Strafrecht
INLEIDING
WAT IS HET NUT VAN STRAFRECHT ?
Strafrecht heeft verschillende functies:
- Rechtvaardigheid
- Orde handhaven
- Bestraffen
- Preventief: ze willen misdrijven voorkomen en vermijden
- Etc.
Persberichten
- Kritische benadering
- Niet alles blindelings geloven
Uitgangspunten
- Iedereen geniet van het vermoeden van onschuld, totdat hij/ zij is veroordeeld
1) Niet vatbaar voor hoger beroep, verzet of voorziening in Cassatie
Voorbeelden
1) Bediende van bakkerij riskeert celstraf voor diefstal van geld uit kassa: “Het gaat om
30.000€.”
- Vermoeden van onschuld?
- Er is direct een celstraf gegeven
- Celstraf is de volksmond en geen juridisch begrip. Juiste verwoording is gevangenisstraf.
- Ongenuanceerd: er is een waaier aan andere mogelijkheden. Gevangenisstraf dient als
laatste redmiddel.
2) Huisarts riskeert 30 maanden voor aanranding van patiënte tijdens huisbezoek, maar
ontkent: “Zij heeft mij verleid.”.
- Vermoeden van onschuld.
- Vanwaar is de termijn van 30 maanden opgedoken?
- Aantasting van seksuele integriteit is niet hetzelfde als “verleiden”
3) Man die Yves (37) doodstak na zeven jaar voorwaardelijk vrij: “Dat is tegenwoordig de prijs
van een mensenleven.”
- Voorwaardelijke invrijheidsstelling: iedereen heeft daar recht op indien je aan bepaalde
voorwaarden voldoet. Je kan dus vrijkomen indien je aan voorwaarden voldoet die zijn
opgelegd.
- De kans dat iemand hervalt, is groter zonder een voorwaardelijke invrijheidsstelling.
1
, Alle voorbeelden zijn: ongenuanceerd, fouten, er wordt gespeeld met het vermoeden van
onschuld, repressief
Groot gevaar voor punitief populisme = aan het strafrecht zijn bepaalde effecten
toegeschreven (onterechte effecten). Veel mensen denken dat zwaarder straffen recidieven
vermindert dan nu. Zwaardere straffen werken meer repressie meer in de hand
o Recidieven = zijn herhalingen van strafbaar gedrag of het opnieuw plegen van een
misdrijf door iemand die eerder al veroordeeld is voor een vergelijkbaar delict
Hoe zwaarder de straf, hoe meer risico op verval
Iedereen komt ooit vrij, ook zij die levenslang hebben. Maar er moet aan voorwaarden
worden voldaan
Invoering doodstraf: kan nooit nog worden ingevoerd
Repressieve straffen zijn vaak contradictief
Actualiteit
“Vrouwen in Afghanistan mogen niet meer publiekelijk praten, zingen of voordragen. De regels zijn
een uitwerking van de ultrastrikte sharia die geldt in Afghanistan (25 augustus 2024)”
- In België gelden er andere strafwetten dan elders op de wereld
- België = lid van Raad van Europa
“Laten leeglopen van autobanden voortaan strafbaar in Antwerpen. Wie vanaf begin oktober nog
zo’n actie onderneemt, bv. Als deel van een protest tegen SUV’s, mag een GAS-boete verwachten (16
september 2024).”
- Strafbaar GAS-boetes?
- GAS-boetes zijn bestuurlijke sancties en staan los van strafrecht
- Concurrentieel handhavingsmechanisme
Het strafwetboek van 1867
- Code Napoléon
- Nederlanders sloegen er niet in hun strafwetboek in België te laten integreren
- N Sw.: geen visie over strafrecht strafrecht geeft veel macht!
- Stroming van de klassieke leer
- Schuldbegrip centraal: iedereen heeft de keuze tussen goed/ kwaad. Pleegt hij/ zij misdrijf, dan
heeft de persoon gekozen voor het kwade.
- Doelstelling bestraffing:
o Vergelding: nooit de primaire insteek
o Intimidatie
o Preventie: misdrijven voorkomen (of herhaling daarvan)
- Het Oud Sw.: verwarrend
2
, - Het begrip dwaling = aanvaard door rechtspraak
- Archaïsch taalgebruik
- Geen voeling met wetenschappelijk onderzoek
Nieuw strafwetboek
- Commissie tot hervorming van strafrecht
- Meerdere pogingen
- In werking vanaf 8 april 2026
- Accuraat: garantie voor rechtszekerheid
o Bv. Rechtsregels die afgestemd zijn op de invulling van de rechtspraktijk.
o Als wetgever een billijk en rechtvaardig strafarsenaal uitdelen die gelden voor alle
actoren in de samenleving
- Coherent: vlotte toepassing op concrete situaties
o De rechtsregels en invulling door rechtspraak moet coherent zijn
- Eenvoudig: iedereen wordt geacht de strafwet te kennen
o Veel regels waren destijd té complex en bemoeilijkte de toepassing in praktijk
- Correctionalisering was activistisch
o Correctionaliseren = betekent het overbrengen van een misdrijf naar de politierechtbank,
waardoor het als een lichter strafbaar feit wordt behandeld, namelijk als
een overtreding in plaats van een misdaad
Gevangenisstraf als ultimum remedium (= als laatste redmiddel)
- Grote aandacht resocialisatie en herstel
- Politiek heeft het laatste woord
- Recidiveregels, verlengde opvolging, etc nog steeds van toepassing
Bestraffingspeilers
- Doelstellingen van straf
- Gevangenisstraf = ultimum remedium
- Vroeger was gevangenisstraf de uitgangsstraf. In N. Sw. Is er verandering in gekomen.
- Gelijkwaardige straffen die proportioneel zijn met individualisering van bestraffing
- Valkuil bij burgers: ze vertrekken vaak vanuit een misdrijf (denk aan moord met een zware
straf). Maar als je casus per casus gaat bekijken, krijg je een andere visie op de feiten en
bestraffing.
- Veralgemening is tegenwoordig gevaarlijk casus per casus
- Eerste boek: straffenpallet onderverdeeld in strafniveaus en dan kijken we naar het concrete
misdrijf
- Gevangenisstraf is niet meer de referentiestraf
3
, Begripsbepaling strafrecht
- Plaats- en tijdgebonden
“Strafrecht beoogt de handhaving van een aantal waarden in een bepaald lan op een gegeven
ogenblik.”
- Werkdefinitie:
“Het strafrecht is het geheel van rechtsregels die bepaalde gedragingen strafbaar stellen en sancties
bepalen die op de daders toepasselijk zijn.”
Drie sleutelbegrippen
1) Misdrijf
Algemene term
Niet langer een driedeling tussen: misdaad, wanbedrijf en overtreding
Een misdrijf is een gedraging waarop de wet een sanctie stelt.
Niet alles wat moreel verwerpelijk is, is een misdrijf.
o Vriendjespolitiek
o Belastingsontduiking
o Bv. Verbergen van een lijk gedood door uw kind.
N. Sw. Geen driedeling meer
Voor alles is een wettelijke basis nodig
2) Dader
Natuurlijke persoon of rechtspersoon
GEEN dieren
i.t.t. het burgerlijk recht bestaat er GEEN strafrechtelijke verantwoordelijkheid voor
andermans daad
dader kan nog niet geïdentificeerd worden: strafrechtelijk verhaal kan worden opgestart
zonder dat er een gekende dader is. Op het einde van de rit is er logischerwijze wel een
dader nodig.
Strafrechtelijk vooronderzoek: opsporingsonderzoek en gerechtelijk onderzoek
Indien geen geïdentificeerde dader seponeren van zaak
Doel strafrecht: het staat voor veel meer dan enkel de bestraffing
3) Strafrechtelijke sanctie
Dit is GEEN straf.
Een straf is WEL een strafrechtelijke sanctie.
Strafrechtelijke sanctie kan een reactie zijn
o Bv. een minderjarige kan geen straffen opgelegd krijgen, TENZIJ uitzonderingen (bv.
Jeugddelinquent)
Art. 6 EVRM recht van verdediging: deze moeten worden gegarandeerd
4
INLEIDING
WAT IS HET NUT VAN STRAFRECHT ?
Strafrecht heeft verschillende functies:
- Rechtvaardigheid
- Orde handhaven
- Bestraffen
- Preventief: ze willen misdrijven voorkomen en vermijden
- Etc.
Persberichten
- Kritische benadering
- Niet alles blindelings geloven
Uitgangspunten
- Iedereen geniet van het vermoeden van onschuld, totdat hij/ zij is veroordeeld
1) Niet vatbaar voor hoger beroep, verzet of voorziening in Cassatie
Voorbeelden
1) Bediende van bakkerij riskeert celstraf voor diefstal van geld uit kassa: “Het gaat om
30.000€.”
- Vermoeden van onschuld?
- Er is direct een celstraf gegeven
- Celstraf is de volksmond en geen juridisch begrip. Juiste verwoording is gevangenisstraf.
- Ongenuanceerd: er is een waaier aan andere mogelijkheden. Gevangenisstraf dient als
laatste redmiddel.
2) Huisarts riskeert 30 maanden voor aanranding van patiënte tijdens huisbezoek, maar
ontkent: “Zij heeft mij verleid.”.
- Vermoeden van onschuld.
- Vanwaar is de termijn van 30 maanden opgedoken?
- Aantasting van seksuele integriteit is niet hetzelfde als “verleiden”
3) Man die Yves (37) doodstak na zeven jaar voorwaardelijk vrij: “Dat is tegenwoordig de prijs
van een mensenleven.”
- Voorwaardelijke invrijheidsstelling: iedereen heeft daar recht op indien je aan bepaalde
voorwaarden voldoet. Je kan dus vrijkomen indien je aan voorwaarden voldoet die zijn
opgelegd.
- De kans dat iemand hervalt, is groter zonder een voorwaardelijke invrijheidsstelling.
1
, Alle voorbeelden zijn: ongenuanceerd, fouten, er wordt gespeeld met het vermoeden van
onschuld, repressief
Groot gevaar voor punitief populisme = aan het strafrecht zijn bepaalde effecten
toegeschreven (onterechte effecten). Veel mensen denken dat zwaarder straffen recidieven
vermindert dan nu. Zwaardere straffen werken meer repressie meer in de hand
o Recidieven = zijn herhalingen van strafbaar gedrag of het opnieuw plegen van een
misdrijf door iemand die eerder al veroordeeld is voor een vergelijkbaar delict
Hoe zwaarder de straf, hoe meer risico op verval
Iedereen komt ooit vrij, ook zij die levenslang hebben. Maar er moet aan voorwaarden
worden voldaan
Invoering doodstraf: kan nooit nog worden ingevoerd
Repressieve straffen zijn vaak contradictief
Actualiteit
“Vrouwen in Afghanistan mogen niet meer publiekelijk praten, zingen of voordragen. De regels zijn
een uitwerking van de ultrastrikte sharia die geldt in Afghanistan (25 augustus 2024)”
- In België gelden er andere strafwetten dan elders op de wereld
- België = lid van Raad van Europa
“Laten leeglopen van autobanden voortaan strafbaar in Antwerpen. Wie vanaf begin oktober nog
zo’n actie onderneemt, bv. Als deel van een protest tegen SUV’s, mag een GAS-boete verwachten (16
september 2024).”
- Strafbaar GAS-boetes?
- GAS-boetes zijn bestuurlijke sancties en staan los van strafrecht
- Concurrentieel handhavingsmechanisme
Het strafwetboek van 1867
- Code Napoléon
- Nederlanders sloegen er niet in hun strafwetboek in België te laten integreren
- N Sw.: geen visie over strafrecht strafrecht geeft veel macht!
- Stroming van de klassieke leer
- Schuldbegrip centraal: iedereen heeft de keuze tussen goed/ kwaad. Pleegt hij/ zij misdrijf, dan
heeft de persoon gekozen voor het kwade.
- Doelstelling bestraffing:
o Vergelding: nooit de primaire insteek
o Intimidatie
o Preventie: misdrijven voorkomen (of herhaling daarvan)
- Het Oud Sw.: verwarrend
2
, - Het begrip dwaling = aanvaard door rechtspraak
- Archaïsch taalgebruik
- Geen voeling met wetenschappelijk onderzoek
Nieuw strafwetboek
- Commissie tot hervorming van strafrecht
- Meerdere pogingen
- In werking vanaf 8 april 2026
- Accuraat: garantie voor rechtszekerheid
o Bv. Rechtsregels die afgestemd zijn op de invulling van de rechtspraktijk.
o Als wetgever een billijk en rechtvaardig strafarsenaal uitdelen die gelden voor alle
actoren in de samenleving
- Coherent: vlotte toepassing op concrete situaties
o De rechtsregels en invulling door rechtspraak moet coherent zijn
- Eenvoudig: iedereen wordt geacht de strafwet te kennen
o Veel regels waren destijd té complex en bemoeilijkte de toepassing in praktijk
- Correctionalisering was activistisch
o Correctionaliseren = betekent het overbrengen van een misdrijf naar de politierechtbank,
waardoor het als een lichter strafbaar feit wordt behandeld, namelijk als
een overtreding in plaats van een misdaad
Gevangenisstraf als ultimum remedium (= als laatste redmiddel)
- Grote aandacht resocialisatie en herstel
- Politiek heeft het laatste woord
- Recidiveregels, verlengde opvolging, etc nog steeds van toepassing
Bestraffingspeilers
- Doelstellingen van straf
- Gevangenisstraf = ultimum remedium
- Vroeger was gevangenisstraf de uitgangsstraf. In N. Sw. Is er verandering in gekomen.
- Gelijkwaardige straffen die proportioneel zijn met individualisering van bestraffing
- Valkuil bij burgers: ze vertrekken vaak vanuit een misdrijf (denk aan moord met een zware
straf). Maar als je casus per casus gaat bekijken, krijg je een andere visie op de feiten en
bestraffing.
- Veralgemening is tegenwoordig gevaarlijk casus per casus
- Eerste boek: straffenpallet onderverdeeld in strafniveaus en dan kijken we naar het concrete
misdrijf
- Gevangenisstraf is niet meer de referentiestraf
3
, Begripsbepaling strafrecht
- Plaats- en tijdgebonden
“Strafrecht beoogt de handhaving van een aantal waarden in een bepaald lan op een gegeven
ogenblik.”
- Werkdefinitie:
“Het strafrecht is het geheel van rechtsregels die bepaalde gedragingen strafbaar stellen en sancties
bepalen die op de daders toepasselijk zijn.”
Drie sleutelbegrippen
1) Misdrijf
Algemene term
Niet langer een driedeling tussen: misdaad, wanbedrijf en overtreding
Een misdrijf is een gedraging waarop de wet een sanctie stelt.
Niet alles wat moreel verwerpelijk is, is een misdrijf.
o Vriendjespolitiek
o Belastingsontduiking
o Bv. Verbergen van een lijk gedood door uw kind.
N. Sw. Geen driedeling meer
Voor alles is een wettelijke basis nodig
2) Dader
Natuurlijke persoon of rechtspersoon
GEEN dieren
i.t.t. het burgerlijk recht bestaat er GEEN strafrechtelijke verantwoordelijkheid voor
andermans daad
dader kan nog niet geïdentificeerd worden: strafrechtelijk verhaal kan worden opgestart
zonder dat er een gekende dader is. Op het einde van de rit is er logischerwijze wel een
dader nodig.
Strafrechtelijk vooronderzoek: opsporingsonderzoek en gerechtelijk onderzoek
Indien geen geïdentificeerde dader seponeren van zaak
Doel strafrecht: het staat voor veel meer dan enkel de bestraffing
3) Strafrechtelijke sanctie
Dit is GEEN straf.
Een straf is WEL een strafrechtelijke sanctie.
Strafrechtelijke sanctie kan een reactie zijn
o Bv. een minderjarige kan geen straffen opgelegd krijgen, TENZIJ uitzonderingen (bv.
Jeugddelinquent)
Art. 6 EVRM recht van verdediging: deze moeten worden gegarandeerd
4
