalysator van reactie (ook H2O nodig)
→ Afbraak tot 2 glucosemoleculen.
Sacharose of sucrose (glucose + fructose)
→ Kristalsuiker uit suikerbieten en suikerriet.
→ Eerst oplossen in H2O, dan verdampen, centrifugeren en filtreren
= Raffinage suiker.
→ Tijdens vertering: sacharase/sucrase breken sacharose/sucrose af tot glucose en
fructose.
Lactose (galactose + glucose)
→ Melksuiker (belangrijkste suiker in melk)
→ Afgebroken door lactase.
1.3 Polysachariden .
Zetmeel (glucoseketens)
→ Energiereserve bij planten.
→ Bevat amylose en amylopectine (polymeren uit a-D-glucose)
→ Amylose = lineaire ketens | Amylopectine = vertakt
→ In speeksel ‘knipt’ amylase zetmeel in kleinere stukken (zoals maltose)
→ Ook in zaadhuis van planten zit amylase
→ Bij bierbrouwen of kiemen van graan zorgt amylase voor afbraak zetmeel.
Ondanks -OH groepen NIET oplosbaar in H2O (H-bruggen tussen glucoseketens)
→ Opwarmen: meer opnamen H2O en afbraak H-bruggen → oplossen zetmeel.
2
