EVIDENCE BASED MEDICINE
PROFESSOR WILLEMS
1. Evidence Based Medicine
1.1 Wat is EBM
● KCE: federaal kenniscentrum, geeft richtlijnen
● Wat is EBM niet:
- Traditie
- Anekdotes
- Één artikel
- Expertenadvies
- Financiële overwegingen
● Wat is EBM wel:
- Evidentie, bewijskracht
⇒ Grondige zoektocht naar bewijsmateriaal
⇒ Bewijsmateriaal kritisch beoordelen
⇒ Bewijsmateriaal correct gebruiken
● Voor wie is EBM van belang:
- Clinici: moeten constant beslissingen nemen
⇒ Welke therapie best, welke test voor diagnose, wat is prognose, …
- Beleidsmakers: beslissen waarin geïnvesteerd moet worden
⇒ Welke therapie terugbetalen, welke testen terugbetalen, …
● Definitie EBM:
- Evidence Based Medicine (geneeskunde op basis van evidentie, bewijs) is het
expliciet, oordeelkundig en consciëntieus gebruik maken van het beste
beschikbare bewijs bij het maken van een keuze voor de behandeling van een
patiënt. Dit alles gegeven de stand van de (medische) wetenschap van dat
moment
⇒ Expliciet: open, transparant en duidelijk
⇒ Oordeelkundig: met behulp van gezond verstand
⇒ Consciëntieus: voorzichtig en zorgvuldig zijn in wat je doet
- Voornamelijk gebaseerd op hoogwaardige gecontroleerde studies
⇒ Meta-analyses, systematische reviews,
randomised controlled trials (RCT)
⇒ Prent: hoe hoger, hoe betrouwbaarder, hoe
breder de studie geanalyseerd en beoordeeld werd
- Evidentie evolueert, breidt uit, evolutie naar andere
conclusies
1
,1.2 Hoe is EBM ontstaan
● Tijdlijn:
- Voor 19de eeuw
⇒ Traditioneel, persoonlijke ervaringen, intuïtie, autoriteit van deskundigen
- 19de eeuw
⇒ Opkomst statistiek en epidemiologie
⇒ Florence Nightingale: correlatie sterftecijfers en hygiëne in ziekenhuizen
⇒ Pierre Charles Alexandre Louis: grondlegger epidemiologie
⇒ James Lind: eerste studie op 12 behandelingen van scheurbuik
- Begin 20ste eeuw
⇒ Methodologische doorbraken, maar geen wetenschappelijk kader
⇒ Eerste RCT in 1948 om effecten van streptomycine bij tuberculose te testen
⇒ Archie Cochrane benadrukt belang systematische beoordelingen
- 1980
⇒ Term evidence-based medicine geïntroduceerd door David Sackett en Gordon
Guyatt → beste beschikbare bewijs
- Begin 21ste eeuw
⇒ Opkomst digitale technologie → PubMed
⇒ Beleid en richtlijnen
- 2024
⇒ Nieuwe technologieën zoals AI
● Belangrijke componenten binnen EBM:
- Beste huidige bewijs: wat de huidige literatuur vooropstelt
- Klinische expertise: eigen ervaringen, kennis en vaardigheden van de therapeut
- Waarden en verwachtingen van de patiënt
● Definitie EBM:
- Geen kookboek dat voor elke patiënt gevolgd kan worden
- Alleen bewijs is onvoldoende om beslissingen te nemen
- Extern bewijs uit literatuur is geen bewijs dat behandeling bij jouw patiënt zal
slagen
● Mindset van EBM:
- Twee patiënten met zelfde aandoening kunnen andere behandeling krijgen in het
licht van dezelfde evidentie
⇒ Clinici kunnen andere beslissingen nemen op basis van patiëntenvoorkeur,
wensen en verwachtingen
- Zelfde patiënt kan door collega anders behandeld worden
⇒ Clinici hebben soms andere expertises
- EBP: evidence-based practice
⇒ Integratie van wetenschappelijke kennis + ervaring van clinici +
patiëntenvoorkeur
2
, ● Verschil wetenschappelijk onderzoek en EBM:
- Wetenschappelijk onderzoek: georganiseerd en systematisch antwoord vinden
op onderzoeksvraag dat bestaande kennis valideert en verfijnt of nieuwe kennis
genereert die direct of indirect invloed heeft op medische praktijk
- Evidence-based practice: integratie van beste onderzoeksbewijs met klinische
expertise en waarden en behoeften van patiënten om zo hoogwaardige en
kosteneffectieve gezondheidszorg te leveren
● EMB in België in cijfers (2022):
- 95% weet dat EBP gebaseerd is op wetenschappelijke bevindingen
- 19% identificeert correct alle 3 de pijlers van EBP
- 74% is het eens of helemaal eens dat toepassing EBP noodzakelijk is binnen
praktijk
- 83% zoekt minstens 1 keer per maand via wetenschappelijke kanalen
- 54% zoekt minstens 1 keer per maand naar antwoorden via informatie die ze in
de opleiding tot zorgprofessional geleerd hebben
- 47% besteedt wekelijks 1-3u aan het up-to-date houden van hun
wetenschappelijke kennis
- 29,9% vindt dat de geletterdheid van de patiënt ervoor zorgt dat EBP niet kan
toegepast worden
1.3 Waarom EBM
● Waarom EBM:
- Kwaliteit van zorg verbeteren
- Verhoogde patiëntentevredenheid
- Verlaagde kosten
● Waar EBM te vinden:
- Via gespecialiseerde databanken (vb. PubMed, Medline, …)
- Via internationale richtlijndatabanken of point-care-infobronnen
- Via website van ebmpracticenet / Cebam Digital Library for Health / Minerva /
Gezondheid en wetenschap
- Via Elektronisch Patiëntendossier
- Via wetenschappelijke tijdschriften
- Via bijscholingen / conferenties / congressen / studiedagen
● Terminologie:
- Kwalitatief onderzoek
⇒ Verkennen en verklaren van fenomenen
⇒ Vanuit perspectief van wie fenomeen ervaart (patiënt, zorgverlener, …)
⇒ Focus: beschrijven en/of begrijpen (niet meten)
⇒ Via interviews, focusgesprekken, observaties
⇒ Vb. Wat is effect van chronische lage rugpijn op seksuele gezondheid
3
PROFESSOR WILLEMS
1. Evidence Based Medicine
1.1 Wat is EBM
● KCE: federaal kenniscentrum, geeft richtlijnen
● Wat is EBM niet:
- Traditie
- Anekdotes
- Één artikel
- Expertenadvies
- Financiële overwegingen
● Wat is EBM wel:
- Evidentie, bewijskracht
⇒ Grondige zoektocht naar bewijsmateriaal
⇒ Bewijsmateriaal kritisch beoordelen
⇒ Bewijsmateriaal correct gebruiken
● Voor wie is EBM van belang:
- Clinici: moeten constant beslissingen nemen
⇒ Welke therapie best, welke test voor diagnose, wat is prognose, …
- Beleidsmakers: beslissen waarin geïnvesteerd moet worden
⇒ Welke therapie terugbetalen, welke testen terugbetalen, …
● Definitie EBM:
- Evidence Based Medicine (geneeskunde op basis van evidentie, bewijs) is het
expliciet, oordeelkundig en consciëntieus gebruik maken van het beste
beschikbare bewijs bij het maken van een keuze voor de behandeling van een
patiënt. Dit alles gegeven de stand van de (medische) wetenschap van dat
moment
⇒ Expliciet: open, transparant en duidelijk
⇒ Oordeelkundig: met behulp van gezond verstand
⇒ Consciëntieus: voorzichtig en zorgvuldig zijn in wat je doet
- Voornamelijk gebaseerd op hoogwaardige gecontroleerde studies
⇒ Meta-analyses, systematische reviews,
randomised controlled trials (RCT)
⇒ Prent: hoe hoger, hoe betrouwbaarder, hoe
breder de studie geanalyseerd en beoordeeld werd
- Evidentie evolueert, breidt uit, evolutie naar andere
conclusies
1
,1.2 Hoe is EBM ontstaan
● Tijdlijn:
- Voor 19de eeuw
⇒ Traditioneel, persoonlijke ervaringen, intuïtie, autoriteit van deskundigen
- 19de eeuw
⇒ Opkomst statistiek en epidemiologie
⇒ Florence Nightingale: correlatie sterftecijfers en hygiëne in ziekenhuizen
⇒ Pierre Charles Alexandre Louis: grondlegger epidemiologie
⇒ James Lind: eerste studie op 12 behandelingen van scheurbuik
- Begin 20ste eeuw
⇒ Methodologische doorbraken, maar geen wetenschappelijk kader
⇒ Eerste RCT in 1948 om effecten van streptomycine bij tuberculose te testen
⇒ Archie Cochrane benadrukt belang systematische beoordelingen
- 1980
⇒ Term evidence-based medicine geïntroduceerd door David Sackett en Gordon
Guyatt → beste beschikbare bewijs
- Begin 21ste eeuw
⇒ Opkomst digitale technologie → PubMed
⇒ Beleid en richtlijnen
- 2024
⇒ Nieuwe technologieën zoals AI
● Belangrijke componenten binnen EBM:
- Beste huidige bewijs: wat de huidige literatuur vooropstelt
- Klinische expertise: eigen ervaringen, kennis en vaardigheden van de therapeut
- Waarden en verwachtingen van de patiënt
● Definitie EBM:
- Geen kookboek dat voor elke patiënt gevolgd kan worden
- Alleen bewijs is onvoldoende om beslissingen te nemen
- Extern bewijs uit literatuur is geen bewijs dat behandeling bij jouw patiënt zal
slagen
● Mindset van EBM:
- Twee patiënten met zelfde aandoening kunnen andere behandeling krijgen in het
licht van dezelfde evidentie
⇒ Clinici kunnen andere beslissingen nemen op basis van patiëntenvoorkeur,
wensen en verwachtingen
- Zelfde patiënt kan door collega anders behandeld worden
⇒ Clinici hebben soms andere expertises
- EBP: evidence-based practice
⇒ Integratie van wetenschappelijke kennis + ervaring van clinici +
patiëntenvoorkeur
2
, ● Verschil wetenschappelijk onderzoek en EBM:
- Wetenschappelijk onderzoek: georganiseerd en systematisch antwoord vinden
op onderzoeksvraag dat bestaande kennis valideert en verfijnt of nieuwe kennis
genereert die direct of indirect invloed heeft op medische praktijk
- Evidence-based practice: integratie van beste onderzoeksbewijs met klinische
expertise en waarden en behoeften van patiënten om zo hoogwaardige en
kosteneffectieve gezondheidszorg te leveren
● EMB in België in cijfers (2022):
- 95% weet dat EBP gebaseerd is op wetenschappelijke bevindingen
- 19% identificeert correct alle 3 de pijlers van EBP
- 74% is het eens of helemaal eens dat toepassing EBP noodzakelijk is binnen
praktijk
- 83% zoekt minstens 1 keer per maand via wetenschappelijke kanalen
- 54% zoekt minstens 1 keer per maand naar antwoorden via informatie die ze in
de opleiding tot zorgprofessional geleerd hebben
- 47% besteedt wekelijks 1-3u aan het up-to-date houden van hun
wetenschappelijke kennis
- 29,9% vindt dat de geletterdheid van de patiënt ervoor zorgt dat EBP niet kan
toegepast worden
1.3 Waarom EBM
● Waarom EBM:
- Kwaliteit van zorg verbeteren
- Verhoogde patiëntentevredenheid
- Verlaagde kosten
● Waar EBM te vinden:
- Via gespecialiseerde databanken (vb. PubMed, Medline, …)
- Via internationale richtlijndatabanken of point-care-infobronnen
- Via website van ebmpracticenet / Cebam Digital Library for Health / Minerva /
Gezondheid en wetenschap
- Via Elektronisch Patiëntendossier
- Via wetenschappelijke tijdschriften
- Via bijscholingen / conferenties / congressen / studiedagen
● Terminologie:
- Kwalitatief onderzoek
⇒ Verkennen en verklaren van fenomenen
⇒ Vanuit perspectief van wie fenomeen ervaart (patiënt, zorgverlener, …)
⇒ Focus: beschrijven en/of begrijpen (niet meten)
⇒ Via interviews, focusgesprekken, observaties
⇒ Vb. Wat is effect van chronische lage rugpijn op seksuele gezondheid
3
