SAMENVATTING ERFRECHT
Inhoudsopgave
DEEL 1: ERFRECHT.......................................................................................................................................... 3
HOOFDSTUK 1: ERVEN..............................................................................................................................................3
1. basisbegrippen..............................................................................................................................................3
2. openvallen van de nalatenschap...................................................................................................................3
HOOFDSTUK 2: ERFBEKWAAMHEID..............................................................................................................................4
1. begrip en voorwaarden.................................................................................................................................4
2. bestaansvoorwaarde....................................................................................................................................4
3. overlevingsvoorwaarde.................................................................................................................................4
4. uitsluiting en verval van erfrecht..................................................................................................................5
5. onwaardig om te erven.................................................................................................................................5
HOOFDSTUK 3: WETTELIJKE ERFGERECHTIGDEN: VERWANTEN...........................................................................................6
1. erfrechtelijke situaties en ordes....................................................................................................................6
2. lijnen, graden en plaatsvervulling.................................................................................................................6
3. aanwezigheid van afstammelingen..............................................................................................................7
4. aanwezigheid van broers en zussen, vader en moeder................................................................................7
5. geen afstammelingen en geen nauwe zijverwanten....................................................................................8
6. wettelijke terugkeer......................................................................................................................................8
HOOFDSTUK 4: LLE (LANGSTLEVENDE ECHTGENOOT)......................................................................................................9
1. plaats van de lle in de devolutie....................................................................................................................9
2. voorwaarde voor het erfrecht van de lle.......................................................................................................9
3. welk erfrecht verkrijgt de LLE?....................................................................................................................10
4. het erfrechtelijk vruchtgebruik van de lle...................................................................................................12
5. omzetbaarheid van het erfrechtelijk vruchtgebruik van de lle...................................................................12
HOOFDSTUK 5: LLP (LANGSTLEVENDE PARTNER)..........................................................................................................12
1. voorwaarde voor het wettelijk erfrecht van de llp......................................................................................12
2. welk wettelijk erfrecht voor de llp?.............................................................................................................13
3. afwijkende regels........................................................................................................................................13
HOOFDSTUK 6: DE STAAT ALS ERFOPVOLGER...............................................................................................................14
1. erfloze en onbeheerde nalatenschap..........................................................................................................14
HOOFDSTUK 7: HOE DE NALATENSCHAP VERKREGEN WORDT..........................................................................................14
1. de positie van de erfgerechtigde.................................................................................................................14
2. het bezit van de nalatenschap....................................................................................................................15
3. de erfkeuze..................................................................................................................................................15
4. bewijs van erfrechtelijke hoedanigheid......................................................................................................16
HOOFDSTUK 8: HET CENTRAAL ERFRECHTREGISTER.......................................................................................................16
1. het centraal erfregister (cer).......................................................................................................................17
HOOFDSTUK 9:VEREFFENING – VERDELING VAN DE NALATENSCHAP.................................................................................17
1. basisbegrippen............................................................................................................................................17
2. omzetting van erfrechtelijk vruchtgebruik..................................................................................................17
3. vereffening en verdeling van de nalatenschap...........................................................................................20
4. inbreng van giften.......................................................................................................................................21
5. gevolgen van de verdeling..........................................................................................................................25
,DEEL 2: GIFTEN............................................................................................................................................. 26
HOOFDSTUK 1: GIFTEN ZIJN BESCHIKKINGEN OM NIET...................................................................................................26
HOOFDSTUK 2: ALGEMENE REGELS VOOR GIFTEN.........................................................................................................26
HOOFDSTUK 3: SCHENKINGEN..................................................................................................................................26
HOOFDSTUK 4: LEGATEN (TESTAMENTAIRE GIFTEN)......................................................................................................27
1. het testament..............................................................................................................................................27
2. essentiële kenmerken van het testament...................................................................................................27
3. eigenhandig testament...............................................................................................................................28
4. notarieel testament....................................................................................................................................29
5. testament in internationale vorm...............................................................................................................29
6. herroeping van het testament....................................................................................................................30
7. legaten........................................................................................................................................................31
HOOFDSTUK 5: DRIE BIJZONDERE GIFTEN....................................................................................................................33
1. contractuele erfstelling...............................................................................................................................33
2. ascendentenverdeling.................................................................................................................................34
3. dubbele giften met en zonder bewaarplicht...............................................................................................34
DEEL 3: RESERVE EN BESCHIKBARE DEEL....................................................................................................... 34
HOOFDSTUK 1: DE RESERVE.....................................................................................................................................34
HOOFDSTUK 2: WIE GENIET DE RESERVEBESCHERMING..................................................................................................34
1. afstammelingen en LLE...............................................................................................................................34
2. uitgesloten van de reservebescherming.....................................................................................................35
HOOFDSTUK 3: VOORWAARDEN VAN RESERVEBESCHERMING..........................................................................................35
HOOFDSTUK 4-5: WAARTEGEN WORDT DE RESERVATAIRE ERFGENAAM BESCHERMD EN HOE?..............................................36
1. omvang van de reserve...............................................................................................................................36
2. de rekenboedel............................................................................................................................................37
3. aanrekening van de schenkingen................................................................................................................37
4. inkorting......................................................................................................................................................37
HOOFDSTUK 6: VERZAKING AAN DE RESERVEBESCHERMING............................................................................................39
HOOFDSTUK 7: RESERVE VAN DE LLE.........................................................................................................................39
1. de reserve in vruchtgebruik.........................................................................................................................39
2. de concrete reserve.....................................................................................................................................40
3. de abstracte reserve....................................................................................................................................40
4. andere afwijkende regels voor de reserve vd lle.........................................................................................40
5. ontneming en afstand van de reserve vd lle...............................................................................................40
DEEL 4: ERFOVEREENKOMSTEN (SUMMIER)................................................................................................. 41
HOOFDSTUK 1: INLEIDENDE BESCHOUWINGEN.............................................................................................................41
HOOFDSTUK 2: VERBODEN EN TOEGELATEN ERFOVEREENKOMSTEN.................................................................................41
1. algemeen verbod........................................................................................................................................41
2. erfovereenkomsten onder kosteloze titel...................................................................................................42
3. erfovereenkomsten onder bezwarende titel over het eigen nalatenschap................................................42
4. de globale erfovereenkomst.......................................................................................................................42
,ERFRECHT
DEEL 1: ERFRECHT
HOOFDSTUK 1: ERVEN
1. BASISBEGRIPPEN
- Erven = iemand krijgt bezittingen, geld of schulden na het overlijden van een persoon. Dit gebeurt
volgens de wet of via een testament.
- Erfopvolging = het proces waarbij de bezittingen, schulden en rechten van een overledene overgaan
op zijn of haar erfgenamen
- Nalatenschap/erfenis = het geheel van bezittingen, schulden en rechten die een persoon achterlaat na
zijn of haar overlijden. Dit kan bestaan uit geld, onroerend goed, bezittingen maar ook schulden
- Erfgenaam/erfopvolger
o Wettelijke erfgenaam = iemand die volgens de wet recht heeft op een erfenis als er geen
testament is. Zij erven automatisch, tenzij er een testament anders bepaalt
o Testamentaire erfgenaam = iemand die in een testament is aangewezen als erfgenaam, kan
een familielid, vriend, stichting of goed doel zijn. Testament kan afwijken van wettelijke
verdeling
o Contractuele erfgenaam = iemand die via een contract (bv. huwelijkscontract of
schenkingskate) recht krijgt op een erfenis (of een deel ervan)
- Een erfgenaam is erfgerechtigd en heeft een keuze de erfenis al dan niet te aanvaarden
- Erfbekwaam vs. onwaardig om te erven (= erfgenaam verlies zijn of haar recht op erfenis door ernstig
wangedrag tegenover de overledene = juridische sanctie)
- Decuius (DC) (= "de overledene van wie de nalatenschap wordt verdeeld". Dit is de persoon wiens
bezittingen, schulden en rechten overgaan op erfgenamen na zijn of haar overlijden.) of de overledene
2. OPENVALLEN VAN DE NALATENSCHAP
- Openvallen nalatenschap:
o Overlijden – overlijdensakte (bij ambtenaar BS)
o Vonnis – gerechtelijke vaststelling (bij vermist – stoffelijk overschot wordt niet gevonden)
o Verklaring van afwezigheid (bij onzekerheid omtrent leven of dood – gerechtelijke procedure)
- Devolutie : vererving = de aanduiding van een nalatenschap van de overledene (decuius) naar de
erfgenamen (ook de overgang en verdeling van goederen)
Belang devolutie:
o Erfgenamen krijgen automatisch rechten en plichten over de nalatenschap
o Ze kunnen de erfenis zuiver aanvaarden, benificiair aanvaarden of verwerpen
o Wettelijke devolutie of intestaat: de nalatenschap gaat over op de erfgenamen via de
wettelijke erfopvolgingsregels
a) Intestaatc = de situatie waarin iemand overlijdt zonder testament achter te laten
o Testamentaire devolutie: de nalatenschap gaat over op de erfgenamen zoals het testament
bepaalt
, o Contractuele devolutie: de nalatenschap gaat iver op de erfgenamen zoals vooraf besproken
tussen de partijen via een contract
- Gevolgen openvallen nalatenschap = datum overlijden = datum openvallen nalatenschap
- Waar valt het nalatenschap open:
o Woonplaats DC op ogenblik van overlijden
a) Hoofdverblijf / gewone verblijfplaats
b) Ongeacht ingeschreven in bevolkingsregisters
c) = wetgeving van dat land/regio is van toepassing (ongeacht of bankrekening bv. in
ander land is)
o Territoriale bevoegdheid (minnelijk / geschilprocedures)
a) Machtiging tot verkoop OG
b) Vordering tot verdeling nalatenschap
c) = rechtbank van regio waar nalatenschap openvalt
HOOFDSTUK 2: ERFBEKWAAMHEID
1. BEGRIP EN VOORWAARDEN
4 voorwaarden om te kunnen erven/ erfenis te aanvaarden:
1) Bestaan op het moment van openvallen van de nalatenschap
2) In leven zijn op het ogenblik van openvallen van de nalatenschap
3) Niet uitgesloten of vervallen verklaard zijn om te kunnen erven
4) Niet onwaardig zijn
2. BESTAANSVOORWAARDE
- Het juridisch bestaan begint bij de geboorte
o Fysieke persoon
a) Rechtspersoon is enkel nodig in geval van testamentaire devolutie
- Aanvulling inzake een reeds verwekt kind en dus geboren wordt na het openvallen van de
nalatenschap
o Vereiste = levend en levensvatbaar geboren worden
o Tijdstip van verwekking (soms bijkomend probleem van de afstamming)
3. OVERLEVINGSVOORWAARDE
- Erfgenaam is nog in leven op ogenblik overlijden DC
- Zelfs indien zeer kort in leven : het erfrecht tegenover DC zit dan in zijn nalatenschap en het
keuzerecht gaat over op zijn erfgenamen
- Problematiek van de:
o Afwezige: onzekerheid mbt bestaan
a) Kan vertegenwoordigd worden: gerechtelijke procedure
o vermiste: verdwenen in levensbedreigende omstandigheden
a) vertegenwoordigd door notaris
- leer van de commoriëntes= situatie waarin 2 of meer mensen overlijden onder omstandigheden die
het moeilijk bepalen wie eerst is overleden
o commoriëntes = gelijktijdig overlijden
o bv. ongeluk, natuurramp
Inhoudsopgave
DEEL 1: ERFRECHT.......................................................................................................................................... 3
HOOFDSTUK 1: ERVEN..............................................................................................................................................3
1. basisbegrippen..............................................................................................................................................3
2. openvallen van de nalatenschap...................................................................................................................3
HOOFDSTUK 2: ERFBEKWAAMHEID..............................................................................................................................4
1. begrip en voorwaarden.................................................................................................................................4
2. bestaansvoorwaarde....................................................................................................................................4
3. overlevingsvoorwaarde.................................................................................................................................4
4. uitsluiting en verval van erfrecht..................................................................................................................5
5. onwaardig om te erven.................................................................................................................................5
HOOFDSTUK 3: WETTELIJKE ERFGERECHTIGDEN: VERWANTEN...........................................................................................6
1. erfrechtelijke situaties en ordes....................................................................................................................6
2. lijnen, graden en plaatsvervulling.................................................................................................................6
3. aanwezigheid van afstammelingen..............................................................................................................7
4. aanwezigheid van broers en zussen, vader en moeder................................................................................7
5. geen afstammelingen en geen nauwe zijverwanten....................................................................................8
6. wettelijke terugkeer......................................................................................................................................8
HOOFDSTUK 4: LLE (LANGSTLEVENDE ECHTGENOOT)......................................................................................................9
1. plaats van de lle in de devolutie....................................................................................................................9
2. voorwaarde voor het erfrecht van de lle.......................................................................................................9
3. welk erfrecht verkrijgt de LLE?....................................................................................................................10
4. het erfrechtelijk vruchtgebruik van de lle...................................................................................................12
5. omzetbaarheid van het erfrechtelijk vruchtgebruik van de lle...................................................................12
HOOFDSTUK 5: LLP (LANGSTLEVENDE PARTNER)..........................................................................................................12
1. voorwaarde voor het wettelijk erfrecht van de llp......................................................................................12
2. welk wettelijk erfrecht voor de llp?.............................................................................................................13
3. afwijkende regels........................................................................................................................................13
HOOFDSTUK 6: DE STAAT ALS ERFOPVOLGER...............................................................................................................14
1. erfloze en onbeheerde nalatenschap..........................................................................................................14
HOOFDSTUK 7: HOE DE NALATENSCHAP VERKREGEN WORDT..........................................................................................14
1. de positie van de erfgerechtigde.................................................................................................................14
2. het bezit van de nalatenschap....................................................................................................................15
3. de erfkeuze..................................................................................................................................................15
4. bewijs van erfrechtelijke hoedanigheid......................................................................................................16
HOOFDSTUK 8: HET CENTRAAL ERFRECHTREGISTER.......................................................................................................16
1. het centraal erfregister (cer).......................................................................................................................17
HOOFDSTUK 9:VEREFFENING – VERDELING VAN DE NALATENSCHAP.................................................................................17
1. basisbegrippen............................................................................................................................................17
2. omzetting van erfrechtelijk vruchtgebruik..................................................................................................17
3. vereffening en verdeling van de nalatenschap...........................................................................................20
4. inbreng van giften.......................................................................................................................................21
5. gevolgen van de verdeling..........................................................................................................................25
,DEEL 2: GIFTEN............................................................................................................................................. 26
HOOFDSTUK 1: GIFTEN ZIJN BESCHIKKINGEN OM NIET...................................................................................................26
HOOFDSTUK 2: ALGEMENE REGELS VOOR GIFTEN.........................................................................................................26
HOOFDSTUK 3: SCHENKINGEN..................................................................................................................................26
HOOFDSTUK 4: LEGATEN (TESTAMENTAIRE GIFTEN)......................................................................................................27
1. het testament..............................................................................................................................................27
2. essentiële kenmerken van het testament...................................................................................................27
3. eigenhandig testament...............................................................................................................................28
4. notarieel testament....................................................................................................................................29
5. testament in internationale vorm...............................................................................................................29
6. herroeping van het testament....................................................................................................................30
7. legaten........................................................................................................................................................31
HOOFDSTUK 5: DRIE BIJZONDERE GIFTEN....................................................................................................................33
1. contractuele erfstelling...............................................................................................................................33
2. ascendentenverdeling.................................................................................................................................34
3. dubbele giften met en zonder bewaarplicht...............................................................................................34
DEEL 3: RESERVE EN BESCHIKBARE DEEL....................................................................................................... 34
HOOFDSTUK 1: DE RESERVE.....................................................................................................................................34
HOOFDSTUK 2: WIE GENIET DE RESERVEBESCHERMING..................................................................................................34
1. afstammelingen en LLE...............................................................................................................................34
2. uitgesloten van de reservebescherming.....................................................................................................35
HOOFDSTUK 3: VOORWAARDEN VAN RESERVEBESCHERMING..........................................................................................35
HOOFDSTUK 4-5: WAARTEGEN WORDT DE RESERVATAIRE ERFGENAAM BESCHERMD EN HOE?..............................................36
1. omvang van de reserve...............................................................................................................................36
2. de rekenboedel............................................................................................................................................37
3. aanrekening van de schenkingen................................................................................................................37
4. inkorting......................................................................................................................................................37
HOOFDSTUK 6: VERZAKING AAN DE RESERVEBESCHERMING............................................................................................39
HOOFDSTUK 7: RESERVE VAN DE LLE.........................................................................................................................39
1. de reserve in vruchtgebruik.........................................................................................................................39
2. de concrete reserve.....................................................................................................................................40
3. de abstracte reserve....................................................................................................................................40
4. andere afwijkende regels voor de reserve vd lle.........................................................................................40
5. ontneming en afstand van de reserve vd lle...............................................................................................40
DEEL 4: ERFOVEREENKOMSTEN (SUMMIER)................................................................................................. 41
HOOFDSTUK 1: INLEIDENDE BESCHOUWINGEN.............................................................................................................41
HOOFDSTUK 2: VERBODEN EN TOEGELATEN ERFOVEREENKOMSTEN.................................................................................41
1. algemeen verbod........................................................................................................................................41
2. erfovereenkomsten onder kosteloze titel...................................................................................................42
3. erfovereenkomsten onder bezwarende titel over het eigen nalatenschap................................................42
4. de globale erfovereenkomst.......................................................................................................................42
,ERFRECHT
DEEL 1: ERFRECHT
HOOFDSTUK 1: ERVEN
1. BASISBEGRIPPEN
- Erven = iemand krijgt bezittingen, geld of schulden na het overlijden van een persoon. Dit gebeurt
volgens de wet of via een testament.
- Erfopvolging = het proces waarbij de bezittingen, schulden en rechten van een overledene overgaan
op zijn of haar erfgenamen
- Nalatenschap/erfenis = het geheel van bezittingen, schulden en rechten die een persoon achterlaat na
zijn of haar overlijden. Dit kan bestaan uit geld, onroerend goed, bezittingen maar ook schulden
- Erfgenaam/erfopvolger
o Wettelijke erfgenaam = iemand die volgens de wet recht heeft op een erfenis als er geen
testament is. Zij erven automatisch, tenzij er een testament anders bepaalt
o Testamentaire erfgenaam = iemand die in een testament is aangewezen als erfgenaam, kan
een familielid, vriend, stichting of goed doel zijn. Testament kan afwijken van wettelijke
verdeling
o Contractuele erfgenaam = iemand die via een contract (bv. huwelijkscontract of
schenkingskate) recht krijgt op een erfenis (of een deel ervan)
- Een erfgenaam is erfgerechtigd en heeft een keuze de erfenis al dan niet te aanvaarden
- Erfbekwaam vs. onwaardig om te erven (= erfgenaam verlies zijn of haar recht op erfenis door ernstig
wangedrag tegenover de overledene = juridische sanctie)
- Decuius (DC) (= "de overledene van wie de nalatenschap wordt verdeeld". Dit is de persoon wiens
bezittingen, schulden en rechten overgaan op erfgenamen na zijn of haar overlijden.) of de overledene
2. OPENVALLEN VAN DE NALATENSCHAP
- Openvallen nalatenschap:
o Overlijden – overlijdensakte (bij ambtenaar BS)
o Vonnis – gerechtelijke vaststelling (bij vermist – stoffelijk overschot wordt niet gevonden)
o Verklaring van afwezigheid (bij onzekerheid omtrent leven of dood – gerechtelijke procedure)
- Devolutie : vererving = de aanduiding van een nalatenschap van de overledene (decuius) naar de
erfgenamen (ook de overgang en verdeling van goederen)
Belang devolutie:
o Erfgenamen krijgen automatisch rechten en plichten over de nalatenschap
o Ze kunnen de erfenis zuiver aanvaarden, benificiair aanvaarden of verwerpen
o Wettelijke devolutie of intestaat: de nalatenschap gaat over op de erfgenamen via de
wettelijke erfopvolgingsregels
a) Intestaatc = de situatie waarin iemand overlijdt zonder testament achter te laten
o Testamentaire devolutie: de nalatenschap gaat over op de erfgenamen zoals het testament
bepaalt
, o Contractuele devolutie: de nalatenschap gaat iver op de erfgenamen zoals vooraf besproken
tussen de partijen via een contract
- Gevolgen openvallen nalatenschap = datum overlijden = datum openvallen nalatenschap
- Waar valt het nalatenschap open:
o Woonplaats DC op ogenblik van overlijden
a) Hoofdverblijf / gewone verblijfplaats
b) Ongeacht ingeschreven in bevolkingsregisters
c) = wetgeving van dat land/regio is van toepassing (ongeacht of bankrekening bv. in
ander land is)
o Territoriale bevoegdheid (minnelijk / geschilprocedures)
a) Machtiging tot verkoop OG
b) Vordering tot verdeling nalatenschap
c) = rechtbank van regio waar nalatenschap openvalt
HOOFDSTUK 2: ERFBEKWAAMHEID
1. BEGRIP EN VOORWAARDEN
4 voorwaarden om te kunnen erven/ erfenis te aanvaarden:
1) Bestaan op het moment van openvallen van de nalatenschap
2) In leven zijn op het ogenblik van openvallen van de nalatenschap
3) Niet uitgesloten of vervallen verklaard zijn om te kunnen erven
4) Niet onwaardig zijn
2. BESTAANSVOORWAARDE
- Het juridisch bestaan begint bij de geboorte
o Fysieke persoon
a) Rechtspersoon is enkel nodig in geval van testamentaire devolutie
- Aanvulling inzake een reeds verwekt kind en dus geboren wordt na het openvallen van de
nalatenschap
o Vereiste = levend en levensvatbaar geboren worden
o Tijdstip van verwekking (soms bijkomend probleem van de afstamming)
3. OVERLEVINGSVOORWAARDE
- Erfgenaam is nog in leven op ogenblik overlijden DC
- Zelfs indien zeer kort in leven : het erfrecht tegenover DC zit dan in zijn nalatenschap en het
keuzerecht gaat over op zijn erfgenamen
- Problematiek van de:
o Afwezige: onzekerheid mbt bestaan
a) Kan vertegenwoordigd worden: gerechtelijke procedure
o vermiste: verdwenen in levensbedreigende omstandigheden
a) vertegenwoordigd door notaris
- leer van de commoriëntes= situatie waarin 2 of meer mensen overlijden onder omstandigheden die
het moeilijk bepalen wie eerst is overleden
o commoriëntes = gelijktijdig overlijden
o bv. ongeluk, natuurramp
