samenvatting familiaalvermogensrecht deel 1

3 BA rechten 2024-2025




SAMENVATTING
FAMILIAALVERMOGENSRECHT
DEEL 1: RELATIEVERMOGENSRECHT

INLEIDING (GEEN EXAMENVRAAG)

1. Relatievormen

2. Relatierecht

3. Relatievermogensrecht

o Basis: relatie is met een persoon (geen dier/ voorwerp)
1. hoe de wetgeving wilt dat je je gedraagt
2. hoe dat de mens zich gaat gedragen (sociologisch invalshoek)

1. RELATIEVORMEN

SAMENWONINGSVORMEN ALS KOPPEL

• Drie vormen van samenwonen die het recht (er)kent

o 3 vormen van relaties die in de wet en in het recht gemeen zijn:
1. Feitelijk samen
2. Wettelijk samenwonend
3. huwelijk


• Is er bij een ‘koppel’ altijd ‘samenwonen’?

o Koppel = 2 mensen (monogamie) niet met 3/4/5, dat regelt de wet niet.

• Altijd (enkel) een ‘koppel’

Afhankelijk van de huwelijksvorm is er een bepaald gevolg tot het vermogen van de partner à indien de relatie
er niet was, waren er sommige dingen niet vermogensrechtelijk veranderd


HUWELIJK

• Enige vorm in de Code Napoléon van 1804:

o 1804 Napoleon: eeuwenlang cultureel, religieus fenomeen (bv zoals nu nog in Israël)

1

,3 BA rechten 2024-2025


• Dominante vorm tot eind 20ste eeuw

o Wet bepaalt het burgerlijk huwelijk, het religieus huwelijk is een keuze

• Plechtige rechtshandeling:

o Huwelijk is een overblijfsel van het cultureel juridisch leven

• Verregaande rechtsgevolgen

o Ontwikkelingen: greep samenleving neemt af, homohuwelijk, loskoppeling van verticale
relaties (opvoedingskader) Vandaag: civiel maar oorsprong is cultureel. Het huwelijk
blijft de belangrijkste relatievorm


WETTELIJKE SAMENWONING

• Ingevoerd in 1998 als ‘minihuwelijk’

o Tot stand gekomen als eis van de progressieve samenlevingen. Bijvoorbeeld: toen
homohuwelijk nog niet mogelijk was, was er wel al wettelijk samenwonen (=Begin van
homohuwelijk).
o Het gaat als niet-seksueel koppel, bijvoorbeeld als broer en zus

• Veel minder ‘plechtig’:

o Wettelijk geregeld maar minder dan het huwelijk

• Veel zwakkere rechtsband/gevolgen- vgl. met huwelijk

• Sterke evolutie naar steeds meer gelijkstelling met gehuwden, toch blijven er zeer belangrijke
verschillen:

o In 1998 heeft het GwH wettelijk-samenwonen meer op gelijke basis gebracht als het
huwelijk, tegen discriminatie. Huwelijk blijft nog steeds meer gereguleerd.

• Opvallend: ook zonder emotionele/seksuele relatie mogelijk


FEITELIJKE SAMENWONING

 Feitelijke toestand = minst intensieve koepelvormig
o U gaat feitelijk door het leven
o Nu: Pré-fase van de paarvorming, Vroeger: NOT done

Examen vraag: In het Belgisch recht is de feitelijke
samenwoning niet juridisch geregeld:

- Afspraken kunnen wel gemaakt worden zoals
samenwonen, auto kopen, …
- Deze afspraken kunnen mondeling/ contractueel =
gemeen recht en geen familierecht

2

,3 BA rechten 2024-2025




HET AANTAL WETTELIJKE SAMENWONINGEN EN BEËINDIGINGEN IN 2022

1. ongeveer 39.000 wettelijke samenwoningen afgesloten (stabiel)

2. Ongeveer 29.000 beëindigingen (stijgend (inhaal na covid)):

 36,3% eindigt op verzoek partner

 58,5% door huwelijk

 5,2% door overlijden

Bron: FOD Economie (Statbel)


FEITELIJKE SAMENWONING

• Tot eind de jaren ’70 ongeoorloofd (“concubinaat”)/OO en GZ

• maatschappelijke realiteit vs. Juridische realiteit (bv. conventioneel)

• Soms wel rekening mee gehouden in het recht (aanknoping feitelijke realiteit, bv. beslagrecht,
socialezekerheidsrecht)

• Evolutie in familierechtelijke rechtspraak

Vrije keuze (wetgever) ó realiteit en wilsgebrek van de liefde

2. RELATIERECHT

CIVIELE GEVOLGEN SAMENWONINGSVORM

• Aangaan en voorwaarden

• Rechtsgevolgen

• Beëindiging

• Vermogensrechtelijke aspecten:

o Afhankelijk van de huwelijksvorm is er een bepaald gevolg tot het vermogen van de
partner
o Indien de relatie er niet was, waren er sommige dingen niet vermogensrechtelijk
veranderd


FEITELIJK SAMENWONEN = NIET GEREGELD

• Een louter feit (evt.) ingeschreven in het bevolkingsregister


3

, 3 BA rechten 2024-2025


• vrijheid

• Geen civielrechtelijk statuut, wel ad hoc verwijzingen

• Zelf vrij regelingen treffen, bv. contract of testament

• Ook g is een louter feit (bevolkingsregisters)

• Geen wettelijke alimentatie, ev. conventioneel of schadevergoeding/natuurlijke verbintenis


WETTELIJK SAMENWONEN = WEL GEREGELD

• Verklaring voor ABS (art. 1475 oud BW):

o Begint met 2, eindigt alleen.

• Melding in het bevolkingsregister, geen akte burgerlijke stand

• Raakt staat van de persoon? Evolutie RS en RL:

o Er zijn geen persoonlijk rechterlijke gevolgen zoals bij het huwelijk (geen rechten/
plichten

• ó samenwoningscontract (vgl. huwelijkscontract)



Geen gevolgen voor de persoon, wel voor het vermogen

• Gevolgen wat de persoon betreft?

• Wettelijk: geen (zelfs geen plicht tot samenwonen!)

• Conventioneel? Geen aantasting of beperking persoonlijke vrijheid mogelijk

• Bv. geen getrouwheidsverplichting

• Bv. geen bijstandsverplichting (moreel en affectieve dimensie)

• Gevolgen wat de vermogens betreft?

• De wet beperkt hier de vrijheid à testament is geregeld bij wettelijke samenwoning, en
die kan je niet zomaar aanpassen.

• Conventioneel: verplichting tot materiële of financiële hulp tijdens en na de relatie:

o Mensen moeten hun gevolgen regelen via een samenwoningscontract

• Opgelet wat beëindiging betreft:

• Geen geldelijke sanctie gekoppeld aan verplichting tot voortzetting



4