Samenvatting Psychologie

Psychologie
Hoofdstuk 1: Inleiding; definitie en verwante
disciplines
Sociale psychologie = De wetenschappelijke studie naar de wijze waarop
gedachten, gevoelens, motivaties en gedragingen van mensen beïnvloed
worden door de aanwezigheid van anderen, en hoe wij zelf een invloed
hebben op anderen.

Specifiek aan onderzoek over menselijk gedrag en (mentale) processen

- Element van persoonlijke controle en eigen keuze
o Geen natuurwet: vrije wil ligt tussen stimulus uit omgeving en
respons door persoon
o Wel geïnspireerd door natuurwetenschappen qua
toetsingsmethoden
- Cyclisch proces:

Cyclisch onderzoeksproject:
1. Ideeën ontwikkelen
- Door observatie en praktijkervaring
- Door theorie
- Door wetenschappelijke literatuur


2. Ideeën verfijnen
- Operationaliseren van variabelen
o OV-AV
o = Onafhankelijke variabele: manipuleerbaar (= stimulus)
o =Afhankelijke variabele: gedragingen van persoon of dier
(=respons)
o Types variabelen
 Nominale of categoriale variablen
 Rood – zwart – wit / man – vrouw / (het een of het
ander)
 Ordinaal
 Klein – medium – groot (te ordenen)
 Interval
 1-2-3-4-5 (De afstand tussen elk punt is hetzelfde)
 Ratio


1

,  Inkomen, lengte (absoluut nulpunt)




- Meten van variabelen
o Zelfbeschrijving
 Enkelvoudige (‘single-item’) schalen
 Meervoudige schalen
 Risico op vertekening door verwoording of
verschillende interpretaties verkleint
 Verschillende items die hetzelfde concept meten:
interne consistentie nagaan
 Beperkingen:
 Sociale wenselijkheidsvertekening
= Positief beel van zichzelf willen schetsen
 Inwilligingstendens
= (pos – neg afwisselen) -> neiging akkoord te
gaan met stellingen
 Opletten met suggestieve vragen
 Herinneringsverteking
 Effect van antwoordschaal
= neiging om geen extreme antwoorden te geven
o Observatie
 Codeerschema’s en interbeoordelaar-betrouwbaarheid
 Voor concreet gedrag
 Beperkingen
 Sociale wenselijkheid (bij besef geobserveerd te
worden)
 Volgorde-effect: eerste vaak kritischer beoordeeld
dan laatste

3. Ideeën testen
BESCHRIJVEND ONDERZOEK

- Observationeel onderzoek
o Systematisch observeren van personen, meestal in natuurlijke
situaties
o Validiteit verhogen door gebruik te maken van
 Meerdere observatoren
 Objectieve registratie

- Archiefonderzoek
o Bestaande verslagen of documenten bestuderen

2

,  Krantenartikelen, dagboeken
o Zinvol voor bestuderen van impact van beleidsmaatregelen



- Opiniepeiling
o Enquêtes met vragen over attitudes, meningen, gedragingen
o Bedoeling is om uit steekproef een veralgemening te doen
naar algemene bevolking
o Validiteit afhankelijk van hoe representatief de steekproef is en
hoe goed de vraag gesteld is

CORRELATIONEEL ONDERZOEK VIA CORRELATIES

- Mate van overeenkomst tussen ‘continue’ variabelen
- Enkel met ordinale/continue variabelen die op een continuüm
kunnen gemeten worden (score, lengte, aantal voorkeursstemmen,
…)
- Gebaseerd op gegevens verzameld via archief- of observationeel
onderzoek, of opiniepeiling
- Correlatiecoëfficiënt tussen -1 en +1




- Voordelen correlationeel onderzoek
o Vaak beste optie als het niet mogelijk/verantwoord is
variabelen experimenteel te manipuleren
o Mogelijk om verbanden tussen verschillende variabelen
tegelijkertijd te onderzoeken
o Mogelijk in labo- en natuurlijke omstandigheden
- Beperkingen


3

, o Richt zich op sterkte en richting van verband, maar geen
oorzaak-gevolg
o Enkel lineaire verbanden
o Longitudinaal correlationeel onderzoek ((meer of) 2
tijdsmomenten



EXPERIMENTEEL ONDERZOEK

- Controle + volledig toevallige toewijzing zijn basisvoorwaarden
o Controle
 Enkel variabele(n) die gemanipuleerd worden
verschillen, alle andere mogelijke beïnvloedende
variabelen blijven constant
 Labo:
 Invloed van andere variabelen uitschakelen
 Reactief (onnatuurlijke setting)
 Natuurlijke setting
 Invloed van andere variabelen in beide groepen
 Minder controles maar wel natuurlijke reacties
o Volledige toevallige toewijzing
 Elke deelnemer heeft evenveel kans op toegewezen te
worden aan elk van de condities
 Zo garanderen dat de personen in conditie 1 niet
substantieel verschillen van personen in conditie 2
- Samengevat
o Door controle en volledig toevallige toewijzing elimineert de
onderzoeker de invloed van alle andere variabelen, met
uitzondering van de experimentele manipulatie
- Validiteit
o Interne validiteit
 De redelijke zekerheid waarmee we kunnen stellen dat
een effect op de AV enkel door de OV werd veroorzaakt
 Controlegroep (vergelijkingsgroep): ondergaat alle zelfde
invloeden behalve de experimentele manipulatie
o Uitdagingen voor interne validiteit
 Ethische aspecten in natuurlijke settings om een
controlegroep te gebruiken
 Proefleidereffect: mogelijk de deelnemers in bepaalde
condities (onbewust) anders behandelingen door hun
eigen verwachtingen
o Externe validiteit



4

,  Mate waarin dezelfde resultaten zouden bekomen
worden met andere personen op een ander moment
 Kunnen resultaten veralgemeend worden naar andere
situaties, deelnemers?
 Replicaties die tot dezelfde resultaten komen, kunnen
externe validiteit ondersteunen



o Bedreigingen voor externe validiteit
 Lage representatieviteit van deelnemers of taken
META-ANALYSE

- Resultaten van verschillende studies combineren via statistische
analyses
- Doel:
o Tot 1 conlusie komen
o Verklaren waarom er verschillen zijn tussen studies

4. Ethiek en waarden
- Voorleggen voor goedkeuren aan institutionele
beoordelingscommissie
- Geïnformeerde toestemming van deelnemers
o Info over eventuele bijwerkingen, vergoeding, …
- Debriefing
o Achteraf duidelijkheid verschaffen over het doel van het
onderzoek
o Vaak feedback gegeven over resultaten van het onderzoek
 Om eventuele negatieve gevoelens tegen te gaan +
belang van deelname onderzoek te beklemtonen


Hoofdstuk 2: Conditionering en leren
Klassieke conditionering
Definitie
= leren over de samenhang tussen gebeurtenissen in de omgeving,
zonder eigen controle: Stimulus - Respons




5

,Kenmerken
- Verwervingsfase
o Herhaalde combinaties tussen neutrale stimulus en OS nodig
vooraleer de CS leidt tot CR
o Duur afhankelijk van
 Intensiteit van de OS
 Combinatie OS en CS
 ContiguÏteit: worden met kort interval na elkaar
aangeboden + bij voorkeur beiden op hetzelfde
moment beëindigd
- Extinctiefase
o Extinctie: CR daalt als CS herhaaldelijk zonder de OS
aangeboden wordt
<> afleren
 Spontane herstel: na de extinctiefase kan na een tijd de
CS toch terug een CR oproepen als de persoon terug in
die context
 Snel opnieuw conditioneerbaar: als de verwervingfase
wordt herhaald na extinctiefase, gaat het sneller
vooraleer de CS verworven is

Interpretaties
- Cognitieve psychologie (S-S theorie)
o Veronderstelt dat CS geen associatie maakt met CR, maar dat
CS een associatie maakt met OS

Toepassingen
- Tv-programma (verwachtingen van beelden van eten) -> zin in
snack
- Reclame voor wagen (gekoppeld aan beelden van seksueel plezier) -
> aantrekking ten opzichte van wagen

Operante conditionering
= gedrag wordt gevolgd door consequentie -> gedragingen veranderen op
basis van gevolgen die ze hebben (straffen en belonen): Respons –
Consequentie

Thorndike & Skinner


6

, - Thorndike’s wet van effect
o Responen die leiden tot gevolgen die voldoening geven, zullen
vaker, sneller en efficiënter worden uitgevoerd dan responden
die tot onbevredigende gevolgen leiden
o Puzzelkooi en katten


Bekrachtiging:
Positief vs negatief
- Positieve bekrachtiger: verhoogt de kans op de voorafgaande
respons doordat hij toegediend wordt
o Dus: aangenaam gevolg wordt toegediend
- Negatieve bekrachtiger: verhoogt de kans van de voorafgaande
respons doordat hij weggenomen wordt
o Dus: onaangename stimulus wordt weggenomen

 Zowel positieve als negatieve bekrachtiging versterken
voorafgaande respons

Primair vs secundair
- Primaire bekrachtigers
o Komt tegemoet aan een basisbehoefte en is hierdoor inherent
bekrachtigend
- Secundaire bekrachtigers
o Ontlenen hun effect aan een associatie met een primaire
bekrachtiger (geld, prestige)

Straffen:
- Positieve straf
o Het toedienen van een onaangename stimulus
- Negatieve straf
o Het wegnemen van een aangenaam stimulus
- Dreigen met straf = vaak ook effectief



 Zowel positieve, negatieve als dreigen met straf zorgt
voor het afnemen van voorafgaande gedrag.

- Effectiviteit van straf: beïnvloedende factoren
1) Intensiteit van de straf
o Hoe intenser, hoe meer het gedrag afneemt
o Herhaling van de straf -> minder efficiënt


7