Voedingsleer
H1: Algemene begrippen, voedingspatronen en metabolisme
1. De belangrijkste items binnen een voedingsanamnese, rekening
houdend met de eigenheid (filosofische en ideologische overtuiging)
van de patiënt.
Gewoonten van de patiënt thuis
Zijn er bepaalde filosofische of ideologische overtuigingen?
Voedingssupplementen of extra vitamines?
Gewicht, BMI, gewichtsverlies of -toename?
Eetlust
Pijn, slikstoornissen, braken, misselijkheid
Vochtopname
Huid: dehydratatie?
Zelfredzaamheid
Dieet
2. De factoren die een invloed uitoefenen op het voedingspatroon van
iemand. (p18)
Geografisch/klimatologisch
wat is er beschikbaar? Lokale voedingsmiddelen: fruit, groenten, vlees
weer: tijdens zomer eerder een koude maaltijd (salade, …)
Technologisch
productie, bewerking, transport en opslag geven een uitbreiding van het
aanbod.
Economisch/politiek
prijs bepaald door overheid, voedingsraad geeft advies, !gezonde voeding
minder inkomen = kopen zelfde producten, maar goedkopere versies
+ minder fruit, groenten en vlees
Socio-cultureel
status, macht (hongerstaking), religie (Islam, Jodendom, …)
Persoonsgebonden
aangeboren voorkeuren: zoet tegenover hartig, …
emoties bij voedsel: gebonden aan liefde, troost en veiligheid + de
beleving er rond
honger en dorst als fysiologisch signaal
3. Het huidig voedingspatroon van België en Nederland schetsen. (p24)
Er wordt meer gesnackt en minder volgens een vast maaltijdenpatroon gegeten.
Er is een toename van het kopen van kant- en klaarvoedsel en het eten van
fastfood.
De belangstelling voor zelf koken en bakken is toegenomen.
Er is sprake van een toenemende diversiteit.
1
,De plaats van consumptie verplaats van thuis naar elders.
Er is sprake van een toegenomen belangstelling voor voeding en gezondheid.
4. De voedingspatronen volgens geloofsovertuiging weergeven met hun
positieve en negatieve aspecten.
Islam: eten halal (alles uit zee), rituele slachting, geen varkensvlees of alcohol,
Ramadan, suiker- en offerfeest, meestal twee warme maaltijd en 1x koud
+ minder verzadigde vetzuren, alcohol en polysachariden
- overnemende ongezonde voedingspatronen, !zwangerschap/borstvoeding
Jodendom: eten koosjer, vlees van gespleten hoefdieren en herkauwers, vis met
schubben en vinnen, vegetarische vogels, consumptie van bloed en dierlijk vet is
verboden, scheiding tussen melk- en vleeskeuken, eten geen voedsel gekookt
door een niet-Jood
5. Alternatieve voedingspatronen en de positieve en negatieve
aspecten.
Vegetarisme: geen levensmiddelen die verkregen zijn via het doden van dieren.
Geen vlees, vis, kip, …
Veganisme: vermijden van al dierlijk voedsel
Flexitariër: het zijn geen vegetariërs, maar eten bewust minder vlees
Macrobiotiek: streven naar een evenwicht (Yin-Yang)
ruime hoeveelheid graanproducten, eiwitrijke plantaardige producten,
groenten, zeewier
Positieve aspecten: veel plantaardig voedsel, geen/weinig geraffineerde en/of
industrieel bewerkt voedsel, geen/weinig genotsmiddelen
- minder energie, verzadigde vetten, cholesterol en suiker; meer zetmeel
- meer voedingsvezel, vitaminen, mineralen en bio actieve stoffen
- minder zout en alcohol
Negatieve aspecten:
tekort aan vit B12, vit B2, vit D, calcium, ijzer en jodium
6. Eetlustremmende factoren bij een ziekenhuisopname.
Ziekte of een andere organische oorzaak
Psycho-emotionele toestand: onzekerheid, angst, depressie, …
Koorts of pijn
Geneesmiddelen
Hospitalisatiesyndroom: zorgen voor thuis, depressieve klachten, …
Vermoeidheid
Bedlegerigheid
Onsmakelijke geuren of geluiden
7. De energetische waarden van de verschillende voedingsstoffen.
(p175)
2
,Glucose: energiebron voor alle cellen
Vetzuren: energiebron; niet voor de hersenen, zenuwcellen en rode bloedcellen
Aminozuren: eerst als bouwsteen gebruikt, nadien als energiebron
8. De begrippen anabolisme en katabolisme. (p176)
Metabolisme = stofwisseling = vrijmaken van energie uit de voedingsstoffen =
samenhang van anabole en katabole reacties
Katabolisme: afbraak
Van koolhydraten, eiwitten en vetten. Glucose en vetzuren kunnen zo in de cellen
worden afgebroken om energie te regelen. Eiwitten worden omgezet in
aminozuren met eerst afsplitsing van stikstof in de lever onder de vorm van
ammoniak. Daarna zet de lever deze ammoniak om in ureum. Daarna wordt het
ureum naar de nieren gebracht.
Anabolisme: opbouw
Aminozuren (ATP) worden omgezet in lichaamseiwitten. Glucose in glycogeen in
de lever en vnl de spieren. Vetzuren worden bijgehouden in onderhuids vet.
9. Uit welke 4 factoren wordt een energiebehoefte opgebouwd. (p184)
Basaal metabolisme
Energie voor voedselverwerking
Lichamelijke activiteit
Energieverhogende situaties (zwangerschap, herstel na ziekte, groei, koorts, …)
10. BMI berekenen en beoordelen. (p191)
gewicht kg : (lengte m . lengte m)
! niet van toepassing bij zwangere mensen, intensieve sporters, mensen met
oedeem, kinderen, ouderen > 65-75, sommige niet-blanke bevolkingsgroepen
(Aziatische landen)
11. Tailleomvang meten en beoordelen. (p192)
= middelomtrek of tailleomvang
Gemeten halverwege tussen de bovenkant van het bekken en de onderste rib
OF het smalste gedeelte van de abdomen
3
, vrouwen maximaal 88cm
peertype: vetopstapeling rond de heupen => minder gevaarlijk
mannen maximaal 102cm
appeltype: vetopstapeling in buik en rond organen => verhoogd risico op hoge
bloeddruk, hart- en vaatziekten, galstenen
H2: De voedingsdriehoek
1. De uitgangspunten bij de voedingsdriehoek.
Eet in verhouding meer plantaardig dan dierlijk voedsel.
Eet en drink zo weinig mogelijk lege calorieën.
Vermijd voedselverlies en matig je consumptie.
2. De Gezond Leven tips bij de voedingsdriehoek.
Drink vooral kraanwater. Eet meer fruit en groenten, bij voorkeur van het seizoen.
Kies vaker voor peulvruchten, volle granen en noten. Eet minder vlees en verkies
gevogelte vis en eieren. Eet en drink zo weinig mogelijk lege calorieën. Vermijd
voedselverlies. Eet niet meer dan je lichaam nodig heeft.
varieer en zoek alternatieven, eet op vaste tijdstippen en samen met anderen,
eet bewust en met mate, pas je omgeving aan, werk stapsgewijs, geniet van wat
je eet
3. De opbouw (o.a. de gekleurde zones) van de voedingsdriehoek.
Blauwe zonde: drink vooral water
Donkergroen = MEER: peulvruchten, tofu (sojabonen), tarwe en rogge,
aardappelen, wortelgroenten, rijst, noten
Lichtgroen: eieren, gevogelte, vis, melk, kaas, schaaldieren
Oranje = MINDER: rund (melk- en vleesvee), lam en schaap
Rood = ZO WEINIG MOGELIJK: chocolade, frisdrank, fastfood, zout, alcohol
Grijs: hoort in geen andere categorie thuis
INDELING:
volgens het effect van de voedingsmiddelen, in een laag, op onze gezondheid
verhouding tussen voedingsmiddelen van plantaardige en van dierlijke oorsprong
mate waarin een voedingsmiddel thuishoort in een gezond en milieuverantwoord
voedingspatroon
4. Welke voedingsmiddelen zich binnen de voedingsdriehoek bevinden.
Zie vraag 3
5. Welke voedingsmiddelen zich buiten de voedingsdriehoek bevinden.
Zie vraag 3
6. De Nutri-Score uitleggen, positieve en negatieve elementen kritisch
beoordelen.
4
H1: Algemene begrippen, voedingspatronen en metabolisme
1. De belangrijkste items binnen een voedingsanamnese, rekening
houdend met de eigenheid (filosofische en ideologische overtuiging)
van de patiënt.
Gewoonten van de patiënt thuis
Zijn er bepaalde filosofische of ideologische overtuigingen?
Voedingssupplementen of extra vitamines?
Gewicht, BMI, gewichtsverlies of -toename?
Eetlust
Pijn, slikstoornissen, braken, misselijkheid
Vochtopname
Huid: dehydratatie?
Zelfredzaamheid
Dieet
2. De factoren die een invloed uitoefenen op het voedingspatroon van
iemand. (p18)
Geografisch/klimatologisch
wat is er beschikbaar? Lokale voedingsmiddelen: fruit, groenten, vlees
weer: tijdens zomer eerder een koude maaltijd (salade, …)
Technologisch
productie, bewerking, transport en opslag geven een uitbreiding van het
aanbod.
Economisch/politiek
prijs bepaald door overheid, voedingsraad geeft advies, !gezonde voeding
minder inkomen = kopen zelfde producten, maar goedkopere versies
+ minder fruit, groenten en vlees
Socio-cultureel
status, macht (hongerstaking), religie (Islam, Jodendom, …)
Persoonsgebonden
aangeboren voorkeuren: zoet tegenover hartig, …
emoties bij voedsel: gebonden aan liefde, troost en veiligheid + de
beleving er rond
honger en dorst als fysiologisch signaal
3. Het huidig voedingspatroon van België en Nederland schetsen. (p24)
Er wordt meer gesnackt en minder volgens een vast maaltijdenpatroon gegeten.
Er is een toename van het kopen van kant- en klaarvoedsel en het eten van
fastfood.
De belangstelling voor zelf koken en bakken is toegenomen.
Er is sprake van een toenemende diversiteit.
1
,De plaats van consumptie verplaats van thuis naar elders.
Er is sprake van een toegenomen belangstelling voor voeding en gezondheid.
4. De voedingspatronen volgens geloofsovertuiging weergeven met hun
positieve en negatieve aspecten.
Islam: eten halal (alles uit zee), rituele slachting, geen varkensvlees of alcohol,
Ramadan, suiker- en offerfeest, meestal twee warme maaltijd en 1x koud
+ minder verzadigde vetzuren, alcohol en polysachariden
- overnemende ongezonde voedingspatronen, !zwangerschap/borstvoeding
Jodendom: eten koosjer, vlees van gespleten hoefdieren en herkauwers, vis met
schubben en vinnen, vegetarische vogels, consumptie van bloed en dierlijk vet is
verboden, scheiding tussen melk- en vleeskeuken, eten geen voedsel gekookt
door een niet-Jood
5. Alternatieve voedingspatronen en de positieve en negatieve
aspecten.
Vegetarisme: geen levensmiddelen die verkregen zijn via het doden van dieren.
Geen vlees, vis, kip, …
Veganisme: vermijden van al dierlijk voedsel
Flexitariër: het zijn geen vegetariërs, maar eten bewust minder vlees
Macrobiotiek: streven naar een evenwicht (Yin-Yang)
ruime hoeveelheid graanproducten, eiwitrijke plantaardige producten,
groenten, zeewier
Positieve aspecten: veel plantaardig voedsel, geen/weinig geraffineerde en/of
industrieel bewerkt voedsel, geen/weinig genotsmiddelen
- minder energie, verzadigde vetten, cholesterol en suiker; meer zetmeel
- meer voedingsvezel, vitaminen, mineralen en bio actieve stoffen
- minder zout en alcohol
Negatieve aspecten:
tekort aan vit B12, vit B2, vit D, calcium, ijzer en jodium
6. Eetlustremmende factoren bij een ziekenhuisopname.
Ziekte of een andere organische oorzaak
Psycho-emotionele toestand: onzekerheid, angst, depressie, …
Koorts of pijn
Geneesmiddelen
Hospitalisatiesyndroom: zorgen voor thuis, depressieve klachten, …
Vermoeidheid
Bedlegerigheid
Onsmakelijke geuren of geluiden
7. De energetische waarden van de verschillende voedingsstoffen.
(p175)
2
,Glucose: energiebron voor alle cellen
Vetzuren: energiebron; niet voor de hersenen, zenuwcellen en rode bloedcellen
Aminozuren: eerst als bouwsteen gebruikt, nadien als energiebron
8. De begrippen anabolisme en katabolisme. (p176)
Metabolisme = stofwisseling = vrijmaken van energie uit de voedingsstoffen =
samenhang van anabole en katabole reacties
Katabolisme: afbraak
Van koolhydraten, eiwitten en vetten. Glucose en vetzuren kunnen zo in de cellen
worden afgebroken om energie te regelen. Eiwitten worden omgezet in
aminozuren met eerst afsplitsing van stikstof in de lever onder de vorm van
ammoniak. Daarna zet de lever deze ammoniak om in ureum. Daarna wordt het
ureum naar de nieren gebracht.
Anabolisme: opbouw
Aminozuren (ATP) worden omgezet in lichaamseiwitten. Glucose in glycogeen in
de lever en vnl de spieren. Vetzuren worden bijgehouden in onderhuids vet.
9. Uit welke 4 factoren wordt een energiebehoefte opgebouwd. (p184)
Basaal metabolisme
Energie voor voedselverwerking
Lichamelijke activiteit
Energieverhogende situaties (zwangerschap, herstel na ziekte, groei, koorts, …)
10. BMI berekenen en beoordelen. (p191)
gewicht kg : (lengte m . lengte m)
! niet van toepassing bij zwangere mensen, intensieve sporters, mensen met
oedeem, kinderen, ouderen > 65-75, sommige niet-blanke bevolkingsgroepen
(Aziatische landen)
11. Tailleomvang meten en beoordelen. (p192)
= middelomtrek of tailleomvang
Gemeten halverwege tussen de bovenkant van het bekken en de onderste rib
OF het smalste gedeelte van de abdomen
3
, vrouwen maximaal 88cm
peertype: vetopstapeling rond de heupen => minder gevaarlijk
mannen maximaal 102cm
appeltype: vetopstapeling in buik en rond organen => verhoogd risico op hoge
bloeddruk, hart- en vaatziekten, galstenen
H2: De voedingsdriehoek
1. De uitgangspunten bij de voedingsdriehoek.
Eet in verhouding meer plantaardig dan dierlijk voedsel.
Eet en drink zo weinig mogelijk lege calorieën.
Vermijd voedselverlies en matig je consumptie.
2. De Gezond Leven tips bij de voedingsdriehoek.
Drink vooral kraanwater. Eet meer fruit en groenten, bij voorkeur van het seizoen.
Kies vaker voor peulvruchten, volle granen en noten. Eet minder vlees en verkies
gevogelte vis en eieren. Eet en drink zo weinig mogelijk lege calorieën. Vermijd
voedselverlies. Eet niet meer dan je lichaam nodig heeft.
varieer en zoek alternatieven, eet op vaste tijdstippen en samen met anderen,
eet bewust en met mate, pas je omgeving aan, werk stapsgewijs, geniet van wat
je eet
3. De opbouw (o.a. de gekleurde zones) van de voedingsdriehoek.
Blauwe zonde: drink vooral water
Donkergroen = MEER: peulvruchten, tofu (sojabonen), tarwe en rogge,
aardappelen, wortelgroenten, rijst, noten
Lichtgroen: eieren, gevogelte, vis, melk, kaas, schaaldieren
Oranje = MINDER: rund (melk- en vleesvee), lam en schaap
Rood = ZO WEINIG MOGELIJK: chocolade, frisdrank, fastfood, zout, alcohol
Grijs: hoort in geen andere categorie thuis
INDELING:
volgens het effect van de voedingsmiddelen, in een laag, op onze gezondheid
verhouding tussen voedingsmiddelen van plantaardige en van dierlijke oorsprong
mate waarin een voedingsmiddel thuishoort in een gezond en milieuverantwoord
voedingspatroon
4. Welke voedingsmiddelen zich binnen de voedingsdriehoek bevinden.
Zie vraag 3
5. Welke voedingsmiddelen zich buiten de voedingsdriehoek bevinden.
Zie vraag 3
6. De Nutri-Score uitleggen, positieve en negatieve elementen kritisch
beoordelen.
4
