1ste bach Psychologie
Jasmijn Gagroo
INLEIDING TOT WIJSBEGEERTE
Inhoudsopgave
VOORWOORD: ONZEKERHEID KOESTEREN.......................................................4
HOOFDSTUK 1: WAT IS FILOSOFIE?.................................................................4
DE DRIE KENMERKEN............................................................................................................ 5
Een soort attitude...................................................................................................... 5
Een methodologie....................................................................................................... 5
Een domein................................................................................................................. 7
DE VIER DEELDOMEINEN........................................................................................................ 7
Metafysica................................................................................................................... 7
Logica......................................................................................................................... 8
Epistemologie / kennisleer.......................................................................................... 8
Ethiek / moraalfilosofie............................................................................................... 9
EEN ZEER KORTE GESCHIEDENIS VAN DE WESTERSE FILOSOFIE....................................................10
Ontstaan in het oude Griekenland (16e E v.C.)..........................................................10
De eerste piek: Plato & Aristoteles............................................................................10
De duistere periode van de middeleeuwen...............................................................11
De moderne wetenschap.......................................................................................... 11
BESLUIT HOOFDSTUK 1....................................................................................................... 12
HOOFDSTUK 2 : RENÉ DESCARTES.................................................................13
INLEIDING......................................................................................................................... 13
DE WETENSCHAPPELIJKE REVOLUTIE.......................................................................................14
Belangrijke namen.................................................................................................... 14
Modernisering van het wereldbeeld..........................................................................15
Invloed op Descartes.................................................................................................16
FILOSOFISCHE OMZWERINGEN............................................................................................... 16
DE KENNIS EN HAAR LOTGEVALLEN........................................................................................16
Zekerheid zoeken door twijfel (= une doute méthodique)........................................17
(1) Abraakwerken...................................................................................................... 17
(2) Constructiewerken............................................................................................... 18
KRITISCHE BEDENKINGEN.................................................................................................... 19
Algemene beschouwingen........................................................................................19
WAAROM DESCARTES......................................................................................................... 21
HOOFDSTUK 3: ZIJN WIJ ONS BREIN?.............................................................21
INLEIDING: DE MENSELIJKE GEEST.......................................................................................... 21
DE INHOUD VAN ONS GEDACHTELEVEN...................................................................................22
De menselijke geest.................................................................................................. 22
HET SUBSTANTIEDUALISME VAN DESCARTES............................................................................23
Substantiedualisme................................................................................................... 23
ARGUMENTEN VOOR EN TEGEN HET DUALISME.........................................................................24
Argumenten voor...................................................................................................... 24
Argumenten tegen.................................................................................................... 25
DE MENS IS EEN MACHINE................................................................................................... 26
VAN MATERIALISME NAAR FYSICALISME...................................................................................27
Ontstaan fysicalisme................................................................................................. 27
3 verschillende strekkingen......................................................................................28
ARGUMENTEN VOOR EN TEGEN REDUCTIONISME.......................................................................29
Argumenten voor...................................................................................................... 29
Argumenten tegen.................................................................................................... 30
BESLUIT........................................................................................................................... 31
1
,1ste bach Psychologie
Jasmijn Gagroo
HOOFDSTUK 4 KUNNEN DIEREN DENKEN?......................................................31
INLEIDING......................................................................................................................... 31
EEN BRUUT ONDER DE DIEREN............................................................................................. 32
Wat is intelligentie?................................................................................................... 32
Wat is taal?............................................................................................................... 33
Be-wat-zijn?.............................................................................................................. 34
Kunnen dieren denken?............................................................................................ 34
WAT DENKEN DIE DIEREN WEL?............................................................................................ 35
Moraalfilosofie........................................................................................................... 36
Wijsgerige antropologie............................................................................................ 36
ANTROPOMORFISME (1)...................................................................................................... 37
Wat is antropomorfisme?..........................................................................................37
ANDERE GEESTEN (2)......................................................................................................... 38
BESLUIT........................................................................................................................... 39
HOOFDSTUK 5: FRIEDERICH NIETZSCHE.........................................................41
INLEIDING: FILOSOFEREN MET DE HAMER................................................................................41
EEN TURBULENT LEVEN....................................................................................................... 41
DE LAFHEID VAN PLATO...................................................................................................... 41
Argumenten Plato voor tweewereldentheorie...........................................................42
Probleem met de kennisleer van Plato......................................................................43
Nietsche en de presocratici.......................................................................................44
HET ONHEIL VAN HET CHRISTENDOM.....................................................................................44
Christendom in Plato’s voetsporen............................................................................44
De christelijke moraal en de kritiek van Nietsche.....................................................45
Genealogie van de christelijke moraal......................................................................45
INTERMEZZO: WAGNER EN DE VROUWEN................................................................................46
Band met wagner...................................................................................................... 46
Houding tegenover vrouwen.....................................................................................46
Persoonlijke motieven............................................................................................... 46
HET GROOTSTE LEVEN........................................................................................................ 47
De übermensch: algemeen.......................................................................................47
De übermensch: kenmerken.....................................................................................47
BESLUIT........................................................................................................................... 48
HOOFDSTUK 6: MORAALFILOSOFIE & MORELE PSYCHOLOGIE..........................48
INLEIDING......................................................................................................................... 48
UTILITARISME: REKENWERK.................................................................................................. 49
DEONTOLOGIE: DE PLICHT ROEPT.......................................................................................... 50
De morele wet als imperatief....................................................................................50
DEUGDETHIEK: KARAKTER KWEKEN........................................................................................51
NIETZSCHE DE MORAAL...................................................................................................... 52
MORELE PSYCHOLOGIE........................................................................................................ 53
Hoe onderzoeken we welke principes juist of fout zijn?............................................53
Empirisiche claims achter ethische theorieën hedendaagse wetenschap ................53
BESLUIT........................................................................................................................... 54
HOOFDSTUK 7: VERBETERING.......................................................................55
INLEIDING: WAT IS HUMAN ENHANCEMENT...............................................................................55
IS VERBETERING IMMOREEL?................................................................................................ 56
Argumenten tegen verbetering.................................................................................56
DE MENSELIJKE NATUUR EN DE DRANG NAAR VERBETERING.........................................................58
THERAPIE VERBETERING...................................................................................................... 59
Therapie verbetering (1)..........................................................................................59
Medische verbetering niet-medische verbetering (2)...............................................60
BESLUIT........................................................................................................................... 60
HOOFDSTUK 8: CHARLES DARWIN.................................................................61
INLEIDING: DARWIN EN DE FILOSOFIE.....................................................................................61
2
,1ste bach Psychologie
Jasmijn Gagroo
DARWIN EN HET DARWINISME............................................................................................... 61
HET LEVEN VAN DARWIN..........................................................................................61
HET DARWINISME...................................................................................................... 61
DARWINS GEVAARLIJKE IDEEËN....................................................................................62
EVOLUTIE EN NATUURLIJKE SELECTIE.......................................................................62
Gevaarlijke ideeën.................................................................................................... 63
DOMHEID EN DOELGERICHTHEID........................................................................................... 63
HET ESSENTIALISME.................................................................................................. 63
VERKLARING DOOR NATUURTHEOLOGEN.................................................................64
DE EVOLUTIETHEORIE ALS DOODSLAG VOOR ARGUMENT FROM DESIGN.................65
CONTINGENTIE EN VOORUITGANG................................................................................66
(1) NOODZAKELIJKHEID VS CONTINGENTIE...............................................................66
(2) VOORUITGANG.................................................................................................... 67
BESLUIT......................................................................................................................... 67
HOOFDSTUK 9 EVOLUTIEPSYCHOLOGIE..........................................................68
INLEIDING......................................................................................................................... 68
EEN BOUDE BEWERING....................................................................................................... 68
(1) gevolg van genealogische aard...........................................................................68
(2) BEWERING DAT MENSELIJKE GEEST SAMENVALT MET HERSENEN.......................68
(3) GEVOLG VAN ADAPTATIONISTISCHE AARD..........................................................69
DR. PANGLOSS IN SANTA BARBARA..............................................................................69
MODULARITEIT IN DE STEENTIJD...................................................................................70
HERKOMST VAN DE MENSELIJKE GEEST....................................................................70
AARD VAN DE MENSELIJKE GEEST.............................................................................70
DE MASSIEF MODULAIRE GEEST................................................................................71
DE EVOLUTIEPSYCHOLOGIE EN HAAR GRENZEN...........................................................72
VERONDERSTELLING 1: GEEST NOG STEEDS AANGEPAST AAN STEENTIJD...............73
VERONDERSTELLING 2: MASSIEVE MODULARITEIT, MENSELIJKE GEEST ALS ZWITSERS
ZAKMES..................................................................................................................... 73
DE ONTSPOORDE GEEST............................................................................................... 74
ADAPTATIONISTISCHE EVOLUTIEPSYCHIATRISCHE VERKLARINGSMODELLEN...........74
ALTERNATIEF NIET-ADAPTATIONISTISCH VERKLARINGSMODEL................................75
BESLUIT......................................................................................................................... 75
HOOFDSTUK 10: LUDWIG WITTGENSTEIN (20STE EEUW)...................................76
INLEIDING......................................................................................................................... 76
EEN MAN VAN EXTREMEN............................................................................................. 76
GEEN GEZWETS! OVER WITTGENSTEIN 1......................................................................77
LOGISCH ATOMISME ALS BASIS.................................................................................77
WITTGENSTEIN BOUWT VERDER...............................................................................77
DE ZIN VAN FILOSOFIE BEVINDT ZICH IN ONZIN.......................................................78
INTERMEZZO: MOEILIJKE JAREN.....................................................................................79
SPELEN! OVER WITTGENSTEIN 2...................................................................................79
WETENSCHAP VS RELIGIE............................................................................................. 80
DE INTELLIGENT DESIGN-BEWEGING........................................................................80
DE DOVEMANSDISCUSSIE............................................................................................. 81
BESLUIT......................................................................................................................... 82
HOOFDSTUK 11: GEESTESZIEKTE...................................................................83
INLEIDING: 2 VRAGEN......................................................................................................... 83
EEN ZEER KORTE GESCHIEDENIS VAN DE PSYCHIATRIE...............................................................83
WAT IS EEN STOORNIS?...................................................................................................... 84
WAT IS EEN PSYCHISCHE STOORNIS?.....................................................................................87
FENOMENAAL BEWUSTZIJN.......................................................................................87
iNTENTIONALITEIT..................................................................................................... 88
symptomen (symptom view).....................................................................................88
OORZAKEN (INTERNAL CAUSE VIEW)........................................................................88
PLURALISME.............................................................................................................. 89
BESLUIT........................................................................................................................... 90
3
, 1ste bach Psychologie
Jasmijn Gagroo
VOORWOORD: ONZEKERHEID KOESTEREN
Wetenschappers zoeken naar antwoorden, maar niemand weet of ze ooit alles zullen
weten
- Streven naar einddoel: wetenschap heeft een antwoord op alles
- Te snel verleid te denken dat we alles weten
o Bevindingen van wetenschap zijn geen absolute zekerheid en kunnen
na verloop van tijd altijd weerlegd worden: we weten al veel, maar ook
nog heel veel niet
Men is in het leven op zoek naar zekerheid, maar heeft slechts onzekerheden
Taak van de filosoof: de mens leren hoe te leven zonder zekerheid, zonder
verlamd te worden door onzekerheid (Bertrand Russel) = onzekerheden
opzoeken & verdragen
HOOFDSTUK 1: WAT IS FILOSOFIE?
Filosofie is een “stelsel van vele wegen die van nergens naar niets leiden” – Bierce
- Er is geen sluitende definitie: filosofie is zeer veelzijdig + kent
verschillende raakvlakken met o.a. wetenschap en religie
o Filosofie heeft niet één enkele essentie (=anti-essentialisme): geen
kenmerken die voorkomen bij alle filosofen en enkel bij filosofen
Essentialisme overtuiging dat er voor bep. fenomenen
essentiële eigenschappen bestaan => reductionistisch
o Geschiedenis vd filosofie als verklaring voor deze veelzijdigheid en
ongrijpbaarheid
2 interpretaties
1. Positieve definitie: typische kenmerken die uniek zijn voor de filosofie
2. Negatieve definitie: filosofie verschilt van ... (blootleggen wat niet + daaruit
afleiden wat wel)
4
Jasmijn Gagroo
INLEIDING TOT WIJSBEGEERTE
Inhoudsopgave
VOORWOORD: ONZEKERHEID KOESTEREN.......................................................4
HOOFDSTUK 1: WAT IS FILOSOFIE?.................................................................4
DE DRIE KENMERKEN............................................................................................................ 5
Een soort attitude...................................................................................................... 5
Een methodologie....................................................................................................... 5
Een domein................................................................................................................. 7
DE VIER DEELDOMEINEN........................................................................................................ 7
Metafysica................................................................................................................... 7
Logica......................................................................................................................... 8
Epistemologie / kennisleer.......................................................................................... 8
Ethiek / moraalfilosofie............................................................................................... 9
EEN ZEER KORTE GESCHIEDENIS VAN DE WESTERSE FILOSOFIE....................................................10
Ontstaan in het oude Griekenland (16e E v.C.)..........................................................10
De eerste piek: Plato & Aristoteles............................................................................10
De duistere periode van de middeleeuwen...............................................................11
De moderne wetenschap.......................................................................................... 11
BESLUIT HOOFDSTUK 1....................................................................................................... 12
HOOFDSTUK 2 : RENÉ DESCARTES.................................................................13
INLEIDING......................................................................................................................... 13
DE WETENSCHAPPELIJKE REVOLUTIE.......................................................................................14
Belangrijke namen.................................................................................................... 14
Modernisering van het wereldbeeld..........................................................................15
Invloed op Descartes.................................................................................................16
FILOSOFISCHE OMZWERINGEN............................................................................................... 16
DE KENNIS EN HAAR LOTGEVALLEN........................................................................................16
Zekerheid zoeken door twijfel (= une doute méthodique)........................................17
(1) Abraakwerken...................................................................................................... 17
(2) Constructiewerken............................................................................................... 18
KRITISCHE BEDENKINGEN.................................................................................................... 19
Algemene beschouwingen........................................................................................19
WAAROM DESCARTES......................................................................................................... 21
HOOFDSTUK 3: ZIJN WIJ ONS BREIN?.............................................................21
INLEIDING: DE MENSELIJKE GEEST.......................................................................................... 21
DE INHOUD VAN ONS GEDACHTELEVEN...................................................................................22
De menselijke geest.................................................................................................. 22
HET SUBSTANTIEDUALISME VAN DESCARTES............................................................................23
Substantiedualisme................................................................................................... 23
ARGUMENTEN VOOR EN TEGEN HET DUALISME.........................................................................24
Argumenten voor...................................................................................................... 24
Argumenten tegen.................................................................................................... 25
DE MENS IS EEN MACHINE................................................................................................... 26
VAN MATERIALISME NAAR FYSICALISME...................................................................................27
Ontstaan fysicalisme................................................................................................. 27
3 verschillende strekkingen......................................................................................28
ARGUMENTEN VOOR EN TEGEN REDUCTIONISME.......................................................................29
Argumenten voor...................................................................................................... 29
Argumenten tegen.................................................................................................... 30
BESLUIT........................................................................................................................... 31
1
,1ste bach Psychologie
Jasmijn Gagroo
HOOFDSTUK 4 KUNNEN DIEREN DENKEN?......................................................31
INLEIDING......................................................................................................................... 31
EEN BRUUT ONDER DE DIEREN............................................................................................. 32
Wat is intelligentie?................................................................................................... 32
Wat is taal?............................................................................................................... 33
Be-wat-zijn?.............................................................................................................. 34
Kunnen dieren denken?............................................................................................ 34
WAT DENKEN DIE DIEREN WEL?............................................................................................ 35
Moraalfilosofie........................................................................................................... 36
Wijsgerige antropologie............................................................................................ 36
ANTROPOMORFISME (1)...................................................................................................... 37
Wat is antropomorfisme?..........................................................................................37
ANDERE GEESTEN (2)......................................................................................................... 38
BESLUIT........................................................................................................................... 39
HOOFDSTUK 5: FRIEDERICH NIETZSCHE.........................................................41
INLEIDING: FILOSOFEREN MET DE HAMER................................................................................41
EEN TURBULENT LEVEN....................................................................................................... 41
DE LAFHEID VAN PLATO...................................................................................................... 41
Argumenten Plato voor tweewereldentheorie...........................................................42
Probleem met de kennisleer van Plato......................................................................43
Nietsche en de presocratici.......................................................................................44
HET ONHEIL VAN HET CHRISTENDOM.....................................................................................44
Christendom in Plato’s voetsporen............................................................................44
De christelijke moraal en de kritiek van Nietsche.....................................................45
Genealogie van de christelijke moraal......................................................................45
INTERMEZZO: WAGNER EN DE VROUWEN................................................................................46
Band met wagner...................................................................................................... 46
Houding tegenover vrouwen.....................................................................................46
Persoonlijke motieven............................................................................................... 46
HET GROOTSTE LEVEN........................................................................................................ 47
De übermensch: algemeen.......................................................................................47
De übermensch: kenmerken.....................................................................................47
BESLUIT........................................................................................................................... 48
HOOFDSTUK 6: MORAALFILOSOFIE & MORELE PSYCHOLOGIE..........................48
INLEIDING......................................................................................................................... 48
UTILITARISME: REKENWERK.................................................................................................. 49
DEONTOLOGIE: DE PLICHT ROEPT.......................................................................................... 50
De morele wet als imperatief....................................................................................50
DEUGDETHIEK: KARAKTER KWEKEN........................................................................................51
NIETZSCHE DE MORAAL...................................................................................................... 52
MORELE PSYCHOLOGIE........................................................................................................ 53
Hoe onderzoeken we welke principes juist of fout zijn?............................................53
Empirisiche claims achter ethische theorieën hedendaagse wetenschap ................53
BESLUIT........................................................................................................................... 54
HOOFDSTUK 7: VERBETERING.......................................................................55
INLEIDING: WAT IS HUMAN ENHANCEMENT...............................................................................55
IS VERBETERING IMMOREEL?................................................................................................ 56
Argumenten tegen verbetering.................................................................................56
DE MENSELIJKE NATUUR EN DE DRANG NAAR VERBETERING.........................................................58
THERAPIE VERBETERING...................................................................................................... 59
Therapie verbetering (1)..........................................................................................59
Medische verbetering niet-medische verbetering (2)...............................................60
BESLUIT........................................................................................................................... 60
HOOFDSTUK 8: CHARLES DARWIN.................................................................61
INLEIDING: DARWIN EN DE FILOSOFIE.....................................................................................61
2
,1ste bach Psychologie
Jasmijn Gagroo
DARWIN EN HET DARWINISME............................................................................................... 61
HET LEVEN VAN DARWIN..........................................................................................61
HET DARWINISME...................................................................................................... 61
DARWINS GEVAARLIJKE IDEEËN....................................................................................62
EVOLUTIE EN NATUURLIJKE SELECTIE.......................................................................62
Gevaarlijke ideeën.................................................................................................... 63
DOMHEID EN DOELGERICHTHEID........................................................................................... 63
HET ESSENTIALISME.................................................................................................. 63
VERKLARING DOOR NATUURTHEOLOGEN.................................................................64
DE EVOLUTIETHEORIE ALS DOODSLAG VOOR ARGUMENT FROM DESIGN.................65
CONTINGENTIE EN VOORUITGANG................................................................................66
(1) NOODZAKELIJKHEID VS CONTINGENTIE...............................................................66
(2) VOORUITGANG.................................................................................................... 67
BESLUIT......................................................................................................................... 67
HOOFDSTUK 9 EVOLUTIEPSYCHOLOGIE..........................................................68
INLEIDING......................................................................................................................... 68
EEN BOUDE BEWERING....................................................................................................... 68
(1) gevolg van genealogische aard...........................................................................68
(2) BEWERING DAT MENSELIJKE GEEST SAMENVALT MET HERSENEN.......................68
(3) GEVOLG VAN ADAPTATIONISTISCHE AARD..........................................................69
DR. PANGLOSS IN SANTA BARBARA..............................................................................69
MODULARITEIT IN DE STEENTIJD...................................................................................70
HERKOMST VAN DE MENSELIJKE GEEST....................................................................70
AARD VAN DE MENSELIJKE GEEST.............................................................................70
DE MASSIEF MODULAIRE GEEST................................................................................71
DE EVOLUTIEPSYCHOLOGIE EN HAAR GRENZEN...........................................................72
VERONDERSTELLING 1: GEEST NOG STEEDS AANGEPAST AAN STEENTIJD...............73
VERONDERSTELLING 2: MASSIEVE MODULARITEIT, MENSELIJKE GEEST ALS ZWITSERS
ZAKMES..................................................................................................................... 73
DE ONTSPOORDE GEEST............................................................................................... 74
ADAPTATIONISTISCHE EVOLUTIEPSYCHIATRISCHE VERKLARINGSMODELLEN...........74
ALTERNATIEF NIET-ADAPTATIONISTISCH VERKLARINGSMODEL................................75
BESLUIT......................................................................................................................... 75
HOOFDSTUK 10: LUDWIG WITTGENSTEIN (20STE EEUW)...................................76
INLEIDING......................................................................................................................... 76
EEN MAN VAN EXTREMEN............................................................................................. 76
GEEN GEZWETS! OVER WITTGENSTEIN 1......................................................................77
LOGISCH ATOMISME ALS BASIS.................................................................................77
WITTGENSTEIN BOUWT VERDER...............................................................................77
DE ZIN VAN FILOSOFIE BEVINDT ZICH IN ONZIN.......................................................78
INTERMEZZO: MOEILIJKE JAREN.....................................................................................79
SPELEN! OVER WITTGENSTEIN 2...................................................................................79
WETENSCHAP VS RELIGIE............................................................................................. 80
DE INTELLIGENT DESIGN-BEWEGING........................................................................80
DE DOVEMANSDISCUSSIE............................................................................................. 81
BESLUIT......................................................................................................................... 82
HOOFDSTUK 11: GEESTESZIEKTE...................................................................83
INLEIDING: 2 VRAGEN......................................................................................................... 83
EEN ZEER KORTE GESCHIEDENIS VAN DE PSYCHIATRIE...............................................................83
WAT IS EEN STOORNIS?...................................................................................................... 84
WAT IS EEN PSYCHISCHE STOORNIS?.....................................................................................87
FENOMENAAL BEWUSTZIJN.......................................................................................87
iNTENTIONALITEIT..................................................................................................... 88
symptomen (symptom view).....................................................................................88
OORZAKEN (INTERNAL CAUSE VIEW)........................................................................88
PLURALISME.............................................................................................................. 89
BESLUIT........................................................................................................................... 90
3
, 1ste bach Psychologie
Jasmijn Gagroo
VOORWOORD: ONZEKERHEID KOESTEREN
Wetenschappers zoeken naar antwoorden, maar niemand weet of ze ooit alles zullen
weten
- Streven naar einddoel: wetenschap heeft een antwoord op alles
- Te snel verleid te denken dat we alles weten
o Bevindingen van wetenschap zijn geen absolute zekerheid en kunnen
na verloop van tijd altijd weerlegd worden: we weten al veel, maar ook
nog heel veel niet
Men is in het leven op zoek naar zekerheid, maar heeft slechts onzekerheden
Taak van de filosoof: de mens leren hoe te leven zonder zekerheid, zonder
verlamd te worden door onzekerheid (Bertrand Russel) = onzekerheden
opzoeken & verdragen
HOOFDSTUK 1: WAT IS FILOSOFIE?
Filosofie is een “stelsel van vele wegen die van nergens naar niets leiden” – Bierce
- Er is geen sluitende definitie: filosofie is zeer veelzijdig + kent
verschillende raakvlakken met o.a. wetenschap en religie
o Filosofie heeft niet één enkele essentie (=anti-essentialisme): geen
kenmerken die voorkomen bij alle filosofen en enkel bij filosofen
Essentialisme overtuiging dat er voor bep. fenomenen
essentiële eigenschappen bestaan => reductionistisch
o Geschiedenis vd filosofie als verklaring voor deze veelzijdigheid en
ongrijpbaarheid
2 interpretaties
1. Positieve definitie: typische kenmerken die uniek zijn voor de filosofie
2. Negatieve definitie: filosofie verschilt van ... (blootleggen wat niet + daaruit
afleiden wat wel)
4
