Legende:
///// = belangrijke begrippen
///// = informatie uit: Ervaringsgericht werken
///// = informatie uit: Kleuterleerkracht
///// = informatie uit artikels:
Krachtig kleuteronderwijs 2
Les 1 - Een rijk basismilieu
Wat is kwaliteitsvol kleuteronderwijs?
= een rijke leeromgeving
Gebaseerd op 2 pijlers:
- Rijk basismilieu: klasinrichting en goed doordachte hoeken
- Rijk aanbod aan activiteiten
De 2 pijlers staan niet los van elkaar. Ze vloeien in elkaar over en beïnvloeden elkaar
wederzijds. Deze leeromgeving is voortdurend in evolutie zoals het klasleven zelf.
De pijlers van ervaringsgericht onderwijs:
- Kleuterinitiatief
= de kleuters spelen en de KO observeert om ontwikkeling daarop aan te
passen en bepaalt nog wel een aantal dingen in de klas
- Milieuverrijking
= als je merkt dat de kls geïnteresseerd zijn in iets, vul je het klas aanbod
daarmee aan
- Ervaringsgerichte dialoog
= kleuters mogen hun gevoelens uiten en de KO doet daar iets mee, de KO is
empathisch
- Welbevinden & betrokkenheid
1. Het ontstaan van hoeken in de kleuterklas
Er zijn 2 tendensen:
1. Het aantal en de soorten hoeken zijn geëvolueerd:
o Geen hoeken
o Fröbel (1782-1852) & Montessori (1870-1952) ontstaan van de
bouwhoek
Fröbel: fröbel blokjes, alleen spelen, geen samen spel
Montessori: houten (speel)materiaal, gericht op leren
o 1955 ontstaan van de poppenhoek
o 1970 inrichten van meerdere hoeken (lees-, luister-, ontdekhoek)
In hoeken: of gerichte opdrachten of volledig vrij werken
Spelen in hoeken werd niet als ‘echt’ leren beschouwd
o Nu herinrichten van de hoeken
Rijker + meer spelmogelijkheden
, 2. Het belang dat men hecht aan spelen/werken in hoeken is toegenomen
o Vroeger: sterke (vaak klassikale) sturing = echte leermomenten
o Nu: opwaardering van vrij spel als evenwaardig (Dewet, Piaget,…)
o Nu: echte wereld beschikbaar maken voor kleuters door:
(kls ontwikkelen door ontdekken en ze willen deel uitmaken van echte
wereld)
Exploratie: klas naar wereld brengen
Spelen in hoeken: wereld in klas brengen
o Nu: rijke leeromgeving beschikbaar stellen voor kleuters door:
Regio Emilia (Malaguzzi): kls geven eigen leren vorm, gedreven door
interesse & klasomgeving moet uitdagen tot experimenteren en
leren (= 2e leerkracht)
EGO (ervaringsgericht onderwijs, Ferre Laevers): rijk basismilieu
Otto Herz
= Duitse pedagoog en psycholoog
- Essay schoolarchitectuur:
o Basisbehoeften van kinderen voor ruimtes en landschappen
o Hierop inspelen bij de inrichting
Rusten
Lawaai kunnen maken
Bewegen en uitleven
Boven en beneden zijn
Verstoppen
Vormgeven, veranderen
De resultaten van hun bezigheden tonen
Gezelligheid
Elementen aarde, water, vuur, lucht
Risico ondergaan
Verantwoordelijkheid nemen
Zicht thuis voelen
Oefening: Verbind de juiste filosoof of pedagoog: (PPT les 1A, slide 21/22)
Voor elke pedagoog 1 voorbeeld kennen
- Montesorri: Meubilair op kindermaat & toegankelijke, geordende schappen
- Fröbel: Praktische materialen zoals blokken, papier & schaar
- Steiner: Natuurlijke materialen
- Malaguzzi: Lichtelijke & esthetische ruimtes
2. Wat is een hoek?
Een hoek:
= een duidelijk herkenbare zone die wordt gereserveerd voor een welbepaald type
van activiteit en waarbij het nodige materiaal direct toegankelijk is voor kinderen
- Synoniemen: speelwerkplek, speelruimte, area
- Afbakening kan op verschillende manieren
- Schikking + inrichting van de hoeken mag niet willekeurig gebeuren
,3. Het belang van hoeken in de kleuterklas
Het belang van hoeken:
- Maken ruimte overzichtelijk
o Structureren de ruimte
o Bieden overzicht van keuzemogelijkheden of kleuters kunnen kiezen
- Geeft mogelijkheid tot differentiatie dat tegemoet komt aan individuele
verschillen of individuele hulpvragen beantwoorden van kleuters
- Kleuters leren meer zelfstandig werken of ‘ongestoord’ en ‘op eigen initiatief’
werken en spelen
- Intensief contact mogelijk tussen…
o Kleuters onderling
o Kleuters en KO
- Stimuleert taalvaardigheid: kls verwoorden, overleggen, luisteren
- Diversiteit in het spel van het individuele kind vergroot: kind kan tot een ander
soort spel komen
- De ‘echte’ wereld komt in de klas door bv.. via thema, interesses van de kls,…
- Rijke observatiekansen voor KO
4. Inrichting van de klas en de hoeken
Schikking van hoeken
- Doordachte schikking van de klas = belangrijk = inrichting klas
o Hoe worden de hoeken best geschikt in de klas?
o Hoe wordt een hoek best geschikt?
- Hoek zelf moet doordacht en rijk worden ingevuld = uitrusting hoek
o Hoe wordt de hoek best uitgerust?
Klasinrichting en inrichting hoek:
a) De klas overzichtelijk en aantrekkelijk inrichten
- Maak een goede indeling van de ruimte indeling in hoeken duidelijke
afbakening en scheiding van hoeken: concentratie
- Veel elementen bepalen wat je ervaart bij het betreden van de klasruimte,
liggen vast of zijn niet meteen te veranderen: hoeveelheid binnenkomend licht,
hoogte van plafond, verhouding tussen lengte & breedte, oppervlakte, …
- Overzicht bewaken, waardoor kls er zich makkelijk kunnen oriënteren
- Sommige hoeken vragen om enige beslotenheid en gezelligheid
(rustige hoek, leeshoek, huishoek,…)
- Creëer door kleine verassende en natuurlijke accenten een huiselijke sfeer
- Sommige hoeken zijn storend voor elkaar, andere zijn verzoenbaar en
versterken elkaar:
o Plaats een ‘luidruchtige hoek’ niet naast een rustige hoek
(bv. bouwhoek naast leeshoek)
o Creëer voldoende ‘open ruimte’: bewegingsruimte in de hoeken, open
ruimte in het midden van de klas
o Wanneer de zandtafel naast de autohoek staat nodig je kls uit om een
circuit te bouwen in de zandbak
o Je kunt echt naar de winkel wandelen als de huishoek wat verderaf ligt
, o Kijk naar het verkeer in klas en plaats een ontdektafel niet langs te
drukste route
b) Zorgen voor gevarieerd aanbod aan hoeken
- Voorzie basishoeken (8 – 10) hoeken die in principe in elke klas, ongeacht de
leeftijd van kls, een plaats verdienen
o Hoeveelheid hoeken hangt af van grootte klas, aantal kls, tafels, …
- We denken aan…
o Praat- & onthaalhoek
o Huishoek, winkelhoek
o Zand-water-maïsbak
o Zone groot/klein constructiemateriaal, timmerhoek
o Hoek met ontwikkelingsmateriaal
o Praathoek, onthaalhoek, boekenhoek, snoezelhoek
o Mediahoek
o Knutselhoek
o Bewegingshoeken
o Natuurhoek, experimenteerhoek, techniekhoek
- Varieer in soorten hoeken vanuit verschillende ontwikkelingsdomeinen
o Taalvaardigheid, begrijpen van fysische wereld, sociale competentie,
beeldende expressie, grove motoriek, fijne motoriek, zelfsturing, muzikale
expressie,…
- Hou rekening met bepaalde noden, talenten, diversiteit en eigenheid van
leeftijdgroep
- Informeer voldoende over de gezinssituatie, socio-culturele achtergrond,
zorgvragen,… van kls
c) In elke hoek overzicht, structuur en sfeer brengen
- Belangrijk om goed na te denken over de overzichtelijkheid en structuur binnen
elke hoek
- Bekijk elke hoek op kleuterhoogte en ontdek zelf wat het met je doet
o Wordt je niet overdonderd door het aanbod?
o Is er overzicht? Kun je het materiaal zelfstandig nemen?
Zet kasten, bakken, op wieltjes zodat de kleuters deze zelfstandig kunnen
verplaatsen
o Past de sfeer bij de bedoeling van de hoek?
o Welk soort spel lokt de inrichting van de hoek uit
d) Flexibele aanpassing, meegroeien met noden van kls
- Inspelen op behoeften, mogelijkheden, noden, talenten,…
- Kiezen voor verplaatsbaar materiaal, op wieltjes
e) Zichtbaarheid en toegankelijkheid materiaal
- Heb je ervoor gezorgd dat kls het materiaal zelfstandig kunnen nemen en terug
opbergen?
- Rekening gehouden met open kasten, doorzichtige dozen, bereikbaarheid,…?
- Noot! Prikkelalarm, visual clutter
f) Veiligheid
///// = belangrijke begrippen
///// = informatie uit: Ervaringsgericht werken
///// = informatie uit: Kleuterleerkracht
///// = informatie uit artikels:
Krachtig kleuteronderwijs 2
Les 1 - Een rijk basismilieu
Wat is kwaliteitsvol kleuteronderwijs?
= een rijke leeromgeving
Gebaseerd op 2 pijlers:
- Rijk basismilieu: klasinrichting en goed doordachte hoeken
- Rijk aanbod aan activiteiten
De 2 pijlers staan niet los van elkaar. Ze vloeien in elkaar over en beïnvloeden elkaar
wederzijds. Deze leeromgeving is voortdurend in evolutie zoals het klasleven zelf.
De pijlers van ervaringsgericht onderwijs:
- Kleuterinitiatief
= de kleuters spelen en de KO observeert om ontwikkeling daarop aan te
passen en bepaalt nog wel een aantal dingen in de klas
- Milieuverrijking
= als je merkt dat de kls geïnteresseerd zijn in iets, vul je het klas aanbod
daarmee aan
- Ervaringsgerichte dialoog
= kleuters mogen hun gevoelens uiten en de KO doet daar iets mee, de KO is
empathisch
- Welbevinden & betrokkenheid
1. Het ontstaan van hoeken in de kleuterklas
Er zijn 2 tendensen:
1. Het aantal en de soorten hoeken zijn geëvolueerd:
o Geen hoeken
o Fröbel (1782-1852) & Montessori (1870-1952) ontstaan van de
bouwhoek
Fröbel: fröbel blokjes, alleen spelen, geen samen spel
Montessori: houten (speel)materiaal, gericht op leren
o 1955 ontstaan van de poppenhoek
o 1970 inrichten van meerdere hoeken (lees-, luister-, ontdekhoek)
In hoeken: of gerichte opdrachten of volledig vrij werken
Spelen in hoeken werd niet als ‘echt’ leren beschouwd
o Nu herinrichten van de hoeken
Rijker + meer spelmogelijkheden
, 2. Het belang dat men hecht aan spelen/werken in hoeken is toegenomen
o Vroeger: sterke (vaak klassikale) sturing = echte leermomenten
o Nu: opwaardering van vrij spel als evenwaardig (Dewet, Piaget,…)
o Nu: echte wereld beschikbaar maken voor kleuters door:
(kls ontwikkelen door ontdekken en ze willen deel uitmaken van echte
wereld)
Exploratie: klas naar wereld brengen
Spelen in hoeken: wereld in klas brengen
o Nu: rijke leeromgeving beschikbaar stellen voor kleuters door:
Regio Emilia (Malaguzzi): kls geven eigen leren vorm, gedreven door
interesse & klasomgeving moet uitdagen tot experimenteren en
leren (= 2e leerkracht)
EGO (ervaringsgericht onderwijs, Ferre Laevers): rijk basismilieu
Otto Herz
= Duitse pedagoog en psycholoog
- Essay schoolarchitectuur:
o Basisbehoeften van kinderen voor ruimtes en landschappen
o Hierop inspelen bij de inrichting
Rusten
Lawaai kunnen maken
Bewegen en uitleven
Boven en beneden zijn
Verstoppen
Vormgeven, veranderen
De resultaten van hun bezigheden tonen
Gezelligheid
Elementen aarde, water, vuur, lucht
Risico ondergaan
Verantwoordelijkheid nemen
Zicht thuis voelen
Oefening: Verbind de juiste filosoof of pedagoog: (PPT les 1A, slide 21/22)
Voor elke pedagoog 1 voorbeeld kennen
- Montesorri: Meubilair op kindermaat & toegankelijke, geordende schappen
- Fröbel: Praktische materialen zoals blokken, papier & schaar
- Steiner: Natuurlijke materialen
- Malaguzzi: Lichtelijke & esthetische ruimtes
2. Wat is een hoek?
Een hoek:
= een duidelijk herkenbare zone die wordt gereserveerd voor een welbepaald type
van activiteit en waarbij het nodige materiaal direct toegankelijk is voor kinderen
- Synoniemen: speelwerkplek, speelruimte, area
- Afbakening kan op verschillende manieren
- Schikking + inrichting van de hoeken mag niet willekeurig gebeuren
,3. Het belang van hoeken in de kleuterklas
Het belang van hoeken:
- Maken ruimte overzichtelijk
o Structureren de ruimte
o Bieden overzicht van keuzemogelijkheden of kleuters kunnen kiezen
- Geeft mogelijkheid tot differentiatie dat tegemoet komt aan individuele
verschillen of individuele hulpvragen beantwoorden van kleuters
- Kleuters leren meer zelfstandig werken of ‘ongestoord’ en ‘op eigen initiatief’
werken en spelen
- Intensief contact mogelijk tussen…
o Kleuters onderling
o Kleuters en KO
- Stimuleert taalvaardigheid: kls verwoorden, overleggen, luisteren
- Diversiteit in het spel van het individuele kind vergroot: kind kan tot een ander
soort spel komen
- De ‘echte’ wereld komt in de klas door bv.. via thema, interesses van de kls,…
- Rijke observatiekansen voor KO
4. Inrichting van de klas en de hoeken
Schikking van hoeken
- Doordachte schikking van de klas = belangrijk = inrichting klas
o Hoe worden de hoeken best geschikt in de klas?
o Hoe wordt een hoek best geschikt?
- Hoek zelf moet doordacht en rijk worden ingevuld = uitrusting hoek
o Hoe wordt de hoek best uitgerust?
Klasinrichting en inrichting hoek:
a) De klas overzichtelijk en aantrekkelijk inrichten
- Maak een goede indeling van de ruimte indeling in hoeken duidelijke
afbakening en scheiding van hoeken: concentratie
- Veel elementen bepalen wat je ervaart bij het betreden van de klasruimte,
liggen vast of zijn niet meteen te veranderen: hoeveelheid binnenkomend licht,
hoogte van plafond, verhouding tussen lengte & breedte, oppervlakte, …
- Overzicht bewaken, waardoor kls er zich makkelijk kunnen oriënteren
- Sommige hoeken vragen om enige beslotenheid en gezelligheid
(rustige hoek, leeshoek, huishoek,…)
- Creëer door kleine verassende en natuurlijke accenten een huiselijke sfeer
- Sommige hoeken zijn storend voor elkaar, andere zijn verzoenbaar en
versterken elkaar:
o Plaats een ‘luidruchtige hoek’ niet naast een rustige hoek
(bv. bouwhoek naast leeshoek)
o Creëer voldoende ‘open ruimte’: bewegingsruimte in de hoeken, open
ruimte in het midden van de klas
o Wanneer de zandtafel naast de autohoek staat nodig je kls uit om een
circuit te bouwen in de zandbak
o Je kunt echt naar de winkel wandelen als de huishoek wat verderaf ligt
, o Kijk naar het verkeer in klas en plaats een ontdektafel niet langs te
drukste route
b) Zorgen voor gevarieerd aanbod aan hoeken
- Voorzie basishoeken (8 – 10) hoeken die in principe in elke klas, ongeacht de
leeftijd van kls, een plaats verdienen
o Hoeveelheid hoeken hangt af van grootte klas, aantal kls, tafels, …
- We denken aan…
o Praat- & onthaalhoek
o Huishoek, winkelhoek
o Zand-water-maïsbak
o Zone groot/klein constructiemateriaal, timmerhoek
o Hoek met ontwikkelingsmateriaal
o Praathoek, onthaalhoek, boekenhoek, snoezelhoek
o Mediahoek
o Knutselhoek
o Bewegingshoeken
o Natuurhoek, experimenteerhoek, techniekhoek
- Varieer in soorten hoeken vanuit verschillende ontwikkelingsdomeinen
o Taalvaardigheid, begrijpen van fysische wereld, sociale competentie,
beeldende expressie, grove motoriek, fijne motoriek, zelfsturing, muzikale
expressie,…
- Hou rekening met bepaalde noden, talenten, diversiteit en eigenheid van
leeftijdgroep
- Informeer voldoende over de gezinssituatie, socio-culturele achtergrond,
zorgvragen,… van kls
c) In elke hoek overzicht, structuur en sfeer brengen
- Belangrijk om goed na te denken over de overzichtelijkheid en structuur binnen
elke hoek
- Bekijk elke hoek op kleuterhoogte en ontdek zelf wat het met je doet
o Wordt je niet overdonderd door het aanbod?
o Is er overzicht? Kun je het materiaal zelfstandig nemen?
Zet kasten, bakken, op wieltjes zodat de kleuters deze zelfstandig kunnen
verplaatsen
o Past de sfeer bij de bedoeling van de hoek?
o Welk soort spel lokt de inrichting van de hoek uit
d) Flexibele aanpassing, meegroeien met noden van kls
- Inspelen op behoeften, mogelijkheden, noden, talenten,…
- Kiezen voor verplaatsbaar materiaal, op wieltjes
e) Zichtbaarheid en toegankelijkheid materiaal
- Heb je ervoor gezorgd dat kls het materiaal zelfstandig kunnen nemen en terug
opbergen?
- Rekening gehouden met open kasten, doorzichtige dozen, bereikbaarheid,…?
- Noot! Prikkelalarm, visual clutter
f) Veiligheid
