Samenvatting Forensisch welzijnswerk (geslaagd 1ste zit, 15/20)

Inhoud
Algemeen kader......................................................................................................................... 3
0. Doel en inhoud.................................................................................................................... 3
1. Het concept......................................................................................................................... 3
1.1 Eenvoudig...................................................................................................................... 3
1.2 Complex......................................................................................................................... 3
2. Verhouding welzijnswerk en forensisch...............................................................................4
2.1 Fundamenteel – finaliteit................................................................................................ 4
2.2 Spanningsveld welzijn en justitie?.................................................................................. 5
3. Besluit................................................................................................................................. 6
2.1 Voorlopig besluit............................................................................................................ 6
2.2 Zesde staatshervorming................................................................................................ 7
2.3 Voorlopig besluit BIS...................................................................................................... 7
Historische ontwikkeling van het forensisch welzijnswerk..........................................................8
1. Geen FWZW........................................................................................................................ 8
1.1 Ancien Regime............................................................................................................... 8
1.2 Verlichting & klassiek strafrecht..................................................................................... 8
2. Kiemen FWZW: reclassering via patronage.........................................................................8
2.1 Context: (nieuw) sociaal verweer en criminele politiek..................................................8
2.2 Private reclassering: caritas........................................................................................... 9
2.3 Overheidsreclassering.................................................................................................. 10
3. FWZW wordt autonoom..................................................................................................... 11
3.1 De kritische jaren ‘70................................................................................................... 11
3.2 De staatshervorming van 1980: cruciaal voor FWZW..................................................11
3.3 Beleid na 1980: het besluit van 1985...........................................................................11
3.4 Twee partners, nood aan samenwerking......................................................................12
4. FWZW meer autonoom...................................................................................................... 13
4.1 Autonoom FZWZ: ankerpunten laatste periode............................................................13
4.2 Aan justitie verbonden FWZW: impact 6e staatshervorming (2011/2014)...................13
4.3 Communautarisering: (opnieuw) nood aan samenwerking en afspraken.....................14
5. Uitdagingen voor de toekomst.......................................................................................... 14
Hulp- en dienstverlening voor daders....................................................................................... 15
1. Context FWZW voor gedetineerden..................................................................................15
1.1 Achtergrond................................................................................................................. 15
1.2 FWZW voor gedetineerden........................................................................................... 15
1.3 Niet-gedetineerde justitiabelen.................................................................................... 15
2. FWZW onder justitiële druk voor niet-gedetineerde justitiabelen.....................................16
2.1 Noden en profiel gedetineerden................................................................................... 16

1

, 2.2 Vanuit autonoom FWZW............................................................................................... 17
2.3 Vanuit aan justitie verbonden ZWZW...........................................................................26
3. Niet-gedetineerde justitiabelen......................................................................................... 27
3.1 Behoeften HDV ex-gedetineerden................................................................................ 27
3.2 Aanbod vanuit autonoom FWZW..................................................................................28
3.3 Vanuit aan justitie gebonden FWZW............................................................................30
Forensische geestelijke gezondheidszorg................................................................................. 30
1. Achtergrond....................................................................................................................... 30
2. Internering........................................................................................................................ 31
2.1 kader............................................................................................................................ 31
2.2 Populatie...................................................................................................................... 32
2.3 Zorgaanbod.................................................................................................................. 32
2.4 Detentie....................................................................................................................... 33
3. Gedetineerden.................................................................................................................. 34
3.1 Beleid........................................................................................................................... 35
3.2 Aanbod......................................................................................................................... 35
3.3 Uitdagingen.................................................................................................................. 36
Modellen voor rehabilitatie van daders.................................................................................... 36
1. Beleidsnota: naar een humaner detentiebeleid voor meer veiligheid...............................36
2. Risk-Need-Responsivity (RNR)........................................................................................... 37
3. Good Lives Model (GLM).................................................................................................... 40
4. Integratie........................................................................................................................... 42
Herstel en slachtoffer-daderbemiddeling..................................................................................43
1. Inleiding............................................................................................................................ 43
1.1 context......................................................................................................................... 43
1.2 concepten.................................................................................................................... 44
2. Methodieken...................................................................................................................... 44
2. afrondende reflecties........................................................................................................ 47




2

,Forensisch welzijnswerk
Algemeen kader
0. Doel en inhoud
Centrale vragen:
1. Wat is forensisch welzijnswerk?
- Wat is het verschil tussen autonoom en aan justitie verbonden FWZW?
- Waar komt dit verschil vandaan?
2. Wat is de verhouding tussen welzijnswerk en justitie bij FZWZ?
3. Welke rol spelen de staatshervormingen hierbij?

Forensisch en welzijnswerk: Verhouding justitie en welzijn

1. Het concept
Concept “forensisch welzijnswerk” geïntroduceerd in Panopticon (1980)
- Forensisch: disciplines en activiteiten op alle echelons strafrechtsbedeling (opsporing,
vervolging, straftoemeting en strafuitvoering) = recht
- Welzijnswerk: activiteiten die bijdragen tot het (individueel of collectief) welzijn = hulp-
en dienstverlening (hierna HDV)
- DUS: welzijnswerk (= essentie) binnen forensische context (= specificiteit)

1.1 Eenvoudig
Wat?
- Hulp- en dienstverlening
- aan mensen die als dader, slachtoffer of naastbestaande (“justitiabele”)
- (on)rechtstreeks worden geconfronteerd met strafrechtelijke interventie

Focus FWZW = volwassen daders/verdachten
- Slachtoffers → Victimologie
- Minderjarigen → Jeugdcriminologie en Jeugdrecht

Voor wie? Doelgroep
- Specifiek voor (potentiële) daders en/of slachtoffers
- Mensen in contact met justitie

Door wie? Aanbod
- Algemene maatschappelijke hulp- en dienstverlening (iedereen kan hier beroep op
doen)
- Hulpverlening: drughulpverlening, geestelijke gezondheidszorg, OCMW…
- Dienstverlening: VDAB, onderwijs, sport, bibliotheken…
- Categoriaal welzijnswerk: specifiek voor doelgroep daders en/of slachtoffers (justitiële
context)
- Justitieel Welzijnswerk (JWW), Slachtofferhulp, Slachtofferonthaal, Psychosociale
Dienst (PSD), Justitiehuizen, Herstelbemiddeling, …

1.2 Complex
wat is de finaliteit (doel?) – wie is opdrachtgever?
3

, organisatie en bevoegdheidsniveaus (Vlaams/federaal)
 onderscheid autonoom vs aan justitie verbonden FWZW

Autonoom FWZW
- Forensisch welzijnswerk dat autonoom van justitie werkt
- Is onderdeel van algemeen welzijnswerk

Aan justitie verbonden FWZW
- HDV (hulp- en dienstverlening) in nauw verband met strafrechtelijke beslissingen
- Welzijnswerk ‘onder mandaat’ (van justitie)

Beide: bieden HDV aan daders in justitiële context

Oorzaak complexiteit:
1. Ontstaansgeschiedenis
- Welzijnswerk ontwikkeld zowel vanuit privé-initiatief als initiatief overheid
2. Bevoegdheidskwestie => staatshervormingen
- 1980: opsplitsing bevoegdheden
- Autonoom FWZW: hulp op vraag cliënt (vrijwilligheid) = >
gemeenschappen
- Aan justitie verbonden FWZW: hulp in nauw verband met strafrechtelijke
beslissingen (bvb. begeleiding voorwaardelijke invrijheidstelling) =>
federaal
- 2014: zesde staatshervorming (Vlinderakkoord 2011)
- Onderscheid 1980 verandert, want JH en ET (= deel van aan justitie
verbonden WZW) → gemeenschappen
 Zie later, historiek

2. Verhouding welzijnswerk en forensisch
2.1 Fundamenteel – finaliteit
Kern = debat verhouding welzijn(swerk) en straf(rechtsbedeling)
- Fundamenteel: finaliteit
- Wat zijn onze doelstellingen? Wat willen we bereiken?
- Welzijn of vermijden recidive?
- Praktisch/organisatorisch
- Hoe samenwerken? (verschillende opdrachtgever)
- Hoe informatie uitwisselen? (bvb. beroepsgeheim)
 Het welzijnswerk streeft fundamenteel het welzijn v/h individu na, justitie is finaal
gericht op de bescherming van de samenleving

Autonoom FWZW
- Uitoefening van het recht op maatschappelijke hulp- en dienstverlening
- Waarom? Iedereen recht op menswaardig leven, óók daders
- Wie is opdrachtgever? De cliënt (vrijwilligheid)
- Centraal principe = kwetsbaarheid van personen in contact met justitie
- Combinatie van individueel (HDV) én structureel–maatschappelijk perspectief
- Ontwikkelen van sociaal beleid in functie van voorkomen uitsluiting
- Zichtbaar maken van sociale dimensie problemen (sociale ongelijkheid)
- Beroepsgeheim als hulpverlener
- Illustratie: Justitieel Welzijnswerk (JWW)
- Rol zorgprofessional in welzijns- & gezondheidszorg
4