CRIMINALITEITSVORMEN EN
MISDRIJVEN
Inhoudsopgave
1. INLEIDING TOT DE CURSUS & PRAKTISCHE AFSPRAKEN................................ 5
(1) WAT IS CRIMINALITEIT?..................................................................................5
(1.1) ALLEDAAGSE DEFINITIES VAN CRIMINALITEIT..........................................................................5
(1.2) STRAFRECHTELIJKE DEFINITIES VAN CRIMINALITEIT...................................................................7
(1.2.1) Deviantiesociologie en aandacht voor strafbaarstelling....................................8
(1.2.2) Morele verontwaardiging en morele kruisvaarders...........................................9
(1.2.3) Stanley Cohen en ‘morele paniek’.....................................................................9
(1.2.4) Contextueel constructivisme van Joel Best......................................................10
(1.3) CRIMINOLOGISCHE DEFINITIES VAN CRIMINALITEIT.................................................................10
(1.3.1) Edwin Sutherland en witteboordencriminaliteit...............................................11
(1.3.2) De Schwendingers en mensenrechtenschendingen........................................12
(1.3.3) Moeten we criminaliteit afschaffen?................................................................12
(1.3.4) Een ‘social harm’ benadering..........................................................................12
(1.4) WELKE LESSEN TREKKEN WE HIERUIT VOOR DE CURSUS?.......................................................14
2. GEWELDSMISDRIJVEN:.............................................................................. 15
TRENDS EN VERKLARINGEN..................................................................................15
(1) INLEIDING........................................................................................................................ 15
(2) HISTORISCHE TRENDS IN DODELIJK GEWELD DOORHEEN EUROPA................................................16
(2.1) De U-curve van Ted Robert Gurr........................................................................16
(2.2) Trends in Europa (overzichtstudie Pieter Spierenburg)......................................17
(2.2.1) Bronnenmateriaal..................................................................................... 17
(2.2.2) Kanttekeningen bij het bronnenmateriaal.................................................18
(2.2.3) Trends....................................................................................................... 19
(3) RECENTE ONTWIKKELINGEN (1960 – 2010).........................................................................20
(3.1) Trends in 15 West-Europese landen (1960 – 2010)............................................20
(3.2) Correlaties en verklaringen................................................................................ 20
CAPITA SELECTA...............................................................................................22
(1) INLEIDING: GEWELDSMISDRIJVEN EN ACTUALITEIT.....................................................................22
(2) OPZETTELIJK DODEN EN OPZETTELIJK TOEBRENGEN VAN LICHAMELIJK LETSEL.................................22
(2.1) Doodslag en verschillende soorten van doodslag...............................................22
(2.2) Opzettelijk doden, niet doodslag genoemd, en opzettelijk toebrengen van
lichamelijk letsel......................................................................................................... 24
(2.3) Wettige verdediging........................................................................................... 27
(3) ONOPZETTELIJK DODEN EN ONOPZETTELIJK TOEBRENGEN VAN LICHAMELIJK LETSEL.........................28
(4) SCHULDIG VERZUIM........................................................................................................... 29
(5) BELAGING....................................................................................................................... 29
1
,3. SEKSUELE MISDRIJVEN:............................................................................ 32
ACHTERGROND.................................................................................................32
(1) ONTWIKKELINGEN IN HET SEKSUEEL STRAFRECHT IN BELGIË SINDS 1867....................................32
(1.1) Seksueel strafrecht ten tijde van de invoering van het strafwetboek (1867).....32
(1.2) Seksueel strafrecht in de eeuw na 1867............................................................33
(1.3) Seksueel strafrecht in de jaren ‘70 en ‘80 van de 20e eeuw..............................34
(1.4) Het actuele seksueel strafrecht..........................................................................34
(2) HET NIEUWE SEKSUEEL STRAFRECHT (WET 21 MAART 2022)....................................................35
(3) SEKSUEEL MISBRUIK VAN KINDEREN: ANALYSE HANS BOUTELLIER...............................................35
CAPITA SELECTA...............................................................................................38
INLEIDING: HET NIEUWE JURIDISCH KADER...................................................................................38
(1) VRUCHTAFDRIJVING........................................................................................................... 39
(1.1) Opzettelijke abortus........................................................................................... 40
(1.2) Onopzettelijke abortus....................................................................................... 41
(2) AANTASTING VAN DE SEKSUELE INTEGRITEIT, VOYEURISME, NIET-CONSENSUELE VERSPREIDING VAN
SEKSUEEL GETINTE INHOUD EN VERKRACHTING............................................................................. 41
(2.1) Toestemming met betrekking tot het seksueel zelfbeschikkingsrecht...............41
(2.1.1) Toestemming............................................................................................ 42
(2.1.2) Seksuele meerderjarigheid.......................................................................42
(2.2) Basismisdrijven.................................................................................................. 42
(2.2.1) Aantasting van de seksuele integriteit......................................................43
(2.2.2) Voyeurisme............................................................................................... 43
(2.2.3) Niet-consensuele verspreiding van seksueel getinte inhoud....................43
(2.2.4) Niet-consensuele verspreiding, met kwaadwillig opzet of uit winstbejag,
van seksueel getinte inhoud.................................................................................43
(2.2.5) Verkrachting............................................................................................. 43
(2.3) Verzwaarde misdrijven....................................................................................... 43
(3) SEKSUELE UITBUITING VAN MINDERJARIGEN............................................................................44
(3.1) Benaderen van een minderjarige voor seksuele doeleinden..............................44
(3.2) Seksuele uitbuiting van minderjarigen met het oog op prostitutie.....................44
(3.3) Beelden van seksueel misbruik van minderjarigen............................................45
(4) OPENBARE SCHENNIS VAN DE GOEDE ZEDEN..........................................................................45
(4.1) Inhoud van extreme pornografische of gewelddadige aard...............................45
(4.2) Exhibitionisme.................................................................................................... 45
(5) MISBRUIK VAN PROSTITUTIE................................................................................................ 45
LOVERBOYS / TIENERPOOIERS..............................................................................47
(1) INLEIDING: CASUS VAN DE ‘LOVERBOYS’................................................................................ 47
(2) LOVERBOYS IN DE NEDERLANDSE MEDIA...............................................................................47
(3) HET LOVERBOY-FENOMEEN IN NEDERLAND: WAT ZEGT CRIMINOLOGISCH ONDERZOEK?...................48
(4) TIENERPOOIERS IN VLAANDEREN: ONDERZOEK CHILD FOCUS....................................................50
4. MENSENHANDEL...................................................................................... 53
(1) INLEIDING: MENSENHANDEL ONDER DE AANDACHT................................................53
(2) JURIDISCH KADER........................................................................................53
(3) SLACHTOFFERSTATUUT.................................................................................54
(4) MENSENHANDEL IN CIJFERS............................................................................56
(4.1) DATA VAN DE POLITIE..................................................................................................... 56
2
,(4.2) DATA VAN DE SOCIALE INSPECTIEDIENSTEN.........................................................................56
(4.3) DATA VAN DE PARKETTEN................................................................................................ 57
(4.4) DATA VAN DE DIENST VREEMDELINGENZAKEN.....................................................................57
(4.5) DATA VAN DE GESPECIALISEERDE CENTRA VOOR SLACHTOFFERS.............................................58
(4.6) DATA VAN JUSTITIE......................................................................................................... 58
(5) HET PROSTITUTIEDEBAT IN LICHT VAN STRIJD TEGEN MENSENHANDEL .........................59
5. EIGENDOMSMISDRIJVEN:.......................................................................... 59
WONINGINBRAAK EN RONDTREKKENDE DADERGROEPEN................................................60
(1) INLEIDING........................................................................................................................ 60
(2) WONINGINBRAAK.............................................................................................................. 60
(2.1) Focus op de dader (vraag 1)...............................................................................60
(2.2) Focus op de daad (vraag 2)................................................................................ 63
(3) HET FENOMEEN VAN DE RONDTREKKENDE DADERGROEPEN.......................................................64
(3.1) definitie.............................................................................................................. 64
(3.2) Rondtrekkende daders, zelf aan het woord........................................................65
(3.3) Rondtrekkende daders: fenomeenstudie federale gerechtelijke politie..............66
(3.3.1) Verschijningsvormen................................................................................. 66
(3.3.2) Criminaliteitsfenomenen...........................................................................68
(3.4) Uitdagingen voor criminologisch onderzoek.......................................................71
CAPITA SELECTA...............................................................................................72
INLEIDING. HET JURIDISCH KADER: EEN SELECTIE UIT TITEL IX VAN HET STRAFWETBOEK ‘MISDADEN EN
WANBEDRIJVEN TEGEN EIGENDOMMEN’....................................................................................... 72
(1) DIEFSTAL EN AFPERSING.................................................................................................... 72
(1.1) Diefstal zonder geweld of bedreiging.................................................................72
(1.2) Diefstal met geweld of bedreiging en afpersing.................................................73
6. DRUGSMISDRIJVEN:.................................................................................. 74
TRENDS EN HISTORIEK.......................................................................................74
(1) INLEIDING........................................................................................................................ 74
(2) TRENDS EN ONTWIKKELINGEN.............................................................................................. 74
(2.1) Europees Drugsrapport...................................................................................... 74
(2.2) Factsheets VAD.................................................................................................. 75
(2.2.1) Cannabis................................................................................................... 75
(2.2.2) Cocaïne..................................................................................................... 77
(2.2.3) XTC en amfetamines................................................................................. 78
(3) HISTORIEK....................................................................................................................... 78
(3.1) Belgische drugaanpak in (internationale) context van sociaal verweer.............79
(3.2) De wet van 24 februari 1921.............................................................................. 81
(3.3) De strijd van A. Vranckx tegen drugs.................................................................81
(3.4) Uitgangspunten huidig Belgische drugbeleid.....................................................82
(3.4.1) Parlementaire werkgroep Drugs (1996-97)...............................................82
(3.4.2) Federale Beleidsnota Drugs (2001)...........................................................82
REGELGEVING EN BELEID.....................................................................................84
(1) HET REGELGEVEND KADER.................................................................................................. 84
(2) DRUGBELEID.................................................................................................................... 86
(3) RECENTE ONTWIKKELINGEN: PROEFZORG EN DRUGBEHANDELINGSKAMER.....................................86
3
, (4) HERSTELTRAJECTKAMER..................................................................................................... 87
DEBAT...........................................................................................................89
(1) INLEIDING........................................................................................................................ 89
(2) HET WERELDWIJDE DRUGSDEBAT......................................................................................... 89
(3) HET CANNABISDEBAT IN ONS LAND....................................................................................... 90
(3.1) De kritiek op het cannabisbeleid van Decorte, De Grauwe en Tytgat................90
(3.2) Het ontstaan van de zogenaamde ‘cannabis social clubs’.................................92
(3.3) De derde weg van Fijnaut en De Ruyver............................................................94
7. FINANCIEEL-ECONOMISCHE CRIMINALITEIT................................................ 96
(1) INLEIDING.................................................................................................96
(2) FRAUDE....................................................................................................96
(2.1) JURIDISCH KADER........................................................................................................... 96
(2.2) Misbruik van vertrouwen.................................................................................... 96
(2.3) Oplichting & bedriegerij...................................................................................... 96
(3) CORRUPTIE...................................................................................................................... 96
(3.1) Publieke omkoping............................................................................................. 97
(3.2) Private omkoping................................................................................................ 97
8. INFORMATICACRIMINALITEIT..................................................................... 98
(1) INLEIDING.................................................................................................98
(2) WAT IS INFORMATICACRIMINALITEIT?................................................................98
(3) INFORMATICA ALS MIDDEL.............................................................................98
(4) INFORMATICA ALS DOEL................................................................................98
4
MISDRIJVEN
Inhoudsopgave
1. INLEIDING TOT DE CURSUS & PRAKTISCHE AFSPRAKEN................................ 5
(1) WAT IS CRIMINALITEIT?..................................................................................5
(1.1) ALLEDAAGSE DEFINITIES VAN CRIMINALITEIT..........................................................................5
(1.2) STRAFRECHTELIJKE DEFINITIES VAN CRIMINALITEIT...................................................................7
(1.2.1) Deviantiesociologie en aandacht voor strafbaarstelling....................................8
(1.2.2) Morele verontwaardiging en morele kruisvaarders...........................................9
(1.2.3) Stanley Cohen en ‘morele paniek’.....................................................................9
(1.2.4) Contextueel constructivisme van Joel Best......................................................10
(1.3) CRIMINOLOGISCHE DEFINITIES VAN CRIMINALITEIT.................................................................10
(1.3.1) Edwin Sutherland en witteboordencriminaliteit...............................................11
(1.3.2) De Schwendingers en mensenrechtenschendingen........................................12
(1.3.3) Moeten we criminaliteit afschaffen?................................................................12
(1.3.4) Een ‘social harm’ benadering..........................................................................12
(1.4) WELKE LESSEN TREKKEN WE HIERUIT VOOR DE CURSUS?.......................................................14
2. GEWELDSMISDRIJVEN:.............................................................................. 15
TRENDS EN VERKLARINGEN..................................................................................15
(1) INLEIDING........................................................................................................................ 15
(2) HISTORISCHE TRENDS IN DODELIJK GEWELD DOORHEEN EUROPA................................................16
(2.1) De U-curve van Ted Robert Gurr........................................................................16
(2.2) Trends in Europa (overzichtstudie Pieter Spierenburg)......................................17
(2.2.1) Bronnenmateriaal..................................................................................... 17
(2.2.2) Kanttekeningen bij het bronnenmateriaal.................................................18
(2.2.3) Trends....................................................................................................... 19
(3) RECENTE ONTWIKKELINGEN (1960 – 2010).........................................................................20
(3.1) Trends in 15 West-Europese landen (1960 – 2010)............................................20
(3.2) Correlaties en verklaringen................................................................................ 20
CAPITA SELECTA...............................................................................................22
(1) INLEIDING: GEWELDSMISDRIJVEN EN ACTUALITEIT.....................................................................22
(2) OPZETTELIJK DODEN EN OPZETTELIJK TOEBRENGEN VAN LICHAMELIJK LETSEL.................................22
(2.1) Doodslag en verschillende soorten van doodslag...............................................22
(2.2) Opzettelijk doden, niet doodslag genoemd, en opzettelijk toebrengen van
lichamelijk letsel......................................................................................................... 24
(2.3) Wettige verdediging........................................................................................... 27
(3) ONOPZETTELIJK DODEN EN ONOPZETTELIJK TOEBRENGEN VAN LICHAMELIJK LETSEL.........................28
(4) SCHULDIG VERZUIM........................................................................................................... 29
(5) BELAGING....................................................................................................................... 29
1
,3. SEKSUELE MISDRIJVEN:............................................................................ 32
ACHTERGROND.................................................................................................32
(1) ONTWIKKELINGEN IN HET SEKSUEEL STRAFRECHT IN BELGIË SINDS 1867....................................32
(1.1) Seksueel strafrecht ten tijde van de invoering van het strafwetboek (1867).....32
(1.2) Seksueel strafrecht in de eeuw na 1867............................................................33
(1.3) Seksueel strafrecht in de jaren ‘70 en ‘80 van de 20e eeuw..............................34
(1.4) Het actuele seksueel strafrecht..........................................................................34
(2) HET NIEUWE SEKSUEEL STRAFRECHT (WET 21 MAART 2022)....................................................35
(3) SEKSUEEL MISBRUIK VAN KINDEREN: ANALYSE HANS BOUTELLIER...............................................35
CAPITA SELECTA...............................................................................................38
INLEIDING: HET NIEUWE JURIDISCH KADER...................................................................................38
(1) VRUCHTAFDRIJVING........................................................................................................... 39
(1.1) Opzettelijke abortus........................................................................................... 40
(1.2) Onopzettelijke abortus....................................................................................... 41
(2) AANTASTING VAN DE SEKSUELE INTEGRITEIT, VOYEURISME, NIET-CONSENSUELE VERSPREIDING VAN
SEKSUEEL GETINTE INHOUD EN VERKRACHTING............................................................................. 41
(2.1) Toestemming met betrekking tot het seksueel zelfbeschikkingsrecht...............41
(2.1.1) Toestemming............................................................................................ 42
(2.1.2) Seksuele meerderjarigheid.......................................................................42
(2.2) Basismisdrijven.................................................................................................. 42
(2.2.1) Aantasting van de seksuele integriteit......................................................43
(2.2.2) Voyeurisme............................................................................................... 43
(2.2.3) Niet-consensuele verspreiding van seksueel getinte inhoud....................43
(2.2.4) Niet-consensuele verspreiding, met kwaadwillig opzet of uit winstbejag,
van seksueel getinte inhoud.................................................................................43
(2.2.5) Verkrachting............................................................................................. 43
(2.3) Verzwaarde misdrijven....................................................................................... 43
(3) SEKSUELE UITBUITING VAN MINDERJARIGEN............................................................................44
(3.1) Benaderen van een minderjarige voor seksuele doeleinden..............................44
(3.2) Seksuele uitbuiting van minderjarigen met het oog op prostitutie.....................44
(3.3) Beelden van seksueel misbruik van minderjarigen............................................45
(4) OPENBARE SCHENNIS VAN DE GOEDE ZEDEN..........................................................................45
(4.1) Inhoud van extreme pornografische of gewelddadige aard...............................45
(4.2) Exhibitionisme.................................................................................................... 45
(5) MISBRUIK VAN PROSTITUTIE................................................................................................ 45
LOVERBOYS / TIENERPOOIERS..............................................................................47
(1) INLEIDING: CASUS VAN DE ‘LOVERBOYS’................................................................................ 47
(2) LOVERBOYS IN DE NEDERLANDSE MEDIA...............................................................................47
(3) HET LOVERBOY-FENOMEEN IN NEDERLAND: WAT ZEGT CRIMINOLOGISCH ONDERZOEK?...................48
(4) TIENERPOOIERS IN VLAANDEREN: ONDERZOEK CHILD FOCUS....................................................50
4. MENSENHANDEL...................................................................................... 53
(1) INLEIDING: MENSENHANDEL ONDER DE AANDACHT................................................53
(2) JURIDISCH KADER........................................................................................53
(3) SLACHTOFFERSTATUUT.................................................................................54
(4) MENSENHANDEL IN CIJFERS............................................................................56
(4.1) DATA VAN DE POLITIE..................................................................................................... 56
2
,(4.2) DATA VAN DE SOCIALE INSPECTIEDIENSTEN.........................................................................56
(4.3) DATA VAN DE PARKETTEN................................................................................................ 57
(4.4) DATA VAN DE DIENST VREEMDELINGENZAKEN.....................................................................57
(4.5) DATA VAN DE GESPECIALISEERDE CENTRA VOOR SLACHTOFFERS.............................................58
(4.6) DATA VAN JUSTITIE......................................................................................................... 58
(5) HET PROSTITUTIEDEBAT IN LICHT VAN STRIJD TEGEN MENSENHANDEL .........................59
5. EIGENDOMSMISDRIJVEN:.......................................................................... 59
WONINGINBRAAK EN RONDTREKKENDE DADERGROEPEN................................................60
(1) INLEIDING........................................................................................................................ 60
(2) WONINGINBRAAK.............................................................................................................. 60
(2.1) Focus op de dader (vraag 1)...............................................................................60
(2.2) Focus op de daad (vraag 2)................................................................................ 63
(3) HET FENOMEEN VAN DE RONDTREKKENDE DADERGROEPEN.......................................................64
(3.1) definitie.............................................................................................................. 64
(3.2) Rondtrekkende daders, zelf aan het woord........................................................65
(3.3) Rondtrekkende daders: fenomeenstudie federale gerechtelijke politie..............66
(3.3.1) Verschijningsvormen................................................................................. 66
(3.3.2) Criminaliteitsfenomenen...........................................................................68
(3.4) Uitdagingen voor criminologisch onderzoek.......................................................71
CAPITA SELECTA...............................................................................................72
INLEIDING. HET JURIDISCH KADER: EEN SELECTIE UIT TITEL IX VAN HET STRAFWETBOEK ‘MISDADEN EN
WANBEDRIJVEN TEGEN EIGENDOMMEN’....................................................................................... 72
(1) DIEFSTAL EN AFPERSING.................................................................................................... 72
(1.1) Diefstal zonder geweld of bedreiging.................................................................72
(1.2) Diefstal met geweld of bedreiging en afpersing.................................................73
6. DRUGSMISDRIJVEN:.................................................................................. 74
TRENDS EN HISTORIEK.......................................................................................74
(1) INLEIDING........................................................................................................................ 74
(2) TRENDS EN ONTWIKKELINGEN.............................................................................................. 74
(2.1) Europees Drugsrapport...................................................................................... 74
(2.2) Factsheets VAD.................................................................................................. 75
(2.2.1) Cannabis................................................................................................... 75
(2.2.2) Cocaïne..................................................................................................... 77
(2.2.3) XTC en amfetamines................................................................................. 78
(3) HISTORIEK....................................................................................................................... 78
(3.1) Belgische drugaanpak in (internationale) context van sociaal verweer.............79
(3.2) De wet van 24 februari 1921.............................................................................. 81
(3.3) De strijd van A. Vranckx tegen drugs.................................................................81
(3.4) Uitgangspunten huidig Belgische drugbeleid.....................................................82
(3.4.1) Parlementaire werkgroep Drugs (1996-97)...............................................82
(3.4.2) Federale Beleidsnota Drugs (2001)...........................................................82
REGELGEVING EN BELEID.....................................................................................84
(1) HET REGELGEVEND KADER.................................................................................................. 84
(2) DRUGBELEID.................................................................................................................... 86
(3) RECENTE ONTWIKKELINGEN: PROEFZORG EN DRUGBEHANDELINGSKAMER.....................................86
3
, (4) HERSTELTRAJECTKAMER..................................................................................................... 87
DEBAT...........................................................................................................89
(1) INLEIDING........................................................................................................................ 89
(2) HET WERELDWIJDE DRUGSDEBAT......................................................................................... 89
(3) HET CANNABISDEBAT IN ONS LAND....................................................................................... 90
(3.1) De kritiek op het cannabisbeleid van Decorte, De Grauwe en Tytgat................90
(3.2) Het ontstaan van de zogenaamde ‘cannabis social clubs’.................................92
(3.3) De derde weg van Fijnaut en De Ruyver............................................................94
7. FINANCIEEL-ECONOMISCHE CRIMINALITEIT................................................ 96
(1) INLEIDING.................................................................................................96
(2) FRAUDE....................................................................................................96
(2.1) JURIDISCH KADER........................................................................................................... 96
(2.2) Misbruik van vertrouwen.................................................................................... 96
(2.3) Oplichting & bedriegerij...................................................................................... 96
(3) CORRUPTIE...................................................................................................................... 96
(3.1) Publieke omkoping............................................................................................. 97
(3.2) Private omkoping................................................................................................ 97
8. INFORMATICACRIMINALITEIT..................................................................... 98
(1) INLEIDING.................................................................................................98
(2) WAT IS INFORMATICACRIMINALITEIT?................................................................98
(3) INFORMATICA ALS MIDDEL.............................................................................98
(4) INFORMATICA ALS DOEL................................................................................98
4
