ARTEVELDE HOGESCHOOL
ETHISCHE
VRAAGSTUKKEN
STIJN ROTTIERS
[Naam van auteur]
2023-2024
,Introductiefilmpje – Cheeta en hertje (impala kill)
Illustratie: konijntje -> hetzelfde doen als de cheeta met het hertje, maar
dan met het konijn
De mens zou tegengehouden worden, de cheeta niet
Wat is ethiek?
Ethiek is onzichtbaar.
Wat kan er wel en wat kan er niet?
Iets kan gruwelijk zijn, maar het is de natuur. Andere dingen kunnen niet worden
getolereerd.
Op het eerste zicht is er geen verschil, maar er is een gigantisch verschil.
Dieren mogen gedood worden om te consumeren, maar je mag het dier niet
zomaar slachten op de manier die je wil. Je moet een dier diervriendelijk
slachten.
Inleiding
International Federation Social Workers – IFSW
-> de ethische principes/richtlijnen waarmee moet gewerkt worden
Spanningsvelden
Belangrijk je bewust te zijn van de spanningsvelden.
Ethiek toont zich in dilemma’s -> er is geen gemakkelijke oplossing (= ethisch
dilemma), dus elke mogelijke oplossing heeft voor- en nadelen.
Voorbeeld: Minister zei dat het beleid wordt veroordeeld, maar hij heeft geen
mogelijkheden het anders aan te pakken dus hij doet gewoon door
(migratiebeleid waarbij nieuwkomers die een vluchtelingenstatuut kunnen
aanvragen, als ze alleenstaand en mannelijk zijn dit niet krijgen). Dit mag niet,
maar toch wordt dit beleid doorgevoerd omdat het niet anders kan. Er is hierbij
geen makkelijke oplossing. Als je de ene groep terug toelaat, kunnen de andere
niet worden toegelaten.
Voorbeelden van ethische dilemma’s:
!Niet elk dilemma is een ethisch dilemma, want niet elk dilemma is in relatie met
jezelf of andere personen (een sociale relatie).
MACRO-THEMA’S (kan ook op microniveau effect hebben – bv. een dokter die
euthanasie moet doen bij zijn patiënt)
Abortus (is dit een mens doden of niet?)
Euthanasie
Recht op kinderen (bv. mensen met zware mentale beperking)
De doodstraf
Re-integratie van misdadigers (naarmate graad van misdaad)
Utilistische berekening (bv. mag je een kleine groep mensen doden om de
rest te sparen, migratie afremmen door de kleine groep slecht te
behandelen zodat de rest niet meer wil komen)
1
, Maximiliaanpark: overheid verbiedt hulp aan gestrande vluchtelingen ><
gezinnen leven in winterse omstandigheden op straat
Beroepsgeheim als SOW’er, en bij ernstige dreiging kan die vervallen ><
wat met vertrouwensrelatie met de persoon voor je?
Regelgeving bepaalt dat je persoon niet kan helpen >< persoon zit in een
noodsituatie
2 aanvragers voor een uitkering vanuit een identieke situatie. 1 krijgt
uitkering, andere niet.
Wijkcomité organiseert straatfeest, maar 1 gezin is niet welkom.
Je zit in een aanwervingscommissie, en je merkt dat andere leden van de
commissie een kandidaat willen aanwerven die duidelijk niet de beste
kandidaat was.
Je organisatie maakt een beleidsbeslissing (vb. bepaalde methodiek
stopzetten) >< jij bent overtuigd dat die methodiek succesvol is
Beleid focust meer en meer op sociaal netwerk en zelfredzaamheid van
personen >< wat met personen wiens sociaal netwerk en zelfredzaamheid
minimaal zijn?
Onze samenleving is een ‘snelle’ samenleving (ook onze arbeidsmarkt) ><
wat met personen die dit ritme niet aankunnen? Moet je hen koste wat het
kost inschakelen in die samenleving?
MICRO-THEMA’S
Stelen met een goede reden (bv. bij verhongeren)
Meldingsplicht
Het wel of niet vlees eten (bv. ecologische voetafdruk, dierenleed)
MESO-THEMA’S -> tussen organisaties
Solidariteit
Koude, lauwe of warme solidariteit?
Wantrouwend vs vertrouwensvol mensbeeld
Zorg ethische benadering vs mensenrechten ethische benadering SOW
Empowerment vs collectieve sociale verantwoordelijkheid (niet altijd, maar dat
maakt het niet ‘vrijblijvend’)
Soms kan je bepaalde individuen versterken zonder de samenleving aan te
passen, waardoor je anderen uitsluit.
Ethiek
Is het dat wat mensen van andere dieren scheidt? Het kan verschrikkelijk zijn,
maar er zit geen goed of slecht achter (bv. een storm die een huis verwoest vs
een mens die een huis verwoest).
-> NEEN
Oorsprong: éthos (= gewoonte, gebruik)(van mensen)
-> hoe we de dingen doen die we doen
Klein (tafelgewoonten) én groot (geen seks met minderjarigen, ook geen
beelden)
-> kleine dingen voel je aan in verschillende situaties, en mensen zijn hier heel
2
, goed in dit op te pakken
-> we zijn daar heel snel in om dit op te nemen (sociaal leren zijn we heel sterk
in) -> kleine gewoontes
-> cf. Sociale Filosofie – (ab)normaal/norm -> dwingend
-> een norm is hoe het zou moeten zijn
Synoniem voor ethiek: moraal (mores)
Ethiek= normen en waarden: hoe iets “zou moeten zijn”
-> het onzichtbare van de filosofie (cf. de agressieve leeuw of mens)
-> we verwachten dat de ander vriendelijk, beleefd, oprecht,... is (dit is behoorlijk
universeel)
Sociale normen hebben ook gevolgen als je daar niet aan houdt, ook al staan
die niet in de wet (bv. mensen die anderen vaak verklikken).
2 invalshoeken mogelijk:
1. Prescriptief: voorschrijven, verplichten, regels, richtlijnen
-> wat we moeten doen
-> geschreven of ongeschreven
2. Descriptief: hoe doen we het feitelijk?
-> beschrijvend, kijken en zien wat je vaststelt
-> hoe braaf/goed/vriendelijk of net niet zijn mensen eigenlijk?
-> iedereen kent die normen, maar de vraag is of dat we ons daaraan houden of
niet
-> Soms discours: iedereen sjoemelt als de kans zich voordoet (bv. flitspaal ->
moest die er niet staan rijden we te snel)
-> prescriptieve ethiek is dan een poging tot mislukking die gedoemd is
(want mensen weten
de regels)
-> dit descriptief perspectief leidt er dan toe dat prescriptieve ethiek
nutteloos ofwel hoogstnoodzakelijk is
Cf. wantrouwend vs. vertrouwensvolle mensbeeld
Uit elkaar houden!
Sociaal werk is een ethisch beroep
Elke persoon komt met ethische dilemma’s in aanraking, maar bij SOW’ers is het
onmogelijk er niet mee in aanmerking te komen.
Onrecht van een individu/groep in de samenleving
-> Onrechtvaardigheid: het ‘zou’ anders ‘moeten’: er is een norm/criterium...
Opdrachten zijn niet ethisch neutraal (bv. controle), dwingen mensen in een
normatief keurslijf.
-> dan zit je gewrongen: een controlefunctie waarbij je moet zeggen dat iets niet
kan, terwijl je misschien vaststelt dat die persoon daar echt nood aan heeft (bv.
regenput steken, waar niet alles mag op aangesloten worden maar je vermeldt
dat hierop geen controle zal zijn)
3
ETHISCHE
VRAAGSTUKKEN
STIJN ROTTIERS
[Naam van auteur]
2023-2024
,Introductiefilmpje – Cheeta en hertje (impala kill)
Illustratie: konijntje -> hetzelfde doen als de cheeta met het hertje, maar
dan met het konijn
De mens zou tegengehouden worden, de cheeta niet
Wat is ethiek?
Ethiek is onzichtbaar.
Wat kan er wel en wat kan er niet?
Iets kan gruwelijk zijn, maar het is de natuur. Andere dingen kunnen niet worden
getolereerd.
Op het eerste zicht is er geen verschil, maar er is een gigantisch verschil.
Dieren mogen gedood worden om te consumeren, maar je mag het dier niet
zomaar slachten op de manier die je wil. Je moet een dier diervriendelijk
slachten.
Inleiding
International Federation Social Workers – IFSW
-> de ethische principes/richtlijnen waarmee moet gewerkt worden
Spanningsvelden
Belangrijk je bewust te zijn van de spanningsvelden.
Ethiek toont zich in dilemma’s -> er is geen gemakkelijke oplossing (= ethisch
dilemma), dus elke mogelijke oplossing heeft voor- en nadelen.
Voorbeeld: Minister zei dat het beleid wordt veroordeeld, maar hij heeft geen
mogelijkheden het anders aan te pakken dus hij doet gewoon door
(migratiebeleid waarbij nieuwkomers die een vluchtelingenstatuut kunnen
aanvragen, als ze alleenstaand en mannelijk zijn dit niet krijgen). Dit mag niet,
maar toch wordt dit beleid doorgevoerd omdat het niet anders kan. Er is hierbij
geen makkelijke oplossing. Als je de ene groep terug toelaat, kunnen de andere
niet worden toegelaten.
Voorbeelden van ethische dilemma’s:
!Niet elk dilemma is een ethisch dilemma, want niet elk dilemma is in relatie met
jezelf of andere personen (een sociale relatie).
MACRO-THEMA’S (kan ook op microniveau effect hebben – bv. een dokter die
euthanasie moet doen bij zijn patiënt)
Abortus (is dit een mens doden of niet?)
Euthanasie
Recht op kinderen (bv. mensen met zware mentale beperking)
De doodstraf
Re-integratie van misdadigers (naarmate graad van misdaad)
Utilistische berekening (bv. mag je een kleine groep mensen doden om de
rest te sparen, migratie afremmen door de kleine groep slecht te
behandelen zodat de rest niet meer wil komen)
1
, Maximiliaanpark: overheid verbiedt hulp aan gestrande vluchtelingen ><
gezinnen leven in winterse omstandigheden op straat
Beroepsgeheim als SOW’er, en bij ernstige dreiging kan die vervallen ><
wat met vertrouwensrelatie met de persoon voor je?
Regelgeving bepaalt dat je persoon niet kan helpen >< persoon zit in een
noodsituatie
2 aanvragers voor een uitkering vanuit een identieke situatie. 1 krijgt
uitkering, andere niet.
Wijkcomité organiseert straatfeest, maar 1 gezin is niet welkom.
Je zit in een aanwervingscommissie, en je merkt dat andere leden van de
commissie een kandidaat willen aanwerven die duidelijk niet de beste
kandidaat was.
Je organisatie maakt een beleidsbeslissing (vb. bepaalde methodiek
stopzetten) >< jij bent overtuigd dat die methodiek succesvol is
Beleid focust meer en meer op sociaal netwerk en zelfredzaamheid van
personen >< wat met personen wiens sociaal netwerk en zelfredzaamheid
minimaal zijn?
Onze samenleving is een ‘snelle’ samenleving (ook onze arbeidsmarkt) ><
wat met personen die dit ritme niet aankunnen? Moet je hen koste wat het
kost inschakelen in die samenleving?
MICRO-THEMA’S
Stelen met een goede reden (bv. bij verhongeren)
Meldingsplicht
Het wel of niet vlees eten (bv. ecologische voetafdruk, dierenleed)
MESO-THEMA’S -> tussen organisaties
Solidariteit
Koude, lauwe of warme solidariteit?
Wantrouwend vs vertrouwensvol mensbeeld
Zorg ethische benadering vs mensenrechten ethische benadering SOW
Empowerment vs collectieve sociale verantwoordelijkheid (niet altijd, maar dat
maakt het niet ‘vrijblijvend’)
Soms kan je bepaalde individuen versterken zonder de samenleving aan te
passen, waardoor je anderen uitsluit.
Ethiek
Is het dat wat mensen van andere dieren scheidt? Het kan verschrikkelijk zijn,
maar er zit geen goed of slecht achter (bv. een storm die een huis verwoest vs
een mens die een huis verwoest).
-> NEEN
Oorsprong: éthos (= gewoonte, gebruik)(van mensen)
-> hoe we de dingen doen die we doen
Klein (tafelgewoonten) én groot (geen seks met minderjarigen, ook geen
beelden)
-> kleine dingen voel je aan in verschillende situaties, en mensen zijn hier heel
2
, goed in dit op te pakken
-> we zijn daar heel snel in om dit op te nemen (sociaal leren zijn we heel sterk
in) -> kleine gewoontes
-> cf. Sociale Filosofie – (ab)normaal/norm -> dwingend
-> een norm is hoe het zou moeten zijn
Synoniem voor ethiek: moraal (mores)
Ethiek= normen en waarden: hoe iets “zou moeten zijn”
-> het onzichtbare van de filosofie (cf. de agressieve leeuw of mens)
-> we verwachten dat de ander vriendelijk, beleefd, oprecht,... is (dit is behoorlijk
universeel)
Sociale normen hebben ook gevolgen als je daar niet aan houdt, ook al staan
die niet in de wet (bv. mensen die anderen vaak verklikken).
2 invalshoeken mogelijk:
1. Prescriptief: voorschrijven, verplichten, regels, richtlijnen
-> wat we moeten doen
-> geschreven of ongeschreven
2. Descriptief: hoe doen we het feitelijk?
-> beschrijvend, kijken en zien wat je vaststelt
-> hoe braaf/goed/vriendelijk of net niet zijn mensen eigenlijk?
-> iedereen kent die normen, maar de vraag is of dat we ons daaraan houden of
niet
-> Soms discours: iedereen sjoemelt als de kans zich voordoet (bv. flitspaal ->
moest die er niet staan rijden we te snel)
-> prescriptieve ethiek is dan een poging tot mislukking die gedoemd is
(want mensen weten
de regels)
-> dit descriptief perspectief leidt er dan toe dat prescriptieve ethiek
nutteloos ofwel hoogstnoodzakelijk is
Cf. wantrouwend vs. vertrouwensvolle mensbeeld
Uit elkaar houden!
Sociaal werk is een ethisch beroep
Elke persoon komt met ethische dilemma’s in aanraking, maar bij SOW’ers is het
onmogelijk er niet mee in aanmerking te komen.
Onrecht van een individu/groep in de samenleving
-> Onrechtvaardigheid: het ‘zou’ anders ‘moeten’: er is een norm/criterium...
Opdrachten zijn niet ethisch neutraal (bv. controle), dwingen mensen in een
normatief keurslijf.
-> dan zit je gewrongen: een controlefunctie waarbij je moet zeggen dat iets niet
kan, terwijl je misschien vaststelt dat die persoon daar echt nood aan heeft (bv.
regenput steken, waar niet alles mag op aangesloten worden maar je vermeldt
dat hierop geen controle zal zijn)
3
