DEONTOLOGIE (EXAMENGIDS)
VRAAG 1: PROBLEEM - Welk ethisch probleem stelt zich?
TO-DO: Je moet hier de morele twijfel of het moeilijke dilemma uitleggen. Leg uit waarom dit een probleem is.
Waar wringt het? Wat is moeilijk? Wat zou de psycholoog moeten kiezen tussen twee moeilijke opties? Je
beschrijft wat er fout kan lopen als de psycholoog iets wel of niet doet.
STAPPENPLAN:
1. Gebruik altijd deze zin: “In deze casus is er sprake van een ethisch probleem omdat ...”
2. Elementen die je MOET bespreken:
a. Wat is het probleem?
Geheimhouding? Gevaar voor cliënt of anderen? Oneerlijke behandeling? Discriminatie?
Mogelijke tegenstellingen:
De psycholoog weet iets wat geheim moet blijven (beroepsgeheim), maar voelt tegelijk dat hij
moet ingrijpen (vb. bij suïcide, mishandeling, geweld).
De psycholoog twijfelt: moet hij zwijgen uit respect voor de cliënt of moet hij spreken om
anderen te beschermen?
De cliënt is een kind of een kwetsbare persoon. Moet de psycholoog extra bescherming
geven?
Een derde partij (vb. school, ouder, werkgever) vraagt iets van de psycholoog, maar de cliënt
heeft daar geen toestemming voor gegeven.
De psycholoog voelt dat zijn rol onduidelijk is: helper, beoordelaar of rapporteur?
In A&O-context: spanningsveld tussen belangen van opdrachtgever (werkgever) en cliënt
(werknemer/ sollicitant) en de psycholoog moet waken over zijn onafhankelijkheid en
vertrouwelijkheid.
b. Welk conflict zit erachter?
Wil de psycholoog goed doen voor de cliënt, maar is dat misschien slecht voor iemand anders?
Moet de psycholoog iets zeggen of juist zwijgen?
Moet hij trouw blijven aan zijn cliënt of denken aan anderen?
Is er gevaar?
Is er verwarring over zijn rol als psycholoog?
, Welke ethische stromingen (visies op wat “goed” is) kun je gebruiken?
Regels volgen is het belangrijkste
“Vanuit een plichtethische
Regels volgen is altijd goed. Zelfs als het beter lijkt om te spreken,
visie moet de psycholoog
Plichtethiek (Kant) mag dat niet als het tegen de regel ingaat (vb. beroepsgeheim).
regels volgen, zelfs als de
uitkomst niet ideaal is.”
“Handel zodanig dat jouw gedrag een algemene regel zou mogen
zijn.”
Je kijkt naar het resultaat: wat levert het meeste goeds op?
“Vanuit een utilistische visie
Gevolgenethiek/ moet de psycholoog
Wat telt is het gevolg: het meeste geluk/ voordeel voor zoveel
Utilisme (Bentham, Mill) ingrijpen, omdat dat het
mogelijk mensen. De psycholoog mag spreken als dat het meeste
meeste leed kan vermijden.”
leed voorkomt (vb. voorkomen van mishandeling).
Zorg dragen voor de (kwetsbare) ander staat centraal “Vanuit zorgethiek zou de
psycholoog vooral moeten
Zorgethiek (Gilligan,
Zorg voor kwetsbaren is het belangrijkste. De psycholoog moet zorgen dat de kwetsbare
Nussbaum)
ingrijpen als iemand (vb. kind) in gevaar is. Ethisch handelen is persoon (vb. het kind)
zorgen voor de ander, ook als je een regel moet doorbreken. beschermd wordt.”
Wat zou een goed mens doen? “Vanuit de deugdethiek is
het belangrijk dat de
Deugdethiek
Moed, empathie en verantwoordelijkheidszin spelen een rol. Je psycholoog handelt als een
(Aristoteles)
kijkt niet alleen naar regels of gevolgen, maar ook naar karakter goed en verantwoordelijk
en houding. persoon zou doen.”
Trolleyprobleem als extra hulpmiddel
Kies je ervoor om in te grijpen of blijf je passief?
Vraag jezelf af:
Wat zijn de risico’s als ik niets doe?
Wie heeft bescherming nodig?
Wat weegt zwaarder: de regel of het gevolg?
CONCREET: “In deze casus is er sprake van een ethisch probleem omdat de psycholoog moet kiezen tussen het
respecteren van het beroepsgeheim en het beschermen van de veiligheid van anderen. Vanuit een plichtethische
visie zou de psycholoog het beroepsgeheim niet mogen schenden. Maar vanuit een utilistische visie of zorgethiek
zou hij wel mogen ingrijpen, omdat dit het meeste goed doet en kwetsbaren beschermt. Dit dilemma is moeilijk
omdat het gaat over vertrouwen tussen psycholoog en cliënt, tegenover het risico op schade voor derden.”
VRAAG 1: PROBLEEM - Welk ethisch probleem stelt zich?
TO-DO: Je moet hier de morele twijfel of het moeilijke dilemma uitleggen. Leg uit waarom dit een probleem is.
Waar wringt het? Wat is moeilijk? Wat zou de psycholoog moeten kiezen tussen twee moeilijke opties? Je
beschrijft wat er fout kan lopen als de psycholoog iets wel of niet doet.
STAPPENPLAN:
1. Gebruik altijd deze zin: “In deze casus is er sprake van een ethisch probleem omdat ...”
2. Elementen die je MOET bespreken:
a. Wat is het probleem?
Geheimhouding? Gevaar voor cliënt of anderen? Oneerlijke behandeling? Discriminatie?
Mogelijke tegenstellingen:
De psycholoog weet iets wat geheim moet blijven (beroepsgeheim), maar voelt tegelijk dat hij
moet ingrijpen (vb. bij suïcide, mishandeling, geweld).
De psycholoog twijfelt: moet hij zwijgen uit respect voor de cliënt of moet hij spreken om
anderen te beschermen?
De cliënt is een kind of een kwetsbare persoon. Moet de psycholoog extra bescherming
geven?
Een derde partij (vb. school, ouder, werkgever) vraagt iets van de psycholoog, maar de cliënt
heeft daar geen toestemming voor gegeven.
De psycholoog voelt dat zijn rol onduidelijk is: helper, beoordelaar of rapporteur?
In A&O-context: spanningsveld tussen belangen van opdrachtgever (werkgever) en cliënt
(werknemer/ sollicitant) en de psycholoog moet waken over zijn onafhankelijkheid en
vertrouwelijkheid.
b. Welk conflict zit erachter?
Wil de psycholoog goed doen voor de cliënt, maar is dat misschien slecht voor iemand anders?
Moet de psycholoog iets zeggen of juist zwijgen?
Moet hij trouw blijven aan zijn cliënt of denken aan anderen?
Is er gevaar?
Is er verwarring over zijn rol als psycholoog?
, Welke ethische stromingen (visies op wat “goed” is) kun je gebruiken?
Regels volgen is het belangrijkste
“Vanuit een plichtethische
Regels volgen is altijd goed. Zelfs als het beter lijkt om te spreken,
visie moet de psycholoog
Plichtethiek (Kant) mag dat niet als het tegen de regel ingaat (vb. beroepsgeheim).
regels volgen, zelfs als de
uitkomst niet ideaal is.”
“Handel zodanig dat jouw gedrag een algemene regel zou mogen
zijn.”
Je kijkt naar het resultaat: wat levert het meeste goeds op?
“Vanuit een utilistische visie
Gevolgenethiek/ moet de psycholoog
Wat telt is het gevolg: het meeste geluk/ voordeel voor zoveel
Utilisme (Bentham, Mill) ingrijpen, omdat dat het
mogelijk mensen. De psycholoog mag spreken als dat het meeste
meeste leed kan vermijden.”
leed voorkomt (vb. voorkomen van mishandeling).
Zorg dragen voor de (kwetsbare) ander staat centraal “Vanuit zorgethiek zou de
psycholoog vooral moeten
Zorgethiek (Gilligan,
Zorg voor kwetsbaren is het belangrijkste. De psycholoog moet zorgen dat de kwetsbare
Nussbaum)
ingrijpen als iemand (vb. kind) in gevaar is. Ethisch handelen is persoon (vb. het kind)
zorgen voor de ander, ook als je een regel moet doorbreken. beschermd wordt.”
Wat zou een goed mens doen? “Vanuit de deugdethiek is
het belangrijk dat de
Deugdethiek
Moed, empathie en verantwoordelijkheidszin spelen een rol. Je psycholoog handelt als een
(Aristoteles)
kijkt niet alleen naar regels of gevolgen, maar ook naar karakter goed en verantwoordelijk
en houding. persoon zou doen.”
Trolleyprobleem als extra hulpmiddel
Kies je ervoor om in te grijpen of blijf je passief?
Vraag jezelf af:
Wat zijn de risico’s als ik niets doe?
Wie heeft bescherming nodig?
Wat weegt zwaarder: de regel of het gevolg?
CONCREET: “In deze casus is er sprake van een ethisch probleem omdat de psycholoog moet kiezen tussen het
respecteren van het beroepsgeheim en het beschermen van de veiligheid van anderen. Vanuit een plichtethische
visie zou de psycholoog het beroepsgeheim niet mogen schenden. Maar vanuit een utilistische visie of zorgethiek
zou hij wel mogen ingrijpen, omdat dit het meeste goed doet en kwetsbaren beschermt. Dit dilemma is moeilijk
omdat het gaat over vertrouwen tussen psycholoog en cliënt, tegenover het risico op schade voor derden.”
