Technologie en recht
Inhoud
Inleiding tot het vak .................................................................................................. 4
Waarom dit vak? ................................................................................................... 4
Wat is ‘legal tech’? ................................................................................................ 4
Praktische informatie ............................................................................................ 4
Overzicht modules ................................................................................................ 6
Getuigenis door Maarten Truyens ......................................................................... 12
Module 1: Computer- en internettechnologieën........................................................ 15
1A – Computersystemen en software ................................................................... 15
Deel 1: De digitale (r)evolutie ............................................................................ 15
Deel 2: Algoritmes ........................................................................................... 22
Deel 3: Softwareontwikkeling ........................................................................... 30
1B – Computernetwerken, internet en cloud ......................................................... 33
Deel 1: Computernetwerken en het internet ...................................................... 33
Deel 2: Cloudcomputing .................................................................................. 46
Deel 3: Het internet der dingen/ Internet of Things .............................................. 48
Module 2: Autonome en Intelligente Systemen ......................................................... 51
2A – Big data, artificiële intelligentie en maatschappelijke uitdagingen.................... 51
Deel I. Concepten en definities ......................................................................... 51
Deel II. Maatschappelijke (en juridische) uitdagingen ......................................... 68
2B – Slimme algoritmes in tekst- en beeldanalyse ................................................. 72
Deel I. Beeld.................................................................................................... 72
Deel II. Automatische taalverwerking en taalgeneratie ....................................... 84
Conclusie ......................................................................................................102
2C – Regulering van artificiële intelligentie en buitencontractuele aansprakelijkheid
.........................................................................................................................103
§1. Inleiding: Regulering van technologie ..........................................................103
§2. Regulering van AI in Europa, Raad van Europa & andere landen ....................106
§3. Ten gronde: buitencontractuele aansprakelijkheid en AI ...............................118
2D – Legal tech en artificiële intelligentie in de rechtspraak ...................................124
1
, §1. Legal tech: concept ...................................................................................124
§2. Belang van open data ................................................................................128
§3. Ten gronde: AI in rechtbanken.....................................................................136
Module 3: Privacy & beveiligingstechnologieën ........................................................148
3A – Online privacy .............................................................................................148
Inleiding - “Privacy is a legal issue” ..................................................................148
Deel I. Definities en eigenschappen van privacy ................................................148
Deel II. Implementatie van privacy door ontwerp ..............................................153
Deel III. Online tracking ...................................................................................158
Deel IV. Oplossingen voor privacyverbetering (PETS) .........................................165
Slotopmerkingen ............................................................................................175
3B – Cyberbeveiliging .........................................................................................176
Inleiding tot cyberbeveiliging ...........................................................................176
Deel 1. Basisconcepten van cyberbeveiliging ...................................................186
Deel 2. Wat onthouden? De race tussen aanvallers en verdedigers in beveiliging .192
Module 4: Blockchaintechnologie ...........................................................................193
4A – Basisconcepten van blockchaintechnologie en slimme contracten ................193
Deel 1. Achtergrond ........................................................................................193
Deel 2. Cryptocurrencies ................................................................................202
Deel 3. Permissioned systems and blockchain .................................................210
Conclusie ......................................................................................................214
4B – Juridische toepassingen van blockchain en slimme contracten ......................215
Deel 1. Blockchain & Smart Contracts..............................................................215
Deel 2. Blockchaintechnologie en de AVG ........................................................224
Module 5: Recente grensverleggende technologieën ................................................235
5A – Biotechnologie en genetische modificatie en hun impact op plant, dier en mens in
voeding en gezondheid .......................................................................................235
Deel 1: wetenschappelijke basis......................................................................235
Deel 2: ethische en juridische aspecten ...........................................................244
5B – Nanotechnologie en virtuele realiteiten ........................................................254
§1. Context ....................................................................................................254
§2. Nanotechnologie.......................................................................................257
2
,§3. Robots en androïden .................................................................................259
§4. De technologische mens ...........................................................................261
§5. Virtuele en uitgebreide realiteiten ...............................................................264
3
,Inleiding tot het vak
Waarom dit vak?
• EU to mobilise €200 billion for AI investment
• Naar een Superslimme samenleving 5.0?
• Juristen in een Superslimme samenleving?
Wat is ‘legal tech’?
Eenvoudig: gebruik van (informatie- en communicatie-) technologie (o.m. software,
databanken…) om juridische diensten te leveren.
• Legal tech is aan het ‘boomen’ (cf. illustraties Maarten Truyens van ClauseBase;
zie ook Larcier’s “Gids van LegalTech in België”)
• Maar, legal tech is slechts één (klein) onderdeel cursus
Wat beogen we NIET? Alle rechtenstudenten leren programmeren (nochtans groeit het
aanbod in het buitenland, en – voor afgestudeerden – in het binnenland)
Wat beogen we WEL? [cf. doelstellingen in ECTS fiche]
• Vak beoogt wetenschappelijk-technologische basis rechtenstudent te verbreden
…
• …zodat deze in staat is kritisch te reflecteren op technologische ontwikkelingen en
maatschappelijke impact – m.i.v. de invloed van die ontwikkelingen op recht/
rechtspraktijk zelf…
• …en in dialoog te treden met technische experten (“koudwatervrees wegnemen”)
Praktische informatie
Plichtvak 1ste Master in de Rechten (2de semester, 3 stpn)
• Te volgen door beroepsbeoefenaars in kader permanente vorming
• Taal: Nederlands (met NL/EN leesmateriaal)
• Klemtoon op technologie, eerder dan recht, doch voor én door juristen
o geconcipieerd in overleg tussen bestuursleden FRC én FirW
o coördinatoren uit FirW (Georges Gielen) én FRC (Jan De Bruyne)
o lezingen door technische én juridische experts
o legal tech, maar veel meer dan dat
o consistent geheel (rode draad!)
• Combinatie hoorcolleges (verplicht) en ‘nevenactiviteiten’ (optioneel)
Materiaal
Handboek ‘Technologie en Recht’ (Owl Press): te verkrijgen bij ACCO vanaf eind februari
4
, • Te studeren! Het is de basis voor het examen
• Weerslag van de modules die aan bod komen in de lessen
Afdruk van de slides, eventueel aangevuld met bijkomende optionele leesteksten: op
Toledo Ultra
• Handouts dienen als leidraad bij het studeren van het handboek; bijkomende
literatuur is geen leerstof, maar is voor wie (vrijwillig) kennis wil verdiepen
Lesopnames : blijven 3 weken beschikbaar op Toledo Ultra
Evaluatie
• schriftelijk examen, gesloten boek (wetboek toegelaten)
• (50%) 15 meerkeuzevragen, geen giscorrectie & (50%) 2 open vragen (mogelijks
opgesplitst in deelvragen), te kiezen uit een lijst van 3
• op Toledo staan (correcte) voorbeeldvragen
(!) Opgepast: de vragen op het examen komen niet langer uit een gesloten lijst!
Vertrouw niet op info/vragenlijsten uit het verleden die op het internet zouden
circuleren.
Hoe studeren?
• Kom naar de les (in noodgeval: volg de livestream – opgepast: lesopnames blijven
slechts drie weken beschikbaar, dus vermijdt uitstelgedrag)
• Neem het handboek (tijdig!) door, met de handouts van de docenten als leidraad.
Neem de optionele literatuur of links door als je zaken niet helemaal begrijpt.
• Gebruik de voorbeeldvragen op Toledo om je voor te bereiden op het examen
• Zorg dat je: 1° technische concepten in de juiste context kan plaatsen; 2° op een
correcte manier in verband kan brengen met elkaar; 3° accuraat kunt uitleggen (in
je eigen woorden, maar wel met de technisch correcte terminologie).
• Wees in staat om kritisch te reflecteren over de maatschappelijk-juridische impact
van de besproken technologieën.
5
,Huisregels
Donderdag 9.00-11.00 (uitzonderingen: 24/2/2025 van 14.00 tot 16.00 i.p.v. 20/2/2025 en
23/4/2025 van 9-11 i.p.v. 01/05/2025)
Hybride onderwijs: op campus / livestream / lesopnames (na de les, en gedurende de 3
daarop volgende weken beschikbaar op Toledo, evenals in de periode 15 juli – 15
augustus)
• reguliere studenten: op campus + lesopnames (tenzij minder dan 50%
aanwezigen)
• werkstudenten en externe deelnemers: op campus + livestream + lesopnames
Wees collegiaal & toon respect voor lesgevers en medestudenten
Vragen over les?
Stel ze voor, tijdens of na de les (of in pauze);
• dus niet per mail (tenzij anders aangegeven door de docent)
• bedenk dat sommige gastsprekers slechts één college geven, dus signaleer
onduidelijkheden meteen
Online deelnemers: wel via e-mail naar de coördinatoren
Of stel ze via discussiegroepen op Toledo
• 1: vragenforum
• 2: suggestieforum
Gebruik van (andere) schermen toegelaten tijdens de les, op voorwaarde dat ze nuttig
worden ingezet ten voordele van les (om te noteren, zaken op te zoeken, …).
Overzicht modules
Module 1: Computer- en internettechnologieën
1A – Computersystemen en software (24/02/2025 van 14:00 tot 16:00 in PSI 91.93)
Dit hoorcollege bespreekt de evolutie en het gebruik van computersystemen en
netwerken, de basisbegrippen van softwaresystemen en -applicaties, en het beheren en
verwerken van gegevens (databanken). De impact van toekomstige evoluties zoals
neuromorfe en kwantumcomputers wordt aangehaald. Het hoorcollege besteedt
daarnaast bijzondere aandacht aan het uitleggen van het begrip en de werking van
algoritmes, de terminologie van softwareontwikkeling en het beginsel van open source
software. Het biedt ook inzicht in het verschil tussen natuurlijke en computertalen
waarmee juristen geconfronteerd kunnen worden.
Illustraties: broncode is vaak het uitgangspunt om zaken te oordelen.
6
,1B – Computernetwerken, internet en cloud (27.02.2025)
In dit hoorcollege wordt uitgelegd hoe het internet functioneert (internetstructuur) en
beheerd wordt (internet governance). Ook de onderliggende technologieën van het
Internet der Dingen (IoT), waarbij alledaagse voorwerpen zoals bijvoorbeeld
wasmachines, auto’s of energiemeters, verbonden worden met het internet en gegevens
kunnen uitwisselen, worden besproken. Tot slot komen de verschillende types en lagen
van cloud computing (d.i. het via een netwerk – vaak het internet – op aanvraag
beschikbaar stellen van hardware, software of gegevens) aan bod: wat is het onderscheid
tussen publieke en private clouds; wat zijn concrete illustraties van cloudapplicaties
(SaaS), cloudplatforms (PaaS) en cloudinfrastructuur (IaaS).
Illustraties: Internet, jurisdictie en territoriale soevereiniteit
In welke mate kan een staat nationaal recht afdwingen op activiteiten via het internet? (cf.
LICRA v. Yahoo!)
• digitaal “ijzeren gordijn”? (zie NOS; “soevereine Internet-wet” in Rusland)
In hoeverre kan men bewijsmateriaal verzamelen via het internet in het kader van
opsporing en vaststelling van misdrijven en/of gerechtelijke vervolging? (cf. Belgische
Yahoo! en Skype zaken).
Module 2: Autonome en Intelligente Systemen
2A – Big data, artificiële intelligentie en maatschappelijke uitdagingen (06.03.2025)
De toegang tot grote hoeveelheden (digitale) data (“big data”) - en het gemak waarmee
deze worden verworven - via het internet en het Internet der Dingen (IoT), samen met de
opkomst van algoritmegedreven softwaretechnologieën om deze data te verwerken,
zoals data mining en Artificiële Intelligentie (“AI”), leveren een breed scala aan slimme
algoritmes op, maar ook fundamentele juridische uitdagingen. Deze technologieën
hebben bijvoorbeeld impact op de keuzes die mensen maken en daarmee op hun
persoonlijke autonomie, waarbij ingebouwde vooroordelen in algoritmes kunnen leiden
tot ongelijke behandeling. In het eerste hoorcollege van deze module worden een aantal
technologische basisconcepten van algoritmegedreven technologieën verduidelijkt: wat
verstaan we onderbig data? Wat zijn de technologische mogelijkheden van
dataminingstechnieken en AI?
Wat is het onderscheid tussen gestructureerde en ongestructureerde data-analyse? Wat
zijn artificiële neurale netwerken en hoe kunnen ze functies vervullen zoals classificatie
of patroonherkenning? Wat is machinaal leren, “deep learning” en hoe maak je lerende
systemen? Tevens zal worden stilgestaan bij de redenen hoe en waarom het bij de
ontwikkeling en de implementatie van algoritmegedreven systemen soms fout loopt, en
waarop dus best gelet wordt bij de ontwikkeling van dergelijke intelligente toepassingen.
7
, Wat is AI?
1° Een geheel van technologieën die computers in staat stellen om waar te nemen, te
leren, te analyseren, te redeneren, en te assisteren in beslissingsprocessen, met het oog
op het oplossen van problemen, vergelijkbaar met menselijke intelligentie (AUTONOMIE
& AANPASSINGSVERMOGEN)
2° Een geheel van technologieën die de laatste jaren een enorme vooruitgang kenden
dankzij:
• toegenomen beschikbaarheid van data
• grotere (cloud) computing power
• krachtiger algoritmes
• Link AI, Big Data, algoritmes
Illustraties :
• Algoritmes en rekrutering
• Algoritmes en ‘predictive policing’: inzetten van doorgedreven ‘voorspellende’
data-analyses door politie voor misdaadvoorspelling en -preventie
• Algoritmes en stemgedrag
2B – Slimme algoritmes in tekst- en beeldanalyse (13.03.2025)
In dit college wordt ingezoomd op een aantal toepassingen van slimme algoritmes, meer
bepaald in het domein van tekstanalyse (Natural Language Processing - NLP) enerzijds,
en beeldverwerking, -interpretatie (computervisie) en -generatie anderzijds. Wat zijn
technieken achter het automatisch herkennen en afleiden van informatie en argumenten
uitgeschreven/gedrukte tekst (text / argumentation mining), en hoe vertaal je tekst naar
formele kennis (op basis waarvan je bijvoorbeeld juridische beslissingen kan nemen)?
Welke technieken worden gebruikt bij het automatisch genereren van teksten (die steeds
meer worden gebruikt bij het ontwikkelen van chatbots – denk aan ChatGPT)? Hoe werkt
informatiefusie (bijvoorbeeld in de context van sociale media) waarbij je tekst- en andere
gegevens uit verschillende bronnen integreert om daar kennis (bijvoorbeeld over het
aankoopgedrag, maar ook politieke voorkeuren van gebruikers) af te leiden? Hoe train je
(neurale) netwerken voor beeldherkenning en -interpretatie (bv. camera’s voor
automatische gezichtsherkenning), en hoe kan deep learning worden ingezet om
nepnieuws en nepvideo’s te maken, maar ook te bestrijden?
8
Inhoud
Inleiding tot het vak .................................................................................................. 4
Waarom dit vak? ................................................................................................... 4
Wat is ‘legal tech’? ................................................................................................ 4
Praktische informatie ............................................................................................ 4
Overzicht modules ................................................................................................ 6
Getuigenis door Maarten Truyens ......................................................................... 12
Module 1: Computer- en internettechnologieën........................................................ 15
1A – Computersystemen en software ................................................................... 15
Deel 1: De digitale (r)evolutie ............................................................................ 15
Deel 2: Algoritmes ........................................................................................... 22
Deel 3: Softwareontwikkeling ........................................................................... 30
1B – Computernetwerken, internet en cloud ......................................................... 33
Deel 1: Computernetwerken en het internet ...................................................... 33
Deel 2: Cloudcomputing .................................................................................. 46
Deel 3: Het internet der dingen/ Internet of Things .............................................. 48
Module 2: Autonome en Intelligente Systemen ......................................................... 51
2A – Big data, artificiële intelligentie en maatschappelijke uitdagingen.................... 51
Deel I. Concepten en definities ......................................................................... 51
Deel II. Maatschappelijke (en juridische) uitdagingen ......................................... 68
2B – Slimme algoritmes in tekst- en beeldanalyse ................................................. 72
Deel I. Beeld.................................................................................................... 72
Deel II. Automatische taalverwerking en taalgeneratie ....................................... 84
Conclusie ......................................................................................................102
2C – Regulering van artificiële intelligentie en buitencontractuele aansprakelijkheid
.........................................................................................................................103
§1. Inleiding: Regulering van technologie ..........................................................103
§2. Regulering van AI in Europa, Raad van Europa & andere landen ....................106
§3. Ten gronde: buitencontractuele aansprakelijkheid en AI ...............................118
2D – Legal tech en artificiële intelligentie in de rechtspraak ...................................124
1
, §1. Legal tech: concept ...................................................................................124
§2. Belang van open data ................................................................................128
§3. Ten gronde: AI in rechtbanken.....................................................................136
Module 3: Privacy & beveiligingstechnologieën ........................................................148
3A – Online privacy .............................................................................................148
Inleiding - “Privacy is a legal issue” ..................................................................148
Deel I. Definities en eigenschappen van privacy ................................................148
Deel II. Implementatie van privacy door ontwerp ..............................................153
Deel III. Online tracking ...................................................................................158
Deel IV. Oplossingen voor privacyverbetering (PETS) .........................................165
Slotopmerkingen ............................................................................................175
3B – Cyberbeveiliging .........................................................................................176
Inleiding tot cyberbeveiliging ...........................................................................176
Deel 1. Basisconcepten van cyberbeveiliging ...................................................186
Deel 2. Wat onthouden? De race tussen aanvallers en verdedigers in beveiliging .192
Module 4: Blockchaintechnologie ...........................................................................193
4A – Basisconcepten van blockchaintechnologie en slimme contracten ................193
Deel 1. Achtergrond ........................................................................................193
Deel 2. Cryptocurrencies ................................................................................202
Deel 3. Permissioned systems and blockchain .................................................210
Conclusie ......................................................................................................214
4B – Juridische toepassingen van blockchain en slimme contracten ......................215
Deel 1. Blockchain & Smart Contracts..............................................................215
Deel 2. Blockchaintechnologie en de AVG ........................................................224
Module 5: Recente grensverleggende technologieën ................................................235
5A – Biotechnologie en genetische modificatie en hun impact op plant, dier en mens in
voeding en gezondheid .......................................................................................235
Deel 1: wetenschappelijke basis......................................................................235
Deel 2: ethische en juridische aspecten ...........................................................244
5B – Nanotechnologie en virtuele realiteiten ........................................................254
§1. Context ....................................................................................................254
§2. Nanotechnologie.......................................................................................257
2
,§3. Robots en androïden .................................................................................259
§4. De technologische mens ...........................................................................261
§5. Virtuele en uitgebreide realiteiten ...............................................................264
3
,Inleiding tot het vak
Waarom dit vak?
• EU to mobilise €200 billion for AI investment
• Naar een Superslimme samenleving 5.0?
• Juristen in een Superslimme samenleving?
Wat is ‘legal tech’?
Eenvoudig: gebruik van (informatie- en communicatie-) technologie (o.m. software,
databanken…) om juridische diensten te leveren.
• Legal tech is aan het ‘boomen’ (cf. illustraties Maarten Truyens van ClauseBase;
zie ook Larcier’s “Gids van LegalTech in België”)
• Maar, legal tech is slechts één (klein) onderdeel cursus
Wat beogen we NIET? Alle rechtenstudenten leren programmeren (nochtans groeit het
aanbod in het buitenland, en – voor afgestudeerden – in het binnenland)
Wat beogen we WEL? [cf. doelstellingen in ECTS fiche]
• Vak beoogt wetenschappelijk-technologische basis rechtenstudent te verbreden
…
• …zodat deze in staat is kritisch te reflecteren op technologische ontwikkelingen en
maatschappelijke impact – m.i.v. de invloed van die ontwikkelingen op recht/
rechtspraktijk zelf…
• …en in dialoog te treden met technische experten (“koudwatervrees wegnemen”)
Praktische informatie
Plichtvak 1ste Master in de Rechten (2de semester, 3 stpn)
• Te volgen door beroepsbeoefenaars in kader permanente vorming
• Taal: Nederlands (met NL/EN leesmateriaal)
• Klemtoon op technologie, eerder dan recht, doch voor én door juristen
o geconcipieerd in overleg tussen bestuursleden FRC én FirW
o coördinatoren uit FirW (Georges Gielen) én FRC (Jan De Bruyne)
o lezingen door technische én juridische experts
o legal tech, maar veel meer dan dat
o consistent geheel (rode draad!)
• Combinatie hoorcolleges (verplicht) en ‘nevenactiviteiten’ (optioneel)
Materiaal
Handboek ‘Technologie en Recht’ (Owl Press): te verkrijgen bij ACCO vanaf eind februari
4
, • Te studeren! Het is de basis voor het examen
• Weerslag van de modules die aan bod komen in de lessen
Afdruk van de slides, eventueel aangevuld met bijkomende optionele leesteksten: op
Toledo Ultra
• Handouts dienen als leidraad bij het studeren van het handboek; bijkomende
literatuur is geen leerstof, maar is voor wie (vrijwillig) kennis wil verdiepen
Lesopnames : blijven 3 weken beschikbaar op Toledo Ultra
Evaluatie
• schriftelijk examen, gesloten boek (wetboek toegelaten)
• (50%) 15 meerkeuzevragen, geen giscorrectie & (50%) 2 open vragen (mogelijks
opgesplitst in deelvragen), te kiezen uit een lijst van 3
• op Toledo staan (correcte) voorbeeldvragen
(!) Opgepast: de vragen op het examen komen niet langer uit een gesloten lijst!
Vertrouw niet op info/vragenlijsten uit het verleden die op het internet zouden
circuleren.
Hoe studeren?
• Kom naar de les (in noodgeval: volg de livestream – opgepast: lesopnames blijven
slechts drie weken beschikbaar, dus vermijdt uitstelgedrag)
• Neem het handboek (tijdig!) door, met de handouts van de docenten als leidraad.
Neem de optionele literatuur of links door als je zaken niet helemaal begrijpt.
• Gebruik de voorbeeldvragen op Toledo om je voor te bereiden op het examen
• Zorg dat je: 1° technische concepten in de juiste context kan plaatsen; 2° op een
correcte manier in verband kan brengen met elkaar; 3° accuraat kunt uitleggen (in
je eigen woorden, maar wel met de technisch correcte terminologie).
• Wees in staat om kritisch te reflecteren over de maatschappelijk-juridische impact
van de besproken technologieën.
5
,Huisregels
Donderdag 9.00-11.00 (uitzonderingen: 24/2/2025 van 14.00 tot 16.00 i.p.v. 20/2/2025 en
23/4/2025 van 9-11 i.p.v. 01/05/2025)
Hybride onderwijs: op campus / livestream / lesopnames (na de les, en gedurende de 3
daarop volgende weken beschikbaar op Toledo, evenals in de periode 15 juli – 15
augustus)
• reguliere studenten: op campus + lesopnames (tenzij minder dan 50%
aanwezigen)
• werkstudenten en externe deelnemers: op campus + livestream + lesopnames
Wees collegiaal & toon respect voor lesgevers en medestudenten
Vragen over les?
Stel ze voor, tijdens of na de les (of in pauze);
• dus niet per mail (tenzij anders aangegeven door de docent)
• bedenk dat sommige gastsprekers slechts één college geven, dus signaleer
onduidelijkheden meteen
Online deelnemers: wel via e-mail naar de coördinatoren
Of stel ze via discussiegroepen op Toledo
• 1: vragenforum
• 2: suggestieforum
Gebruik van (andere) schermen toegelaten tijdens de les, op voorwaarde dat ze nuttig
worden ingezet ten voordele van les (om te noteren, zaken op te zoeken, …).
Overzicht modules
Module 1: Computer- en internettechnologieën
1A – Computersystemen en software (24/02/2025 van 14:00 tot 16:00 in PSI 91.93)
Dit hoorcollege bespreekt de evolutie en het gebruik van computersystemen en
netwerken, de basisbegrippen van softwaresystemen en -applicaties, en het beheren en
verwerken van gegevens (databanken). De impact van toekomstige evoluties zoals
neuromorfe en kwantumcomputers wordt aangehaald. Het hoorcollege besteedt
daarnaast bijzondere aandacht aan het uitleggen van het begrip en de werking van
algoritmes, de terminologie van softwareontwikkeling en het beginsel van open source
software. Het biedt ook inzicht in het verschil tussen natuurlijke en computertalen
waarmee juristen geconfronteerd kunnen worden.
Illustraties: broncode is vaak het uitgangspunt om zaken te oordelen.
6
,1B – Computernetwerken, internet en cloud (27.02.2025)
In dit hoorcollege wordt uitgelegd hoe het internet functioneert (internetstructuur) en
beheerd wordt (internet governance). Ook de onderliggende technologieën van het
Internet der Dingen (IoT), waarbij alledaagse voorwerpen zoals bijvoorbeeld
wasmachines, auto’s of energiemeters, verbonden worden met het internet en gegevens
kunnen uitwisselen, worden besproken. Tot slot komen de verschillende types en lagen
van cloud computing (d.i. het via een netwerk – vaak het internet – op aanvraag
beschikbaar stellen van hardware, software of gegevens) aan bod: wat is het onderscheid
tussen publieke en private clouds; wat zijn concrete illustraties van cloudapplicaties
(SaaS), cloudplatforms (PaaS) en cloudinfrastructuur (IaaS).
Illustraties: Internet, jurisdictie en territoriale soevereiniteit
In welke mate kan een staat nationaal recht afdwingen op activiteiten via het internet? (cf.
LICRA v. Yahoo!)
• digitaal “ijzeren gordijn”? (zie NOS; “soevereine Internet-wet” in Rusland)
In hoeverre kan men bewijsmateriaal verzamelen via het internet in het kader van
opsporing en vaststelling van misdrijven en/of gerechtelijke vervolging? (cf. Belgische
Yahoo! en Skype zaken).
Module 2: Autonome en Intelligente Systemen
2A – Big data, artificiële intelligentie en maatschappelijke uitdagingen (06.03.2025)
De toegang tot grote hoeveelheden (digitale) data (“big data”) - en het gemak waarmee
deze worden verworven - via het internet en het Internet der Dingen (IoT), samen met de
opkomst van algoritmegedreven softwaretechnologieën om deze data te verwerken,
zoals data mining en Artificiële Intelligentie (“AI”), leveren een breed scala aan slimme
algoritmes op, maar ook fundamentele juridische uitdagingen. Deze technologieën
hebben bijvoorbeeld impact op de keuzes die mensen maken en daarmee op hun
persoonlijke autonomie, waarbij ingebouwde vooroordelen in algoritmes kunnen leiden
tot ongelijke behandeling. In het eerste hoorcollege van deze module worden een aantal
technologische basisconcepten van algoritmegedreven technologieën verduidelijkt: wat
verstaan we onderbig data? Wat zijn de technologische mogelijkheden van
dataminingstechnieken en AI?
Wat is het onderscheid tussen gestructureerde en ongestructureerde data-analyse? Wat
zijn artificiële neurale netwerken en hoe kunnen ze functies vervullen zoals classificatie
of patroonherkenning? Wat is machinaal leren, “deep learning” en hoe maak je lerende
systemen? Tevens zal worden stilgestaan bij de redenen hoe en waarom het bij de
ontwikkeling en de implementatie van algoritmegedreven systemen soms fout loopt, en
waarop dus best gelet wordt bij de ontwikkeling van dergelijke intelligente toepassingen.
7
, Wat is AI?
1° Een geheel van technologieën die computers in staat stellen om waar te nemen, te
leren, te analyseren, te redeneren, en te assisteren in beslissingsprocessen, met het oog
op het oplossen van problemen, vergelijkbaar met menselijke intelligentie (AUTONOMIE
& AANPASSINGSVERMOGEN)
2° Een geheel van technologieën die de laatste jaren een enorme vooruitgang kenden
dankzij:
• toegenomen beschikbaarheid van data
• grotere (cloud) computing power
• krachtiger algoritmes
• Link AI, Big Data, algoritmes
Illustraties :
• Algoritmes en rekrutering
• Algoritmes en ‘predictive policing’: inzetten van doorgedreven ‘voorspellende’
data-analyses door politie voor misdaadvoorspelling en -preventie
• Algoritmes en stemgedrag
2B – Slimme algoritmes in tekst- en beeldanalyse (13.03.2025)
In dit college wordt ingezoomd op een aantal toepassingen van slimme algoritmes, meer
bepaald in het domein van tekstanalyse (Natural Language Processing - NLP) enerzijds,
en beeldverwerking, -interpretatie (computervisie) en -generatie anderzijds. Wat zijn
technieken achter het automatisch herkennen en afleiden van informatie en argumenten
uitgeschreven/gedrukte tekst (text / argumentation mining), en hoe vertaal je tekst naar
formele kennis (op basis waarvan je bijvoorbeeld juridische beslissingen kan nemen)?
Welke technieken worden gebruikt bij het automatisch genereren van teksten (die steeds
meer worden gebruikt bij het ontwikkelen van chatbots – denk aan ChatGPT)? Hoe werkt
informatiefusie (bijvoorbeeld in de context van sociale media) waarbij je tekst- en andere
gegevens uit verschillende bronnen integreert om daar kennis (bijvoorbeeld over het
aankoopgedrag, maar ook politieke voorkeuren van gebruikers) af te leiden? Hoe train je
(neurale) netwerken voor beeldherkenning en -interpretatie (bv. camera’s voor
automatische gezichtsherkenning), en hoe kan deep learning worden ingezet om
nepnieuws en nepvideo’s te maken, maar ook te bestrijden?
8
