OEFENVRAGEN
FORENSISCHE PSYCHOLOGIE
H1: ALGEMENE INTRODUCTIE + ONTWIKKELINGSPERSPECTIEF OP CRIMINEEL GEDRAG
1. Hoe verliep de geschiedenis van de forensische psychologie? Wie waren de belangrijke figuren?
We zien een beloop in Europa door de volgende figuren:
- Albert Von Schrenck-notzing (1896): eerste psychiater als expert bij een moordzaak en overtuigde de
jury dat ooggetuigen niet betrouwbaar zijn. Hij sprak dus over suggestibiliteit en geheugen.
- Alfred Binet (1900): pleitte voor het gebruik van psychologische tests bij delinquenten
- Hugo Munsterberg (1907): on the witness stand = eerst publicatie rond forensische psychologie en de
forensische toepassingen van de psychologie (accuraatheid ooggetuigen, suggestibiliteit, preventie
van misdaad)
- Juliaan varendonck (1911): tegen het gebruik van getuigenissen van kinderen want hebben nog geen
voldoende ontwikkelde mentale capaciteit.
Maar we zien ook een gelijkaardige evolutie in de USA
- 1950-1960: zaken waaruit de kennis van de sociale psychologie gebruikt werd in justitiële
besluitvorming
o Brown v board of education = rechtszaak over rassenscheiding in scholen, besluitvoering mee
op basis van sociaal psychologisch experimenten waarbij we zien dat afro-amerikaanse en
witte/blanke poppen anders behandeld werden.
- 1970: forensische psychologie als aparte divisie binnen APA
- 2001: klinische forensische psychologie als specialiteit voor klinische praktijk.
2. Wat is forensische psychologie volgens APA?
APA is de American Psychologist Association en hebben speciliaty guideliness opgesteld voor de forensische
psychologie. Je gaat de kennis van de psychologie gebruiken om toe te passen binnen de rechtspraktijk.
Forensic Psychology refers to professional practice of any psychologist working within any subdiscipline of
psychology when applying the scientific, technical, or specialized knowledge into the law in addressing legal,
contractual and administrative matters.
3. Wat is forensische psychologie volgens de Vlaamse Vereniging van Klinische Psychologen? (VVKP)
Ze hebben een gelijkaardige definitie als APA: forensische psychologie verwijst naar de professionele praktijk
van iedere klinische psycholoog die wetenschappelijke, technische en gespecialiseerde kennis toepast op (1)
justitiële vragen met betrekking tot contractuele, administratieve en justitiële probleemstellingen en (2) niet-
justitiële vragen met betrekking tot grensoverschrijdend gedrag. De forensische psycholoog is gespecialiseerd
in preventie van crimineel/grensoverschrijdend gedrag, de forensische psychodiagnostiek, en behandeling van
plegers.
4. Wat zijn de academische en toegepaste vormen van forensische psychologie?
o Toegepast: politionele psychologie, investigative psychologie, gevangenispsychologie en klinische
psychologie
o Academisch: biologische psychologie, ontwikkelingspsychologie, cognitieve psychologie, sociale
psychologie
1
, OEFENVRAGEN
FORENSISCHE PSYCHOLOGIE
5. Vergelijk de forensische met de klinische psychologie.
We gaan deze vergelijking maken aan de hand van verschillen in doelstellingen en context.
- Verschillen in doelstellingen:
o Welzijn van de cliënt vs beschermen van de maatschappij: de klinische psychologie houdt zich
eerder bezig met het welzijn van de cliënt. Bij de forensische psychologie komt daarbovenop
ook nog eens het beschermen van de maatschappen = dubbele finaliteit voor forensische
psychologie
- Verschillen in context:
o Vrijwillige vs opgelegd: dit heeft een impact op de motivatie want wanneer hulpverlening
opgelegd is, is men minder gemotiveerd dan op een vrijwillige basis
o Aanwezigheid van een 3e partij: justitie als opdrachtgever, dus rekening mee houden en
rapporteren (bv deskundige onderzoek)
o Stressoren: meer aanwezig bij forensische psychologie dan klinische psychologie. Het is eigen
aan de context, dus mee leren omgaan (agressie, bedreigingen, …)
o Subjectieve waarde: heteroanamnese, dossierstudie à Bij klinische psychologie eerder het
subjectieve verhaal van de dader maar vertellen niet vaak de waarheid dus moeten we
objectiveren door heteroanamnese = anders persoon uit het netwerk ondervragen
6. Vergelijk de forensische psychologie met het recht
- Spanningsveld: forensische psychologie en recht zijn nauw met elkaar verbonden maar lijkt alsof ze een andere
taal spreken dat niet goed samenvalt
- Verschillen in taal/training:
o Psychologie: spreken van een stoornis waardoor een persoon een delict kan plegen, men verliest de
vrije wil
o Recht: schuldig/niet-schuldig – goed vs kwaad à dichotome benadering
- Verschillen in de manier waarop men de waarheid achterhaalt
- Verschillen in paradigma’s:
o Vrije wil vs determinisme: de rechtspraak gaat uit van een vrije wil en de psychologie van determinisme
à heeft men wel een vrije wil?
o Aard van de feiten
§ Kans vs zekerheid: bv iemand met psychopathologie heeft meer kans op plegen van delict
§ Groep vs individueel: psychologen bekijken het liever vanuit een groep terwijl de rechtspraak
zich focust op 1 persoon en 1 case
7. Juridische waarheid vs psychologische waarheid. Verklaar.
Juridische waarheid Psychologische waarheid
- Gaat uit van de rede - Wetenschappelijke observatie en testen
- Deductieve methode - Inductieve methode
- Proces van hoor en wederhoor - Start van een nulhypothese met als doel
- Elke partij: beste versie van zichzelf weerlegging
- Waarheid ligt tussen deze 2 versies - Verschillende diagnose à start in het
- Maar één kan winnen midden en sluit hypothesen uit
- Waarheid obv wat gemeten kan worden
- Opinies gebaseerd op wetenschappelijke
feiten
2
, OEFENVRAGEN
FORENSISCHE PSYCHOLOGIE
8. De forensische psychologie is een veld in beweging. Wat wordt hiermee bedoeld?
- Evoluties binnen de algemene psychologie: steeds meer betere inzichten en betere psychodiagnostiek
- Sociale omwentelingen: we krijgen een andere kijk als maatschappij
o Bv kindermisbruik:
§ 19e eeuw: moeder werd gezien als de schuldige maar na 19e eeuw steeds meer rechtzaken
§ 1960: opkomst feminisme: vader werd vaker als schuldige gezien
§ 2010: seksueel misbruik in kerk, scholen, sport à erkenning dat het niet enkel binnen de
gezinscontext plaatsvindt.
o Bv MeToo: steeds meer meldingen
- Ontwikkelingen binnen de justitie met relevantie voor forensische psychologie
o Stalking (Californië): eerste keer dat het als misdrijf opgenomen werd
o Stalking Belgie (2016): geen aangifte meer nodig van het slachtoffer
- Nieuwe afzetmarkt: werving van politieagenten, anti-terreur, intrafamiliaal geweld
- Training & professionalisering: geen aparte masteropleidingen maar wel bv postgraduaten
9. Wat is jeugdcriminaliteit?
Jeugdcriminaliteit zijn alle inbreuken door -18 jarigen. Men wordt niet uit het niets op 18 ineens crimineel.
10. Wat is jeugdrecht?
Jeugdrecht bestaat uit MOF en VOS. MOF is als misdaad omschreven feit en het is dus de jongere die strafbare
feiten pleegt. VOS betekent een verontrustende opvoedingssituatie die interventie vereist.
Op 1 september 2019 kwam daarom het decreet jeugddelinquentierecht met enkele veranderingen:
- Meer verantwoordelijkheid voor de jongeren en mogelijkheid tot een positief project
- Reactie op het delict moet duidelijk, snel, constructief en herstelgericht zijn
- Gescheiden sporen voor VOS en MOF. Voorheen zaten VOS en MOF samen in gemeenschapsinstellingen
11. Wat zijn de populaire mythes rond jeugddelinquentie? Publieke opinie?
- Jeugddelinquentie stijgt: het gaat steeds slechter met de jeugd
- Daders worden jonger en gebruiken meer geweld
- Meisjes tonen ook meer probleemgedrag
12. Weerleg de mythes aan de hand van de statistieken.
Het is niet waar dat jeugddelinquentie stijgt. In één van de tabellen op de powerpoint is duidelijk te zien dat de
MOF over de jaren heen daalt. Jeugddelinquentie daalt dus eerder. Ook is er een daling van eigendomsdelicten en
bij beide geslachten. Dit betekent dus ook dat er geen stijging is bij meisjes.
13. Wat zijn de mogelijke verklaringen voor de daling in jeugdcriminaliteit?
Er zijn vier factoren die het kunnen verklaren:
1. Politionele en justitiële factoren: betere samenwerking tussen actoren + vroegere detectie en preventie
2. Veranderingen op vlak van gezondheid en welzijn: verminderd alcoholgebruik bij 12-18 jarigen
3. Grootste daling in eigendomsdelicten (debutcrimes): secureringshypothese = men investeert meer in
veiligheid door bv alarmen waardoor criminaliteit afneemt want het wordt moeilijker om diefstal te plegen
4. Veranderingen in vrijetijdspatronen: internet en sociale media à verschuiving naar cybercriminaliteit?
Er is geen eenduidige verklaring want jeugdcriminaliteit is een complex fenomeen met interagerende factoren!
3
, OEFENVRAGEN
FORENSISCHE PSYCHOLOGIE
14. Leg de stijgende trend uit.
De instroom van jeugddelicten binnen vlaamse jeugdparketten blijft relatief stabiel. Toch zien we in 2020 een forse
stijging. De reden die hierachter schuilt is de coronacrisis waarbij veel jongeren een veroordeling kregen voor het
overschrijden van de corona regels. Toch zien we ook een lichte stijging in 2023 tegenover 2022.
15. Zijn we opweg naar een delinquent traject? Bespreek aan de hand van de cijfers uit het onderzoek
van Nuytiens, Jaspers & Christeans (2015).
Dit was een onderzoek naar 204 volwassen die op minderjarige berecht werden volgens uithandengeving:
- 50,7% heeft in 10 jaar na uithandengeving nog een veroordeling gehad
o Uithandengeving = jongere die als volwassene wordt berecht door de zwaarte van de feiten (bv
voor een correctionele rechtbank of hof van assisen)
- Vooral vermogensdelicten: specialisatie ipv escalatie à de zwaarte van de feiten nam niet toe
- 37.7% bracht meer dan de helft van hun volwassenheid door in detentie = persistente groep
We stellen de vraag welke jongeren at risk zijn voor dergelijk maladaptief traject en bij welke dit eerder
voorbijgaand is?
16. Welke ontwikkelingstheorieën voor antisociaal gedrag bestaan er?
= ontwikkelingstheorie bevat bepaalde factoren die op bepaalde momenten van de levensloop kunnen inspelen en
die ervoor zorgen dat jongeren feiten plegen
- De theorie van Moffit
- Het model van Patterson
17. Verklaar de theorie van Moffit.
- Life course persistent groep (LCP)
o Zeldzaam: 10% van de daders pleegt 50% van de feiten
o Stabiel niveau van agressie vanaf jonge leeftijd (men groeit hier niet uit)
o Neuropsychologische problemen of jeugdtrauma’s (childhood adversity): de hersenen functioneren
anders of negatieve zaken in de kindertijd
- Adolescence limited (AL)
o Frequent: 90% van de dader pleegt minderheid aan feiten
o Voorbijgaand van aard
o Geen neuropsychologische problemen
18. Hoe wordt een conduct disorder of normoverschrijdende gedragstoornis geformuleerd in DSM5?
Geef ook de specificaties.
= een repetitief en persistent gedragspatroon waarbij de grondrechten van andere, of belangrijk bij de leeftijd
passende maatschappelijke normen of regels worden geschonden zoals blijkt uit de aanwezigheid van minstens 3
van de volgende 15 criteria uit een van de onderstaande categorieën, in het afgelopen jaar waarbij minstens 1
criterium ook in de afgelopen 6 maanden aanwezig is geweest.
- Agressie jegens mensen en dieren
o Pest, bedreigt of intimideert anderen
o Begint met vaak met vechten
o Heeft een wapen dat bij andere ernstig lichamelijk letsel kan veroorzaken
o Heeft mensen mishandeld
4
FORENSISCHE PSYCHOLOGIE
H1: ALGEMENE INTRODUCTIE + ONTWIKKELINGSPERSPECTIEF OP CRIMINEEL GEDRAG
1. Hoe verliep de geschiedenis van de forensische psychologie? Wie waren de belangrijke figuren?
We zien een beloop in Europa door de volgende figuren:
- Albert Von Schrenck-notzing (1896): eerste psychiater als expert bij een moordzaak en overtuigde de
jury dat ooggetuigen niet betrouwbaar zijn. Hij sprak dus over suggestibiliteit en geheugen.
- Alfred Binet (1900): pleitte voor het gebruik van psychologische tests bij delinquenten
- Hugo Munsterberg (1907): on the witness stand = eerst publicatie rond forensische psychologie en de
forensische toepassingen van de psychologie (accuraatheid ooggetuigen, suggestibiliteit, preventie
van misdaad)
- Juliaan varendonck (1911): tegen het gebruik van getuigenissen van kinderen want hebben nog geen
voldoende ontwikkelde mentale capaciteit.
Maar we zien ook een gelijkaardige evolutie in de USA
- 1950-1960: zaken waaruit de kennis van de sociale psychologie gebruikt werd in justitiële
besluitvorming
o Brown v board of education = rechtszaak over rassenscheiding in scholen, besluitvoering mee
op basis van sociaal psychologisch experimenten waarbij we zien dat afro-amerikaanse en
witte/blanke poppen anders behandeld werden.
- 1970: forensische psychologie als aparte divisie binnen APA
- 2001: klinische forensische psychologie als specialiteit voor klinische praktijk.
2. Wat is forensische psychologie volgens APA?
APA is de American Psychologist Association en hebben speciliaty guideliness opgesteld voor de forensische
psychologie. Je gaat de kennis van de psychologie gebruiken om toe te passen binnen de rechtspraktijk.
Forensic Psychology refers to professional practice of any psychologist working within any subdiscipline of
psychology when applying the scientific, technical, or specialized knowledge into the law in addressing legal,
contractual and administrative matters.
3. Wat is forensische psychologie volgens de Vlaamse Vereniging van Klinische Psychologen? (VVKP)
Ze hebben een gelijkaardige definitie als APA: forensische psychologie verwijst naar de professionele praktijk
van iedere klinische psycholoog die wetenschappelijke, technische en gespecialiseerde kennis toepast op (1)
justitiële vragen met betrekking tot contractuele, administratieve en justitiële probleemstellingen en (2) niet-
justitiële vragen met betrekking tot grensoverschrijdend gedrag. De forensische psycholoog is gespecialiseerd
in preventie van crimineel/grensoverschrijdend gedrag, de forensische psychodiagnostiek, en behandeling van
plegers.
4. Wat zijn de academische en toegepaste vormen van forensische psychologie?
o Toegepast: politionele psychologie, investigative psychologie, gevangenispsychologie en klinische
psychologie
o Academisch: biologische psychologie, ontwikkelingspsychologie, cognitieve psychologie, sociale
psychologie
1
, OEFENVRAGEN
FORENSISCHE PSYCHOLOGIE
5. Vergelijk de forensische met de klinische psychologie.
We gaan deze vergelijking maken aan de hand van verschillen in doelstellingen en context.
- Verschillen in doelstellingen:
o Welzijn van de cliënt vs beschermen van de maatschappij: de klinische psychologie houdt zich
eerder bezig met het welzijn van de cliënt. Bij de forensische psychologie komt daarbovenop
ook nog eens het beschermen van de maatschappen = dubbele finaliteit voor forensische
psychologie
- Verschillen in context:
o Vrijwillige vs opgelegd: dit heeft een impact op de motivatie want wanneer hulpverlening
opgelegd is, is men minder gemotiveerd dan op een vrijwillige basis
o Aanwezigheid van een 3e partij: justitie als opdrachtgever, dus rekening mee houden en
rapporteren (bv deskundige onderzoek)
o Stressoren: meer aanwezig bij forensische psychologie dan klinische psychologie. Het is eigen
aan de context, dus mee leren omgaan (agressie, bedreigingen, …)
o Subjectieve waarde: heteroanamnese, dossierstudie à Bij klinische psychologie eerder het
subjectieve verhaal van de dader maar vertellen niet vaak de waarheid dus moeten we
objectiveren door heteroanamnese = anders persoon uit het netwerk ondervragen
6. Vergelijk de forensische psychologie met het recht
- Spanningsveld: forensische psychologie en recht zijn nauw met elkaar verbonden maar lijkt alsof ze een andere
taal spreken dat niet goed samenvalt
- Verschillen in taal/training:
o Psychologie: spreken van een stoornis waardoor een persoon een delict kan plegen, men verliest de
vrije wil
o Recht: schuldig/niet-schuldig – goed vs kwaad à dichotome benadering
- Verschillen in de manier waarop men de waarheid achterhaalt
- Verschillen in paradigma’s:
o Vrije wil vs determinisme: de rechtspraak gaat uit van een vrije wil en de psychologie van determinisme
à heeft men wel een vrije wil?
o Aard van de feiten
§ Kans vs zekerheid: bv iemand met psychopathologie heeft meer kans op plegen van delict
§ Groep vs individueel: psychologen bekijken het liever vanuit een groep terwijl de rechtspraak
zich focust op 1 persoon en 1 case
7. Juridische waarheid vs psychologische waarheid. Verklaar.
Juridische waarheid Psychologische waarheid
- Gaat uit van de rede - Wetenschappelijke observatie en testen
- Deductieve methode - Inductieve methode
- Proces van hoor en wederhoor - Start van een nulhypothese met als doel
- Elke partij: beste versie van zichzelf weerlegging
- Waarheid ligt tussen deze 2 versies - Verschillende diagnose à start in het
- Maar één kan winnen midden en sluit hypothesen uit
- Waarheid obv wat gemeten kan worden
- Opinies gebaseerd op wetenschappelijke
feiten
2
, OEFENVRAGEN
FORENSISCHE PSYCHOLOGIE
8. De forensische psychologie is een veld in beweging. Wat wordt hiermee bedoeld?
- Evoluties binnen de algemene psychologie: steeds meer betere inzichten en betere psychodiagnostiek
- Sociale omwentelingen: we krijgen een andere kijk als maatschappij
o Bv kindermisbruik:
§ 19e eeuw: moeder werd gezien als de schuldige maar na 19e eeuw steeds meer rechtzaken
§ 1960: opkomst feminisme: vader werd vaker als schuldige gezien
§ 2010: seksueel misbruik in kerk, scholen, sport à erkenning dat het niet enkel binnen de
gezinscontext plaatsvindt.
o Bv MeToo: steeds meer meldingen
- Ontwikkelingen binnen de justitie met relevantie voor forensische psychologie
o Stalking (Californië): eerste keer dat het als misdrijf opgenomen werd
o Stalking Belgie (2016): geen aangifte meer nodig van het slachtoffer
- Nieuwe afzetmarkt: werving van politieagenten, anti-terreur, intrafamiliaal geweld
- Training & professionalisering: geen aparte masteropleidingen maar wel bv postgraduaten
9. Wat is jeugdcriminaliteit?
Jeugdcriminaliteit zijn alle inbreuken door -18 jarigen. Men wordt niet uit het niets op 18 ineens crimineel.
10. Wat is jeugdrecht?
Jeugdrecht bestaat uit MOF en VOS. MOF is als misdaad omschreven feit en het is dus de jongere die strafbare
feiten pleegt. VOS betekent een verontrustende opvoedingssituatie die interventie vereist.
Op 1 september 2019 kwam daarom het decreet jeugddelinquentierecht met enkele veranderingen:
- Meer verantwoordelijkheid voor de jongeren en mogelijkheid tot een positief project
- Reactie op het delict moet duidelijk, snel, constructief en herstelgericht zijn
- Gescheiden sporen voor VOS en MOF. Voorheen zaten VOS en MOF samen in gemeenschapsinstellingen
11. Wat zijn de populaire mythes rond jeugddelinquentie? Publieke opinie?
- Jeugddelinquentie stijgt: het gaat steeds slechter met de jeugd
- Daders worden jonger en gebruiken meer geweld
- Meisjes tonen ook meer probleemgedrag
12. Weerleg de mythes aan de hand van de statistieken.
Het is niet waar dat jeugddelinquentie stijgt. In één van de tabellen op de powerpoint is duidelijk te zien dat de
MOF over de jaren heen daalt. Jeugddelinquentie daalt dus eerder. Ook is er een daling van eigendomsdelicten en
bij beide geslachten. Dit betekent dus ook dat er geen stijging is bij meisjes.
13. Wat zijn de mogelijke verklaringen voor de daling in jeugdcriminaliteit?
Er zijn vier factoren die het kunnen verklaren:
1. Politionele en justitiële factoren: betere samenwerking tussen actoren + vroegere detectie en preventie
2. Veranderingen op vlak van gezondheid en welzijn: verminderd alcoholgebruik bij 12-18 jarigen
3. Grootste daling in eigendomsdelicten (debutcrimes): secureringshypothese = men investeert meer in
veiligheid door bv alarmen waardoor criminaliteit afneemt want het wordt moeilijker om diefstal te plegen
4. Veranderingen in vrijetijdspatronen: internet en sociale media à verschuiving naar cybercriminaliteit?
Er is geen eenduidige verklaring want jeugdcriminaliteit is een complex fenomeen met interagerende factoren!
3
, OEFENVRAGEN
FORENSISCHE PSYCHOLOGIE
14. Leg de stijgende trend uit.
De instroom van jeugddelicten binnen vlaamse jeugdparketten blijft relatief stabiel. Toch zien we in 2020 een forse
stijging. De reden die hierachter schuilt is de coronacrisis waarbij veel jongeren een veroordeling kregen voor het
overschrijden van de corona regels. Toch zien we ook een lichte stijging in 2023 tegenover 2022.
15. Zijn we opweg naar een delinquent traject? Bespreek aan de hand van de cijfers uit het onderzoek
van Nuytiens, Jaspers & Christeans (2015).
Dit was een onderzoek naar 204 volwassen die op minderjarige berecht werden volgens uithandengeving:
- 50,7% heeft in 10 jaar na uithandengeving nog een veroordeling gehad
o Uithandengeving = jongere die als volwassene wordt berecht door de zwaarte van de feiten (bv
voor een correctionele rechtbank of hof van assisen)
- Vooral vermogensdelicten: specialisatie ipv escalatie à de zwaarte van de feiten nam niet toe
- 37.7% bracht meer dan de helft van hun volwassenheid door in detentie = persistente groep
We stellen de vraag welke jongeren at risk zijn voor dergelijk maladaptief traject en bij welke dit eerder
voorbijgaand is?
16. Welke ontwikkelingstheorieën voor antisociaal gedrag bestaan er?
= ontwikkelingstheorie bevat bepaalde factoren die op bepaalde momenten van de levensloop kunnen inspelen en
die ervoor zorgen dat jongeren feiten plegen
- De theorie van Moffit
- Het model van Patterson
17. Verklaar de theorie van Moffit.
- Life course persistent groep (LCP)
o Zeldzaam: 10% van de daders pleegt 50% van de feiten
o Stabiel niveau van agressie vanaf jonge leeftijd (men groeit hier niet uit)
o Neuropsychologische problemen of jeugdtrauma’s (childhood adversity): de hersenen functioneren
anders of negatieve zaken in de kindertijd
- Adolescence limited (AL)
o Frequent: 90% van de dader pleegt minderheid aan feiten
o Voorbijgaand van aard
o Geen neuropsychologische problemen
18. Hoe wordt een conduct disorder of normoverschrijdende gedragstoornis geformuleerd in DSM5?
Geef ook de specificaties.
= een repetitief en persistent gedragspatroon waarbij de grondrechten van andere, of belangrijk bij de leeftijd
passende maatschappelijke normen of regels worden geschonden zoals blijkt uit de aanwezigheid van minstens 3
van de volgende 15 criteria uit een van de onderstaande categorieën, in het afgelopen jaar waarbij minstens 1
criterium ook in de afgelopen 6 maanden aanwezig is geweest.
- Agressie jegens mensen en dieren
o Pest, bedreigt of intimideert anderen
o Begint met vaak met vechten
o Heeft een wapen dat bij andere ernstig lichamelijk letsel kan veroorzaken
o Heeft mensen mishandeld
4
