Inhoudstabel
Hoofdstuk 0: Wat is economie?..............................................................................................................6
1. Inleiding..........................................................................................................................................6
0.1 Doel van de economische (wetenschap)..................................................................................6
0.2 Welvaart en welzijn..................................................................................................................7
0.3 Soorten goederen.....................................................................................................................7
0.4 Consumptie en productie.........................................................................................................7
0.5 De methode..............................................................................................................................7
0.6 Ceteris Paribus..........................................................................................................................8
0.7 Micro, meso, macro-economie.................................................................................................8
Hoofdstuk 1: consumenten....................................................................................................................8
1.1 De keuze van de optimale goederencombinaties (= evenwicht van de consument)....................8
1.1.1 De preferenties......................................................................................................................8
1.1.2 Budget en prijzen...................................................................................................................9
1.2. De (prijs)vraagcurve...................................................................................................................11
1.2.1. De afleiding van de individuele vraagcurve........................................................................11
1.2.2 De beweging langs de individuele vraagcurve.....................................................................12
1.2.3 Verschuivingen van de individuele vraagcurve....................................................................12
1.2.4 De collectieve of marktvraagcurve......................................................................................15
1.3 De elasticiteit van de vraag.........................................................................................................15
1.3.1 de prijselasticiteit van de vraag...........................................................................................15
Hoofdstuk 2: Producenten....................................................................................................................17
2.1 Bepaling van de optimale productiegrootte...............................................................................18
Keuzeprobleem van de producent................................................................................................18
Omzet en afzet.............................................................................................................................18
productiviteit................................................................................................................................18
2.2 De wet van de toe- en afnemende meeropbrengst....................................................................19
2.3 Het kostenverloop......................................................................................................................20
2.4 Het opbrengstenverloop bij volkomen concurrentie..................................................................24
2.5 De optimale productiegrootte bij volkomen concurrentie.........................................................25
2.6 De afleiding van de aanbodcurve bij volkomen concurrentie.....................................................26
2.6.1 De individuele aanbodcurve................................................................................................26
2.6.2 Een beweging langs de individuele aanbodcurve................................................................27
2.6.3 Verschuivingen van de individuele aanbodcurve.................................................................27
2.6.4 De collectieve of marktaanbodcurve...................................................................................28
1
, 2.7 De break-evenanalyse................................................................................................................28
2.8 De prijselasticiteit van het aanbod.............................................................................................28
hoofdstuk 3: prijsvorming.....................................................................................................................28
3.1 Markt en marktvormen..............................................................................................................28
3.2 De volkomen concurrentie.........................................................................................................29
3.2.1 Kenmerken..........................................................................................................................29
3.2.2 Het marktevenwicht bij volkomen concurrentie.................................................................29
3.2.3 – Toets jezelf........................................................................................................................31
3.2.4 Ingrijpen van de overheid in de prijsvorming......................................................................31
3.3 De onvolkomen concurrentie.....................................................................................................33
3.3.1 Het monopolie.....................................................................................................................33
3.3.2 Het oligopolie.......................................................................................................................37
3.3.3 De monopolistische concurrentie........................................................................................37
3.4 Het prijsbeleid in België..............................................................................................................38
hoofdstuk 4: Macro-economische grootheden....................................................................................38
4.1 De economische kringloop.........................................................................................................38
4.2 De berekening van de economische activiteit............................................................................39
4.2.1 ‘bruto’ en ‘netto’..................................................................................................................39
4.2.2 ‘tegen marktprijzen’ en ‘tegen factorprijzen’......................................................................41
4.2.3 ‘nationaal’ en ‘binnenlands’.................................................................................................42
4.3 Het reële en nominale BBP.........................................................................................................44
4.4 Het BBP als maatstaf voor onze welvaart...................................................................................44
4.5 De nationale rekeningen (/)........................................................................................................45
4.6 Macro-economische gegevens van de Belgische economie.......................................................45
Hoofdstuk 5: Conjunctuur, groei en ontwikkeling................................................................................48
5.1 De conjunctuur...........................................................................................................................48
5.1.1 Beschrijving..........................................................................................................................48
5.1.2 Verklaring.............................................................................................................................49
5.1.3 Conjunctuurpolitiek.............................................................................................................51
5.2 De economische groei................................................................................................................51
5.2.1 Begrip...................................................................................................................................51
5.2.2 Determinanten van de groeibeweging................................................................................51
5.2.3 De voor- en nadelen van de economische groei..................................................................51
5.3 Ontwikkeling...............................................................................................................................52
5.3.1 Inkomen als ontwikkelingsmaatstaf.....................................................................................52
5.3.2 Alternatieve maatstaven van maatschappelijk welzijn........................................................55
2
, 5.3.3 Oorzaken van een lager ontwikkelingstempo van veel ontwikkelingslanden......................55
5.3.4 Evolutie in ontwikkelingsbeleid...........................................................................................56
Hoofdstuk 6: Nationaal inkomen en werkgelegenheid.........................................................................57
6.1 De hoogte van het nationaal inkomen (geen oefeningen)..........................................................57
6.1.1 De macro-economische consumptie- en spaarvergelijking..................................................57
6.1.2 De investeringsvergelijking..................................................................................................59
6.1.4 De investeringsmultiplicator................................................................................................59
6.1.5 De accelerator......................................................................................................................59
6.1.6 De hoogte van het nationaal inkomen en de tewerkstelling...............................................60
6.2 De arbeidsmarkt.........................................................................................................................62
6.2.1 Aanbod en arbeidskrachten.................................................................................................63
6.2.2 Vraag naar arbeidskrachten.................................................................................................64
6.2.3 Werkloosheid over de periode 2015-2021..........................................................................64
6.2.4 Werkloosheid: soorten en oorzaken....................................................................................66
6.2.5 Bestrijding van de werkloosheid..........................................................................................69
6.3 Concurrentievermogen, loonvorming, innovatie en digitalisering..............................................70
Hoofdstuk 7: Geld, monetair beleid en inflatie.....................................................................................71
7.1 Het geld......................................................................................................................................71
7.1.1 Functies van het geld...........................................................................................................71
7.1.2 Betalingsverkeer vandaag....................................................................................................71
7.1.3 geldsubstitutie en geldschepping........................................................................................71
7.1.4 vraag naar en aanbod van geld............................................................................................72
7.1.5 het monetaire evenwicht.....................................................................................................72
7.2 De monetaire politiek en het eurosysteem................................................................................73
7.2.1 Doelstellingen en taken.......................................................................................................73
7.3 het inflatieverschijnsel................................................................................................................73
7.3.1 begrip...................................................................................................................................73
7.3.2 Oorzaken..............................................................................................................................74
7.3.3 Gevolgen..............................................................................................................................75
7.3.4 Bestrijding............................................................................................................................75
7.3.5 de inflatie 2016 – 2022........................................................................................................75
7.3.6 deflatie?...............................................................................................................................75
Hoofdstuk 8: internationale betrekkingen............................................................................................76
8.1 Betekenis en beschrijving van het Belgische handelsverkeer.....................................................76
8.1.1 De internationale context....................................................................................................76
8.2 De werking van vrij internationaal handelsverkeer....................................................................76
3
, 8.2.1 De theorie van A. Smith: absolute kostenverschillen...........................................................77
8.2.2 De theorie van D. Ricardo: relatieve kostenverschillen.......................................................77
8.2.3 De voordelen van de internationale handel........................................................................77
8.2.4 Beperkingen in de vrijhandel...............................................................................................78
8.3 Handelspolitiek...........................................................................................................................78
8.3.1 Tarifaire belemmeringen (daardoor stijgt de prijs van geïmporteerde goederen)..............78
8.3.2 Niet-tarifaire belemmeringen..............................................................................................78
8.4 De wisselmarkt...........................................................................................................................78
8.4.1 begrip...................................................................................................................................78
8.4.2 De hoogte van de wisselkoers.............................................................................................79
8.4.3 Wisselkoerssysteem.............................................................................................................80
8.4.4 Bretton Woods systeem.......................................................................................................80
8.5 De betalingsbalans......................................................................................................................80
8.5.1 oorzaken van een betalingsbalansonevenwicht: zowel positief als negatief.......................80
8.5.2 De gevolgen van betalingsbalansonevenwicht....................................................................81
8.5.3 Herstel van het evenwicht op de betalingsbalans................................................................81
Hoofdstuk 9: Internationale samenwerking.........................................................................................82
9.1 Vormen van economische integratie..........................................................................................82
9.1.1 Vrijhandelszone...................................................................................................................82
9.1.2 Douane-unie........................................................................................................................82
9.1.3 Gemeenschappelijke markt.................................................................................................82
9.1.4 Economische unie................................................................................................................82
9.1.5 Monetaire unie....................................................................................................................82
9.2 De economische en monetaire unie (EMU)................................................................................83
9.2.1 Op weg naar de EMU...........................................................................................................83
9.2.2 1999 en later........................................................................................................................83
9.2.3 Argumenten pro en contra de €..........................................................................................83
9.2.5 € versus $.............................................................................................................................84
9.2.6 Naar een sterkere economische en monetaire unie?..........................................................84
9.3 Mondiale samenwerking: internationaal handelsverkeer..........................................................85
9.3.1 Wereldhandelsorganisatie (WTO)........................................................................................85
9.3.2 De United Nations Conference on Trade & Development (UNCTAD)..................................85
9.3.3 De organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling (OESO).........................85
9.4 Mondiale samenwerking: internationaal betalingsverkeer........................................................86
9.4.1 Het internationaal Monetair Fonds (IMF)............................................................................86
9.4.2 De Wereldbank....................................................................................................................86
4
Hoofdstuk 0: Wat is economie?..............................................................................................................6
1. Inleiding..........................................................................................................................................6
0.1 Doel van de economische (wetenschap)..................................................................................6
0.2 Welvaart en welzijn..................................................................................................................7
0.3 Soorten goederen.....................................................................................................................7
0.4 Consumptie en productie.........................................................................................................7
0.5 De methode..............................................................................................................................7
0.6 Ceteris Paribus..........................................................................................................................8
0.7 Micro, meso, macro-economie.................................................................................................8
Hoofdstuk 1: consumenten....................................................................................................................8
1.1 De keuze van de optimale goederencombinaties (= evenwicht van de consument)....................8
1.1.1 De preferenties......................................................................................................................8
1.1.2 Budget en prijzen...................................................................................................................9
1.2. De (prijs)vraagcurve...................................................................................................................11
1.2.1. De afleiding van de individuele vraagcurve........................................................................11
1.2.2 De beweging langs de individuele vraagcurve.....................................................................12
1.2.3 Verschuivingen van de individuele vraagcurve....................................................................12
1.2.4 De collectieve of marktvraagcurve......................................................................................15
1.3 De elasticiteit van de vraag.........................................................................................................15
1.3.1 de prijselasticiteit van de vraag...........................................................................................15
Hoofdstuk 2: Producenten....................................................................................................................17
2.1 Bepaling van de optimale productiegrootte...............................................................................18
Keuzeprobleem van de producent................................................................................................18
Omzet en afzet.............................................................................................................................18
productiviteit................................................................................................................................18
2.2 De wet van de toe- en afnemende meeropbrengst....................................................................19
2.3 Het kostenverloop......................................................................................................................20
2.4 Het opbrengstenverloop bij volkomen concurrentie..................................................................24
2.5 De optimale productiegrootte bij volkomen concurrentie.........................................................25
2.6 De afleiding van de aanbodcurve bij volkomen concurrentie.....................................................26
2.6.1 De individuele aanbodcurve................................................................................................26
2.6.2 Een beweging langs de individuele aanbodcurve................................................................27
2.6.3 Verschuivingen van de individuele aanbodcurve.................................................................27
2.6.4 De collectieve of marktaanbodcurve...................................................................................28
1
, 2.7 De break-evenanalyse................................................................................................................28
2.8 De prijselasticiteit van het aanbod.............................................................................................28
hoofdstuk 3: prijsvorming.....................................................................................................................28
3.1 Markt en marktvormen..............................................................................................................28
3.2 De volkomen concurrentie.........................................................................................................29
3.2.1 Kenmerken..........................................................................................................................29
3.2.2 Het marktevenwicht bij volkomen concurrentie.................................................................29
3.2.3 – Toets jezelf........................................................................................................................31
3.2.4 Ingrijpen van de overheid in de prijsvorming......................................................................31
3.3 De onvolkomen concurrentie.....................................................................................................33
3.3.1 Het monopolie.....................................................................................................................33
3.3.2 Het oligopolie.......................................................................................................................37
3.3.3 De monopolistische concurrentie........................................................................................37
3.4 Het prijsbeleid in België..............................................................................................................38
hoofdstuk 4: Macro-economische grootheden....................................................................................38
4.1 De economische kringloop.........................................................................................................38
4.2 De berekening van de economische activiteit............................................................................39
4.2.1 ‘bruto’ en ‘netto’..................................................................................................................39
4.2.2 ‘tegen marktprijzen’ en ‘tegen factorprijzen’......................................................................41
4.2.3 ‘nationaal’ en ‘binnenlands’.................................................................................................42
4.3 Het reële en nominale BBP.........................................................................................................44
4.4 Het BBP als maatstaf voor onze welvaart...................................................................................44
4.5 De nationale rekeningen (/)........................................................................................................45
4.6 Macro-economische gegevens van de Belgische economie.......................................................45
Hoofdstuk 5: Conjunctuur, groei en ontwikkeling................................................................................48
5.1 De conjunctuur...........................................................................................................................48
5.1.1 Beschrijving..........................................................................................................................48
5.1.2 Verklaring.............................................................................................................................49
5.1.3 Conjunctuurpolitiek.............................................................................................................51
5.2 De economische groei................................................................................................................51
5.2.1 Begrip...................................................................................................................................51
5.2.2 Determinanten van de groeibeweging................................................................................51
5.2.3 De voor- en nadelen van de economische groei..................................................................51
5.3 Ontwikkeling...............................................................................................................................52
5.3.1 Inkomen als ontwikkelingsmaatstaf.....................................................................................52
5.3.2 Alternatieve maatstaven van maatschappelijk welzijn........................................................55
2
, 5.3.3 Oorzaken van een lager ontwikkelingstempo van veel ontwikkelingslanden......................55
5.3.4 Evolutie in ontwikkelingsbeleid...........................................................................................56
Hoofdstuk 6: Nationaal inkomen en werkgelegenheid.........................................................................57
6.1 De hoogte van het nationaal inkomen (geen oefeningen)..........................................................57
6.1.1 De macro-economische consumptie- en spaarvergelijking..................................................57
6.1.2 De investeringsvergelijking..................................................................................................59
6.1.4 De investeringsmultiplicator................................................................................................59
6.1.5 De accelerator......................................................................................................................59
6.1.6 De hoogte van het nationaal inkomen en de tewerkstelling...............................................60
6.2 De arbeidsmarkt.........................................................................................................................62
6.2.1 Aanbod en arbeidskrachten.................................................................................................63
6.2.2 Vraag naar arbeidskrachten.................................................................................................64
6.2.3 Werkloosheid over de periode 2015-2021..........................................................................64
6.2.4 Werkloosheid: soorten en oorzaken....................................................................................66
6.2.5 Bestrijding van de werkloosheid..........................................................................................69
6.3 Concurrentievermogen, loonvorming, innovatie en digitalisering..............................................70
Hoofdstuk 7: Geld, monetair beleid en inflatie.....................................................................................71
7.1 Het geld......................................................................................................................................71
7.1.1 Functies van het geld...........................................................................................................71
7.1.2 Betalingsverkeer vandaag....................................................................................................71
7.1.3 geldsubstitutie en geldschepping........................................................................................71
7.1.4 vraag naar en aanbod van geld............................................................................................72
7.1.5 het monetaire evenwicht.....................................................................................................72
7.2 De monetaire politiek en het eurosysteem................................................................................73
7.2.1 Doelstellingen en taken.......................................................................................................73
7.3 het inflatieverschijnsel................................................................................................................73
7.3.1 begrip...................................................................................................................................73
7.3.2 Oorzaken..............................................................................................................................74
7.3.3 Gevolgen..............................................................................................................................75
7.3.4 Bestrijding............................................................................................................................75
7.3.5 de inflatie 2016 – 2022........................................................................................................75
7.3.6 deflatie?...............................................................................................................................75
Hoofdstuk 8: internationale betrekkingen............................................................................................76
8.1 Betekenis en beschrijving van het Belgische handelsverkeer.....................................................76
8.1.1 De internationale context....................................................................................................76
8.2 De werking van vrij internationaal handelsverkeer....................................................................76
3
, 8.2.1 De theorie van A. Smith: absolute kostenverschillen...........................................................77
8.2.2 De theorie van D. Ricardo: relatieve kostenverschillen.......................................................77
8.2.3 De voordelen van de internationale handel........................................................................77
8.2.4 Beperkingen in de vrijhandel...............................................................................................78
8.3 Handelspolitiek...........................................................................................................................78
8.3.1 Tarifaire belemmeringen (daardoor stijgt de prijs van geïmporteerde goederen)..............78
8.3.2 Niet-tarifaire belemmeringen..............................................................................................78
8.4 De wisselmarkt...........................................................................................................................78
8.4.1 begrip...................................................................................................................................78
8.4.2 De hoogte van de wisselkoers.............................................................................................79
8.4.3 Wisselkoerssysteem.............................................................................................................80
8.4.4 Bretton Woods systeem.......................................................................................................80
8.5 De betalingsbalans......................................................................................................................80
8.5.1 oorzaken van een betalingsbalansonevenwicht: zowel positief als negatief.......................80
8.5.2 De gevolgen van betalingsbalansonevenwicht....................................................................81
8.5.3 Herstel van het evenwicht op de betalingsbalans................................................................81
Hoofdstuk 9: Internationale samenwerking.........................................................................................82
9.1 Vormen van economische integratie..........................................................................................82
9.1.1 Vrijhandelszone...................................................................................................................82
9.1.2 Douane-unie........................................................................................................................82
9.1.3 Gemeenschappelijke markt.................................................................................................82
9.1.4 Economische unie................................................................................................................82
9.1.5 Monetaire unie....................................................................................................................82
9.2 De economische en monetaire unie (EMU)................................................................................83
9.2.1 Op weg naar de EMU...........................................................................................................83
9.2.2 1999 en later........................................................................................................................83
9.2.3 Argumenten pro en contra de €..........................................................................................83
9.2.5 € versus $.............................................................................................................................84
9.2.6 Naar een sterkere economische en monetaire unie?..........................................................84
9.3 Mondiale samenwerking: internationaal handelsverkeer..........................................................85
9.3.1 Wereldhandelsorganisatie (WTO)........................................................................................85
9.3.2 De United Nations Conference on Trade & Development (UNCTAD)..................................85
9.3.3 De organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling (OESO).........................85
9.4 Mondiale samenwerking: internationaal betalingsverkeer........................................................86
9.4.1 Het internationaal Monetair Fonds (IMF)............................................................................86
9.4.2 De Wereldbank....................................................................................................................86
4