H0. Inleiding
Dia 4
“Elke samenleving ziet zich gedwongen de daarin bestaande ongelijkheid te rechtvaardigen: er dienen
redenen voor te worden gevonden, want zo niet, dan dreigt het politieke en sociale bouwwerk in te
storten. Zo brengt elk tijdperk een aantal met elkaar tegenstrijdige discoursen en ideologieën voort
met het doel de bestaande of gewenste ongelijkheid te legitimeren, en om de economische, politieke
en sociale regels te beschrijven die nodig zijn om het geheel te structureren.” → Piketty (2020)
- Ongelijkheid
o Elke maatschappij wordt getekend door ongelijkheid
§ Hoe gaat de mens om met ongelijkheid?
§ Wat is ongelijkheid nu juist en is elke vorm van ongelijkheid even erg?
o Welke vormen van ongelijkheid moeten we eerst aanpakken en welke kunnen we
later aanpakken, omdat we ze minder belangrijk achten?
§ Wij zijn alle mensen in de maatschappij
§ We hebben gevochten door militante acties te voeren om mechanismen op
poten te zetten, zodat een bepaalde groep mensen samen kunnen zitten om
te beslissen wat we belangrijk en minder belangrijk achten
- Emancipatie
o Mensen willen zich emanciperen, dus ze treden maatschappelijk op
o Mensen organiseren zich en maken groeperingen om de belangen van een bepaalde
groep waarvoor ze willen spreken te behartigen
§ Hoe hebben mensen dit nu precies gedaan? → hier gaat de cursus over
§ Heel vaak gaat het over minderheidsgroepen met andere
samenlevingsvormen waar onze maatschappij zich aan moet aanpassen
- Vooruitgang
o De mens is al altijd op zoek gegaan naar verbetering en vooruitgang
§ We willen het in de toekomst beter doen dan vandaag
o De evolutie is enorm snel gegaan: materiële vooruitgang ging niet altijd gepaard met
de verbetering van onze mensheid
§ Alle mensen hebben het nu beter dan alle mensen honderden jaren geleden,
maar we zijn mensen en dus geen statistieken
§ De gemiddelden zijn goed, maar de particuliere invulling ervan niet altijd
1
,Dia 5
Enkele cartoons…
- Men wil iets duidelijk maken en een probleem analyseren door cartoons te maken
o Discussie in de politiek ideologische strijd
- Bv. regering in Nederland wil een noodwet inroepen voor migratie, maar dit kan enkel
wanneer er een noodsituatie of crisis is
o Er is helemaal geen noodsituatie, dus ze kunnen geen beroep doen op die noodwet,
o De regering denkt hier anders over: “De noodwet moet gebruikt worden om te
bewijzen dat er een noodsituatie is.”
Dia 7
Inleiding
- Een inleiding tot de geschiedenis van de politieke theorieën en ideologieën, meer bepaald
een geschiedenis van het denken over emancipatie in de moderne tijden
- We zijn niet verplicht om met iedereen broederlijk om te gaan, maar we zijn wel verplicht om
allemaal co-burgers te zijn en de burgerlijke verbindingen met elkaar onderbouiwen
Dia 8
Deze tekening wijst op de politieke strijd
- Emancipatie, vrijheid en gelijkheid ongelijk verdeeld binnen en tussen natiestaten (wereld)
Dia 9
Mondiale vermogenspiramide
- 1% van de wereldbevolking heeft 50% van de wereldrijkdom in handen
Dia 10
Globale ongelijkheid m.b.t. levensomstandigheden
- Er wordt gekeken naar de beste en slechtste landen in de wereld
Dia 11
2
,Dit is een heel belangrijk schema
- Dit heeft niets te maken met ideologische interpretatie van de cijfers
- Dit is de basis van heel veel discussies in Amerika
o Vanaf 1949 tot 1979 gaat iedereen in Amerika vooruit
§ De minst rijke 20% van Amerika groeide met 120% wat dus zeer positief is
§ De rijksten groeiden met 99%, dus ze hadden de kleinste groei
o Vanaf 1979 tot nu gaan vooral de rijken erop vooruit
§ De minst rijke delen van de bevolking gaan achteruit met 4%
§ De rijksten groeiden met 55%
Dia 12
Risico’s voor de voedselveiligheid
- Hoe roder, hoe groter het risico van voedselonveiligheid zoals hongersnoden
Dia 13
Rechten van de vrouwen m.b.t. abortus
- Trump slaagde erin om abortus als een recht voor de vrouwen te ondermijnen
- Je ziet ongelijkheid in een ongelijkheid van rechten
Dia 14
Leerstelsels = ideologieën
- Definitie: “Een ideologie is een geheel van ideeën en opvattingen dat aan de sociaal-politieke
verhoudingen vorm wenst te geven. Het omvat dus opvattingen (positieve en negatieve) die
zowel descriptief als normatief zijn: het is een poging om vat te krijgen op de sociopolitieke
omgeving zoals die is en zoals deze hoort te zijn.” → Haywood
- Mensen kunnen moeilijk de cijfers ontkennen, maar wat doen we hiermee?
o Ideologieën hebben zich over deze problemen gebogen: sommigen zeggen dat het
neoliberalisme de schuldige is en anderen zeggen dat het de schuld van de markt is
o Mensen moeten zich organiseren om iets in de maatschappij te kunnen veranderen
Dia 15
3
, Ideologische strijd
- Strijd tussen de ideologieën om dezelfde concepten te interpreteren
o Ze laten ook eigen concepten ingang vinden in het publieke discours
- Dezelfde ideologieën bespreken vaak dezelfde verschillende centrale concepten
o Alleen heeft elke ideologie een verschillende interpretatie van dezelfde concepten
o Bepaalde ideologieën zullen bepaalde termen heel specifiek gebruiken
§ Bepaalde concepten zullen ze helemaal niet gebruiken en zelf verwerpen
- Enkele voorbeelden…
o Karl Marx
§ De geschiedenis van alle tot nu bestaande maatschappijen is een
geschiedenis van de klassenstrijd
§ Dynamiek van de geschiedenis: strijd tussen klassen
o Vilfredo Pareto
§ Het is geweten dat alle grote revoluties het werk is van het niet heersende
deel van de aristocratie
§ Dynamiek van de geschiedenis: persoonlijkheidskenmerken van delen van de
elite die tegen elkaar concureren
Dia 16
Enkele reacties op de internationale financiële crisis…
- Caroline Gennez: gevolg van overmatige en risicovolle schulden en belangenvermenging
- Boudewijn Boeckaert en Geert François: gevolg van coördinatiestoringen in specifieke
overheidsinterventie of in de werking van het financieel kapitalisme (de vrije markt)
Dia 17
“Ideologieën zijn ‘those systems of political thinking, loose or rigid, deliberate or unintended, through
which individuals and groups construct an understanding of the political world they, or those who
preoccupy their thoughts, inhabit, and then act on that understanding.” → Freeden (2006)
Ideologische strijd en politiek-maatschappelijke actie
- Ideologieën zijn dynamisch en veranderen dus doorheen de tijd
- Een ideologie is geen doctrine: als ideologieën verstarren tot vaststaande principes, dan
hebben we te maken met een doctrine (bv. de Kerk)
4
Dia 4
“Elke samenleving ziet zich gedwongen de daarin bestaande ongelijkheid te rechtvaardigen: er dienen
redenen voor te worden gevonden, want zo niet, dan dreigt het politieke en sociale bouwwerk in te
storten. Zo brengt elk tijdperk een aantal met elkaar tegenstrijdige discoursen en ideologieën voort
met het doel de bestaande of gewenste ongelijkheid te legitimeren, en om de economische, politieke
en sociale regels te beschrijven die nodig zijn om het geheel te structureren.” → Piketty (2020)
- Ongelijkheid
o Elke maatschappij wordt getekend door ongelijkheid
§ Hoe gaat de mens om met ongelijkheid?
§ Wat is ongelijkheid nu juist en is elke vorm van ongelijkheid even erg?
o Welke vormen van ongelijkheid moeten we eerst aanpakken en welke kunnen we
later aanpakken, omdat we ze minder belangrijk achten?
§ Wij zijn alle mensen in de maatschappij
§ We hebben gevochten door militante acties te voeren om mechanismen op
poten te zetten, zodat een bepaalde groep mensen samen kunnen zitten om
te beslissen wat we belangrijk en minder belangrijk achten
- Emancipatie
o Mensen willen zich emanciperen, dus ze treden maatschappelijk op
o Mensen organiseren zich en maken groeperingen om de belangen van een bepaalde
groep waarvoor ze willen spreken te behartigen
§ Hoe hebben mensen dit nu precies gedaan? → hier gaat de cursus over
§ Heel vaak gaat het over minderheidsgroepen met andere
samenlevingsvormen waar onze maatschappij zich aan moet aanpassen
- Vooruitgang
o De mens is al altijd op zoek gegaan naar verbetering en vooruitgang
§ We willen het in de toekomst beter doen dan vandaag
o De evolutie is enorm snel gegaan: materiële vooruitgang ging niet altijd gepaard met
de verbetering van onze mensheid
§ Alle mensen hebben het nu beter dan alle mensen honderden jaren geleden,
maar we zijn mensen en dus geen statistieken
§ De gemiddelden zijn goed, maar de particuliere invulling ervan niet altijd
1
,Dia 5
Enkele cartoons…
- Men wil iets duidelijk maken en een probleem analyseren door cartoons te maken
o Discussie in de politiek ideologische strijd
- Bv. regering in Nederland wil een noodwet inroepen voor migratie, maar dit kan enkel
wanneer er een noodsituatie of crisis is
o Er is helemaal geen noodsituatie, dus ze kunnen geen beroep doen op die noodwet,
o De regering denkt hier anders over: “De noodwet moet gebruikt worden om te
bewijzen dat er een noodsituatie is.”
Dia 7
Inleiding
- Een inleiding tot de geschiedenis van de politieke theorieën en ideologieën, meer bepaald
een geschiedenis van het denken over emancipatie in de moderne tijden
- We zijn niet verplicht om met iedereen broederlijk om te gaan, maar we zijn wel verplicht om
allemaal co-burgers te zijn en de burgerlijke verbindingen met elkaar onderbouiwen
Dia 8
Deze tekening wijst op de politieke strijd
- Emancipatie, vrijheid en gelijkheid ongelijk verdeeld binnen en tussen natiestaten (wereld)
Dia 9
Mondiale vermogenspiramide
- 1% van de wereldbevolking heeft 50% van de wereldrijkdom in handen
Dia 10
Globale ongelijkheid m.b.t. levensomstandigheden
- Er wordt gekeken naar de beste en slechtste landen in de wereld
Dia 11
2
,Dit is een heel belangrijk schema
- Dit heeft niets te maken met ideologische interpretatie van de cijfers
- Dit is de basis van heel veel discussies in Amerika
o Vanaf 1949 tot 1979 gaat iedereen in Amerika vooruit
§ De minst rijke 20% van Amerika groeide met 120% wat dus zeer positief is
§ De rijksten groeiden met 99%, dus ze hadden de kleinste groei
o Vanaf 1979 tot nu gaan vooral de rijken erop vooruit
§ De minst rijke delen van de bevolking gaan achteruit met 4%
§ De rijksten groeiden met 55%
Dia 12
Risico’s voor de voedselveiligheid
- Hoe roder, hoe groter het risico van voedselonveiligheid zoals hongersnoden
Dia 13
Rechten van de vrouwen m.b.t. abortus
- Trump slaagde erin om abortus als een recht voor de vrouwen te ondermijnen
- Je ziet ongelijkheid in een ongelijkheid van rechten
Dia 14
Leerstelsels = ideologieën
- Definitie: “Een ideologie is een geheel van ideeën en opvattingen dat aan de sociaal-politieke
verhoudingen vorm wenst te geven. Het omvat dus opvattingen (positieve en negatieve) die
zowel descriptief als normatief zijn: het is een poging om vat te krijgen op de sociopolitieke
omgeving zoals die is en zoals deze hoort te zijn.” → Haywood
- Mensen kunnen moeilijk de cijfers ontkennen, maar wat doen we hiermee?
o Ideologieën hebben zich over deze problemen gebogen: sommigen zeggen dat het
neoliberalisme de schuldige is en anderen zeggen dat het de schuld van de markt is
o Mensen moeten zich organiseren om iets in de maatschappij te kunnen veranderen
Dia 15
3
, Ideologische strijd
- Strijd tussen de ideologieën om dezelfde concepten te interpreteren
o Ze laten ook eigen concepten ingang vinden in het publieke discours
- Dezelfde ideologieën bespreken vaak dezelfde verschillende centrale concepten
o Alleen heeft elke ideologie een verschillende interpretatie van dezelfde concepten
o Bepaalde ideologieën zullen bepaalde termen heel specifiek gebruiken
§ Bepaalde concepten zullen ze helemaal niet gebruiken en zelf verwerpen
- Enkele voorbeelden…
o Karl Marx
§ De geschiedenis van alle tot nu bestaande maatschappijen is een
geschiedenis van de klassenstrijd
§ Dynamiek van de geschiedenis: strijd tussen klassen
o Vilfredo Pareto
§ Het is geweten dat alle grote revoluties het werk is van het niet heersende
deel van de aristocratie
§ Dynamiek van de geschiedenis: persoonlijkheidskenmerken van delen van de
elite die tegen elkaar concureren
Dia 16
Enkele reacties op de internationale financiële crisis…
- Caroline Gennez: gevolg van overmatige en risicovolle schulden en belangenvermenging
- Boudewijn Boeckaert en Geert François: gevolg van coördinatiestoringen in specifieke
overheidsinterventie of in de werking van het financieel kapitalisme (de vrije markt)
Dia 17
“Ideologieën zijn ‘those systems of political thinking, loose or rigid, deliberate or unintended, through
which individuals and groups construct an understanding of the political world they, or those who
preoccupy their thoughts, inhabit, and then act on that understanding.” → Freeden (2006)
Ideologische strijd en politiek-maatschappelijke actie
- Ideologieën zijn dynamisch en veranderen dus doorheen de tijd
- Een ideologie is geen doctrine: als ideologieën verstarren tot vaststaande principes, dan
hebben we te maken met een doctrine (bv. de Kerk)
4
