Verdieping in specifieke zorgbehoeften
Zorg voor de moeder
Deel 1: preconceptie – prenataal
1. Preconceptiezorg
= een goede basis voor een gezonde zwangerschap. Een voorbereidingsperiode op de zwangerschap van
ong 6 maand.
• In vroege fase vd zwangerschap, tijdens ontwikkeling embryo en vroege aanleg placenta, weet de
vrouw vaak nog niet dat ze zwanger is -> maatregelen ter bevordering gezondheidstoestand
• Aandachtspunten:
o Inname foliumzuur
o Niet roken
o Vermijden alcohol
Basisvoorwaarden zwangerschap
• Regelmatige menstruele cyclus.
o Tijdens de eisprong (ovulatie) komt een eicel vrij in de eileider, 14 dagen voor het einde van de
menstruele cylus. Tijdens de ovulatieperiode (gemiddeld 12u) is de vrouw vruchtbaar
• Regelmatig seksuele betrekkingen hebben zonder voorbehoedsmiddel
o Bevragen naar timing van de betrekkingen: kennis van de vruchtbare periode tijdens de
menstruele cyclus?
• Gezonde levensstijl nastreven
Beïnvloedende factoren onvruchtbaarheid
• Alcohol
o Vermijden!
o Zeker vanaf eisprong vermijden
o Binge-drinken à volledig afgeraden
o >7 eenheden per week à nefast voor vuchtbaarheid man + vrouw
o Zorgt voot verminderde kans op zwangerschap en slechtere spermakwaliteit
• Roken
o Nultolerantie!
o Vermindert vruchtbaarheid + verhoogt complicaties tijdens zwangerschap, bevalling en
postpartum
• Drugs
o Druggebruik aankaarten
o Meestal gepaard met leefomstandigheden die invloed hebben op vruchtbaarheid
o Aangeraden zwangerschap uitstellen tot druggebruik is gestopt!
1
,• Cafeïne
o Onvoldoende evidentie dat cafeïne effect heeft op vruchtbaarheid
o Inname grote hoeveelheiden afgeraden
o Max 4 tassen of max 0,5l
o Cafeïne kan zorgen voor spontaan miskraam, laag geboortegewicht…
• Lichaamsgewicht (BMI)
o Overgewicht en obesitas verminderen vruchtbaarheid
o Overgewicht -> aanraden te vermageren
o Obesitas -> aanraden te vermageren + anticonceptie gebruiken tot doelgewicht is bereikt
o Ondergewicht kan mentruatiecyclus ontregelen of uitstellen -> verzwaren
• Leeftijd
o Negatieve invloed vruchtbaarheid man + vrouw (groter)
o Vruchtbaarheid vrouw daalt vanaf 30j, daalt verder na 35j
o Vruchtbaarheid man daalt vanaf 45j
• Temperatuur
o Invloed temperatuursveranderingen op vruchtbaarheid vrouw -> niet gekend
o Invloed temperatuursverhogingen op vruchtbaarheid man -> wel gekend
§ Zorgt voor vermindering kwaliteit sperma en vruchtbaarheid
§ Preventief -> activiteiten die zorgen voor verhoogde temperatuur in balzak vermijden
• Stress-gerelateerde factoren
o Relationele problemen
o Financiële problemen
o Problemen huisvesting
o Intrafamiliaal geweld
• Werkomstandigheden
o Bij zwangerschapswens informeren over potentiële risico’s bij arbeidsgeneesheer
o In werkomgeving is pas sprake van moederschapsbescherming indien er bevestiging is van
zwangershap
o Specifieke aandachtspunten bij werkomstandigheden
§ Werksituatie (schadelijke factoren)
§ Cosmetica zoals haarkleuring, producten manicure of pedicure… Hier geldt advies om
chemicaliën te vermijden in het eerste zwangerschapstrimester
§ Verven in preconceptieperiode en of bij prille zwangerschap met schimmelwerende
verf of niet-water gedragen verven en het gebruiken van beitsproducten wordt
afgeraden
§ Röntgenstraling en/of blootstelling dient vermeden te worden tijdens de preconceptie.
Het is belangrijk om bij onderzoeken steeds te vermelden dat je zwanger kan zijn.
Zowel belangrijk voor zorgvrager als gezondheidsmedewerker zelf.
2
, Vruchtbaarheidsbehandelingen
1. Intra-uterine inseminatie (IUI)
• Wanneer kwaliteit sperme gedaald is
• Sperma wordt tijdens eisprong in baarmoeder gebracht via een fijne katheter in ziekenhuissetting
• Ook vaak in thuissetting bij lesbische koppels en/of alleenstaande moeders
2. In-vitrofertilisatie (IVF)
• Bij verminderde vruchtbaarheid aanwezig bij man en/of vrouw of om een genetische ziekte uit te
sluiten bij de ongeboren babu
• Bevruchting van eicel vindt plaats, buiten baarmoeder in reageerbuis
• 6 stappen:
o Stimulatie
§ Stimuleren van groeien van eicellen bij vrouw
o Pick-up
§ Afname eicellen uit eierstokken (vaginaal). Op deze dag ook spermastaal afgegeven
o Inseminatie
§ Eicellen en zaadcellen worden samengebracht en via microscoop wordt gekeken of
bevruchting plaatsvindt
o Inbrengen embryo (bevcuchte eicel)
§ Aantal dagen na inseminatie wordt embryo teruggeplaatst in baarmoeder
o Nabehandeling
§ 15 dagen na pick-up wordt zwangerschapstest gedaan om te zien of embryo is
ingenesteld in baarmoederslijmvlies
3. Intracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI)
• Bij mannelijke vruchtbaarheidsproblemen
• Via naald wordt vooraf geselecteerde zaadcel rechtstreeks ingebracht in eicel. Indien geen
kwalitatieve spermacellen terug te vinden zijn in het spermastaal, kan het sperma rechtstreeks uit
de teelbal verkregen worden via biopsie
Belang gezonde levensstijl
Gezonde voeding
è Voedingsaanbevelingen gelden in preconceptiefase + tijdens zwangerschap
3 principes
• Eet evenwichtig
o 3 hoofdmaaltijden en 2 tot 3 tussendoortjes per dag is ideaal. Extra aandacht voor opname
vitamines en voldoende vochtinname (water)
• Eet met mate
o Eten voor 2 is uit den boze. Tijdens de zwangerschap heeft de vrouw slechts nood aan 200
extra kcal
• Eet gevarieerd
o Voldoende variatie binnen éénzelfde groep is aan te raden
3
, Vegetarisch of veganistisch
• Kijken voor aangepast dieet
• Afgeraden om vlees, eieren en melk uit je voeding te bannen
Geloof
• Ramadan
Voldoende lichaamsbeweging
• Dagelijks 30 min bewegen
Alcohol, roken & drugs
Alcohol
• Miskraam
• Vroeggeboorte
• Gezondheidsproblemen bij het opgroeiend kind
• Bij problematisch alcoholgebruik -> foetaal alcoholsyndroom (FAS)
o Groeiachterstand
o Afwijkingen aan gelaat & ledematen
o Ontwikkelingsstoornissen
o Geestelijke achterstand
• Algemeen advies à nultolerantie
Roken
• Roken tijdens zwangerschap bemoeilijkt doorbloeding placenta -> ongeboren kindje krijgt minder 02
en voedingsstoffen en kan in contact komen met eventuele schadelijke stoffen
• Effect roken op zwangerschap
o Miskraam
o Extra-uteriene zwangerschap
o Placentaloslating (ongeacht zwangerschapsduur)
o Breken vliezen (ongeacht zwangerschapsduur)
• Neveneffecten voor pasgeborene, dit uit zich in verhoogde risico’s
o Wiegendood
o Motorische en mentale groeiretardatie
o Lager geboortegewicht
o Minder weerstand, voorbeeld: luchtweginfecties in kindertijd
o Astma
Drugs
• Mogelijke gevolgen van druggebruik
o Miskraam of intra-uteriene vruchtendood
o Vroeggeboorte
o Laag geboortegewicht
o Complicaties tijdens zwangerschap, arbeid, bevalling en postpartum
4
Zorg voor de moeder
Deel 1: preconceptie – prenataal
1. Preconceptiezorg
= een goede basis voor een gezonde zwangerschap. Een voorbereidingsperiode op de zwangerschap van
ong 6 maand.
• In vroege fase vd zwangerschap, tijdens ontwikkeling embryo en vroege aanleg placenta, weet de
vrouw vaak nog niet dat ze zwanger is -> maatregelen ter bevordering gezondheidstoestand
• Aandachtspunten:
o Inname foliumzuur
o Niet roken
o Vermijden alcohol
Basisvoorwaarden zwangerschap
• Regelmatige menstruele cyclus.
o Tijdens de eisprong (ovulatie) komt een eicel vrij in de eileider, 14 dagen voor het einde van de
menstruele cylus. Tijdens de ovulatieperiode (gemiddeld 12u) is de vrouw vruchtbaar
• Regelmatig seksuele betrekkingen hebben zonder voorbehoedsmiddel
o Bevragen naar timing van de betrekkingen: kennis van de vruchtbare periode tijdens de
menstruele cyclus?
• Gezonde levensstijl nastreven
Beïnvloedende factoren onvruchtbaarheid
• Alcohol
o Vermijden!
o Zeker vanaf eisprong vermijden
o Binge-drinken à volledig afgeraden
o >7 eenheden per week à nefast voor vuchtbaarheid man + vrouw
o Zorgt voot verminderde kans op zwangerschap en slechtere spermakwaliteit
• Roken
o Nultolerantie!
o Vermindert vruchtbaarheid + verhoogt complicaties tijdens zwangerschap, bevalling en
postpartum
• Drugs
o Druggebruik aankaarten
o Meestal gepaard met leefomstandigheden die invloed hebben op vruchtbaarheid
o Aangeraden zwangerschap uitstellen tot druggebruik is gestopt!
1
,• Cafeïne
o Onvoldoende evidentie dat cafeïne effect heeft op vruchtbaarheid
o Inname grote hoeveelheiden afgeraden
o Max 4 tassen of max 0,5l
o Cafeïne kan zorgen voor spontaan miskraam, laag geboortegewicht…
• Lichaamsgewicht (BMI)
o Overgewicht en obesitas verminderen vruchtbaarheid
o Overgewicht -> aanraden te vermageren
o Obesitas -> aanraden te vermageren + anticonceptie gebruiken tot doelgewicht is bereikt
o Ondergewicht kan mentruatiecyclus ontregelen of uitstellen -> verzwaren
• Leeftijd
o Negatieve invloed vruchtbaarheid man + vrouw (groter)
o Vruchtbaarheid vrouw daalt vanaf 30j, daalt verder na 35j
o Vruchtbaarheid man daalt vanaf 45j
• Temperatuur
o Invloed temperatuursveranderingen op vruchtbaarheid vrouw -> niet gekend
o Invloed temperatuursverhogingen op vruchtbaarheid man -> wel gekend
§ Zorgt voor vermindering kwaliteit sperma en vruchtbaarheid
§ Preventief -> activiteiten die zorgen voor verhoogde temperatuur in balzak vermijden
• Stress-gerelateerde factoren
o Relationele problemen
o Financiële problemen
o Problemen huisvesting
o Intrafamiliaal geweld
• Werkomstandigheden
o Bij zwangerschapswens informeren over potentiële risico’s bij arbeidsgeneesheer
o In werkomgeving is pas sprake van moederschapsbescherming indien er bevestiging is van
zwangershap
o Specifieke aandachtspunten bij werkomstandigheden
§ Werksituatie (schadelijke factoren)
§ Cosmetica zoals haarkleuring, producten manicure of pedicure… Hier geldt advies om
chemicaliën te vermijden in het eerste zwangerschapstrimester
§ Verven in preconceptieperiode en of bij prille zwangerschap met schimmelwerende
verf of niet-water gedragen verven en het gebruiken van beitsproducten wordt
afgeraden
§ Röntgenstraling en/of blootstelling dient vermeden te worden tijdens de preconceptie.
Het is belangrijk om bij onderzoeken steeds te vermelden dat je zwanger kan zijn.
Zowel belangrijk voor zorgvrager als gezondheidsmedewerker zelf.
2
, Vruchtbaarheidsbehandelingen
1. Intra-uterine inseminatie (IUI)
• Wanneer kwaliteit sperme gedaald is
• Sperma wordt tijdens eisprong in baarmoeder gebracht via een fijne katheter in ziekenhuissetting
• Ook vaak in thuissetting bij lesbische koppels en/of alleenstaande moeders
2. In-vitrofertilisatie (IVF)
• Bij verminderde vruchtbaarheid aanwezig bij man en/of vrouw of om een genetische ziekte uit te
sluiten bij de ongeboren babu
• Bevruchting van eicel vindt plaats, buiten baarmoeder in reageerbuis
• 6 stappen:
o Stimulatie
§ Stimuleren van groeien van eicellen bij vrouw
o Pick-up
§ Afname eicellen uit eierstokken (vaginaal). Op deze dag ook spermastaal afgegeven
o Inseminatie
§ Eicellen en zaadcellen worden samengebracht en via microscoop wordt gekeken of
bevruchting plaatsvindt
o Inbrengen embryo (bevcuchte eicel)
§ Aantal dagen na inseminatie wordt embryo teruggeplaatst in baarmoeder
o Nabehandeling
§ 15 dagen na pick-up wordt zwangerschapstest gedaan om te zien of embryo is
ingenesteld in baarmoederslijmvlies
3. Intracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI)
• Bij mannelijke vruchtbaarheidsproblemen
• Via naald wordt vooraf geselecteerde zaadcel rechtstreeks ingebracht in eicel. Indien geen
kwalitatieve spermacellen terug te vinden zijn in het spermastaal, kan het sperma rechtstreeks uit
de teelbal verkregen worden via biopsie
Belang gezonde levensstijl
Gezonde voeding
è Voedingsaanbevelingen gelden in preconceptiefase + tijdens zwangerschap
3 principes
• Eet evenwichtig
o 3 hoofdmaaltijden en 2 tot 3 tussendoortjes per dag is ideaal. Extra aandacht voor opname
vitamines en voldoende vochtinname (water)
• Eet met mate
o Eten voor 2 is uit den boze. Tijdens de zwangerschap heeft de vrouw slechts nood aan 200
extra kcal
• Eet gevarieerd
o Voldoende variatie binnen éénzelfde groep is aan te raden
3
, Vegetarisch of veganistisch
• Kijken voor aangepast dieet
• Afgeraden om vlees, eieren en melk uit je voeding te bannen
Geloof
• Ramadan
Voldoende lichaamsbeweging
• Dagelijks 30 min bewegen
Alcohol, roken & drugs
Alcohol
• Miskraam
• Vroeggeboorte
• Gezondheidsproblemen bij het opgroeiend kind
• Bij problematisch alcoholgebruik -> foetaal alcoholsyndroom (FAS)
o Groeiachterstand
o Afwijkingen aan gelaat & ledematen
o Ontwikkelingsstoornissen
o Geestelijke achterstand
• Algemeen advies à nultolerantie
Roken
• Roken tijdens zwangerschap bemoeilijkt doorbloeding placenta -> ongeboren kindje krijgt minder 02
en voedingsstoffen en kan in contact komen met eventuele schadelijke stoffen
• Effect roken op zwangerschap
o Miskraam
o Extra-uteriene zwangerschap
o Placentaloslating (ongeacht zwangerschapsduur)
o Breken vliezen (ongeacht zwangerschapsduur)
• Neveneffecten voor pasgeborene, dit uit zich in verhoogde risico’s
o Wiegendood
o Motorische en mentale groeiretardatie
o Lager geboortegewicht
o Minder weerstand, voorbeeld: luchtweginfecties in kindertijd
o Astma
Drugs
• Mogelijke gevolgen van druggebruik
o Miskraam of intra-uteriene vruchtendood
o Vroeggeboorte
o Laag geboortegewicht
o Complicaties tijdens zwangerschap, arbeid, bevalling en postpartum
4
