Samenvatting deel weefsels van Cellen en Weefsels

Cellen en weefsels: semester 1
weefsels

HS01: Epthelen
1.1 Algemene kenmerken
 term ‘epitheel’
= verwees oorspronkelijk naar zone van huid dichtbij (epi-) borst (thele)
= nu: weefsel dat het lichaamsoppervlak bedekt, holten en kanalen in het
lichaam aflijnt, en klieren vormt
 epithelen: beschermen onderliggende weefsels tegen invloeden van buitenaf
 bescherming door een bedekkend epitheel bijvoorbeeld: uit meerdere cellagen
bestaat en/of doordat een extra beschermend laagje (bv. hoornlaag) aanwezig is
ondoordringbaarheid van een epitheel wordt gewaarborgd door stevige
intercellulaire verbindingen
 epithelen staan rechtstreeks in contact met de buitenwereld  zijn
gespecialiseerd om de uitwisseling van stoffen met de omgeving tot een goed
einde te brengen
 epitheelweefsel bekijken
 in de lichtmicroscoop: we zien nauw aansluitende laag van dicht
opeengepakte cellen
= te verklaren doordat in epithelen extreem lage hoeveelheden
extracellulaire matrix voorkomen
 in de elektronenmicroscoop: we zien zeer nauwe spleten (20-50nm)
gevuld met interstitiële vloeistof, waarin diffusie kan plaatsvinden (zodat
alle cellen van de nodige voedingsstoffen worden voorzien en afvalstoffen
kunnen worden afgevoerd)
= !belangrijk  in epitheelweefsel komen geen bloedvaten voor, alles
moet vanuit haarvaatjes (in onderliggend bindweefsel) via diffuse naar
epitheelcellen
 epithelen rusten op een basale membraan  voedingsstoffen moeten ook door
deze basale membraan diffunderen
 Naast bedekkende epithelen, ook klierepitheel
= voorbeeldje van ééncellige klier = slijmbekercellen in het epitheel van de darm
= kliercellen kunnen zich ook verenigen tot meercellige klieren
epithelen = het eerste contact met de buitenwereld DUS gespecialiseerde
epithelen voor onze zintuigen en weefsels met epitheelkarakteristieken
 epitheelcellen zijn vaak aan fysische of chemische beschadiging zijn
blootgesteld
= Om cellen te vervangen zullen epitheelcellen regelmatig het proces van
celdeling doorlopen
= de delende cellen zitten meestal ver weg van mogelijke beschadigingen (in

,stamcelniches)




1.2 de epitheelcel
- 1.2.1 Cytoskelet: keratine
 alle epitheelcellen in vertebraten produceren keratineeiwitten produceren
 in éénlagig epitheel vooral basische K8 terugvinden samen met het zure
K18
 in meerlagige epithelen voornamelijk K10 tot expressie gebracht wordt
 Keratine-eiwitten zijn in staat om intermediaire filamenten (de
keratinefilamenten) te vormen
= vervullen tal van functies, belangrijkste 2:
 rol in keratinisering
 rol in verhoorning
 Keratine-filamenten bepalen voor het grootste deel de morfologie van het
cytoskelet en kunnen op hun beurt verenigen tot tonofilament bundels met
verschillende diameter
- 1.2.2 Celpolariteit en celdomeinspecificaties
 alle epitheelcellen = gepolariseerd
= hebben ‘vrij’ apicaal domein, een lateraal domein en een basaal domein
laterale en basale domein => functioneel gelijkaardige kenmerken=>
‘basolateraal domein’
 De verschillende celdomeinen zijn functioneel verschillend => zullen
specifieke structurele en moleculaire kenmerken vertonen
 waar zonula occludens (tight junctions) voorkomen => het apicale domein
wordt van het basolaterale domein gescheiden
 ter hoogte van het apicale domein => verschillende eiwitten, belangrijk voor
uitwisseling van water, elektrolieten en moleculen met de omgeving
Daarnaast ook in bepaalde organen structurele oppervlaktespecialisaties
terugvinden
 microvilli
 cilia (trilharen)
 stereocilia
 = noodzakelijk voor de functie van cel in het orgaan
 Laterale domeinen = verbonden met elkaar door verschillende celverbindingen
(= celjuncties)

, ter hoogte van desmosomen (macula adhaerens) = specifieke
transmembranaire cel adhesie moleculen (Cell Adhesion Molecules; CAMs) die in
de intercellulaire ruimte aan elkaar binden
 Ter hoogte van het cytoplasma van naastliggende cellen = hechtingsplaten
(attachment plaques, desmosome plaques), verbonden met de
keratinefilamenten
=> epithelen zullen een stevig geheel vormen
 Het basale celdomein = gericht naar een structuur die in lichtmicroscopische
coupes de basale membraan wordt genoemd (zichtbaar met PAS-kleuring).
=> grenslaag tussen epitheelcellen en onderliggende bindweefsel
 In elektronenmicroscopische beelden zie je een ‘lamina basalis’ => lijkt te
bestaan uit
 elektronen-dense lamina densa
 een lamina lucida
= gelegen tussen de membraan van de epitheelcellen en de lamina densa
 De lamina basalis bestaat uit meer dan 50 verschillende eiwitten (collagenen,
lamininen, glycoproteïnen en proteoglycanen)
= worden gesecreteerd door de epitheelcellen zelf
= grootste gedeelte van deze eiwitten is het type IV collageen
 type VII collageen zal ‘verankerende’ fibrillen vormen die de lamina basalis
aan de onderliggende ‘lamina reticularis’ hechten
= lamina reticularis bestaat voornamelijk uit zeer dunne collageenvezels
(collageen type III)
= collageen type III vezels worden geproduceerd door de bindweefselcellen
 lamina basalis = ook regulerende functie naar celdelingsactiviteit en
celdifferentiatie toe door mogelijke binding van groeifactoren
 Bij beschadiging van epitheelcellen: epitheelcellen verschuiven over basale
membraan om zo beschadiging te herstellen.
 Epitheelcellen zijn stevig vastgehecht aan de lamina basalis door
hemidesmosomen
1.3 indeling van de epithelen
1. bedekkende epithelen
 lichaamsoppervlak bedekken
 holten en buisjes in het organisme aflijnen
2. klierepitheel
 zorgen voor de aanmaak van specifieke secretieproducten
- 1.3.1 bedekkende epithelen
1. Functies
 Bedekkende epithelen = op heel veel plaatsen in het lichaam

,  staan in voor verschillende levensbelangrijke functies: belangrijkste functie =
bescherming
= daarom zijn die relatief stevig en ondoordringbaar => ze vormen een dun
laagje (lamina epithelialis)
 Omdat epithelen als eerste in contact staan met de ‘buitenwereld’ => ook
gespecialiseerd voor absorptie en secretie




2. Indeling van de bedekkende epithelen
 Bedekkende epithelen worden ingedeeld naargelang
 de VORM van de cellen
 alle cellen zijn polygonaal of veelhoekig
 plaveiselcellen (squamous)  ovale kern: evenwijdig met
basaalmembraan
 kubische cellen (cuboid)  ronde kern
 cilindrischce cellen (columnar)  ovale kern: loodrecht op
basaalmembraan
 het AANTAL CELLAGEN.
 handig om ligging van de kernen van de epitheelcellen te bestuderen

1. Eénlagige epithelen (simple epithelium)
= op plaatsen waar het van belang is dat opname en afgifte van stoffen op
een efficiënte manier gebeuren
= ‘éénlagig plaveiselepitheel’ (bv. longblaasjes) => grenst niet aan
buitenwereld, wordt endotheel en mesotheel genoemd => bepaalde
bindweefseleigenschappen
= ‘éénlagig kubisch epitheel’ (bv. niertubuli)
= ‘éénlagig cilindrisch epitheel’ (bv. dunne darm) => meestal komen hier
oppervlaktespecialisaties voor

2. Pseudomeerlagig epitheel (pseudostratified epithelium; ook wel
meerrijig epitheel)
= speciale vorm éénlagig epitheel
= cellen verschillen sterk van vorm => niet allemaal hoog genoeg om het
oppervlak van de epitheellaag te bereiken
= Alle cellen rusten op basale membraan => éénlagig epitheel.
= verschil in vorm van de cellen => kernen op verschillende hoogten
(valse (pseudo) indruk van meerlagigheid)
= progenitorcellen (die beschadigde epitheelcellen vervangen) => redelijk
veilig weggeborgen tegen de basale membraan
= vb. in de luchtpijp.