3 BA rechten 2024-2025
SAMENVATTING
FAMILIAALVERMOGENSRECHT
DEEL 2: ERFRECHT
DEEL I - ERFRECHT
HOOFDSTUK 1. ERVEN
AFDELING I. BASISBEGRIPPEN
AFDELING I. BASISBEGRIPPEN
- Basisbegrippen hebben we nodig voor volgende lessen
• Erven: de verkrijging van het vermogen door overlijden van de titularis
o Erven is het verkrijgen van iemands vermogen naar mate zijn overlijden, die titularis is de
erflater of de deculus
o Dat vermogen is de nalatenschap of de erfenis.
• Personen die het vermogen erven, verkrijgen het middels erfopvolging
• Indien je het nalatenschap verkrijgt ben je de erfopvolger
• Geregeld door het erfrecht (burgerlijk recht): wie erft, hoe en welke gevolgen?
↔ fiscaal recht: erfbelasting
• Dit is allemaal geregeld door het erfrecht, een tak van het burgerlijk recht
• Het erfrecht is te onderscheiden van de erfbelasting van het fiscale aspect, die komt in
dit vak niet aan bod
Het begrip erver moet je genuanceerd benaderen: onderscheid tussen erfgerechtigde en de erfgenaam:
• Wie verkrijgt het vermogen van de erflater (erfopvolgers/rechtsopvolgers)?
o Erfgerechtigde: persoon die tot de nalatenschap geroepen is, die in abstracto zou kunnen erven
- In abstracte zouden kunnen erven, tot de nalatenschap geroepen kunnen worden
o Erfgenaam: persoon die de nalatenschap ook effectief verkrijgt
1
,3 BA rechten 2024-2025
- Verkrijgen een deel van het vermogen
Hoe kan men ervoor zorgen dat een erfgerechtigde erfgenaam wordt? -> er zijn 2 zaken die er voor kunnen zorgen
dat de erfgerechtigde geen erfgenaam zal worden
- Mag volgens de wet in concreto erven: erfbekwaam (infra)
er zijn bepaalde mensen die alhoewel ze in abstracto kunnen erven in de praktijk erf onbekwaam zijn
Bv. Personen die op het moment dat de erfenis openvalt nog niet bestaan,
onwaardigheid om te erven -> ook al zijn ze erfgerechtigd gaan zij niet erven
- Kiest ervoor om de nalatenschap te aanvaarden
→ Erfkeuze of optierecht: niet iedereen die erfgerechtigd is zal er voor kiezen om te erven
Iedereen heeft het recht om een nalatenschap te verwerpen.
• Soorten erfgenamen:
1. Wettelijke erfgenamen : door de wet aangeduid
2. Testamentaire erfgenamen: erfgenamen die door de deculus als erfgenaam worden aangeduid
3. Contractuele erfgenamen (uitzonderlijk; infra): contract over het erven (later meer in deel giften)
• Wie wordt tot de nalatenschap geroepen? (devolutie of toewijzing) : er zijn 3 soorten devolutie
(devolutie/ toewijzing= wie wordt er
door de nalatenschap geroepen?)
1. Wettelijke devolutie: toewijzing krachtens de wet
Situatie waarin de persoon niks geregeld heeft met betrekking tot zijn nalatenschap.
Geen contracten/ testamenten.
In dat geval wordt de erfgenaam door de wet aangewezen.
Geen schikkingen getroffen bij leven
intestaat of ab intestato erfopvolging:
• ab intestato: erven krachtens de wet omdat er geen
schikkingen zijn
2. Testamentaire devolutie: toewijzing krachtens testament, in het
testament staat aangeduid wie zijn erfgenamen worden
Hier is er wel schikking
Schikkingen getroffen bij leven
De deculus heeft bepaald wie zijn erfgenamen worden
3. Contractuele devolutie: toewijzing krachtens contract
Ook hier is er schikking
Schikkingen getroffen bij leven
2
,3 BA rechten 2024-2025
Toewijzing gebeurt op basis van een contract
• In deel 1 spreken we enkel over de wettelijke devolutie!
o De testamentaire en contractuele devolutie komt aan bod bij de giften
• Wissel begrippen niet om bij het examen bv. Erfgenaam en erfgerechtigde omwisselen
AFDELING II. OPENVALLEN VAN DE NALATENSCHAP
Het openvallen van de NAL is het moment waarop de erfgenamen de erfenis verkrijgen
Wanneer?
Openvallen nalatenschap = wanneer gebeurt de verkrijging krachtens erfrecht?
Principe: Moment van overlijden (art 4.1 BW):
• Het moment van overlijden van een persoon is de datum die opgenomen is op de overlijdensakte
o Deze datum is er door dat een arts heeft vastgesteld dat een persoon op dat moment is
overleden
• Cf. Datum op overlijdensakte (art 55-56 oud BW)
In sommige gevallen is het moment van overlijden niet zo eenvoudig te bepalen
• Waarom? voor het vaststellen van het overlijden is er een lijk nodig maar dat is er niet altijd
• 2 bijzondere situaties:
1) De verklaring van afwezigheid (art. 118 Oud BW)
= de persoon is niet met zekerheid overleden
Bv. Een persoon vertrekt om wereldreis en komt nooit meer terug -> hij verdwijnt van de
aardbol en het is niet duidelijk of hij al dan niet overleden is -> na een tijdje maak je je
zorgen en deze persoon heeft goederen en kinderen waar hij voor moet zorgen -> hier
zal een regeling voor getroffen moeten worden -> je kan dan naar de rechter gaan om
deze afwezigheid te laten vast stellen
Naar de familierechtbank indien die afwezigheid nog langer duurt:
• Verklaring van afwezigheid
• Met deze verklaring kan je naar de ABS -> de datum waarop de akte door
de ABS opgemaakt is, is het moment waarop het NAL open valt
• Heeft hetzelfde effect als een overlijden hoewel het niet helemaal zeker is
of die persoon overleden is
2) De gerechtelijke verklaring van overlijden (art. 126 Oud BW)
Bv. Een terroristische aanslag waarbij een persoon met grote zekerheid overleden is
maar waarvan het lijk nooit gevonden is
Het lijk is essentieel om het overlijden vast te kunnen stellen (zonder lijk en
vaststelling van de arts kan er geen akte opgesteld worden)
• Toch kan je naar de familie rechtbank gaan -> je kan vragen voor de
gerechtelijke verklaring van het overlijden van die persoon
• Er wordt dan een vonnis opgesteld waarin verklaard wordt dat die
persoon overleden is
• De datum van overlijden wordt bepaald door de familie rechtbank
3
, 3 BA rechten 2024-2025
Waar?
Waar zal het NAL openvallen?
Openvallen nalatenschap = waar gebeurt de verkrijging krachtens erfrecht?
Principe: De woonplaats van de overledene (art 110 oud BW)
• Woonplaats = hoofdverblijfplaats, ongeacht inschrijving in bevolkingsregister (art 102 oud BW)
o Hoofdverblijfplaats = de plaats waar de persoon hoofdzakelijk verblijft
Bv. Een persoon is ingeschreven in het bevolkingsregister van Antwerpen maar hij
verblijft defacto in Brussel -> het NAL zal dan openvallen in Brussel
NIET de plaats van overlijden bv. Je overlijdt in Eupen dan valt het NAL open in Brussel nl. je
hoofdverblijfplaats
Wat bij overlijden in het buitenland? (EU-recht)
• Er is een verordening die bepaalt wie bevoegd is in geval van overlijden in een ander EU-land
o Art. 4 verordening: de gewone verblijfplaats bepaalt welke rechter bevoegd is
Bv. Je overlijdt in Spanje maar je hoofdverblijfplaats is in BE -> dan is de bevoegde
rechter degene van de hoofverblijfplaats in BE
Gevolgen?
HET OPENVALLEN VAN HET NAL IS EEN ZEER BELANGRIJK MOMENT IN HET ERFRECHT
Het openvallen van het NAL is het moment waarop de erfgerechtigde van rechtswege tot de NAL komen
Nalatenschap gaat van rechtswege over op erfgerechtigden (art. 4.3 en 4.39 BW)
Tijdstip van overlijden is tijdstip waarop:
1. Samenstelling nalatenschap wordt bepaald (art. 4.153 BW)
4
SAMENVATTING
FAMILIAALVERMOGENSRECHT
DEEL 2: ERFRECHT
DEEL I - ERFRECHT
HOOFDSTUK 1. ERVEN
AFDELING I. BASISBEGRIPPEN
AFDELING I. BASISBEGRIPPEN
- Basisbegrippen hebben we nodig voor volgende lessen
• Erven: de verkrijging van het vermogen door overlijden van de titularis
o Erven is het verkrijgen van iemands vermogen naar mate zijn overlijden, die titularis is de
erflater of de deculus
o Dat vermogen is de nalatenschap of de erfenis.
• Personen die het vermogen erven, verkrijgen het middels erfopvolging
• Indien je het nalatenschap verkrijgt ben je de erfopvolger
• Geregeld door het erfrecht (burgerlijk recht): wie erft, hoe en welke gevolgen?
↔ fiscaal recht: erfbelasting
• Dit is allemaal geregeld door het erfrecht, een tak van het burgerlijk recht
• Het erfrecht is te onderscheiden van de erfbelasting van het fiscale aspect, die komt in
dit vak niet aan bod
Het begrip erver moet je genuanceerd benaderen: onderscheid tussen erfgerechtigde en de erfgenaam:
• Wie verkrijgt het vermogen van de erflater (erfopvolgers/rechtsopvolgers)?
o Erfgerechtigde: persoon die tot de nalatenschap geroepen is, die in abstracto zou kunnen erven
- In abstracte zouden kunnen erven, tot de nalatenschap geroepen kunnen worden
o Erfgenaam: persoon die de nalatenschap ook effectief verkrijgt
1
,3 BA rechten 2024-2025
- Verkrijgen een deel van het vermogen
Hoe kan men ervoor zorgen dat een erfgerechtigde erfgenaam wordt? -> er zijn 2 zaken die er voor kunnen zorgen
dat de erfgerechtigde geen erfgenaam zal worden
- Mag volgens de wet in concreto erven: erfbekwaam (infra)
er zijn bepaalde mensen die alhoewel ze in abstracto kunnen erven in de praktijk erf onbekwaam zijn
Bv. Personen die op het moment dat de erfenis openvalt nog niet bestaan,
onwaardigheid om te erven -> ook al zijn ze erfgerechtigd gaan zij niet erven
- Kiest ervoor om de nalatenschap te aanvaarden
→ Erfkeuze of optierecht: niet iedereen die erfgerechtigd is zal er voor kiezen om te erven
Iedereen heeft het recht om een nalatenschap te verwerpen.
• Soorten erfgenamen:
1. Wettelijke erfgenamen : door de wet aangeduid
2. Testamentaire erfgenamen: erfgenamen die door de deculus als erfgenaam worden aangeduid
3. Contractuele erfgenamen (uitzonderlijk; infra): contract over het erven (later meer in deel giften)
• Wie wordt tot de nalatenschap geroepen? (devolutie of toewijzing) : er zijn 3 soorten devolutie
(devolutie/ toewijzing= wie wordt er
door de nalatenschap geroepen?)
1. Wettelijke devolutie: toewijzing krachtens de wet
Situatie waarin de persoon niks geregeld heeft met betrekking tot zijn nalatenschap.
Geen contracten/ testamenten.
In dat geval wordt de erfgenaam door de wet aangewezen.
Geen schikkingen getroffen bij leven
intestaat of ab intestato erfopvolging:
• ab intestato: erven krachtens de wet omdat er geen
schikkingen zijn
2. Testamentaire devolutie: toewijzing krachtens testament, in het
testament staat aangeduid wie zijn erfgenamen worden
Hier is er wel schikking
Schikkingen getroffen bij leven
De deculus heeft bepaald wie zijn erfgenamen worden
3. Contractuele devolutie: toewijzing krachtens contract
Ook hier is er schikking
Schikkingen getroffen bij leven
2
,3 BA rechten 2024-2025
Toewijzing gebeurt op basis van een contract
• In deel 1 spreken we enkel over de wettelijke devolutie!
o De testamentaire en contractuele devolutie komt aan bod bij de giften
• Wissel begrippen niet om bij het examen bv. Erfgenaam en erfgerechtigde omwisselen
AFDELING II. OPENVALLEN VAN DE NALATENSCHAP
Het openvallen van de NAL is het moment waarop de erfgenamen de erfenis verkrijgen
Wanneer?
Openvallen nalatenschap = wanneer gebeurt de verkrijging krachtens erfrecht?
Principe: Moment van overlijden (art 4.1 BW):
• Het moment van overlijden van een persoon is de datum die opgenomen is op de overlijdensakte
o Deze datum is er door dat een arts heeft vastgesteld dat een persoon op dat moment is
overleden
• Cf. Datum op overlijdensakte (art 55-56 oud BW)
In sommige gevallen is het moment van overlijden niet zo eenvoudig te bepalen
• Waarom? voor het vaststellen van het overlijden is er een lijk nodig maar dat is er niet altijd
• 2 bijzondere situaties:
1) De verklaring van afwezigheid (art. 118 Oud BW)
= de persoon is niet met zekerheid overleden
Bv. Een persoon vertrekt om wereldreis en komt nooit meer terug -> hij verdwijnt van de
aardbol en het is niet duidelijk of hij al dan niet overleden is -> na een tijdje maak je je
zorgen en deze persoon heeft goederen en kinderen waar hij voor moet zorgen -> hier
zal een regeling voor getroffen moeten worden -> je kan dan naar de rechter gaan om
deze afwezigheid te laten vast stellen
Naar de familierechtbank indien die afwezigheid nog langer duurt:
• Verklaring van afwezigheid
• Met deze verklaring kan je naar de ABS -> de datum waarop de akte door
de ABS opgemaakt is, is het moment waarop het NAL open valt
• Heeft hetzelfde effect als een overlijden hoewel het niet helemaal zeker is
of die persoon overleden is
2) De gerechtelijke verklaring van overlijden (art. 126 Oud BW)
Bv. Een terroristische aanslag waarbij een persoon met grote zekerheid overleden is
maar waarvan het lijk nooit gevonden is
Het lijk is essentieel om het overlijden vast te kunnen stellen (zonder lijk en
vaststelling van de arts kan er geen akte opgesteld worden)
• Toch kan je naar de familie rechtbank gaan -> je kan vragen voor de
gerechtelijke verklaring van het overlijden van die persoon
• Er wordt dan een vonnis opgesteld waarin verklaard wordt dat die
persoon overleden is
• De datum van overlijden wordt bepaald door de familie rechtbank
3
, 3 BA rechten 2024-2025
Waar?
Waar zal het NAL openvallen?
Openvallen nalatenschap = waar gebeurt de verkrijging krachtens erfrecht?
Principe: De woonplaats van de overledene (art 110 oud BW)
• Woonplaats = hoofdverblijfplaats, ongeacht inschrijving in bevolkingsregister (art 102 oud BW)
o Hoofdverblijfplaats = de plaats waar de persoon hoofdzakelijk verblijft
Bv. Een persoon is ingeschreven in het bevolkingsregister van Antwerpen maar hij
verblijft defacto in Brussel -> het NAL zal dan openvallen in Brussel
NIET de plaats van overlijden bv. Je overlijdt in Eupen dan valt het NAL open in Brussel nl. je
hoofdverblijfplaats
Wat bij overlijden in het buitenland? (EU-recht)
• Er is een verordening die bepaalt wie bevoegd is in geval van overlijden in een ander EU-land
o Art. 4 verordening: de gewone verblijfplaats bepaalt welke rechter bevoegd is
Bv. Je overlijdt in Spanje maar je hoofdverblijfplaats is in BE -> dan is de bevoegde
rechter degene van de hoofverblijfplaats in BE
Gevolgen?
HET OPENVALLEN VAN HET NAL IS EEN ZEER BELANGRIJK MOMENT IN HET ERFRECHT
Het openvallen van het NAL is het moment waarop de erfgerechtigde van rechtswege tot de NAL komen
Nalatenschap gaat van rechtswege over op erfgerechtigden (art. 4.3 en 4.39 BW)
Tijdstip van overlijden is tijdstip waarop:
1. Samenstelling nalatenschap wordt bepaald (art. 4.153 BW)
4
